Luận án thạc sĩ 1 Trần Thị Thuý Hà Năm học 2010 - 2012 LUẬN VĂN: “Nghiên cứu về hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của Ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội” TRẦN Thị Thuý Hà Giảng viên hướng dẫn: TS. ĐÀO Thị Thanh Bình Hà Nội, tháng 12 năm 2011 Luận án thạc sĩ 2 Trần Thị Thuý Hà LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Nghiên cứu về mô hình Xếp hạng tín dụng nội bộ của Ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội” là kết quả của quá trình tự nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong đề tài này được thu thập và xử lý một cách trung thực. Những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là thành quả lao động của cá nhân tôi dưới sự chỉ bảo của giảng viên hướng dẫn Tiến sĩ Đào Thị Thanh Bình. Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn không sao chép lại bất kỳ một công trình nghiên cứu nào đã có từ trước. Luận án thạc sĩ 3 Trần Thị Thuý Hà LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám Hiệu, các thầy cô giảng dạy tại trường Đại Học Quốc Gia Hà Nội, các tổ chức, cá nhân đã truyền đạt kiến thức, hướng dẫn, cung cấp các tài liệu cần thiết và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập tại trường, cũng như trong quá trình tìm hiểu kiến thức để thực hiện luận văn này. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô giáo TS. Đào Thị Thanh Bình – người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi và tôi cũng xin cảm ơn tất cả các khách hàng, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ, hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, cung cấp số liệu để tôi hoàn thành bài luận văn này. NGƢỜI THỰC HIỆN Trần Thị Thuý Hà Luận án thạc sĩ 4 Trần Thị Thuý Hà MỤC LỤC GIỚI THIỆU . 11 CHƢƠNG I: CÁC NGHIÊN CỨU VỀ XẾP HẠNG TÍN DỤNG (XHTD) . 14 1.1. Tổng quan về xếp hạng tín dụng: 14 1.1.1. Khái niệm xếp hạng tín dụng: 14 1.1.2. Đối tượng của xếp hạng tín dụng: 14 1.2. Tầm quan trọng của xếp hạng tín dụng: . 15 1.2.1. Rủi ro tín dụng: 15 1.2.2. Vai trò quan trọng của xếp hạng tín dụng: . 15 1.3. Nguyên tắc và quy trình xếp hạng tín dụng: . 16 1.3.1. Nguyên tắc xếp hạng tín dụng 16 1.3.2. Quy trình xếp hạng tín dụng . 16 1.3.2.1. Thu thập thông tin 16 1.3.2.2. Phân loại theo ngành và quy mô. 17 1.3.2.3. Phân tích và chấm điểm các chỉ tiêu 17 1.3.2.4. Đưa ra kết quả xếp hạng tín dụng 17 1.3.2.5. Phê chuẩn và sử dụng kết quả xếp hạng 17 1.4. Mô hình XHTD đang đƣợc áp dụng quốc tế và tại Việt Nam: . 18 1.4.1. Mô hình toán học chấm điểm tín dụng: 18 1.4.2. Phương pháp chuyên gia: . 20 1.4.3. Mạng nơ ron thần kinh: . 20 CHƢƠNG II: HỆ THỐNG XHTD CỦA NGÂN HÀNG HABUBANK VÀ CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI NHÀ NƢỚC Ở VIỆT NAM 22 2.1. Giới thiệu về Habubank: 22 Luận án thạc sĩ 5 Trần Thị Thuý Hà 2.2. Quy trình tín dụng của Habubank đối với Khách hàng Doanh nghiệp: . 25 2.3. Hệ thống XHTD nội bộ của Habubank: 28 2.4. Một số kinh nghiệm của các Ngân hàng khác: 41 2.4.1. Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt nam BIDV: 41 2.4.2. Ngân hàng Công thương Việt Nam Vietinbank: . 43 2.4.3. Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam Vietcombank: 45 CHƢƠNG III: MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ HỆ THỐNG XẾP HẠNGTÍN DỤNG NỘI BỘ CỦA HABUBANK 49 3.1. Nghiên cứu về bộ chỉ tiêu trong mô hình xếp hạng: 49 3.2. Thực hiện phân tích hồi quy bằng phần mềm Eview: . 54 3.2.1. Thu thập số liệu: . 54 3.2.2. Thực hiện các phân tích hồi quy ước lượng các tham số: 54 3.2.3. Kiểm tra tính chính xác của kết quả Hồi quy: 63 3.2.4. Đánh giá về bộ chỉ tiêu rút gọn của mô hình: . 65 3.3. Một số góp ý cho mô hình XHTD tại HBB: . 67 3.3.1. Những kết quả đạt được: 67 3.3.2. Một số lưu ý cần khắc phục: . 68 KẾT LUẬN . 71 Luận án thạc sĩ 6 Trần Thị Thuý Hà DANH SÁCH BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Các chỉ tiêu tài chính cơ bản 3 năm gần nhất của HABUBANK (2008-2010) . 23 Bảng 2.2: Cơ cấu dư nợ theo kỳ hạn tại HBB 24 Bảng 2.3: Cơ cấu dư nợ theo loại hình doanh nghiệp tại HBB 24 Bảng 2.4: Danh mục các chỉ tiêu tài chính trong XHTD tại HBB 31 Bảng 2.5: Danh mục các chỉ tiêu phi tài chính trong XHTD tại HBB . 33 Bảng 2.6: Phân loại rủi ro theo các mức điểm và xếp hạng tại HBB . 40 Bảng 2.7: Phân loại Cấp tín dụng theo mức điểm và xếp hạng của BIDV 42 Bảng 2.8: Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính phân theo quy mô doanh nghiệp của Vietinbank 43 Bảng 2.9: Trọng số các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính trong XHTD doanh nghiệp của Vietinbank 44 Bảng 2.10: Phân loại Đánh giá xếp hạng theo điểm và xếp hạng doanh nghiệp của Vietinbank 44 Bảng 2.11: Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính phân theo quy mô doanh nghiệp của Vietcombank 46 Bảng 2.12: Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính phân theo quy mô doanh nghiệp của Vietcombank 46 Bảng 2.13: Phân loại Đánh giá Xếp hạng doanh nghiệp theo Điểm và Xếp loại của Vietcombank 47 Bảng 3.1: Tỷ trọng dư nợ phân theo ngành kinh tế trong XHTD tại HBB . 50 Bảng 3.2: Bảng ký hiệu quy ước các chỉ tiêu tài chính trong XHTD tại HBB . 51 Bảng 3.3: Bảng ký hiệu quy ước các chỉ tiêu phi tài chính trong XHTD tại HBB . 51 Luận án thạc sĩ 7 Trần Thị Thuý Hà DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT HBB Habubank Ngân hàng Thương mại cổ phần Nhà Hà Nội XHTD Xếp hạng tín dụng CĐTD Chấm điểm tín dụng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng Thương mại BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam Vietinbank Ngân hàng Công thương Việt Nam Vietcombank Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam BCTC Báo cáo tài chính TC Tài chính (chỉ tiêu tài chính) PTC Phi tài chính (chỉ tiêu phi tài chính) KTVM Kinh tế vĩ mô Luận án thạc sĩ 8 Trần Thị Thuý Hà TÓM TẮT Chấm điểm và Xếp hạng tín dụng nội bộ đóng vai trò quan trọng đối với các cấp quản trị ngân hàng trong việc định giá cho vay và các quyết định về quản trị rủi ro tín dụng cũng như việc trích lập dự phòng rủi ro của khoản vay. Việc hiểu rõ cơ chế xây dựng mô hình xếp hạng và các cách thức để kiểm soát các bước vận hành của nó do vậy thực sự có ý nghĩa rất lớn đối với các cấp quản trị của ngân hàng. Với bề dày của một trong bốn ngân hàng TMCP được thành lập đầu tiên tại Việt Nam, Habubank hiện tại đã xây dựng và hoàn thiện mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ trên cơ sở tư vấn của Công ty Kiểm toán Earnst & Young. Tuy nhiên, việc đánh giá và cho điểm một cách chủ quan và đôi khi là do thiếu chuyên môn của các đơn vị kinh doanh trong xếp hạng của các khách hàng khiến cho chất lượng của mô hình thực sự bị ảnh hưởng và không thực hiện được vai trò cần thiết của nó. Đề tài đã thực hiện các nghiên cứu chi tiết trên mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ đối với khách hàng doanh nghiệp, thu thập cơ sở dữ liệu về chấm điểm tín dụng của 50 khách hàng ngẫu nhiên, thuộc 2 ngành nghề kinh doanh tiêu biểu tại Habubank, sau đó sử dụng phương pháp phân tích hồi quy của kinh tế lượng để tìm hiểu các chỉ tiêu đóng vai trò then chốt, ảnh hưởng đến kết quả xếp hạng tín dụng của khách hàng, nhằm giúp cho các cấp quản trị và các phòng ban với chức năng tái thẩm định có công cụ hữu hiệu để kiểm soát, điều chỉnh kết quả xếp hạng một cách độc lập và khách quan. Sau quá trình nghiên cứu chi tiết, đề tài cũng đánh giá một số điểm còn tồn tại của mô hình xếp hạng hiện tại, góp phần giúp ích cho việc cải thiện mô hình xếp hạng tín dụng sau này của Habubank. Phần chính của luận văn bao gồm 60 trang, được chia thành 3 chương. Chi tiết nghiên cứu của mỗi chương được phân tích trong các phần tiếp theo. CÁC TỪ KHÓA SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN  Xếp hạng tín dụng  Chấm điểm tín dụng  Mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ của Ngân hàng  Xếp hạng tín dụng nội bộ cho khách hàng doanh nghiệp  Quản trị rủi ro tín dụng Luận án thạc sĩ 9 Trần Thị Thuý Hà  Đơn vị kinh doanh  Các cấp quản trị phê duyệt  Tái thẩm định tín dụng  Các chỉ tiêu tài chính  Các chỉ tiêu phi tài chính  Ngành nghề kinh doanh chính  Tổng điểm xếp hạng  Phân tích hồi quy, hàm hồi quy  Biến giải thích  Biến phụ thuộc  Hàm hồi quy tổng thể mô tả mối quan hệ giữa biến giải thích và biến phụ thuộc Luận án thạc sĩ 10 Trần Thị Thuý Hà ABSTRACT Internal credit scoring and rating play an essential role for banking management in pricing loans as well as practising credit risk management and setting aside reserve. This implies the importance of fully understanding about internal rating models and the respective approachs in execution for banking managers. Being one of the four oldest joint-stock banks in Vietnam, Habubank has established and completed the internal credit rating model consulted by Earnst & Young Audit firm. However, subjective or incompetent assessments and scores made by credit assessement officers negatively affect to the quality and effectiveness of the rating model. The thesis has done the thorough research on the internal credit rating model for corporates, together with collecting data and history scoring results of a sample based on 50 random customers in the two typical industries at Habubank as commercial and construction industries. Subsequently, the author utilizes the econometrics regression methods to analyze key criteria significantly influencing customer’s rating. It helps management and functional re- appraisal departments have useful tools to control and make necessary independent and objective ajdustments on the rating result. After a deliberate research process, the thesis has evaluated several constrains of the oustanding model aiming to constructively contribute for improvement in the future rating activities at Habubank. The main content of the thesis comprises 60 pages divided in 3 Chapters. The details of each chapter are analyzed in subsequent sessions. KEY WORDS  Credit rating  Credit scoring  Internal credit rating model in banks  Internal credit rating for corporates  Credit risk management  Business units  Authorization management level  Credit re-appraisal  Financial criteria  Non-financial criteria  Core business  Total rating score  Regression analysis, regression fuction  Explanatory factors, variables  Dependent factor