TƯ TƯỞNG BIỆN CHỨNG MÁCXÍT VỀ SỰ KẾT HỢP CÁC MẶT ĐỐI LẬP VÀ THỂ HIỆN TRONG CHÍNH SÁCH KINH TẾ MỚI (NEP) CỦA V.I LÊNIN
VÀ THỂ HIỆN TRONG CHÍNH SÁCH KINH TẾ MỚI (NEP) CỦA V.I LÊNIN
1.Tư tưởng biện chứng mácxít về sự kết hợp các mặt đối lập
Trong lý luận biện chứng mác xít, mâu thuẫn và sự kết hợp biện chứng giữa các mặt đối lập là những vấn đề quan trọng Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác Lênin kế thừa tư tưởng của Hêghen, nhấn mạnh rằng mâu thuẫn là nguồn gốc và động lực phát triển của sự vật C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin khẳng định vai trò của cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập, đồng thời cũng nhấn mạnh sự thống nhất giữa chúng Tư tưởng của các ông về mâu thuẫn chỉ ra rằng mọi sự phát triển đều bắt nguồn từ mâu thuẫn bên trong, với sự chú trọng vào vấn đề thống nhất, đấu tranh và kết hợp các mặt đối lập Họ xem kết hợp các mặt đối lập là biểu hiện hoạt động của con người trong việc giải quyết mâu thuẫn xã hội cụ thể C.Mác và Ph.Ăngghen chỉ trích Hêghen vì đã không chú ý đến sự đấu tranh giữa các mặt đối lập, mà chỉ tập trung vào sự thống nhất trong ý niệm Họ đã chỉ ra rằng mâu thuẫn là nguồn gốc của mọi sự vận động, nhưng Hêghen lại bỏ qua khía cạnh đấu tranh khi giải quyết mâu thuẫn.
Sai lầm lớn nhất của Hêghen là ông coi mâu thuẫn của hiện tượng như sự thống nhất trong bản chất và ý niệm Thực tế, bản chất của mâu thuẫn này sâu sắc hơn, mang tính chất bản chất hơn.
C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định rằng cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập là yếu tố then chốt để giải quyết mâu thuẫn và thúc đẩy sự phát triển của sự vật, hiện tượng Họ nhấn mạnh rằng vai trò của từng mặt đối lập không giống nhau và phụ thuộc vào hoàn cảnh cụ thể Trong quá trình đấu tranh và chuyển hóa, một mặt đối lập sẽ chiến thắng và từ đó thúc đẩy sự phát triển Do đó, không thể có sự thỏa hiệp giữa hai mặt đối lập mà không làm mờ đi mâu thuẫn, điều này sẽ kìm hãm sự phát triển.
Tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen nhấn mạnh vai trò quan trọng của đấu tranh giữa các giai cấp đối lập trong việc giải quyết mâu thuẫn xã hội, đặc biệt là giữa tư sản và vô sản Qua các tác phẩm như “Tuyên ngôn của Đảng cộng sản” và “Tư bản”, họ khẳng định giai cấp vô sản là đại diện cho phương thức sản xuất mới, tiến bộ Cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại tư sản không chỉ là cuộc chiến giai cấp mà còn là cuộc chiến vì sự phát triển và tiến bộ của xã hội.
V.I Lênin, tiếp thu tư tưởng biện chứng của C.Mác và Ph.Ăngghen, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập, đồng thời chỉ ra mối liên hệ giữa cuộc đấu tranh này và sự phát triển của các sự vật, hiện tượng khách quan.
Theo V.I Lênin, sự phát triển là một cuộc "đấu tranh" giữa các mặt đối lập, và chính cuộc đấu tranh này tạo ra mâu thuẫn bên trong của sự vật, diễn ra liên tục và mang tính khách quan.
Sự phát triển của sự vật là quá trình vận động và đời sống riêng của nó, đồng thời cũng phản ánh những khuynh hướng và các mặt mâu thuẫn bên trong.
Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập và những khuynh hướng mâu thuẫn là một khía cạnh quan trọng trong quan niệm biện chứng của V.I Lenin Ông nhấn mạnh rằng cần phải thừa nhận sự tồn tại của những khuynh hướng mâu thuẫn và sự bài trừ lẫn nhau trong tất cả các hiện tượng và quá trình của tự nhiên, bao gồm cả lĩnh vực tinh thần và xã hội.
Trong tư tưởng của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin, vai trò của sự đấu tranh giữa các mặt đối lập được đánh giá cao trong việc phát triển sự vật Cuộc đấu tranh này không chỉ giúp giải quyết mâu thuẫn mà còn thúc đẩy sự phát triển Do đó, khi giải quyết mâu thuẫn xã hội, cần tôn trọng cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập để tạo điều kiện cho chúng phát huy hiệu quả, từ đó thúc đẩy sự phát triển của sự vật và hiện tượng Trong xã hội, hai mặt đối lập thường thể hiện một bên là cái tiến bộ, tích cực, còn bên kia là cái lạc hậu, tiêu cực.
Trong lý luận biện chứng Mác-xít, sự thống nhất giữa các mặt đối lập trong mâu thuẫn là một yếu tố quan trọng, thể hiện tính ràng buộc và quy định lẫn nhau, tạo điều kiện cho sự tồn tại của chúng Các nhà lý luận Mác-Lênin không chỉ chú trọng đến khía cạnh đấu tranh mà còn nhận thức rõ sự thống nhất giữa các mặt đối lập C.Mác và Ph.Ăngghen đã phân tích mối quan hệ hữu cơ giữa các mặt đối lập, như cuộc đấu tranh giữa vô sản và tư sản, luôn đặt chúng trong một chỉnh thể thống nhất của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa Đặc biệt, V.I.Lênin đã xem xét vấn đề thống nhất của các mặt đối lập một cách cụ thể hơn, nhấn mạnh rằng trong phép biện chứng duy vật, khía cạnh thống nhất trong mối quan hệ này là điều không thể thiếu.
Học thuyết nhấn mạnh rằng những mặt đối lập có thể trở thành đồng nhất trong những điều kiện nhất định, thông qua quá trình chuyển hóa lẫn nhau Lý trí con người không nên coi những mặt đối lập này là bất biến và cứng nhắc, mà phải nhìn nhận chúng như những thực thể sinh động, có điều kiện và năng động V.I Lênin đã khẳng định rõ ràng quan điểm này.
Phép biện chứng có thể được tóm gọn là học thuyết về sự thống nhất của các mặt đối lập Để hiểu rõ hơn về bản chất của phép biện chứng, cần có sự giải thích và phát triển thêm về khái niệm này.
Trong lý luận về mâu thuẫn của V.I Lênin, sự thống nhất của các mặt đối lập biện chứng là một thực tế khách quan, không phải do suy nghĩ chủ quan của con người tạo ra Sự thống nhất này đóng vai trò quan trọng trong cuộc đấu tranh và sự bài trừ lẫn nhau của các mặt đối lập, góp phần vào sự phát triển của sự vật Lênin cảnh báo về việc xem nhẹ mặt này trong mối quan hệ giữa các đối lập, nhấn mạnh rằng sự đồng nhất của các mặt đối lập không chỉ là tổng số các thí dụ mà còn là quy luật của nhận thức và của thế giới khách quan.
Sự đồng nhất của các mặt đối lập, hay sự thống nhất của chúng, thể hiện sự thừa nhận những khuynh hướng mâu thuẫn và đối lập trong mọi hiện tượng tự nhiên, tinh thần và xã hội Để nhận thức đúng đắn về các quá trình của thế giới trong sự tự vận động và phát triển tự phát của chúng, cần phải hiểu chúng như là sự thống nhất giữa các mặt đối lập.
Theo V.I Lênin, mâu thuẫn giữa các mặt đối lập không chỉ là cuộc đấu tranh mà còn thể hiện sự thống nhất tất yếu giữa chúng Đấu tranh diễn ra trong khuôn khổ của sự thống nhất, nơi hai mặt đối lập không ngừng bài trừ và đấu tranh với nhau Sự thống nhất này là điều kiện cần thiết để thực hiện cuộc đấu tranh, từ đó thúc đẩy sự phát triển của sự vật Một sự vật chỉ có thể tồn tại và phát triển khi nó chứa đựng sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập Có sự gắn bó chặt chẽ giữa thống nhất và đấu tranh: thống nhất là điều kiện để đấu tranh, và đấu tranh là nội dung bên trong của thống nhất Chỉ khi thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập được liên kết hữu cơ, mâu thuẫn mới có thể được giải quyết, dẫn đến sự phát triển Do đó, mâu thuẫn khách quan, với sự tồn tại và giải quyết của nó, chính là nguồn gốc của sự phát triển Nếu chỉ có đấu tranh, sự vật sẽ không có lý do để tồn tại; ngược lại, nếu chỉ có sự thống nhất, sự vật cũng không thể phát triển.