Mục lục Mục lục ii Lời cám ơn iii Kí hiệu, từ viết tắt tiểu luận iv Phần mở đầu 1.1 Lí chọn đề tài 1.2 Mục đích nghiên cứu 1.3 Phương pháp nghiên cứu 1.4 Giới hạn tiểu luận 2 Phần nội dung 2.1 2.2 2.3 Tìm hiểu quy luật 2.1.1 Khái niệm quy luật 2.1.2 Phân loại quy luật Quy luật chuyển hóa từ thay đổi lượng thành thay đổi chất ngược lại 2.2.1 Khái niệm chất 2.2.2 Khái niệm lượng 2.2.3 Khái niệm độ, điểm nút, bước nhảy 2.2.4 Mối quan hệ biện chứng lượng - chất 2.2.5 Ý nghĩa phương pháp luận Vận dụng quy luật lượng - chất công tác đổi phương pháp dạy học nước ta 2.3.1 Thực trạng công tác đổi phương pháp dạy học nước ta 2.3.2 Yêu cầu công tác đổi phương pháp dạy học nước ta 11 i 2.3.3 Giải pháp cho việc vận dụng quy luật lượng chất việc đổi phương pháp dạy học nước ta 14 Phần kết luận 27 Tài liệu tham khảo 30 ii LỜI CÁM ƠN Để hồn thành tiểu luận này, tơi xin gởi lời cám ơn chân thành đến TS.Nguyễn Chương Nhiếp TS.Nguyễn Ngọc Khá giảng thầy đọng súc tích Đồng gởi lời cám ơn đến bạn học viên lớp chia suy nghĩ thân công tác đổi phương pháp dạy học nước ta Bài tiểu luận soạn thảo Texmaker Texlive2011, mã nguồn có website http://violet.vn/thanhansp/ Nguyễn Thành An iii KÍ HIỆU, CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG BÀI TIỂU LUẬN Kí hiệu, từ viết tắt Nội dung kí hiệu, từ viết tắt CNH Cơng nghiệp hóa HĐH Hiện đại hóa PPDH Phương pháp dạy học CNTB Chủ nghĩa tư TBCN Tư chủ nghĩa XHCN Xã hội chủ nghĩa CNXH Chủ nghĩa xã hội NXB CNTT Nhà xuất Công nghệ thông tin iv Chương Phần mở đầu 1.1 Lí chọn đề tài Chúng ta bước vào thời đại "làn sóng văn minh thứ ba", thời đại hình thành phát triển kinh tế tri thức; động, tích cực, chủ động, sáng tạo người có vai trò quan trọng phát triển xã hội Việc đào tạo nguồn nhân lực giàu khả sáng tạo, nắm bắt công nghệ vấn đề mà tất nước giới quan tâm Hơn nữa, thời kì mà nước ta thực CNH, HĐH đất nước với mục tiêu đề đến năm 2020, nước ta trở thành nước cơng nghiệp Q trình thực CNH, HĐH trình thay đổi cấu kinh tế dần thay đổi nguồn nhân lực Hơn hết, nghiệp giáo dục đào tạo cần phải coi trọng Chính vậy, phương pháp dạy học cần đổi mới, đáp ứng yêu cầu thời kì mở cửa hội nhập, nhằm rút ngắn khoảng cách nước ta với nước bạn giới Nhận thức tầm quan trọng cần thiết đó, Đảng Nhà nước ta Nghị TW khóa VII Đại hội IX đề nhiệm vụ cho ngành giáo dục Trong nhấn mạnh việc "tập trung đạo đổi nội dung,chương trình, phương pháp giáo dục theo hướng chuẩn hóa, đại hóa, sử dụng cơng nghệ thơng tin tiếp cận với trình độ tiên tiến khu vực quốc tế, gắn bó với sống xã hội, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực đất nước địa phương" Trong năm vừa qua, cố gắng thực nhiệm vụ đó, gặt hái thành cơng cịn khơng khó khăn, bất cập, đặc biệt phong trào đổi PPDH Vấn đề đổi PPDH đặt thực sôi trường học, sở đào tạo, việc chống "dạy chay học chay", chống cách dạy "đọc chép", thay vào việc xây dựng cách dạy "lấy học sinh làm trung tâm" phương thức đưa phương tiện đại vào dạy học áp dụng Nhiều hội thảo đổi PPDH diễn trường học, sở đào tạo, đặc biệt trường sư phạm Tuy nhiên, hiệu giáo dục non kém, phương pháp truyền thống Tuy đổi PPDH vấn đề không mang tính thời sự, địi hỏi cấp, sở đào tạo người có quan tâm đáng Xuất phát từ thực trạng chung xã hội, trường sở tính cấp thiết cơng tác giảng dạy thân, chọn đề tài với mong muốn phát huy vai trò triết học đời sống xã hội, cụ thể đề tài "Vận dụng quy luật lượng - chất công tác đổi phương pháp dạy học nước ta nay" Thiết nghĩ, đề tài có ý nghĩa thiết thực bối cảnh ngành giáo dục sức tập trung thay đổi phương pháp dạy học để đáp ứng cho xã hội 1.2 Mục đích nghiên cứu Dưới ánh sáng triết học vật biện chứng, nhận thức lại yêu cầu, định hướng công tác đổi PPDH, đánh giá thực trạng đổi PPDH năm qua Từ đưa giải pháp nhằm thúc đẩy trình đổi PPDH nước ta nhằm đáp ứng mặt nguồn nhân lực cho xã hội 1.3 Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành tiểu luận chủ yếu sử dụng phép biện chứng vật Ngồi ra, cịn sử dụng phương pháp cụ thể sau: • Phương pháp phân tích • Phương pháp so sánh, chứng minh • Phương pháp khái quát, tổng hợp 1.4 Giới hạn tiểu luận Đây tiểu luận nhỏ nên chưa thể đầy đủ nội dung cách sâu sắc, tổng quát phần cho chúng thấy công tác đổi phương pháp dạy học nước ta Chương Phần nội dung 2.1 Tìm hiểu quy luật 2.1.1 Khái niệm quy luật Trong đời sống người, tượng tự nhiên xã hội diễn cách muôn màu muôn vẽ, người nhận thức tính trật tự mối liên hệ có tính lặp lặp lại tượng Từ đó, hình thành nên khái niệm "quy luật" Quy luật phạm trù dùng để mối liên hệ khách quan, chất, tất nhiên, phổ biến lặp lặp lại mặt, yếu tố, thuộc tính bên vật đó, hay vật, tượng với Các quy luật tự nhiên quy luật xã hội tư người mang tính khách quan khơng mang tính chủ quan Bởi vậy, người nhận thức vận dụng vào thực tiễn Còn quy luật phản ánh khoa học người tùy ý sáng tạo mà phát nhờ phản ánh quy luật khách quan tự nhiên, xã hội tư người 2.1.2 Phân loại quy luật Các quy luật đa dạng phong phú Chúng khác mức độ phổ biến, phạm vi bao quát, tính chất, vai trị chúng q trình vận động phát triển vật Do vậy, việc phân loại quy luật cần thiết để nhận thức vận dụng cách hiệu vào hoạt động thực tiễn người Theo lĩnh vực tác động ta phân chia quy luật thành ba dạng quy luật tự nhiên, quy luật xã hội quy luật tư Quy luật tự nhiên tồn khách quan tự nhiên, thể người, không phụ thuộc vào ý thức người Quy luật xã hội quy luật hoạt động người có ý thức, song không phụ thuộc vào ý thức người Quy luật tư quy luật nội khái niệm, phán đoán để biểu đạt người giới khách quan Theo mức độ phổ biến ta phân chia quy luật thành ba dạng quy luật riêng, quy luật chung quy luật phổ biến Quy luật riêng quy luật tác động môt phạm vi định vật, tượng loại Quy luật chung quy luật mà phạm vi tác động rộng quy luật riêng quy luật bảo toàn lượng, bảo tồn khối lượng tác động q trình vận động giới, vận động hoá học, vận động sinh học Quy luật phổ biến quy luật tác động lĩnh vực tự nhiên, xã hội tư Đây quy luật phép biện chứng vật Với tư cách khoa học, phép biện chứng vật nghiên cứu quy luật phổ biến, tác động tất lĩnh vực tự nhiên, xã hội va tư người 2.2 Quy luật chuyển hóa từ thay đổi lượng thành thay đổi chất ngược lại Bất vật, tượng bao gồm hai mặt chất lượng Hai mặt thống hữu với vật, tượng Bởi vậy, trình phát triển triết học có nhiều quan điểm khác khái niệm chất, lượng quan hệ chúng Tới phép vật biện chứng đời có quan điểm đắn khái niệm chất lượng 2.2.1 Khái niệm chất Chất phạm trù triết học dùng để tính quy định khách quan vốn có vật, thống hữu thuộc tính làm cho vật khơng phải khác Mỗi vật, tượng giới có chất vốn có, làm nên chúng Nhờ chúng khác với vật, tượng khác; nhờ người phân biệt vật, tượng Thuộc tính vật tính chất, trại thái, yếu tố cấu thành vật, Đó vốn có vật từ vật sinh hình thành vận động phát triển Tuy nhiên thuộc tính vốn có vật, tượng bộc lộ thông qua tác động qua lại với quan xúc giác Mỗi vật, tượng có nhiều thuộc tính; thuộc tính lại biểu chất vật Do vậy, vật có nhiều chất Chất vật biểu qua thuộc tính khơng phải thuộc tính biểu chất vật Thuộc tính vật có thuộc tính thuộc tính khơng Những thuộc tính tổng hợp lại tạo thành chất vật Chính chúng quy định tồn tại, vận động phát triển vật, chúng thay đổi hay vật thay đổi hay Những thuộc tính vật bộc lộ qua mối quan hệ cụ thể với vật khác Bởi vậy, phân chia thuộc tính thành thuộc tính thuộc tính khơng mang tính tương đối Chất vật khơng quy định chất yếu tố tạo thành mà phương thức liên kết yếu tố tạo thành, nghĩa kết cấu vật Từ đó, thấy thay đổi chất vật phụ thuộc vào thay đổi yếu tố tạo thành vật lẫn thay đổi phương thức liên kết yếu tố 2.2.2 Khái niệm lượng Lượng phạm trù triết học dùng để tính quy định vốn có vật mặt số lượng, quy mơ, trình độ, nhịp điệu vận động phát triển thuộc tính vật Lượng vốn có vật, quy định vật Lượng vật khơng phụ thuộc vào ý chí, ý thức người Đồng thời lượng tồn song song với chất Do đó, lượng vật có tính khách quan chất vật Lượng vật biểu thị kích thước dài hay ngắn, số lượng nhiều hay ít, quy mơ lớn hay nhỏ, trình độ cao hay thấp, nhịp điệu nhanh hay chậm, nên phân biệt chất lượng vật mang tính tương đối Điều phụ thuộc vào mối quan hệ cụ thể xác định Có tính quy định mối quan hệ chất vật, song mối quan hệ khác lại biểu thị số lượng vật ngược lại 2.2.3 Khái niệm độ, điểm nút, bước nhảy Đối với quy luật lượng - chất, hai phạm trù lượng chất phạm trù độ, điểm nút bước nhảy cần thiết Bởi ba yếu tố thể mối liên hệ biện chứng lượng chất • Độ phạm trù triết học dùng để khoảng giới hạn thay đổi lượng vật chưa làm thay đổi chất vật Sự vật nó, vật tượng tồn độ thích hợp lượng biến đổi vượt giới hạn độ vật khơng cịn Trong phạm vi độ định hai mặt chất lượng tác động qua lại lẫn làm cho vật vận động Mọi thay đổi lượng có ảnh hưởng đến trạng thái chất vật, thay đổi lượng dẫn đến thay đổi chất Chỉ trường hợp thay đổi lượng đạt tới mức phá vỡ độ cũ chất vật thay đổi, vật chuyển thành vật khác • Điểm nút phạm trù triết học dùng để thời điểm mà thay đổi lượng đủ làm thay đổi chất vật Tập hợp điểm nút gọi đường nút • Sự thay đổi chất, cũ đời phải thông qua bước nhảy Bước nhảy phạm trù triết học dùng để chuyển hóa chất vật thay đổi lượng vật trước gây nên Ta phân chia bước nhảy thành hai loại sau: – Bước nhảy đột biến bước nhảy xảy thời gian ngắn làm thay đổi chất vật Bước nhảy diễn bùng nổ mãnh liệt Chẳng hạn, cách mạng tháng 10 Nga bước nhảy đột biến mang tính chất lịch sử – Bước nhảy bước nhảy thực việc loại bỏ dần yếu tố, phận chất cũ xảy thời gian dài loại bỏ hoàn toàn chất cũ thành chất 2.2.4 Mối quan hệ biện chứng lượng - chất Từ thay đổi lượng dẫn đến thay đổi chất Sự thống chất lượng tồn độ định vật chưa trở ... giảng dạy có nhà trường 2.3.3 Giải pháp cho việc vận dụng quy luật lượng chất việc đổi phương pháp dạy học nước ta Từ yêu cầu thực trạng đổi phương pháp nước ta nay, việc vận dụng quy luật lượng chất. .. thi đua dạy - học theo mơ hình phương pháp dạy học trường học, cấp học với thân giáo viên Một số phương pháp áp dụng phương pháp nêu vấn đề, phương pháp dạy học động não, phương pháp dạy học báo... pháp dạy học chất phương pháp dạy học, khả vận dụng phương pháp dạy học, Vì vậy, thực vận dụng phương pháp vào trình dạy học, giáo viên lúng túng, chưa tự tin Hơn nữa, đổi phương pháp chủ yếu sơi