Chuyên đề thực tập tốt nghiệp MỤC LỤC SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B Chuyên đề thực tập tốt nghiệp DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT L/C Letter of Credit XNK Xuất nhập khẩu NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng trung ương TTQT Thanh toán quốc tế BIDV Bank of Invesment Development of Việt Nam WTO World Trade Organization SWIFT Society for World Wide Interbank Financial UCP Uniform Customs and Pratice for Documentary Credit URC Uniform Ruler for Collection SIBS SilverLake Intergrated Banking Systems SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B Chuyên đề thực tập tốt nghiệp DANH MỤC HÌNH, BẢNG BIỂU SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B Chuyên đề thực tập tốt nghiệp LỜI MỞ ĐẦU I. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Tuy nền kinh tế thế giới đang trải qua một thời kỳ khó khăn bởi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu nhưng quá trình hội nhập kinh tế thế giới của Việt Nam không vì thế mà dừng lại. Sau 2 năm gia nhập Tổ chức thương mại quốc tế WTO, Việt Nam đã thực sự mở rộng cánh cửa thị trường để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, quan hệ hợp tác, ngoại giao của nước ta với thế giới vì thế mà không ngừng được mở rộng, vị thế và vai trò của Việt Nam ngày một nâng cao trên trường quốc tế. Nhờ vậy, hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam trở nên sôi nổi hơn bao giờ hết. Trong xu thế đó, ngành ngân hàng - ngành kinh tế huyết mạch của đất nước đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển. Đóng vai trò trung gian không thể thiếu trong hoạt động ngoại thương, các ngân hàng là cầu nối thanh toán, sự tham gia của các ngân hàng vào các quan hệ kinh tế, thương mại giữa các tổ chức, cá nhân trong nước với các tổ chức, cá nhân nước ngoài là đặc biệt quan trọng, góp phần giúp các tổ chức kinh doanh xuất nhập khẩu đạt được các chỉ tiêu về hiệu quả kinh doanh. Ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển Quang Trung trực thuộc Ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam mới được thành lập năm 2005. Với những bước đi cụ thể cùng chiến lược phát triển hợp lí, ngân hàng chi nhánh Quang Trung đã không ngừng đạt được những thành công rực rỡ, góp phần tạo nên uy tín và thương hiệu của riêng mình cũng như của toàn ngân hàng BIDV. Trong thời gian qua, hoạt động thanh toán quốc tế là một trong những hoạt động chủ đạo của ngân hàng chi nhánh Quang Trung. Chất lượng dịch vụ cũng như số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ của ngân hàng không ngừng được nâng cao qua các năm. Tuy nhiên, đứng trước xu thế hội nhập cũng như áp lực cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng thì hoạt động cung ứng dịch vụ SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 1 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp thanh toán quốc tế của BIDV - chi nhánh Quang Trung vẫn chưa khai thác được hết thế mạnh nội lực của mình, bên cạnh đó còn bộc lộ một số hạn chế nhất định cần khắc phục. Trên ý nghĩa đó, việc nghiên cứu đề tài “Phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của Ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam - chi nhánh Quang Trung” góp phần giúp ngân hàng có thể nâng cao hơn nữa dịch vụ của mình, cũng như tăng tính cạnh tranh của ngân hàng trong thời kỳ hội nhập toàn cầu sâu rộng như hiện nay. II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 1. Mục đích nghiên cứu đề tài Phân tích, đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế của Ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam - chi nhánh Quang Trung và đề xuất các giải pháp giúp ngân hàng tiếp tục phát triển hoạt động thanh toán quốc trên thị trường Việt Nam 2. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài −Hệ thống hóa những vấn đề lý luận liên quan đến hoạt động thanh toán quốc tế của các ngân hàng thương mại −Nghiên cứu và phân tích thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế của BIDV - Quang Trung trên thị trường Việt Nam trong thời gian qua. Từ đó rút ra những thành tựu, hạn chế trong hoạt động cung ứng dịch vụ của ngân hàng −Đề xuất các giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng trong thời gian tới. III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động thanh toán quốc tế của NHTM 3.2 Phạm vi nghiên cứu −Về không gian: hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng BIDV - Quang Trung −Về thời gian: Từ năm 2005 - 2008 SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 2 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp IV. KẾT CẤU CỦA CHUYÊN ĐỀ Chuyên đề gồm 3 chương Chương I: Cơ sở lý luận chung về hoạt động thanh toán quốc tế và sự cần thiết phải phát triển hoạt động thanh toán quốc tế trong thời đại mới của các ngân hàng thương mại Việt Nam Chương II: Thực trạng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của BIDV - Quang Trung Chương III: Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV - Quang Trung SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 3 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về Ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm và bản chất của NHTM Hệ thống ngân hàng thương mại có lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm nay. Nó là một tổ chức tài chính có vai trò cực kì quan trọng đối với nền kinh tế. Trải qua một thời gian cùng với sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa, các tư tưởng kinh tế cũng như đặc điểm riêng của từng nước mà khái niệm về ngân hàng thương mại lại được nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau. Nhiều nhà nghiên cứu, các học giả kinh tế đã đưa ra những khái niệm riêng của mình. Giáo sư Mỹ - Peter S.Rose trong cuốn “Commercial Bank Mangement - 1999” cho rằng: ngân hàng là 1 tổ chức tài chính cung cấp 1 danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. Còn đối với học giả Thomas P.Fitch trong cuốn “ Dictionary of Banking Terms - 1997” ông nhận định: “ tổ chức ngân hàng là 1 công ty nhận tiền gửi, thực hiện cho vay, thanh toán séc, thực hiện các nghiệp vụ liên quan cho công chúng và NHTM đầu tư quỹ từ những người gửi tiền để cho vay Ở các nước khác nhau, khái niệm này lại được các nước nhìn nhận ở những góc độ riêng, được quy định trong bộ Luật của mỗi nước. Luật pháp Hoa Kỳ quy định: bất kỳ một tổ chức nào cung cấp tài khoản tiền gửi cho phép khách hàng gửi tiền theo yêu cầu và cho vay đối với tổ chức kinh doanh hay cho vay thương mại sẽ được xem là 1 ngân hàng. Còn tại Ấn Độ thì lại SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 4 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp quy định ngân hàng thương mại là cơ sở nhận các khoản kí thác để cho vay hay tài trợ và đầu tư. Ở Thổ Nhĩ Kì: ngân hàng thương mại là hội trách nhiệm hữu hạn thiết lập nhằm mục đích nhận tiền kí thác và thực hiện các nghiệp vụ hối đoái, nghiệp vụ công hối phiếu, chiết khấu và những hình thức vay mượn khác… Tại Việt Nam, khái niệm này đã được quy định rồi cũng trải qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung. Gần đây nhất trong trong Nghị định số 49/2000/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 12/9/2000 đã định nghĩa: NHTM là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuân, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nước. Dù được nhìn nhận dưới góc độ này hay góc độ kia thì bản chất của NHTM vẫn được bộc lộ qua những điểm sau: - NHTM là một tổ chức kinh tế - NHTM hoạt động mang tính chất kinh doanh - NHTM hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ tín dụng và dịch vụ ngân hàng 1.1.2. Vai trò của NHTM trong nền kinh tế - NHTM cung cấp tín dụng và các dịch vụ ngân hàng giúp các doanh nghiệp có đủ vốn để mở rộng và phát triển sản xuất kinh doanh Đối với bất kỳ một doanh nghiệp nào, để có thể phát triển đòi hỏi phải quy tụ được nhiều yếu tố khác nhau như vốn, công nghệ, nguồn nhân lực… trong đó có thể nói rằng vốn đóng một vai trò quan trọng rất quan trọng và có ý nghĩa quyết định. Tuy nhiên hầu hết các doanh nghiệp đều không thể chỉ sử dụng nguồn vốn tự có của mình để tiến hành sản xuất kinh doanh mà phải huy động được vốn từ nhiều nguồn khác nhau, trong số đó nguồn vốn vay từ các ngân hàng chiếm một tỷ trọng lớn. Thông qua việc cung cấp tín dụng cùng các dịch vụ ngân hàng cần thiết khác, các ngân hàng không những giúp cho các doanh nghiệp yên tâm phần nào về vốn để có thể mở rộng và nâng cao SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 5 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh mà còn giúp cho quá trình luân chuyển hàng hóa, luân chuyển vốn diễn ra một cách thuận lợi và nhanh chóng, từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. -NHTM góp phần đảm bảo một nền kinh tế có cơ cấu hợp lý theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa NHTM có chức năng làm trung gian tín dụng, nghĩa là ngân hàng vừa là người vay và vừa là người cho vay. Nhờ có ngân hàng đứng ra làm trung gian mà một nguồn vốn lớn còn nhàn rỗi trong nền kinh tế được huy động rồi từ đó được cung cấp cho các chủ thể trong nền kinh tế đang thiếu hụt về vốn. Bên cạnh đó với việc điều chuyển vốn giữa các chi nhánh trong hệ thống mà các ngân hàng có thể đảm bảo được cân đối vốn cần thiết. nền kinh tế được phát triển theo một cơ cấu ngành và khu vực -NHTM làm cầu nối giữa ngân hàng trung ương với nền kinh tế để thực hiện các chính sách tiền tệ Trong nền kinh tế của một quốc gia, các ngân hàng trung ương (hay các ngân hàng nhà nước) giữ vai trò trọng tâm trong việc hoạch định các chính sách tiền tệ thông qua việc sử dụng các công cụ điều tiết như dự trữ bắt buộc, lãi suất, tỷ giá hối đoái, thi trường mở… Tuy nhiên, chính các NHTM lại là đối tượng trực tiếp chịu sự tác động của các công cụ này. Bên cạnh đó NHTM còn giữ vai trò trung gian giữa NHTW và nền kinh tế. Một mặt NHTM làm cầu nối trong việc chuyển tiếp các tác động của các chính sách tiền tệ đến toàn bộ nền kinh tế của một quốc gia, mặt khác thông qua các NHTM, các NHTW sẽ biết được các chính sách tiền tệ mà mình áp dụng có phù hợp hay không từ đó có những giải pháp điều tiết kịp thời cho phù hợp với toàn bộ nền kinh tế. - NHTM giúp tăng cường phát triển quan hệ kinh tế quốc tế giữa các quốc gia. Xu hướng tất yếu trong thời đại ngày nay là việc hội nhập kinh tế quốc tế giữa các quốc gia trong khu vực và thế giới. Trong xu thế đó các NHTM SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 6 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp đóng một vai trò rất quan trọng. Thông qua các nghiệp vụ ngân hàng của mình như thanh toán quốc tế, tài trợ ngoại thương, bao thanh toán… các NHTM giúp cho các hoạt động kinh tế quốc tế được diễn ra một cách thuận lợi, an toàn, nhanh chóng và hiệu quả đồng thời giúp cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế - xã hội khẳng định được vị trí cũng như tăng cường được sức cạnh tranh của mình trên trường quốc tế. 1.1.3. Các hoạt động cơ bản của NHTM a. Hoạt động huy động vốn: NHTM thực chất vẫn là một tổ chức kinh doanh đặc biệt, chính bởi vậy để có thể duy trì và phát triển, hoạt động huy động vốn luôn là hoạt động mang tính tiền đề để tạo “nguồn nguyên vật liệu” đầu vào cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Nguồn vốn huy động của các NHTM là rất đa dạng: - Nguồn vốn đầu tiên và quan trọng nhất chính là các khoản tiền gửi có kỳ hạn hay không kỳ hạn của các cá nhân, doanh nghiệp và của các tổ chức kinh tế khác. So với nguồn vốn từ các khoản tiền gửi kỳ hạn thì các khoản tiền gửi không kỳ hạn thường chiếm một tỷ trọng lớn hơn, vì nguồn vốn huy động này thường là các khoản tiền gửi của các tổ chức doanh nghiệp nhằm phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn thường ít biến động và hạn chế nhiều rủi ro hơn cho các NHTM - Nguồn huy động thứ hai của các NHTM là việc phát hành các chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, chứng khoán, giấy tờ có giá… Khi mà thị trường tài chính ngày một phát triển, việc huy động vốn từ nguồn này được các NHTM áp dụng ngày càng nhiều - Các NHTM còn có thể thực hiện việc huy động từ các khoản vay nợ từ NHTW thông qua hình thức chiết khấu, tái chiết khấu, các hợp đồng tín dụng đã cấp cho khách hàng… hay từ các NHTM hoặc các tổ chức tài chính khác. Nguồn vốn huy động này có tính thanh khoản và độ an toàn tương đối cao, giúp cho các NHTM đối phó trong những hoàn cảnh đặc biệt như tình SVTH: Nguyễn Đình Huy Lớp: QTKDQT47B 7