DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 2 A. MỞ ĐẦU 3 B. NỘI DUNG 3 I. Khái quát về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự 3 1. Khái niệm 3 2. Ý nghĩa của việc quy định về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự 4 II. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự theo quy định BLTTHS Việt Nam 5 1. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của cơ quan điều tra 5 1.1. Thẩm quyển khởi tố vụ án hình sự của CQĐT trong công an nhân dân 6 1.2. Thẩm quyền khởi tố của CQĐT trong quân đội nhân dân 7 1.3. Thẩm quyền khởi tố của Cơ quan điều tra thuộc VKSNDTC 9 2. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân 9 3. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của Hội đồng xét xử 11 4. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra 12 III. Khó khăn, vướng mắc khi áp dụng các quy định về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự trong thực tiễn và hướng khắc phục 15 1. Về quy định thẩm quyền khởi tố của Hội đồng xét xử trong BLTTHS 15 2. Một số điều luật quy định chưa rõ ràng, xung đột thẩm quyền gây khó khăn khi thực hiện pháp luật 17 3. Quy định về việc kiểm sát khởi tố của VKS đối với quyết định khởi tố của CQĐT 18 4. Mở rộng phạm vi các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra 18 C. KÊT LUẬN 19 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 21 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt : Từ gốc TTHS : Tố tụng hình sự BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự CQĐT : Cơ quan điều tra CQCSĐT : Cơ quan cảnh sát điều tra VKS : Viện kiểm sát VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao HĐXX : Hội đồng xét xử A. MỞ ĐẦU Khi có một tội phạm được thực hiện, việc giải quyết vụ án hình sự nhanh chóng, chính xác nhằm xác định sự thật vụ án, xử lý kịp thời nghiêm minh đúng người đúng tội là nhiệm vụ của TTHS. Việc giải quyết vụ án hình sự có thể trải qua nhiều giai đoạn tố tụng khác nhau, trong đó giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu tiên của TTHS, mở đầu cho quá trình chứng minh vụ án. Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn rất quan trọng, đóng vai trò tiền đề cho các giai đoạn tố tụng tiếp theo trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự, các cơ quan có thẩm quyền sẽ xác định sự việc xảy ra có hay không có dấu hiệu của tội phạm, từ kết quả xác định này mà chủ thể có thẩm quyền sẽ ra quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự. Việc nhà nước trao quyền cho chủ thể nào, pháp luật quy định cho chủ thể nào có thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự là một vấn đề hết sức quan trọng, nó ảnh hưởng tới cả quá trình giải quyết vụ án. Qua tìm hiểu, nghiên cứu về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự thông qua các quy định của pháp luật hiện hành, em phát hiện những điểm khó khăn, vướng mắc và để hoàn thiện được nó là một vấn đề nghiên cứu chứa đựng nhiều thực tiễn pháp lý. Để tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này, em xin phép được lựa chọn Đề số 12: “Phân tích quy định về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự. Hãy nêu một số khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn và hướng giải quyết”.
NỘI DUNG
Khái quát về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự
Khởi tố vụ án là giai đoạn quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự, nơi cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận và xử lý thông tin về tội phạm Tại giai đoạn này, cơ quan tiến hành xác định sự tồn tại của dấu hiệu tội phạm để quyết định có khởi tố vụ án hình sự hay không Quyết định này là cơ sở để chấm dứt hoạt động tố tụng hình sự hoặc tiến hành các bước tố tụng tiếp theo trong việc giải quyết vụ án.
Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự là quyền hạn do pháp luật quy định cho các chủ thể nhất định, cho phép họ ra quyết định tố tụng khi phát hiện sự kiện pháp lý có dấu hiệu của tội phạm theo Bộ luật Hình sự Quyền này nhằm khởi phát quan hệ tố tụng và thực hiện các hành vi tố tụng hình sự cần thiết để làm rõ sự thật khách quan về sự kiện đó.
2 Ý nghĩa của việc quy định về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự
BLTTHS 2015 quy định rõ ràng về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của cơ quan điều tra, điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo điều tra và xử lý các vụ án hình sự một cách kịp thời và hiệu quả.
Việc xác định rõ ràng thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng trong khởi tố vụ án hình sự là cần thiết để phân công nhiệm vụ hiệu quả và tạo cơ sở pháp lý xác định thẩm quyền xử lý vụ án Điều này giúp tránh tình trạng áp dụng không thống nhất, kéo dài thời gian giải quyết do việc chuyển giao giữa các cơ quan Ngoài ra, việc xác định đúng thẩm quyền cũng ngăn chặn tranh chấp và xung đột giữa các cơ quan tố tụng.
Việc xác định thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự giữa các cơ quan tiến hành tố tụng một cách hợp lý và khoa học giúp tránh chồng chéo trong điều tra và xử lý vụ án Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xử lý, giải quyết các vụ án hình sự một cách nhanh chóng, kịp thời và chính xác.
Việc xác định thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự là rất quan trọng, không chỉ trong việc xác định các điều kiện chuyên môn cần thiết cho đội ngũ cán bộ ở các cơ quan tố tụng, mà còn giúp lập kế hoạch đảm bảo các cơ quan này thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình Điều này cũng nâng cao trách nhiệm của những người có thẩm quyền khởi tố trong quá trình thực hiện công việc.
Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự theo quy định BLTTHS Việt Nam
1 Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của cơ quan điều tra
Cơ quan Cảnh sát Điều tra (CQĐT) là tổ chức thực hiện tố tụng, có trách nhiệm áp dụng các biện pháp theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) để điều tra các tội phạm thuộc thẩm quyền Theo Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015, CQĐT bao gồm các đơn vị trong Công an nhân dân, Quân đội nhân dân và Viện kiểm sát.
Trong lực lượng công an nhân dân, có các cơ quan điều tra quan trọng như: Cơ quan Cảnh sát Điều tra Bộ Công an, Cơ quan Cảnh sát Điều tra công an cấp tỉnh, Cơ quan Cảnh sát Điều tra công an cấp huyện và cơ quan An ninh Điều tra.
Bộ công an; cơ quan an ninh điều tra công an cấp tỉnh;
Trong quân đội nhân dân, có nhiều cơ quan điều tra, bao gồm Cơ quan điều tra hình sự Bộ Quốc phòng, Cơ quan điều tra hình sự quân khu và các cấp tương đương, cùng với Cơ quan an ninh điều tra Bộ Quốc phòng Ngoài ra, còn có Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương thuộc VKSNDTC.
Theo khoản 1 Điều 153 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, thẩm quyền khởi tố của cơ quan điều tra (CQĐT) rất rộng, cho phép CQĐT quyết định khởi tố vụ án hình sự với tất cả các vụ việc có dấu hiệu tội phạm, ngoại trừ những vụ việc đang được các cơ quan có thẩm quyền như Viện Kiểm sát, Hội đồng xét xử thụ lý và giải quyết theo quy định của pháp luật.
Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của CQĐT được xác định theo đối tượng, theo lãnh thổ và theo vụ việc Cụ thể:
1.1 Thẩm quyển khởi tố vụ án hình sự của CQĐT trong công an nhân dân
Cơ quan Cảnh sát điều tra (CQCSĐT) công an cấp huyện có thẩm quyền khởi tố các vụ án hình sự liên quan đến tội phạm thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp huyện Trong khi đó, CQCSĐT công an cấp tỉnh khởi tố các vụ án hình sự về tội phạm thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, hoặc các tội phạm thuộc thẩm quyền điều tra của CQCSĐT cấp huyện nhưng cần được điều tra trực tiếp Đối với các vụ án đặc biệt nghiêm trọng và phức tạp, CQCSĐT Bộ Công an sẽ khởi tố các vụ án thuộc thẩm quyền của CQCSĐT cấp tỉnh nhưng cũng cần điều tra trực tiếp Quyết định khởi tố vụ án hình sự thuộc về Thủ trưởng và Phó Thủ trưởng của CQCSĐT các cấp trong lực lượng Cảnh sát nhân dân.
Cơ quan an ninh điều tra công an cấp tỉnh đã chính thức khởi tố vụ án hình sự liên quan đến các tội phạm được quy định tại Chương XIII và Chương XXVI, cũng như các điều 207, 208, 282, 283, 284, 299, 300, 303, 304, 305, 309, 337, 338, 347, 348 của Bộ luật Hình sự.
Theo quy định tại Điều 349 và 350 Bộ luật Hình sự, các tội phạm thuộc thẩm quyền xét xử của toà án nhân dân cấp tỉnh được điều tra bởi cơ quan an ninh điều tra Bộ Công an trong trường hợp liên quan đến an ninh quốc gia hoặc để đảm bảo tính khách quan theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Công an Cơ quan an ninh điều tra chỉ khởi tố vụ án hình sự đối với những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng và phức tạp, thuộc thẩm quyền điều tra của công an cấp tỉnh nhưng cần được điều tra trực tiếp Quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự thuộc về Thủ trưởng và Phó Thủ trưởng của các cơ quan an ninh điều tra.
Theo quy định của BLTTHS 2015 thì thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra cấp tỉnh bị thu hẹp lại.
Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, CQĐT cấp tỉnh có quyền trực tiếp điều tra bất kỳ vụ án nào thuộc thẩm quyền của CQĐT cấp dưới nếu xét thấy cần thiết.
Năm 2015, CQĐT cấp tỉnh chỉ được phép điều tra những vụ án thuộc thẩm quyền của cơ quan điều tra cấp huyện xảy ra trên địa bàn nhiều huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh hoặc thành phố trực thuộc trung ương, có tính chất tổ chức hoặc yếu tố nước ngoài, nếu xét thấy cần thiết Điều này giúp hạn chế sự tùy nghi, lạm dụng và ngăn chặn việc đưa ý chí chủ quan của CQĐT cấp tỉnh vào quá trình giải quyết vụ việc.
1.2 Thẩm quyền khởi tố của CQĐT trong quân đội nhân dân
Nghiên cứu về thẩm quyền khởi tố của các cơ quan điều tra (CQĐT) trong Quân đội nhân dân cho thấy có những khác biệt so với các ngành khác Cụ thể, đối tượng phạm tội thuộc thẩm quyền khởi tố của CQĐT trong Quân đội nhân dân bao gồm những hành vi vi phạm pháp luật đặc thù liên quan đến an ninh quốc gia và trật tự quân sự.
Quân nhân tại ngũ, công chức, công nhân quốc phòng và quân nhân dự bị đều tham gia vào các hoạt động như tập trung huấn luyện, kiểm tra tình trạng sẵn sàng chiến đấu, dẫn quân và tự vệ phối thuộc chiến đấu trong quân đội.
+ Những người không thuộc các đối tượng trên mà phạm tội liên quan đến bí mật quân sự hoặc gây thiệt hại cho Quân đội.
CQĐT trong Quân đội nhân dân có thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự đối với các tội phạm thuộc quyền xét xử của Tòa án quân sự Đồng thời, CQĐT hình sự các cấp cũng có thẩm quyền điều tra các vụ án hình sự tương ứng với thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự cấp đó Việc phân cấp giữa các CQĐT trong Quân đội nhân dân là rất quan trọng để đảm bảo tính hiệu quả và chính xác trong quá trình điều tra và xét xử.
CQĐT hình sự khu vực có thẩm quyền khởi tố các vụ án hình sự theo quy định từ Chương XIV đến Chương XXV BLHS khi các tội phạm này thuộc thẩm quyền xét xử của toà án quân sự cùng cấp Tuy nhiên, các tội phạm thuộc thẩm quyền khởi tố của Viện kiểm sát quân sự trung ương và cơ quan an ninh điều tra trong quân đội nhân dân sẽ không thuộc phạm vi này.
CQĐT hình sự quân khu và tương đương có quyền khởi tố các vụ án hình sự liên quan đến các tội phạm được quy định từ Chương XIV đến Chương XXV của Bộ luật Hình sự Các tội phạm này thuộc thẩm quyền xét xử của toà án quân sự hoặc thẩm quyền khởi tố của cơ quan điều tra hình sự khu vực, nhưng trong trường hợp cần thiết, CQĐT sẽ trực tiếp tiến hành điều tra.
CQĐT hình sự Bộ Quốc phòng có thẩm quyền khởi tố các vụ án hình sự nghiêm trọng, phức tạp, xảy ra trên nhiều quân khu và tương đương, bao gồm tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia Ngoài ra, CQĐT hình sự trong quân đội nhân dân cũng điều tra lại các vụ án đặc biệt nghiêm trọng do Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao huỷ Thẩm quyền khởi tố của cơ quan an ninh điều tra trong quân đội nhân dân cũng cần được xem xét trong bối cảnh này.
KÊT LUẬN
Nhiệm vụ chung của TTHS là phòng ngừa và ngăn chặn tội phạm, phát hiện nhanh chóng và xử lý công minh mọi hành vi phạm tội, bảo vệ quyền công dân và giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật Các quy định pháp luật, đặc biệt là Bộ luật TTHS, nhằm phục vụ cho nhiệm vụ này Mặc dù pháp luật đã được cải thiện, nhưng vẫn cần hoàn thiện hơn để ứng phó với tình hình tội phạm và hoàn cảnh xã hội Bộ luật TTHS năm 2015, được Quốc hội thông qua, đã đưa ra nhiều nội dung mới, nâng cao quyền con người và quyền công dân Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề cần nghiên cứu để cải thiện quy định pháp luật và cách hiểu, áp dụng pháp luật một cách chặt chẽ, đảm bảo đúng trình tự và thủ tục theo luật định.