Bộ giáo dục và đào tạo Trờng đại học Vinh --------------- Lê Thị Quỳnh Nga Điều tra thành phần loài thực vật bậc cao của khu di tích Kim Liên Nam Đàn Nghệ An Chuyên ngành Thực vật Mã số: 60.44.20 Luận Văn thạc sỹ Sinh học Cán bộ hớng dẫn Khoa học PGS.TS. Ngô Trực Nhã Vinh, 2008 Luận văn Thạc sĩ Sinh học 1 Lời cảm ơn Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận đợc sự hớng dẫn, giúp đỡ tận tình của PGS. TS. Ngô Trực Nhã, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, Cán bộ công nhân viên Khu di tích Kim Liên - Nam Đàn - Nghệ An đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu tại địa bàn. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành Ban Giám Hiệu, Khoa Sau đại học, các Thầy Cô giáo Khoa Sinh học Tr ờng Đại học Vinh, cùng đồng nghiệp bạn bè và gia đình đã giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện để tôi hoàn thành đề tài. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Vinh, ngày 25 tháng 11 năm 2008 Tác giả Lê Thị Quỳnh Nga Luận văn Thạc sĩ Sinh học 2 Mục lục Trang Mở đầu .1 Chơng 1: Tổng quan tài liệu 3 1.1. Nghiên cứu về đa dạng sinh học trên thế giới .3 1.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học ở Việt Nam .5 1.3. Nghiên cứu về đa dạng sinh học ở Nghệ An 8 Chơng 2: Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội ở khu vực nghiên cứu .12 2.1. Điều kiện tự nhiên 12 2.1.1. Vị trí địa lý 12 2.1.2. Địa chất, địa hình .12 2.1.3. Khí hậu, thuỷ văn 14 2.2. Điều kiện kinh tế - văn hoá - xã hội 14 Chơng 3. Đối tợng - Nội dung - Phơng pháp nghiên cứu 17 3.1. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu .17 3.2. Địa điểm nghiên cứu .17 3.3. Thời gian nghiên cứu 17 3.4. Nội dung nghiên cứu .17 3.5. Phơng pháp nghiên cứu .18 3.5.1. Thu thập số liệu 18 3.5.2. Phơng pháp thu mẫu ngoài thiên nhiên .18 3.5.3. Phơng pháp ép và xử lý mẫu khô .18 3.5.4. Phơng pháp xác định tên khoa học của cây 19 3.5.5. Xây dựng bảng danh lục thực vật 20 3.5.6.Phơng pháp đánh giá đa dạng thực vật về phân loại .20 3.5.6.1. Đánh giá đa dạng các taxon trong ngành .20 Luận văn Thạc sĩ Sinh học 3 3.5.6.2. Đánh giá đa dạng loài của các họ .21 3.5.6.3. Đánh giá tính đa dạng loài của các chi .21 3.5.6.4. Phơng pháp nghiên cứu tính đa dạng về dạng sống. 21 3.5.7. Phơng pháp xác định giá trị sử dụng .22 Chơng 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 23 4.1. Đa dạng thực vật khu di tích Kim Liên - Nam Đàn 23 4.1.1. Sự đa dạng về thành phần loài .23 4.1.2. Đa dạng về số chi trong các họ của hệ thực vật Kim Liên - Nam Đàn .47 4.1.3. Đa dạng về số loài trong chi và họ 47 4.1.4. Đa dạng về các dạng sống .52 4.2. Đa dạng về giá trị sử dụng 58 4.3. Sự phân bố các loài theo sinh cảnh .59 Kết luận và kiến nghị Kết luận 62 Kiến nghị 63 Tài liệu tham khảo Phụ lục Luận văn Thạc sĩ Sinh học 4 Các ký hiệu viết tắt 1. Dạng sống Ph Phanerophytes - Cây có chồi trên đất MM Megaphanerophytes và Mesophanerophytes - Cây có chồi lớn và vừa trên đất Mi Microphanerophytes - Cây có chồi nhẩttên đất Na Nanophanerophytes - Cây có chồi lùn trên đất Lp Lianophanerophytes - Cây có chồi trên đất, dây leo. Ep Epiphytes - Cây có chồi trên đất sống bám, sống bì sinh. Pp Phanerophytes herbates - Cây sống kí sinh hoặc bán ký sinh Hp Phanerophytes Herbaces - Cây có chồi trên thân thảo Suc Phanerophytes Succulentes - Cây chồi trên mọng nớc. Ch Chamaephytes - Cây có chồi sát đất Hm Hemicriptophytes - Cây có chồi nửa ẩm (chồi ngang mặt đất) Cr Criptophytes - Cây có chồi ẩn (chồi nằm dới mặt đất). Th Therophytes - Cây một năm 2. Công dụng M Cây làm thuốc T Cây lấy gỗ F Cây làm lơng thực, thực phẩm Oil Cây lấy dầu béo E Cây cho tinh dầu Mp Cây có chất độc Fp Cây lấy sợi Or Cây làm cảnh Luận văn Thạc sĩ Sinh học 5 K Cây có giá trị khác Danh mục các sơ đồ và bảng biểu Trang Sơ đồ 1 Bản đồ địa hình Huyện Nam Đàn - Tỉnh Nghệ An 13 Bảng 1 Danh lục hệ thực vật Khu di tích Kim Liên Nam Đàn 25 Bảng 2 Sự phân bố các taxon trong các ngành của hệ 23 thực vật khu di tích Kim Liên Nam Đàn. Bảng 3 Số lợng và tỉ lệ % số loài trong các ngành của các 45 hệ thực vật Kim Liên, Pù Mát và Vờn Quốc gia Bến En. Bảng 4 Sự phân bố các taxon trong ngành Magnoliophyta. 46 Bảng 5 So sánh chỉ số các taxon của các hệ thực vật Kim Liên, 48 Vùng đệm Pù Mát và Vờn Quốc gia Bến En. Bảng 6 Thống kê 10 họ đa dạng nhất trong hệ thực vật Kim Liên 49 Bảng 7 So sánh tỉ lệ % số lợng loài của 10 họ giàu loài nhất ở các 50 hệ thực vật Kim Liên, vùng đệm Pù Mát và Khu bảo tồn Bến En. Bảng 8 Các chi đa dạng nhất của hệ thực vật Kim Liên 52 Bảng 9 Thống kê các dạng sống của các loài trong khu hệ 55 thực vật Kim Liên. Bảng 10 Thống kê các dạng sống của các loài thuộc 55 nhóm cây chồi trên Bảng 11 So sánh phổ dạng sống của hệ thực vật Kim Liên 56 với hệ thực vật Việt Nam và phổ dạng sống chuẩn Bảng 12 Thống kê các giá trị sử dụng của hệ thực vật Kim Liên 58 Bảng 13 Sự phân bố các loài theo sinh cảnh 69 Luận văn Thạc sĩ Sinh học 6 Bảng 14. Tơng quan sự phân bố các loài cây đợc trồng 60 trên các sinh cảnh Danh mục hình và phụ lục Trang Hình 1 Phân bố các taxon của hệ thực vật Kim Liên 24 Hình 2 Tỉ lệ % số loài trong các ngành của các hệ thực vật 45 Kim Liên, Vùng đêm Pù Mát và Vờn Quốc gia Bến En. Hình 3 Sự phân bố các lớp trong ngành Magnoliophyta 46 Hình 4 So sánh chỉ số các taxon của hệ thực Kim Liên với 48 hệ thực vật Vùng đệm Pù Mát và Vờn Quốc gia Bến En. Hình 5 Mô tả dạng sống theo Raunkiaer 53 Hình 6 Biểu đồ phổ dạng sống của hệ thực vật Kim Liên 54 Hình 7 Phổ dạng sống của nhóm cây chồi trên (Ph) 55 Hình 8 So sánh phổ dạng sống của hệ thực vật Kim Liên với 58 hệ thực vật Việt Nam và phổ dạng sống chuẩn Hình 9 Biểu đồ các nhóm cây có ích trong hệ thực vật Kim Liên. 59 Hình 10 Sự phân bố các loài theo sinh cảnh 60 Hình 11 Tơng quan sự phân bố các loài cây đợc trồng 61 trên các sinh cảnh Luận văn Thạc sĩ Sinh học 7 Mục lục Trang Mở đầu .1 Chơng 1: Tổng quan tài liệu 3 1.1. Nghiên cứu về đa dạng sinh học trên thế giới .3 1.2. Nghiên cứu về đa dạng sinh học ở Việt Nam .5 1.3. Nghiên cứu về đa dạng sinh học ở Nghệ An 8 Chơng 2: Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội ở khu vực nghiên cứu .12 2.1. Điều kiện tự nhiên 12 2.1.1. Vị trí địa lý 12 2.1.2. Địa chất, địa hình .12 2.1.3. Khí hậu, thuỷ văn 14 2.2. Điều kiện kinh tế - văn hoá - xã hội 14 Chơng 3. Đối tợng - Nội dung - Phơng pháp nghiên cứu 17 3.1. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu .17 3.2. Địa điểm nghiên cứu .17 3.3. Thời gian nghiên cứu 17 3.4. Nội dung nghiên cứu .17 3.5. Phơng pháp nghiên cứu .18 3.5.1. Thu thập số liệu 18 3.5.2. Phơng pháp thu mẫu ngoài thiên nhiên .18 3.5.3. Phơng pháp ép và xử lý mẫu khô .18 3.5.4. Phơng pháp xác định tên khoa học của cây 19 3.5.5. Xây dựng bảng danh lục thực vật 20 Luận văn Thạc sĩ Sinh học 8 3.5.6.Phơng pháp đánh giá đa dạng thực vật về phân loại .20 3.5.6.1. Đánh giá đa dạng các taxon trong ngành .20 3.5.6.2. Đánh giá đa dạng loài của các họ .21 3.5.6.3. Đánh giá tính đa dạng loài của các chi .21 3.5.6.4. Phơng pháp nghiên cứu tính đa dạng về dạng sống. 21 3.5.7. Phơng pháp xác định giá trị sử dụng .22 Chơng 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 23 4.1. Đa dạng thực vật khu di tích Kim Liên - Nam Đàn 23 4.1.1. Sự đa dạng về thành phần loài .23 4.1.2. Đa dạng về số chi trong các họ của hệ thực vật Kim Liên - Nam Đàn .47 4.1.3. Đa dạng về số loài trong chi và họ 47 4.1.4. Đa dạng về các dạng sống .52 4.2. Đa dạng về giá trị sử dụng 58 4.3. Sự phân bố các loài theo sinh cảnh .59 Kết luận và kiến nghị Kết luận 62 Kiến nghị 63 Tài liệu tham khảo Phụ lục Luận văn Thạc sĩ Sinh học 9 Các ký hiệu viết tắt 1. Dạng sống Ph Phanerophytes - Cây có chồi trên đất MM Megaphanerophytes và Mesophanerophytes - Cây có chồi lớn và vừa trên đất Mi Microphanerophytes - Cây có chồi nhẩttên đất Na Nanophanerophytes - Cây có chồi lùn trên đất Lp Lianophanerophytes - Cây có chồi trên đất, dây leo. Ep Epiphytes - Cây có chồi trên đất sống bám, sống bì sinh. Pp Phanerophytes herbates - Cây sống kí sinh hoặc bán ký sinh Hp Phanerophytes Herbaces - Cây có chồi trên thân thảo Suc Phanerophytes Succulentes - Cây chồi trên mọng nớc. Ch Chamaephytes - Cây có chồi sát đất Hm Hemicriptophytes - Cây có chồi nửa ẩm (chồi ngang mặt đất) Cr Criptophytes - Cây có chồi ẩn (chồi nằm dới mặt đất). Th Therophytes - Cây một năm 2. Công dụng M Cây làm thuốc T Cây lấy gỗ F Cây làm lơng thực, thực phẩm Oil Cây lấy dầu béo E Cây cho tinh dầu Mp Cây có chất độc Luận văn Thạc sĩ Sinh học 10