MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Dựa trên nghiên cứu lý thuyết về nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của học sinh và thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp tại trường THPT Kon Tum, tiểu luận này đề xuất các biện pháp nhằm phát triển công tác tư vấn hướng nghiệp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của học sinh tại trường.
KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Khách thể nghiên cứu
Học sinh trường THPT Kon Tum.
Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp phát triển công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Kon Tum.
GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
Công tác hướng nghiệp tại trường THPT Kon Tum trong những năm gần đây đã được chú trọng và phát triển, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục Để cải thiện tình hình, cần hệ thống hóa cơ sở lý luận về nhu cầu tư vấn tâm lý của học sinh và đánh giá thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp hiện tại Từ đó, có thể đề xuất các biện pháp phát triển và mở rộng công tác tư vấn hướng nghiệp, nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của học sinh trong những năm tới.
NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của học sinh
- Khảo sát và đánh giá thực trạng về công tác tư vấn hướng nghiệp của trường THPT Kon Tum hiện nay
- Đề xuất biện pháp phát triển công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Kon Tum trong những năm tới
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp và hệ thống hóa kết quả nghiên cứu cùng với tài liệu liên quan để khảo sát nhu cầu tư vấn tâm lý của học sinh tại trường THPT Kon Tum nhằm xây dựng nội dung nghiên cứu hiệu quả.
Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Phương pháp này thường được áp dụng để nghiên cứu ảnh hưởng của mạng xã hội đối với đời sống của sinh viên tại Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh.
7.2.2 Phương pháp phỏng vấn sâu
Để thu thập dữ liệu chính xác và đáng tin cậy cho nghiên cứu, nhóm chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn sâu các học sinh tại trường THPT Kon Tum, nhằm làm rõ các vấn đề và khẳng định tính hiệu quả của đề tài.
7.2.3 Phương pháp quan sát sư phạm
Để đảm bảo tính xác thực của dữ liệu thu thập trong quá trình thực hiện đề tài, nhóm chúng tôi áp dụng phương pháp quan sát sư phạm mà không can thiệp vào môi trường nghiên cứu Ngoài ra, chúng tôi còn quan sát thái độ và hành động của đối tượng để kiểm chứng và bổ sung thông tin trong quá trình thực hiện.
Nhóm các phương pháp thống kê toán học
Nhóm nghiên cứu đã sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 26.0 để xử lý các số liệu thu thập từ khảo sát ý kiến, nhằm khẳng định rõ ràng, cụ thể và chính xác kết quả nghiên cứu của đề tài.
CẤU TRÚC CỦA TIỂU LUẬN
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục nghiên cứu, tiểu luận gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận về nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của học sinh
Chương 2: Thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp của trường THPT Kon Tum hiện nay
Chương 3: Đề xuất các biện pháp phát triển công tác tư vấn hướng nghiệp đáp ứng nhu cầu của học sinh trường THPT Kon Tum
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
1.1.1 Nghiên cứu trên thế giới
- Hướng dẫn chọn nghề” xuất bản năm 1949 ở Pháp
- Nghiên cứu của nhà tâm lý học Mỹ J.L Holland vào những năm 1940
- Nghiên cứu của Bromley H Kniveton
- Nghiên cứu của Michael Borchert
Nguyễn Toàn đã nghiên cứu về hiện trạng và định hướng công tác tư vấn cho học sinh tại các Trung tâm Kỹ thuật Hướng nghiệp dạy nghề ở thành phố Hồ Chí Minh vào năm 1997 Bài viết phân tích những thách thức trong công tác tư vấn, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tư vấn nghề nghiệp cho học sinh Việc cải thiện công tác này không chỉ giúp học sinh định hướng nghề nghiệp tốt hơn mà còn góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thành phố.
- Nguyễn Thị Bạch Phượng, Nghiên cứu hướng chọn nghề của học sinh THPT, năm
- Trịnh Xuân Thu, Nghiên cứu sự thích ứng nghề của sinh viên Khoa Kỹ thuật Công ngiệp - Trường Cao đẳng Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, năm 1998
- Liêu Thị Thùy Trang, Nghiên cứu động cơ chọn nghề Sư phạm của sinh viên Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Trà Vinh, năm 1999
Các nghiên cứu hiện nay đã đề xuất một số giải pháp định hướng nghề nghiệp cho học sinh phổ thông tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh Tuy nhiên, vấn đề hướng nghiệp cho học sinh tại các tỉnh miền núi và cao nguyên vẫn chưa được chú trọng nhiều trong các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học.
CÁC KHÁI NIỆM TRONG ĐỀ TÀI
1.2.1 Khái niệm nhu cầu a) Định nghĩa:
Nhu cầu là đòi hỏi khách quan của con người, cần được thỏa mãn để tồn tại và phát triển Khi con người có nhu cầu tích cực, họ sẽ hoạt động để tạo ra điều kiện và phương tiện thỏa mãn những đòi hỏi đó Việc thỏa mãn nhu cầu một cách đầy đủ không chỉ giúp phát triển nhân cách mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của xã hội.
Nhu cầu là thuộc tính cơ bản của mỗi cá nhân, ảnh hưởng đến xu hướng và thái độ của họ đối với thực tại và trách nhiệm cá nhân Cuối cùng, nhu cầu này định hình lối sống và hoạt động của từng người.
Theo từ điển tâm lý học, nhu cầu được định nghĩa là trạng thái mà một cá nhân trải qua khi thiếu những yếu tố cần thiết cho sự tồn tại và phát triển, đồng thời nó cũng là nguồn gốc thúc đẩy hành động của cá nhân đó.
Theo AG Covaliop, nhu cầu là sự cần thiết mà con người cảm thấy cần được thỏa mãn để đáp ứng các điều kiện nhất định cho sự sống và phát triển.
Theo Nguyễn Quang Uẩn, nhu cầu được định nghĩa là sự đòi hỏi thiết yếu mà con người cần được thỏa mãn để tồn tại và phát triển.
Nhu cầu được định nghĩa là những yêu cầu thiết yếu mà con người cần được đáp ứng để tồn tại và phát triển Các đặc điểm cơ bản của nhu cầu bao gồm tính cấp thiết, tính đa dạng và tính thay đổi theo thời gian Nhu cầu có thể biểu hiện qua nhiều hình thức khác nhau, từ nhu cầu vật chất như thực phẩm, nước uống đến nhu cầu tinh thần như tình yêu, sự công nhận và phát triển bản thân.
Nhu cầu của con người có các đặc điểm cơ bản sau:
Nhu cầu luôn đi đôi với đối tượng Khi nhu cầu gặp gỡ đối tượng có khả năng thỏa mãn, nó sẽ trở thành động lực thúc đẩy con người hành động hướng tới mục tiêu.
Nhu cầu của con người được hình thành và điều chỉnh bởi các điều kiện và phương thức thỏa mãn chúng Tùy thuộc vào cách thức thỏa mãn, nhu cầu có thể phát triển, thoái hóa hoặc thậm chí biến mất Độ rộng của nhu cầu liên quan chặt chẽ đến mức độ phát triển của con người và các điều kiện vật chất trong cuộc sống.
Nhu cầu có tính chu kỳ được hình thành khi những điều kiện lặp đi lặp lại một cách có hệ thống, dẫn đến việc người tiêu dùng phát triển thói quen sử dụng một phương tiện và phương thức cụ thể để thỏa mãn nhu cầu của mình.
Con người có khả năng điều chỉnh nhu cầu của mình một cách có ý thức, khác biệt so với nhu cầu của động vật Khi điều chỉnh, họ không chỉ xem xét các điều kiện bên ngoài mà còn cả các chuẩn mực hành vi xã hội Quá trình này phụ thuộc vào cấu trúc tâm lý của nhân cách và mức độ giáo dục mà mỗi cá nhân nhận được.
Nhu cầu của con người phong phú và đa dạng hơn so với nhu cầu của động vật Chúng ta có nhu cầu vật chất liên quan đến sự sống còn của cơ thể, bên cạnh đó còn có nhu cầu tinh thần như nhu cầu nhận thức, nhu cầu lao động và nhu cầu thẩm mỹ.
- Hình thức biểu hiện của nhu cầu
Có hai hình thức biểu hiện của nhu cầu:
Hình thức đầu và nhu cầu của con người được phản ánh qua các bán cầu đại não, dẫn đến việc hình thành hành động có lý trí Quá trình này thể hiện rõ nét ở con người, khi nhu cầu được thỏa mãn thông qua hiểu biết và kinh nghiệm sống Nói cách khác, nhu cầu của con người được ý thức hóa và bộc lộ qua ý chí, cho thấy sự tương tác giữa nhận thức và hành động.
+ Hình thức thứ hai, biểu hiện của nhu cầu chỉ thấy có ở người trong trường hợp ngoại lệ
Nó có đặc điểm là hành động để thực hiện ý hướng mang tính chất bồng bột hay nói đúng hơn là bột phát, ít được ý thức.
1.2.2 Khái niệm tư vấn hướng nghiệp a) Tư vấn
Theo các chuyên gia từ Hiệp hội Tâm lý học Mỹ, tư vấn tâm lý là một quá trình hỗ trợ cá nhân vượt qua những rào cản tâm lý trong hành trình trưởng thành, giúp họ phát triển một cách tối ưu.
Tổ chức tư vấn thế giới định nghĩa tư vấn là quá trình hỗ trợ dựa trên kỹ năng, trong đó một người dành thời gian và sự quan tâm để giúp thân chủ khai thác tình huống, xác định và triển khai các giải pháp khả thi trong thời gian cho phép.
Người tư vấn có vai trò quan trọng trong việc tìm ra giải pháp cho vấn đề, thu thập thông tin, chẩn đoán và đề xuất các phương án giải quyết Họ cũng có thể đóng vai trò định hướng và điều phối quá trình giải quyết vấn đề, giúp khách hàng đạt được mục tiêu một cách hiệu quả.
LÝ LUẬN VỀ NHU CẦU TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.3.1 Nhận thức về việc chọn nghề của học sinh THPT a) Đặc điểm lứa tuổi
Lứa tuổi học sinh THPT, từ 14 đến 18 tuổi, đánh dấu giai đoạn đầu của tuổi thanh niên, khi cơ thể đạt được sự trưởng thành với sự phát triển hoàn thiện của hệ xương và sự gia tăng cơ bắp Trong giai đoạn này, nhịp độ tăng trưởng chiều cao và trọng lượng chậm lại, trong khi sự phát triển của hệ thần kinh có những thay đổi quan trọng, tạo điều kiện cho khả năng phân tích và tổng hợp trong học tập Hoạt động của thanh niên ngày càng phong phú và phức tạp, với vai trò xã hội mở rộng và chất lượng được cải thiện, họ bắt đầu đảm nhận nhiều vai trò của người lớn với tính độc lập và trách nhiệm cao hơn Nhiệm vụ xã hội chủ yếu của lứa tuổi này là việc chọn nghề.
Lứa tuổi học sinh THPT đang ở giai đoạn chuyển tiếp giữa tuổi thiếu niên và người lớn, nơi các em bắt đầu thể hiện tính độc lập và ý thức trách nhiệm Tuy nhiên, các em vẫn phải thích ứng và tuân theo sự hướng dẫn của cha mẹ và giáo viên Vị trí của thanh niên trong giai đoạn này có tính chất không xác định, vừa được coi là người lớn nhưng cũng chưa hoàn toàn trưởng thành Những đặc điểm này cùng với các yêu cầu xã hội đặt ra cho thanh niên được thể hiện rõ nét trong tâm lý của họ.
Hoạt động học tập của thanh niên học sinh có tính chất và nội dung khác biệt rõ rệt so với thiếu niên, khi họ tập trung vào tri thức cơ bản và các quy luật của khoa học Khi trưởng thành, học sinh tích lũy kinh nghiệm sống phong phú và nhận thức được rằng họ đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời Thái độ học tập của các em ngày càng ý thức hơn, với sự hiểu biết rằng tri thức, kỹ năng và kỹ xảo là điều kiện cần thiết cho tương lai Do đó, nhu cầu tri thức của các em ngày càng gia tăng.
Thái độ của thanh niên học sinh đối với các môn học ngày càng có sự chọn lọc, với hứng thú học tập gắn liền với khuynh hướng nghề nghiệp Cuối bậc THPT, các em thường xác định được hứng thú ổn định với một môn học hoặc lĩnh vực tri thức cụ thể, điều này thường liên quan đến việc lựa chọn nghề nghiệp sau này Động cơ học tập của học sinh THPT được thúc đẩy bởi các yếu tố thực tiễn, nhận thức, và ý nghĩa xã hội của môn học, trước khi đến các động cơ cụ thể khác.
Học sinh THPT đã trưởng thành nhưng vẫn chưa hoàn toàn độc lập trong suy nghĩ, điều này ảnh hưởng đến nhận thức và xu hướng chọn nghề của các em Ở lứa tuổi này, nhu cầu tự ý thức phát triển mạnh mẽ, khiến các em quan tâm đến tâm lý, phẩm chất nhân cách và năng lực cá nhân Các em nhận thức về vị trí xã hội và tương lai của mình, đồng thời coi trọng những phẩm chất bên trong Việc xây dựng thế giới quan hoàn chỉnh giúp các em có cái nhìn tích cực về việc lựa chọn nghề nghiệp, mà các em hiểu rằng quyết định này sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống tương lai Nhiều em đã có căn cứ để chọn nghề dựa trên sự so sánh giữa khả năng bản thân và yêu cầu của nghề, mặc dù kiến thức về yêu cầu nghề nghiệp vẫn còn hạn chế.
Khi bắt đầu định hướng nghề nghiệp, học sinh cần nắm vững thông tin về nghề mà mình chọn Tuy nhiên, hiện nay, nhiều em vẫn còn có những định hướng nghề nghiệp một cách phiến diện.
Việc học tập ở đại học đang trở thành xu hướng phổ biến, khiến nhiều học sinh tập trung vào các trường đại học hơn là lựa chọn học nghề Tuy nhiên, tâm lý này có thể dẫn đến những tác động tiêu cực nếu các em không thực hiện được ước mơ vào đại học Điều này cho thấy rằng các em, dù vô tình hay cố ý, đã không chú ý đến nhu cầu của xã hội đối với các ngành nghề khác nhau và mức độ đào tạo cần thiết khi quyết định hướng đi cho tương lai của mình.
Xu hướng nghề nghiệp là sự lựa chọn một công việc ổn định, giúp cá nhân đạt được kết quả mong muốn Tuy nhiên, hiện nay, học sinh thường chọn nghề dựa trên những suy nghĩ chủ quan, không xem xét đến năng lực, sở trường của bản thân cũng như nhu cầu của xã hội Nhiều em có thành kiến với một số nghề, chọn nghề theo dư luận và ý kiến người khác Việc không đánh giá đúng năng lực bản thân dẫn đến lúng túng trong việc chọn nghề, đồng thời thiếu hiểu biết về sức khỏe và thông tin y học liên quan đến nghề nghiệp, gây cản trở cho sự phát triển nghề nghiệp của các em.
Học sinh THPT thường thiếu hiểu biết sâu sắc về thế giới nghề nghiệp, dẫn đến việc khó khăn trong việc định hướng nghề nghiệp chính xác Họ thường chịu ảnh hưởng từ các yếu tố khách quan, điều này có thể ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp của bản thân.
Nhiều học sinh hiện nay thường chọn nghề nghiệp dựa trên cảm tính cá nhân hoặc chịu ảnh hưởng từ gia đình, thầy cô và bạn bè, dẫn đến sự lựa chọn chủ quan, thiếu thực tiễn và không phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội Họ thường không xem xét điều kiện phát triển của địa phương, tình hình kinh tế gia đình hay khả năng tìm việc sau khi ra trường Nhiều em chọn nghề chỉ vì thấy xã hội ưa chuộng hoặc bạn bè cùng chọn, trong khi không đánh giá đúng năng lực bản thân Việc lựa chọn nghề theo những yếu tố này đã tạo ra sự sai lệch trong nhận thức của học sinh, khiến họ khó tìm được nghề nghiệp phù hợp với bản thân.
1.3.2 Biểu hiện nhu cầu tư vấn hướng nghiệp của học sinh THPT
Nhu cầu tìm hiểu về hướng nghiệp (TVHN) của học sinh THPT xuất hiện khi các em nhận thức được vai trò của mình trong gia đình và xã hội Các em ý thức rằng mình đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời, từ đó hình thành hứng thú học tập gắn liền với xu hướng nghề nghiệp Biểu hiện rõ nét nhất của nhu cầu này là sự quan tâm đến việc định hướng nghề nghiệp cho tương lai.
Các em nên khám phá năng lực và sở trường của bản thân để chọn chương trình học phù hợp Hãy tập trung đầu tư vào các môn học liên quan đến ngành nghề mà các em dự định theo đuổi Đồng thời, tìm kiếm phương pháp học hiệu quả và lập kế hoạch học tập để đạt được kết quả tốt nhất.
- Có khuynh hướng mở rộng các mối quan hệ bạn bè, người thân, quen để tìm hiểu về nghề nghiệp tương lai mà các em định chọn
Chủ động tìm kiếm và lựa chọn thông tin liên quan đến nghề nghiệp mong muốn, đồng thời tham gia vào các hoạt động tư vấn hướng nghiệp do nhà trường và các tổ chức đoàn thể tổ chức.
Khi lựa chọn nghề tương lai, mỗi học sinh có nhận thức và sự quan tâm khác nhau về lĩnh vực nghề nghiệp Mức độ cần tư vấn cũng khác nhau, dẫn đến sự hoang mang trước thế giới nghề nghiệp rộng lớn và phức tạp Học sinh thường thiếu tri thức và kinh nghiệm để đánh giá thực tế xã hội và điều kiện bản thân, dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những yếu tố xung quanh.
Các em học sinh hiện nay đang chịu áp lực từ dư luận xã hội, vì vậy cần sự hỗ trợ kịp thời từ gia đình, nhà trường và xã hội để có thể chọn lựa nghề nghiệp phù hợp Việc được tư vấn nghề nghiệp (TVHN) là rất quan trọng, và khi nhu cầu này được đáp ứng, nó sẽ thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ hơn nữa của nhu cầu, đồng thời nâng cao chất lượng tư vấn.
LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC
1.4.1 Tầm quan trọng của hoạt động tư vấn hướng nghiệp đối với học sinh trung học phổ thông
Theo khảo sát, 65,4% sinh viên năm nhất tại một số trường đại học chưa hiểu rõ mục đích và ý nghĩa ngành học của mình Hơn 50% không biết cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp, dẫn đến 75,6% sinh viên không hài lòng với sự lựa chọn của họ.
Theo khảo sát của Trung tâm Dự báo Nhân lực, khoảng 60% học sinh chọn sai ngành học, trong khi chỉ có 5% hiểu biết đầy đủ về ngành mình chọn Bên cạnh đó, 20% học sinh có hiểu biết tương đối về ngành học, nhưng vẫn có tới 75% thiếu kiến thức về nghề nghiệp mà họ theo đuổi.
- Nhiều Sinh viên học một vài năm hoặc khi ra trường phải đi học lại ngành khác
- Học sinh và phụ huynh và giáo viên mắc phải nhiều sai lầm khi chọn nghề như: + Coi nhẹ sự lựa chọn nghề nghiệp
+ Chọn nghề không đúng năng lực và tính cách bản thân mà chỉ căn cứ vào lực học
Nhiều người thường đánh giá thấp các ngành học, chọn nghề chỉ vì sĩ diện và vẻ bề ngoài hấp dẫn, mà không nhận ra giá trị thực sự của từng nghề Họ tin rằng chỉ những nghề được đào tạo đại học mới có giá trị và địa vị xã hội, dẫn đến việc bỏ qua những cơ hội nghề nghiệp khác.
+ Chọn nghề theo sự áp đặt, theo niềm khát khao của bố mẹ, chọn theo sự rủ rê của người khác
- Tầm quan trọng khi chọn nghề:
Việc chọn nghề nghiệp là một quyết định quan trọng, vì công việc không chỉ giúp chúng ta cảm thấy có ích mà còn đảm bảo thu nhập cho bản thân và gia đình, đồng thời góp phần vào sự phát triển của cộng đồng Nếu lựa chọn sai nghề, chúng ta có thể đối mặt với tương lai không ổn định, dẫn đến thất nghiệp, không phát triển nghề nghiệp, và lãng phí thời gian, tiền bạc, cũng như công sức.
Tương lai của mỗi người phụ thuộc vào sự lựa chọn nghề nghiệp Điều quan trọng không chỉ là mức thu nhập hay danh tiếng mà nghề nghiệp mang lại, mà còn là sự phù hợp với bản thân và đam mê.
Chọn nghề là quyết định quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi người, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai Sự thành công trong nghề nghiệp phụ thuộc vào khả năng và sự xuất sắc trong lĩnh vực đó Do đó, việc tìm kiếm một nghề phù hợp với bản thân là điều cần thiết để đạt được thành công.
1.4.2 Xây dựng kế hoạch chi tiết đối với các hoạt động tư vấn hướng nghiệp Để làm tốt công tác tuyên truyền trong cán bộ, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh hiểu về tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng, đồng thời tư vấn, hỗ trợ về kiến thức, kĩ năng phân tích, lựa chọn nghề nghiệp để giúp học sinh và cha mẹ học sinh lựa chọn ngành nghề theo định hướng giải quyết việc làm sau khi học, tránh thất nghiệp, cần xây dựng kế hoạch chi tiết cho các hoạt động tư vấn hướng nghiệp xuyên suốt năm học Cụ thể:
Giai đoạn 1, diễn ra từ đầu tháng 9 đến 30/10, tập trung vào việc thu thập và xử lý dữ liệu thi Đại học của học sinh trong những năm gần đây Dựa trên kết quả này, các lớp học sẽ được sắp xếp theo năng lực và nguyện vọng của học sinh, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức học tập và ôn luyện hiệu quả.
Trong giai đoạn 2, từ tháng 11 đến hết học kỳ I, Ban chỉ đạo phân luồng, hướng nghiệp sẽ phân tích kết quả thi thử lần 2 cùng với kết quả học tập của học kỳ I Dựa trên những phân tích này, các thành viên sẽ tư vấn cho học sinh về phương pháp học tập, lựa chọn môn thi, khối thi và trường thi phù hợp với năng lực và trình độ của từng học sinh.
Giai đoạn 3 (từ đầu học kỳ II đến kết thúc năm học) sẽ tập trung vào việc tư vấn cho cha mẹ và học sinh về việc đăng ký thi tốt nghiệp THPT năm 2021 thông qua các hội thảo và diễn đàn tư vấn Chúng tôi sẽ phối hợp với các trường chuyên nghiệp và trường nghề trên địa bàn để tạo điều kiện cho học sinh vừa học văn hóa vừa học nghề Đồng thời, hợp tác với Trung tâm giới thiệu việc làm của tỉnh nhằm cung cấp thông tin về nhu cầu việc làm, giúp học sinh có định hướng nghề nghiệp phù hợp sau khi tốt nghiệp, đặc biệt là những em không có khả năng thi vào Đại học.
1.4.3 Tổ chức thực hiện kế hoạch tư vấn hướng nghiệp
Theo kế hoạch chi tiết về các hoạt động TVHN trong năm học, việc tổ chức thực hiện sẽ được chia thành 3 giai đoạn thời gian Đặc biệt, cần chú trọng đến nội dung và hình thức của các hoạt động TVHN để đảm bảo hiệu quả.
18 a) Các hình thức tư vấn hướng nghiệp
Tư vấn sơ bộ là một hoạt động dễ thực hiện tại nhiều trường học mà không cần thiết bị hay kỹ thuật phức tạp Giáo viên, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm hoặc bộ môn, đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán phẩm chất nhân cách của học sinh mà không cần đến đội ngũ chuyên gia tư vấn có tay nghề cao Họ cần nắm vững yêu cầu của các ngành nghề tại địa phương và nhu cầu nhân lực để đưa ra lời khuyên cho học sinh về nghề nghiệp phù hợp Qua đó, giáo viên giúp học sinh tự trả lời ba câu hỏi quan trọng: Em có thích nghề đó không? Em có khả năng làm nghề đó không? Xã hội và địa phương có cần nghề đó không?
Tư vấn chuyên sâu là một quy trình phức tạp, dựa trên nền tảng khoa học với độ chính xác cao nhờ vào các thiết bị hiện đại như máy đo cử động và sự khéo léo vận động Để thực hiện tư vấn hướng nghiệp chuyên sâu, cần có đội ngũ chuyên gia với trình độ cao, bao gồm tâm lý học, giáo dục học, kinh tế học, và bác sĩ có kinh nghiệm Các chuyên gia này phải được đào tạo bài bản về thế giới nghề nghiệp, yêu cầu của nghề, và các yếu tố như động cơ, hứng thú, khuynh hướng và năng lực nghề nghiệp của học sinh Họ cũng cần có kiến thức sâu sắc về tư vấn hướng nghiệp, kỹ thuật chọn nghề, và sử dụng thành thạo các phương pháp test chẩn đoán khả năng trí tuệ, khả năng vận động và nhân cách Bên cạnh đó, việc sử dụng các máy móc và thiết bị kỹ thuật là điều cần thiết trong quá trình tư vấn hướng nghiệp.
Giúp học sinh khám phá thế giới nghề nghiệp, bài viết nhấn mạnh sự đa dạng và phong phú của các nghề, cũng như xu hướng phát triển và yêu cầu tâm sinh lý của từng nghề Qua quá trình tìm hiểu, học sinh sẽ phát triển hứng thú nghề nghiệp, từ đó hình thành những biểu tượng đúng đắn về các nghề cần phát triển Bên cạnh đó, bài viết cũng đề cập đến việc rèn luyện phương pháp tìm kiếm thông tin liên quan đến các ngành nghề và nhóm nghề cụ thể.
19 nghề và nghề cụ thể; thông tin về cơ sở đào tạo; thông tin về nghề nghiệp và cơ sở đào tạo mà bản thân học sinh thích
Giúp học sinh hiểu rõ về định hướng phát triển kinh tế - xã hội và thị trường lao động tại địa phương, cả nước và toàn cầu; tiếp cận hệ thống thông tin về đào tạo nhân lực và việc làm; làm quen với các đặc điểm và quy luật của thị trường lao động; nhận thức được yêu cầu mới về nhân lực phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá Điều này giúp học sinh nâng cao tính tự chủ, kỹ năng giao tiếp, tinh thần trách nhiệm và sáng kiến trong lao động Trước sự biến động của thị trường lao động, người lao động cần thể hiện tính năng động và khả năng thích ứng bằng cách không ngừng nâng cao tay nghề và chuyên môn.
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC
Yếu tố tự thân của học sinh là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp Trong số các yếu tố cá nhân, có năm yếu tố chính cần xem xét: học lực, sức khỏe, đạo đức, năng lực và sở trường, cùng với ước mơ và lý tưởng Trong đó, học lực được dự đoán có tác động rõ rệt nhất đến định hướng nghề nghiệp của học sinh.
Học sinh có học lực cao thường tự tin hơn trong việc quyết định hướng đi đại học của mình, trong khi những học sinh có học lực từ khá đến yếu thường cảm thấy phân vân khi lựa chọn nghề nghiệp Để đưa ra quyết định đúng đắn, học sinh cần xem xét năng lực cá nhân và nhận được sự tư vấn từ giáo viên, gia đình, bạn bè và người thân nhằm tìm ra lựa chọn phù hợp nhất cho tương lai.
1.5.2 Yếu tố khách quan a) Tác động của gia đình đến định hướng nghề nghiệp
Khi lựa chọn đại học, học sinh phổ thông thường chịu ảnh hưởng lớn từ gia đình, đặc biệt là từ cha mẹ và anh chị em Sự quan tâm của cha mẹ đối với con cái thường dẫn đến việc họ can thiệp nhiều hơn vào sự lựa chọn nghề nghiệp của con Những bậc phụ huynh có trình độ học vấn cao thường có xu hướng tác động mạnh mẽ hơn đến định hướng nghề nghiệp của con cái Ngoài ra, nghề nghiệp của cha mẹ cũng có ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp của con, cùng với tình trạng kinh tế của gia đình, tất cả đều góp phần định hình quyết định nghề nghiệp của người học Thêm vào đó, xu hướng phát triển kinh tế - xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp cho thế hệ trẻ.
Xu hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước hiện nay có tác động đáng kể đến định hướng nghề nghiệp của giới trẻ Yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành những lựa chọn nghề nghiệp và phát triển bản thân của thế hệ trẻ.
Giới trẻ hiện nay ngày càng quan tâm đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và quốc gia, dẫn đến xu hướng lựa chọn các ngành nghề có nhiều cơ hội việc làm và tiềm năng thu nhập cao Tại các thành phố lớn, nơi có nền kinh tế phát triển mạnh và dân cư đông đúc, nhu cầu về nguồn nhân lực chuyên nghiệp ngày càng tăng Điều này tạo ra sự phân luồng trong đào tạo nghề, khi một số ngành thu hút đông đảo người học, trong khi những ngành khác lại không được quan tâm Do đó, tư vấn hướng nghiệp tại các trường đại học, cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp cho sinh viên.
Công tác quảng bá tuyển sinh và các hoạt động tư vấn của các trường đại học, cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp có ảnh hưởng đáng kể đến định hướng nghề nghiệp (ĐHNN) của học sinh phổ thông Sự đa dạng và thường xuyên trong các hoạt động quảng bá sẽ gia tăng sức hấp dẫn trong việc lựa chọn nghề của người học Hứa hẹn về môi trường học tập tốt, học phí ưu đãi và cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp cũng là những yếu tố quan trọng tác động đến sự lựa chọn ngành nghề của học sinh Đặc biệt, vai trò của giáo viên chủ nhiệm trong việc tư vấn và định hướng nghề nghiệp theo năng lực và sở thích của học sinh là rất quan trọng Mức độ thường xuyên và đa dạng của các hoạt động hướng nghiệp cũng ảnh hưởng lớn đến khả năng ĐHNN của học sinh Bên cạnh đó, sự tác động từ bạn bè cũng góp phần không nhỏ trong việc định hướng nghề nghiệp của các em.
Trong môi trường học đường, giới trẻ thường hình thành các nhóm nhỏ dựa trên độ tuổi, sở thích và quan điểm chung Khi đứng trước ngưỡng cửa lựa chọn nghề nghiệp, họ thường thảo luận và chia sẻ ý kiến với nhau, dẫn đến việc nhiều học sinh có xu hướng chọn ngành nghề tương đồng với bạn bè hoặc lắng nghe lời khuyên từ những người xung quanh Điều này cho thấy vai trò quan trọng của hoạt động truyền thông trong việc định hướng nghề nghiệp cho các bạn trẻ.
Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và internet đã mở ra nhiều cơ hội cho trẻ em tiếp cận thông tin nghề nghiệp qua các phương tiện như đài, báo, ti vi và mạng xã hội Truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp kinh nghiệm xã hội và xu hướng nghề nghiệp, giúp trẻ em định hình tương lai của mình.
Trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay, việc lựa chọn nghề nghiệp trở thành một vấn đề quan trọng đối với giới trẻ Các xu hướng nghề nghiệp mới đang nổi lên như những mẫu hình để các bạn trẻ tham khảo cho định hướng tương lai của mình Bên cạnh đó, sự đa dạng của các phương tiện truyền thông cùng với hình thức truyền tải thông tin hấp dẫn và nhanh chóng đã ảnh hưởng sâu sắc đến học sinh trong quá trình tìm kiếm thông tin, giúp họ đưa ra những quyết định sáng suốt cho tương lai.
Nhóm chúng tôi đã phát triển một hệ thống lý luận hoàn chỉnh, làm nền tảng cho khảo sát thực trạng hoạt động TVHN tại trường THPT Kon Tum trong Chương 2.
