CƠ SỞ LÝ LU Ậ N C Ủ A VI Ệ C T Ổ CH ỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG
L ị ch s ử nghiên c ứ u v ấn đề v ề vi ệ c t ổ ch ức trò chơi đóng vai theo chủ đề
1.1.1 Những nghiên cứu ở nước ngoài về việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo Ởcác nước trên thế giới, trò chơi đóng vai theo chủđề là một trong những loại trò chơi đón nhận nhiều sự quan tâm của các nhà giáo dục Chính vì thế, số lượng công trình nghiên cứu về loại trò chơi này khá nhiều
Nhà tâm lý học J Piaget, người Thụy Sĩ, đã nghiên cứu sự phát triển trí tuệ trẻ em trong thế kỷ XX và nhấn mạnh vai trò của trò chơi đóng vai trong quá trình này Theo ông, trò chơi giả vờ không chỉ củng cố các lược đồ (schemas) mà còn giúp trẻ phát triển tư duy trừu tượng và tự điều chỉnh cảm xúc dựa trên những trải nghiệm của bản thân Các nghiên cứu của O’Reilly (1995) và Striano, Tomasello, & Rochat (2001) đã xác nhận quan điểm này, cho thấy tầm quan trọng của trò chơi đóng vai trong các giai đoạn phát triển của trẻ em.
Lev Vygotsky, nhà tâm lý học người Nga, nhấn mạnh rằng hoạt động chơi đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển các chức năng nhận thức của trẻ em Qua việc chơi, trẻ có thể thể hiện mong muốn và giải quyết mâu thuẫn nội tâm, phát triển trí tưởng tượng bằng cách hành động theo ý tưởng và sử dụng vật thay thế Hơn nữa, trò chơi giúp trẻ kiểm soát bản thân và tuân thủ các quy tắc xã hội, đồng thời thúc đẩy sự phát triển nhận thức và tình cảm xã hội trong vùng phát triển gần nhất (zone of proximal development - ZPD) Cuối cùng, hoạt động chơi cũng là cơ hội để trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua việc thường xuyên sử dụng ngôn ngữ trong quá trình chơi.
Nhiều tác giả đã tiếp nối nghiên cứu của J Piaget và L Vygotsky, tập trung vào việc khám phá trò chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo Những nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về vai trò của trò chơi trong sự phát triển của trẻ nhỏ.
Tác giả Sara Smilansky (1990, trích trong Matthews, 2008) đã nghiên cứu về trò chơi đóng vai theo chủ đề và nhấn mạnh tầm quan trọng của loại trò chơi này trong quá trình học tập của trẻ em Theo Smilansky, trò chơi đóng vai cho phép trẻ em giả vờ trở thành một nhân vật khác, không phải là chính mình, từ đó phát triển khả năng tư duy và kỹ năng xã hội.
Trò chơi đóng vai theo chủ đề là một phương tiện quan trọng giúp trẻ em giao tiếp và tích hợp kiến thức về thế giới xung quanh Theo nghiên cứu của Farver (1992) và Garver (1990), trẻ không chỉ tái diễn những gì đã học mà còn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề trong cuộc sống thông qua những trò chơi này (Smilansky & Sheftaya, 1990) Bà Bluiett (2009) kết luận rằng trò chơi đóng vai theo chủ đề có ảnh hưởng tích cực đến sự thành công của trẻ em.
Bài báo "Tầm quan trọng của chơi" từ Saskatchewan Online Curriculum (2010) nhấn mạnh rằng khi trẻ mẫu giáo tham gia vào trò chơi đóng vai theo chủ đề, chúng thể hiện sự hiểu biết ngày càng sâu sắc về thế giới xung quanh thông qua ngôn ngữ nói, ngôn ngữ cơ thể và trí tưởng tượng phong phú.
Tác giả McClellan & Katz (1992, được trích trong Saskatchewan Online
Theo Curriculum (2010), hành vi xã hội của trẻ trong trò chơi đóng vai theo chủ đề có thể khác nhau do nhiều yếu tố như tính khí, tính cách, nhu cầu, khả năng của mỗi trẻ, môi trường gia đình và kinh nghiệm trong quá khứ Dinham & Chalk (2018) cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của những yếu tố này trong việc hình thành hành vi xã hội của trẻ.
Trò chơi đóng vai theo chủ đề có những đặc điểm nổi bật như vai chơi đa dạng, cốt truyện do trẻ tự xây dựng, và ngôn ngữ riêng biệt của trẻ Trong quá trình chơi, trẻ tương tác và chỉ đạo lẫn nhau, từ đó thực hành ngôn ngữ và kỹ năng xã hội Ví dụ, trẻ chia sẻ kinh nghiệm, chờ đến lượt, và tương tác trong các mối quan hệ khác nhau như cha/ con, anh/ chị, hay bác sĩ/ bệnh nhân, đồng thời trao đổi về cách thức chơi.
Các tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của người lớn trong việc hỗ trợ trò chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo Họ cho rằng sự tham gia của người lớn không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội mà còn kích thích trí tưởng tượng và sáng tạo của trẻ.
Trong lý thuyết của nhà tâm lý học L Vygotsky, vai trò của người lớn được nhấn mạnh là rất quan trọng trong việc can thiệp vào lối chơi của trẻ Người lớn cần giúp trẻ hiểu các vai trò xã hội xung quanh, vì nếu không có sự giải thích, trẻ sẽ không thể phát triển trò chơi giả bộ một cách phong phú và đa dạng.
Nghiên cứu của S Smilansky (1990, được trích trong Matthews, 2008) chỉ ra rằng trẻ em từ những gia đình khó khăn thường thiếu kinh nghiệm và kỹ năng trong việc tham gia các trò chơi đóng vai theo chủ đề Nguyên nhân chính là do các em không nhận được sự quan tâm và giao tiếp đầy đủ từ người lớn, dẫn đến sự hạn chế trong khả năng phát triển kỹ năng xã hội và sáng tạo.
Theo Jones & Reynold (1992, trích trong Saskatchewan Online Curriculum, 2010), người lớn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ em tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề Họ giúp trẻ mở rộng ngôn ngữ nói, phát triển khả năng đọc viết đơn giản, đồng thời cung cấp kiến thức và tài liệu cần thiết để làm phong phú thêm trải nghiệm chơi của trẻ.
Amy Halliburton (2009) nhấn mạnh vai trò quan trọng của người lớn trong việc hỗ trợ trẻ em tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề Giáo viên cần tạo ra khu vực chơi với nhiều loại đồ vật và khu vực lưu trữ đồ chơi Họ cũng nên khuyến khích trẻ mô tả trò chơi mà không làm gián đoạn quá trình chơi Người lớn có thể tham gia vào trò chơi bằng cách đưa ra đề xuất và giới thiệu từ vựng mới, nhưng cần giữ vai trò hướng dẫn để trẻ dẫn dắt trò chơi Cuối cùng, giáo viên cần đưa ra các chủ đề chơi phù hợp với nhu cầu của trẻ, từ đó không chỉ đảm bảo cơ sở vật chất mà còn áp dụng biện pháp sư phạm hiệu quả để kích thích sự tham gia của trẻ vào trò chơi.
Sophia Hermann (2017) nhấn mạnh rằng sự hướng dẫn của người lớn là cần thiết để phát triển trò chơi của trẻ Người lớn có thể giúp trẻ hiểu các chuẩn mực xã hội, điều chỉnh cảm xúc và hành vi xã hội, đồng thời khuyến khích sự hợp tác với bạn chơi (Gioia & Tobin, 2010, trích dẫn trong Hermann, 2017) Tác giả đề xuất một số biện pháp cho giáo viên trong việc hỗ trợ trò chơi đóng vai của trẻ mầm non, bao gồm: giúp trẻ lập kế hoạch chơi, duy trì vai trò trong trò chơi, kéo dài thời gian chơi, khuyến khích trẻ sử dụng ngôn ngữ để phát triển nội dung và phối hợp với bạn bè Sự hỗ trợ từ người lớn nên được điều chỉnh tùy thuộc vào khả năng chơi của từng trẻ.
Lý lu ậ n v ề t ổ ch ức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho tr ẻ m ẫ u giáo
1.2.1.1 Khái ni ệ m ho ạt động vui chơi Đối với trẻ hài nhi, hoạt động chủđạo là hoạt động giao lưu bằng cảm xúc trực tiếp; còn đối với trẻ ấu nhi, hoạt động chủ đạo là hoạt động với đồ vật; còn ở tuổi mẫu giáo, trẻđược tham gia nhiều hình thức hoạt động phong phú hơn so với những lứa tuổi trước đó như hoạt động vui chơi, hoạt động học tập, hoạt động lao động… trong những hoạt động này thì hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo được xem là hình thức hoạt động chủ đạo
Vậy hoạt động vui chơi là gì?
J Piaget và các cộng sự(1962) đề cập đến lĩnh vực hoạt động vui chơi của trẻ em qua những công trình nghiên cứu sự phát triển trí tuệ trẻ em Theo ông, chơi là một nhân tố quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ Chơi tạo ra sự kích thích của trẻ với môi trường Chơi là một phương tiện quan trọng để thu nhận kiến thức
Như vậy, đối với J Piaget, chơi không thể tách rời khỏi sự phát triển của trẻ (Gordon Biddle và các cộng sự, 2013)
L Vygotsky chỉ tập trung vào trò chơi giả bộ trong lý thuyết của mình, coi đây là nguồn phát triển chính trong giai đoạn mầm non Ông không đề cập đến nhiều loại hoạt động khác như thể thao, thao tác với đồ vật hay trò chơi khám phá (Bodrova & Leong, 2015) Theo Vygotsky (1978), hoạt động chơi của trẻ được mô tả là “mong muốn”, luôn liên quan đến tình huống tưởng tượng và các quy tắc trong tâm trí người chơi.
Khái niệm hoạt động vui chơi không chỉ được quan tâm bởi các tác giả nước ngoài mà còn được các nhà giáo dục trong nước chú trọng Theo các tác giả Phạm Thị Châu, Nguyễn Thị Oanh và Trần Thị Sinh, hoạt động vui chơi là một phần quan trọng trong quá trình giáo dục và phát triển của trẻ em.
Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo tại trường mầm non, được tổ chức và hướng dẫn bởi người lớn Hoạt động này không chỉ giúp trẻ thỏa mãn nhu cầu vui chơi và nhận thức mà còn góp phần giáo dục và phát triển toàn diện cho trẻ ở độ tuổi này.
Nhận định về“vui chơi” của tác giả Nguyễn Ánh Tuyết được thể hiện rõ trong khái niệm sau:
Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, không chỉ vì thời gian trẻ dành cho nó mà còn vì trò chơi đóng vai theo chủ đề mang lại những biến đổi tích cực trong tâm lý trẻ Theo Nguyễn Ánh Tuyết và các cộng sự (2011), trò chơi này phản ánh đời sống xã hội, cho phép trẻ em thỏa mãn ước muốn sống và làm việc như người lớn Trò chơi không chỉ mang tính chất xã hội mà còn giúp trẻ phát triển năng lực vận động, cảm giác, trí tuệ và các mối quan hệ xã hội Do đó, trò chơi được xem là phương tiện giáo dục quan trọng và không thể thay thế cho trẻ em (Nguyễn Thị Thanh Hà, 2006).
Nhiều tác giả cả trong nước và quốc tế đã đưa ra các khái niệm về "hoạt động vui chơi", nhưng không có khái niệm nào được coi là chính xác và đầy đủ nhất.
Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, không chỉ giúp trẻ thoả mãn nhu cầu cá nhân mà còn hình thành những đặc điểm tâm lý mới Qua đó, hoạt động này đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện đời sống tâm lý của trẻ mẫu giáo.
1.2.1.2 Đặc điể m ho ạt động vui chơi củ a tr ẻ m ẫ u giáo 5 – 6 tu ổ i
Hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo là tự do và không bắt buộc, cho phép trẻ tự lựa chọn và tự định hướng Trẻ có quyền từ bỏ trò chơi khi cần thiết, và động lực chính để trẻ tham gia là sự hấp dẫn của trò chơi chứ không phải là kết quả hay sản phẩm Khi trẻ tham gia một cách hăng say, điều này cho thấy trẻ không bị ràng buộc bởi bất kỳ áp lực nào, kể cả về kết quả Ví dụ, trong trò chơi “bán bánh”, trẻ sẽ tập trung vào việc tự tay làm bánh và trải nghiệm quá trình chơi hơn là kết quả cuối cùng Đặc điểm này thể hiện tính tự nguyện cao trong hoạt động vui chơi, mang lại hạnh phúc và niềm vui cho trẻ, điều này rất quan trọng trong phát triển của trẻ mẫu giáo.
Chơi là biểu hiện của tự do, cho phép trẻ em thực hiện những gì mình thích thay vì bị ép buộc Theo Gray (2008), "Chơi không phải lúc nào cũng đi kèm với nụ cười và tiếng cười, nhưng luôn gắn liền với cảm giác muốn thực hiện ngay lập tức." Khi tham gia trò chơi, trẻ không chỉ có quyền lựa chọn hay từ chối mà còn có khả năng điều khiển hành động của mình Mỗi trò chơi đều có những luật lệ mà tất cả người tham gia phải tuân thủ.
Tự do huỷ bỏ và không tham gia trò chơi là quyền cơ bản của người chơi, giúp đảm bảo rằng trò chơi không trở nên vô nghĩa khi trẻ cảm thấy bị ép buộc Nếu người tham gia bị bắt nạt hoặc không thể bỏ cuộc, họ có quyền từ bỏ bất cứ lúc nào Quyền này cũng áp dụng khi người chơi không chấp nhận sự thay đổi luật chơi, vì vậy việc thay đổi luật cần sự đồng ý của tất cả thành viên để trò chơi tiếp tục Hơn nữa, người chơi có thể rời bỏ trò chơi khi không còn hứng thú nữa.
Trẻ em cần có không gian tự do trong trò chơi để phát huy khả năng sáng tạo và tính tự lập Người lớn nên tham gia vào trò chơi của trẻ một cách khéo léo, nhạy cảm mà không áp đặt, vì sự can thiệp không phù hợp có thể làm trẻ cảm thấy gò bó Đối với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, trò chơi không chỉ là hoạt động giải trí mà còn là cơ hội để trẻ thể hiện sự độc lập, giao tiếp và phát triển ngôn ngữ Khi trẻ cảm nhận được sự hỗ trợ từ người lớn phù hợp với nhu cầu và sở thích của mình, chúng sẽ dễ dàng tiếp thu và thực hiện những gợi ý đó Tính tự nguyện trong hoạt động chơi rất quan trọng, giúp trẻ phát triển ý tưởng và sáng kiến, đồng thời tăng cường sự tự tin và niềm vui trong quá trình chơi.
Người lớn không nên ép buộc trẻ tham gia vào hoạt động vui chơi, mà cần tạo ra sự hấp dẫn cho trò chơi để thu hút trẻ Khi tổ chức trò chơi, giáo viên nên tôn trọng trẻ và hướng dẫn để trẻ có thể vui chơi một cách tự do Hơn nữa, người lớn cần khuyến khích tính tự lập của trẻ, không làm thay trẻ trong quá trình chơi.
Thứ hai, hoạt động vui chơi là hoạt động mang tính hợp tác cao
Trong các hoạt động vui chơi, đặc biệt là trò chơi đóng vai theo chủ đề, sự phối hợp giữa các thành viên là rất quan trọng Trẻ em có nhu cầu này vì trò chơi phản ánh các quan hệ xã hội, và chỉ khi có sự hợp tác thì mới có thể tái tạo được những quan hệ đó Trẻ mẫu giáo từ 5 – 6 tuổi thường muốn chơi cùng nhau, do đó, sự phối hợp là cần thiết để thỏa mãn nhu cầu này Tính hợp tác trở thành một đặc điểm nổi bật trong hoạt động vui chơi của trẻ, khi trẻ cùng nhau hình thành các nhóm để tham gia vào các trò chơi (Nguyễn Ánh Tuyết và các cộng sự, 2011).
Người lớn cần mở rộng vốn kinh nghiệm xã hội cho trẻ để trẻ có thể áp dụng trong các tình huống chơi Đồng thời, việc đa dạng hóa các vai chơi trong trò chơi sẽ giúp trẻ tăng cường khả năng phối hợp và trao đổi Ngoài ra, người lớn nên chú ý đến mối quan hệ của trẻ trong trò chơi; nếu thấy trẻ bị tách biệt, cần hỗ trợ để trẻ hòa nhập với bạn bè Cuối cùng, việc dạy trẻ cách hợp tác với các bạn cùng chơi cũng rất quan trọng.
Thứ ba, hoạt động vui chơi là hoạt động mang tính ký hiệu –tượng trưng.
Khái quát v ề kh ả o sát th ự c tr ạ ng
2.1.1 Vài nét vềcơ sở giáo dục được khảo sát
2.1.1.1 Tình hình trườ ng m ầ m non kh ả o sát
Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thuộc Phòng giáo dục và đào tạo thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai, là một trường công lập với 4 điểm cơ sở, bao gồm 1 điểm chính và 3 điểm lẻ Nằm tại trung tâm thành phố, trường tổ chức các hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe và giáo dục theo Chương trình giáo dục mầm non của Bộ giáo dục và đào tạo Việc khảo sát tình hình tổ chức trò chơi đóng vai cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại đây sẽ giúp đánh giá thực trạng chung của các trường mầm non khác trong khu vực Từ đó, chúng tôi sẽ đề xuất các biện pháp có thể áp dụng cho Trường mầm non Tuổi Thần Tiên và các trường mầm non khác tại thành phố Pleiku.
2.1.1.2 Ch ất lượ ng cán b ộ qu ản lý và đội ngũ giáo viên mầ m non
Bảng 2.1 Trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non
Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
Trình độ chuyên môn Sốlượng (N = 12) Tỷ lệ %
Theo điều lệ trường mầm non ban hành năm 2015, cán bộ quản lý và giáo viên mầm non phải có bằng trung cấp sư phạm mầm non trở lên Dữ liệu từ bảng 2.1 cho thấy 100% cán bộ quản lý và giáo viên mầm non đạt trình độ trung cấp trở lên, chứng tỏ họ đều có chuyên môn phù hợp với quy định.
Bảng 2.2 Thâm niên công tác của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
Thâm niên công tác Sốlượng (N = 12) Tỷ lệ %
Theo bảng 2.2, cán bộ quản lý và giáo viên mầm non tại trường đều có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục Điều này giúp họ hiểu rõ tính cách và năng lực chuyên môn của nhau Hơn nữa, với thời gian công tác lâu dài, các giáo viên dễ dàng nắm bắt tình hình thực tế địa phương và hiểu cách quản lý của ban giám hiệu nhà trường.
2.1.2 Mục đích khảo sát thực trạng
Mục tiêu của nghiên cứu này là thu thập nhận thức và kế hoạch giáo dục về phương pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai Dựa trên những thông tin thu thập được, nghiên cứu sẽ đề xuất một số biện pháp hiệu quả để tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ em trong độ tuổi này tại Pleiku, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
Khảo sát được thực hiện tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai, với sự tham gia của 3 cán bộ quản lý và 9 giáo viên đang giảng dạy cho các lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi, cùng với trẻ em học tại các lớp này.
-Khảo sát thực trạng nhận thức của giáo viên mầm non về việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
-Khảo sát thực trạng xây dựng kế hoạch tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
-Khảo sát thực trạng việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
-Khảo sát khảnăng tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ởtrường mầm non
-Khảo sát những khó khăn mà trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thường gặp khi tham gia trò chơi đóng vai theo chủđề
-Khảo sát những khó khăn mà giáo viên thường gặp khi tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
Mục đích của nghiên cứu này là thu thập dữ liệu định tính một cách khách quan về thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non.
Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
-Nguyên tắc quan sát: Đảm bảo tính tự nhiên khi quan sát, không làm ảnh hưởng đến tâm lý trẻ, giáo viên và tiến trình dạy học
Phiếu quan sát ghi lại hoạt động của giáo viên và trẻ, bao gồm những nhận xét cụ thể Người nghiên cứu chú ý đến phương pháp, hình thức và nội dung tổ chức hoạt động cho trẻ, cùng với ngôn ngữ, nét mặt, hành vi, cử chỉ và thái độ của giáo viên Đồng thời, cũng quan sát ngôn ngữ, nét mặt, hành vi, cử chỉ và thái độ của trẻ đối với giáo viên và bạn bè Nhận xét cuối cùng sẽ phản ánh ý kiến của người quan sát về những hoạt động này.
Chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý và giáo viên mầm non tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
Mục đích của phương pháp này là thu thập thông tin bổ sung và khai thác sâu hơn để làm rõ các nội dung đã được phát hiện qua các phương pháp khác.
Nội dung phỏng vấn tập trung vào nhận thức của giáo viên về việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, bao gồm tần suất và thời lượng tổ chức trò chơi Bên cạnh đó, phỏng vấn cũng đề cập đến những hoạt động mà giáo viên thực hiện trước khi tổ chức trò chơi, các phương pháp được sử dụng trong quá trình tổ chức, cũng như những khó khăn mà giáo viên và trẻ thường gặp phải Cuối cùng, phỏng vấn sẽ đưa ra một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả của các trò chơi này.
2.1.5.3 Phương pháp nghiên cứ u h ồ sơ
Thu thập 5 kế hoạch giáo dục tháng, tuần, trong đó có kế hoạch hoạt động vui chơi.
Kế hoạch đánh giá nhằm xác định tần suất và các chủ đề mà giáo viên tổ chức trò chơi đóng vai cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, cũng như cách trình bày kế hoạch tổ chức những trò chơi này.
Sau khi quan sát và đánh giá khả năng tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, chúng tôi đã sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tổng hợp dữ liệu Việc này bao gồm việc tính toán số lượng, tỷ lệ phần trăm (%) và thực hiện thống kê mô tả cũng như thống kê suy luận nhằm xử lý số liệu từ quá trình quan sát thực trạng và đánh giá kết quả khảo nghiệm.
Phân tích k ế t qu ả kh ả o sát th ự c tr ạ ng t ổ ch ức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho tr ẻ m ẫ u giáo 5 – 6 tu ổ i t ại Trườ ng m ầ m non Tu ổ i Th ầ n Tiên, thành ph ố Pleiku, t ỉ nh Gia Lai
đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
2.2.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non về việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
Qua phỏng vấn các cán bộ quản lý và giáo viên mầm non tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai, nghiên cứu cho thấy rằng cả 3 cán bộ quản lý và 9 giáo viên dạy lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi đều nhận thức rõ ràng về vai trò quan trọng của trò chơi đóng vai theo chủ đề Họ đánh giá đây là một trong những hoạt động giáo dục cần thiết hàng đầu cho trẻ khi đến trường.
Việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi được đánh giá cao bởi các cán bộ quản lý và giáo viên mầm non, tuy nhiên, lý giải về hiệu quả của trò chơi này vẫn chưa cụ thể và đầy đủ Nhiều giáo viên chỉ nhận thức được vai trò chung của trò chơi như một phương tiện giáo dục toàn diện, mà chưa hiểu rõ vai trò cụ thể của việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề.
Tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai, chúng tôi nhận thấy sự nhận thức cao của cán bộ quản lý và giáo viên về trò chơi phân vai qua việc trang trí góc phân vai Nhiều lớp học đầu tư mạnh vào đồ chơi và tính thẩm mỹ cho góc này Các giáo viên nỗ lực tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, với kế hoạch hoạt động rõ ràng, chuẩn bị đồ dùng và đồ chơi đầy đủ, cùng việc áp dụng nhiều phương pháp khác nhau trong quá trình tổ chức.
2.2.2 Thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 –
6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
2.2.2.1 Th ự c tr ạ ng xây d ự ng k ế ho ạ ch t ổ ch ức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho tr ẻ m ẫ u giáo 5 – 6 tu ổ i t ạ i Trườ ng m ầ m non Tu ổ i Th ầ n Tiên, thành ph ố Pleiku, t ỉ nh Gia Lai
Tần suất tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong một tuần
Tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai, kế hoạch dạy học của các cô giáo cho thấy rằng việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi được thực hiện liên tục từ thứ Hai đến thứ Sáu Trẻ em có cơ hội tham gia trò chơi này ít nhất 5 lần trong giờ vui chơi trong lớp và có thể thêm 1 lần trong hoạt động chiều, tổng cộng tối đa 6 lần mỗi tuần.
Qua phỏng vấn với cán bộ quản lý và giáo viên mầm non, chúng tôi nhận thấy rằng có sự khác biệt trong ý kiến về tần suất tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong một tuần.
Theo khảo sát, 10/12 cán bộ quản lý và giáo viên mầm non cho rằng giáo viên tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 5 lần trong một tuần, chiếm 83.3% Trong khi đó, 2/12 cán bộ cho rằng tần suất là 6 lần trong tuần, chiếm 16.7% Qua những chia sẻ, có thể thấy giáo viên thực hiện các giờ hoạt động góc đúng kế hoạch, với hoạt động vui chơi diễn ra hàng ngày Tuy nhiên, vào buổi chiều, một số lớp mẫu giáo 5-6 tuổi phải tham gia các khoá học năng khiếu như nhảy aerobic và vẽ, dẫn đến việc trẻ không có nhiều thời gian cho hoạt động chiều Điều này cho thấy tất cả cán bộ quản lý và giáo viên đều nhận thức rõ về vai trò quan trọng của trò chơi đóng vai theo chủ đề trong hoạt động vui chơi.
Biểu đồ dưới đây minh họa tần suất tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo từ 5 đến 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai trong suốt một tuần.
Biểu đồ 2.1 Tần suất tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi trong một tuần tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
Cán bộ quản lý và giáo viên mầm non
Các đề tài thường được tổ chức trong trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
Tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, tất cả giáo viên đều thực hiện kế hoạch dạy học theo chủ đề với 3 đến 5 kế hoạch tuần cho mỗi chủ đề Các hoạt động vui chơi trong lớp không chỉ phản ánh cuộc sống hàng ngày mà còn liên quan đến các hoạt động xã hội và sự kiện địa phương Tuy nhiên, hầu hết các đề tài chơi đóng vai chủ yếu xoay quanh các chủ đề như bán hàng, bác sĩ và nấu ăn, cho thấy sự thiếu đổi mới trong việc lựa chọn tên đề tài Qua quan sát, hầu hết đồ chơi ở góc phân vai đều là đồ chơi gia đình, bán hàng và bác sĩ, điều này có thể do giáo viên muốn tiết kiệm thời gian chuẩn bị và không cần cung cấp nhiều kinh nghiệm chơi cho trẻ.
Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc giới hạn trong tên đề tài đã khiến trò chơi trở nên nhàm chán và thiếu hấp dẫn cho trẻ, không đáp ứng được nhu cầu trở thành người lớn của trẻ Điều này dẫn đến việc trẻ chưa phát huy hết khả năng tưởng tượng và sáng tạo, chưa thử nghiệm nhiều vai chơi khác nhau, và chưa lĩnh hội đầy đủ các chuẩn mực đạo đức xã hội có trong các vai chơi.
Cách trình bày kế hoạch tổ chức trò chơi đóng vai theo chủđề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
Kế hoạch hoạt động góc có thể được trình bày theo nhiều cách, nhưng qua quan sát, 100% giáo viên mầm non chưa xác định rõ mục tiêu giúp trẻ phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ Họ cũng chưa nêu rõ các mặt phát triển của trẻ như nội dung cốt truyện, kỹ năng chơi giả bộ, và khả năng tự lực khi chơi Thay vào đó, giáo viên chỉ liệt kê tên trò chơi, vai chơi, hành động của vai, từ mới cần biết, đồ dùng bổ sung, và vai trò của giáo viên Cụ thể, vai trò của trò chơi đóng vai theo chủ đề chưa được nêu rõ, bao gồm việc giúp trẻ phát triển kỹ năng nhập vai, điều khiển hành vi chơi, sáng tạo, tự nhận xét, phối hợp với bạn, và phát triển ngôn ngữ cũng như hứng thú trong khi chơi.
Tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, nhiều giáo viên chưa nhận thức rõ ràng về yêu cầu phát triển cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề Việc không xác định mục tiêu trước khi tổ chức trò chơi dẫn đến việc giáo viên gặp khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp phù hợp để hỗ trợ trẻ.
2.2.2.2 Th ự c tr ạ ng chu ẩ n b ị không gian t ổ ch ức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho tr ẻ m ẫ u giáo 5 – 6 tu ổ i t ạ i Trườ ng m ầ m non Tu ổ i Th ầ n Tiên, thành ph ố Pleiku, t ỉ nh Gia Lai
Tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, chúng tôi nhận thấy rằng tất cả 4 lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi đều có diện tích phòng học nhỏ, dẫn đến việc bố trí các góc chơi cũng hạn chế Không gian chơi ở góc phân vai chật hẹp, không đủ cho trẻ tự do di chuyển Dù vậy, giáo viên đã sắp xếp các góc chơi một cách hợp lý, với các góc động được đặt gần nhau để giảm thiểu tiếng ồn cho các góc tĩnh như góc học tập và góc thư viện Tại mỗi góc phân vai, đều có bảng tên để phân biệt, tuy nhiên tại lớp cô M và cô D, bảng tên được đặt quá cao so với tầm với của trẻ.
Trẻ em gặp khó khăn trong việc nhận diện chữ cái do thiếu nhãn dán tên đồ chơi trên các kệ, điều này cản trở khả năng ghi nhớ chữ cái qua hoạt động chơi Các kệ đồ chơi hiện tại đã cũ, bị hư hỏng và không thu hút, không kích thích sự sáng tạo của trẻ Tóm lại, không gian góc phân vai tại các lớp mẫu giáo 5-6 tuổi của Trường mầm non cần được cải thiện về bố trí và thẩm mỹ để hỗ trợ tốt hơn cho sự phát triển của trẻ.
Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai đảm bảo an toàn, thoáng mát và yên tĩnh.
Đánh giá chung thự c tr ạ ng t ổ ch ức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho tr ẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
2.3.1 Ưu điểm của việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
Trường học và lớp học được thiết kế với không gian rộng rãi, an toàn, đáp ứng nhu cầu học tập và vui chơi của trẻ Cơ sở chính trang bị đầy đủ các phương tiện dạy học hiện đại như ti vi cảm ứng, máy chiếu và máy tính Đồ dùng và đồ chơi ở góc phân vai đa dạng về chủng loại và kích thước, đảm bảo số lượng đầy đủ, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, giúp trẻ thực hiện các trò chơi đóng vai theo chủ đề một cách hiệu quả.
Về phía cán bộ quản lý
Các cán bộ quản lý trong ngành giáo dục mầm non có trình độ chuyên môn cao và kinh nghiệm lâu năm, được giáo viên và phụ huynh tin tưởng Họ tạo điều kiện cho giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn thông qua việc tổ chức dự giờ, họp trao đổi kinh nghiệm, và thao giảng Bên cạnh đó, các cán bộ quản lý cũng bổ sung kiến thức và phương pháp cho giáo viên khi cần thiết, tổ chức các hội thi để nâng cao tay nghề và năng lực sư phạm Hiệu phó chuyên môn phối hợp với tổ trưởng chuyên môn để xét duyệt kế hoạch dạy học của giáo viên tại cơ sở chính và các điểm lẻ khi bắt đầu chủ đề mới.
Đội ngũ giáo viên tại đây có trình độ chuyên môn cao và nhiều năm kinh nghiệm, luôn tâm huyết và trách nhiệm trong sự nghiệp giáo dục Họ không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức mới, xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp với đời sống trẻ em và chương trình địa phương Trong các hoạt động học tập, giáo viên tổ chức trò chơi đóng vai với nhiều hoạt động phong phú, giúp trẻ tiếp thu các chuẩn mực đạo đức xã hội một cách hiệu quả Họ cũng tạo không khí lớp học vui vẻ, gần gũi, giúp trẻ cảm thấy thoải mái và kích thích sự sáng tạo của các em.
Trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi phát triển tốt về nhận thức, tình cảm – xã hội, thẩm mỹ, ngôn ngữ và thể chất Đặc biệt, trẻ thể hiện sự nhanh nhẹn, hoạt bát và chủ động trong các hoạt động Chúng biết tập trung lắng nghe yêu cầu của giáo viên và tích cực tham gia vào các hoạt động vui chơi trong lớp Hơn nữa, trẻ còn có khả năng liên kết giữa các nhóm chơi, tạo ra sự tương tác tích cực.
2.3.2 Hạn chế của việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai
Trường mầm non Tuổi Thần Tiên có một cơ sở chính và ba điểm lẻ, trong đó một số điểm lẻ có cơ sở vật chất còn nghèo nàn, trong khi những điểm lẻ khác nhờ sự hỗ trợ của phụ huynh đã cải thiện hơn Tuy nhiên, tại các điểm lẻ, điều kiện phục vụ trẻ em vẫn gặp nhiều khó khăn, bao gồm thiếu phương tiện dạy học hiện đại, đồ dùng và đồ chơi chưa phong phú, thậm chí nhiều đồ chơi đã cũ và không còn sử dụng được Ngoài ra, bàn ghế còn thiếu và không đồng bộ, trong khi các kệ trang trí và đồ dùng chủ yếu là những vật phẩm từ cơ sở chính không còn sử dụng.
Về phía cán bộ quản lý
Mặc dù cán bộ quản lý chú trọng đến hoạt động vui chơi của trẻ, nhưng họ chưa thường xuyên theo dõi và dự giờ các hoạt động này trong lớp, chủ yếu chỉ tập trung vào hoạt động học Hơn nữa, do làm việc chủ yếu tại cơ sở chính, cán bộ quản lý không thường xuyên đánh giá được các hoạt động mà giáo viên tại các điểm lẻ tổ chức.
Kế hoạch dạy học, đặc biệt là hoạt động góc trong tuần, cần được cải tiến với sự đổi mới và sáng tạo về chủ đề và nội dung chơi Hiện tại, giáo viên chưa cung cấp nội dung giáo dục cụ thể trong trò chơi ở góc phân vai, chỉ tập trung vào vai chơi, hành động và từ mới mà không đề cập đến nội dung giáo dục cho trẻ Hơn nữa, giáo viên cũng chưa áp dụng các biện pháp và phương pháp giáo dục cụ thể trong quá trình giảng dạy.
Thời gian tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó mức độ hứng thú của trẻ là một yếu tố quan trọng quyết định thời điểm kết thúc trò chơi.
Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thường gặp khó khăn trong việc tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề do nội dung chơi còn mới mẻ và thiếu ý tưởng Thời gian dành cho hoạt động vui chơi bị cắt xén bởi các hoạt động khác như tiếp đón, tổng kết thực tập hay các sự kiện lễ hội, khiến giáo viên không có đủ thời gian tổ chức trò chơi Ngoài ra, một số trẻ đến lớp muộn, ảnh hưởng đến thời gian tham gia Thực tế cho thấy, thời gian bắt đầu tổ chức trò chơi không đúng theo kế hoạch, thường bắt đầu muộn từ 5-10 phút do thời gian cho hoạt động có chủ đích và vệ sinh cá nhân kéo dài Hơn nữa, thời gian chơi trong lớp cũng bị rút ngắn để trẻ kịp di chuyển ra ngoài tham gia hoạt động vui chơi ngoài trời Do đó, các giáo viên mầm non chưa dành đủ thời gian cho trẻ tham gia vào trò chơi đóng vai theo chủ đề.
Nhiều giáo viên không đầu tư đủ thời gian vào việc chuẩn bị đồ dùng và trang trí góc chơi, dẫn đến tình trạng các khu vực này trở nên cũ kỹ, bẩn thỉu và kém thu hút trẻ em Thay vào đó, họ thường bận rộn với việc tổ chức các hoạt động văn nghệ, chuẩn bị hồ sơ cho lễ hội, sự kiện, thanh tra, hoặc tiếp đón sinh viên thực tập.
Mặc dù giáo viên có trình độ chuyên môn cao và kinh nghiệm dạy học, nhưng họ chưa áp dụng hiệu quả kiến thức của mình khi tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Việc không tìm hiểu nhu cầu và sở thích của từng trẻ khiến giáo viên chưa thực sự đặt trẻ làm trung tâm trong các hoạt động Ngoài ra, giáo viên thường áp đặt yêu cầu lên trẻ, dẫn đến áp lực và căng thẳng trong khi chơi Hơn nữa, việc quan sát trẻ không được coi trọng, khiến giáo viên không thể hỗ trợ kịp thời, không chỉnh sửa phát âm hay mở rộng nội dung chơi Trong quá trình chơi, giáo viên cũng thiếu sự động viên và khích lệ, và nhận xét sau giờ chơi thường sơ sài, không khuyến khích trẻ tự đánh giá bản thân hay nhận xét bạn bè, làm hạn chế khả năng tự nhận thức của trẻ.
Vào thứ năm, việc bồi dưỡng chuyên môn gặp khó khăn do các cơ sở chính và điểm lẻ không gần nhau, khiến giáo viên ít có cơ hội dự giờ thường xuyên và trao đổi kinh nghiệm Hầu hết giáo viên chỉ tham gia dự giờ vào thứ bảy Thêm vào đó, sự thiếu quan tâm từ các cán bộ quản lý đối với các điểm lẻ đã dẫn đến tình trạng giáo viên lơ là trong tổ chức hoạt động, đặc biệt là các trò chơi đóng vai cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
Trẻ em phát triển không đồng đều, với một số trẻ năng động và nhanh nhẹn, trong khi một số khác lại nhút nhát Đặc biệt, trẻ em dân tộc thiểu số ở các vùng khó khăn thường thiếu cơ hội giao lưu và trải nghiệm xã hội, dẫn đến vốn kinh nghiệm và kỹ năng giao tiếp hạn chế Điều này gây khó khăn cho trẻ khi tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề, vì trẻ chưa biết cách thoả thuận vai chơi và nội dung chơi, dẫn đến việc nhầm lẫn và thiếu sự phát triển trong trò chơi Khi tham gia, trẻ thường không nhập vai một cách sáng tạo, với lời nói và hành động đơn điệu, cùng với kỹ năng thao tác với đồ chơi chưa thành thạo Hơn nữa, trẻ còn thiếu hứng thú, dễ mất tập trung và có thể xảy ra mâu thuẫn trong quá trình chơi.