Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 7 năm 2021BỘ CÔNG THƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM TP.HỒ CHÍ MINH KHOA CHÍNH TRỊ - LUẬT ---o0o----TÊN ĐỀ TÀI : NHỮNG CHÍNH SÁCH CAI TRỊ CỦA THỰC
Chính sách cai trị của thực dân Pháp
Hoàn cảnh lịch sử
Giữa thế kỷ XIX, trước khi bị thực dân Pháp xâm lược, Việt Nam là một quốc gia độc lập với chủ quyền và có những tiến bộ về kinh tế, văn hóa Tuy nhiên, vào thời điểm này, chế độ phong kiến Việt Nam đang đối mặt với sự khủng hoảng và suy yếu nghiêm trọng.
Hình 1 Tình hình Việt Nam giữa thế kỉ XIX
Nông nghiệp đang gặp khó khăn, nông dân rơi vào tình trạng đói khổ, mặc dù nhiều cuộc khai hoang quy mô lớn được tổ chức nhưng đất đai lại rơi vào tay địa chủ và cường hào Hiện tượng di cư và lưu tán diễn ra phổ biến, trong khi hệ thống đê điều không được bảo trì, dẫn đến tình trạng đói kém và mất mùa xảy ra thường xuyên.
Sự đình trệ trong công thương nghiệp và xu hướng độc quyền của Nhà nước đã kìm hãm sự phát triển của sản xuất và thương mại Chính sách “bế quan tỏa cảng” thời Nguyễn đã khiến Việt Nam trở nên cô lập với thế giới bên ngoài.
Hình 2 "Bế quan tỏa cảng"
Chính sách quân sự lỗi thời và sai lầm trong phương pháp đối ngoại, đặc biệt là việc cấm đạo và đuổi giáo sĩ phương Tây, đã dẫn đến mâu thuẫn nội bộ, làm suy yếu khối đoàn kết dân tộc, gây bất lợi cho sự nghiệp kháng chiến bảo vệ đất nước sau này.
Nhiều cuộc khởi nghĩa chống triều đình đã diễn ra trong lịch sử Việt Nam, nổi bật là khởi nghĩa của Phan Bá Vành tại Nam Định và Thái Bình vào năm 1821, khởi nghĩa của Lê Duy Lương ở Ninh Bình năm 1833, cuộc khởi nghĩa do Lê Văn Khôi lãnh đạo tại Gia Định cũng vào năm 1833, cùng với khởi nghĩa của Nông Văn Vân ở Tuyên Quang và Cao Bằng từ 1833 đến 1835.
→ Điều đó đã tọa điều kiện thuận lợi cho thực dân Pháp xâm lược năm 1858.
Vào sáng ngày 1/9/1858, quân Pháp với 2.500 lính và 13 chiến hạm đã tấn công và đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà, đánh dấu sự xâm lược Việt Nam Sau khi tạm thời dập tắt các phong trào kháng chiến của nhân dân, thực dân Pháp đã từng bước thiết lập bộ máy cai trị tại Việt Nam.
Hình 3 Pháp tấn công Đà Nẵng
Thời kỳ Pháp thuộc (1884 – 1945) đánh dấu một giai đoạn lịch sử đầy biến động tại Việt Nam, khởi đầu từ năm 1884 khi Pháp buộc triều đình Huế chấp nhận sự bảo hộ của mình Giai đoạn này không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến chính trị, kinh tế mà còn tác động lớn đến văn hóa và xã hội Việt Nam.
Năm 1945, Pháp mất quyền cai trị Đông Dương, dẫn đến việc Việt Nam bị chia thành ba vùng với cơ cấu hành chính riêng: Nam Kỳ, Bắc Kỳ và Trung Kỳ Sau khi thiết lập ách thống trị, thực dân Pháp áp đặt một chế độ chính trị phản động, khai thác thuộc địa để thu lợi, bóc lột sức lao động và thị trường tiêu thụ Giai đoạn cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX chứng kiến nhiều chính sách đàn áp, bóc lột về chính trị, kinh tế và văn hóa.
1.2 Các chính sách cai trị của thực dân Pháp :
Thực dân Pháp đã chiếm Việt Nam thông qua hai hiệp ước Hacmang 1883 và Patonốt 1884, mà triều đình nhà Nguyễn đã ký, công nhận sự thống trị lâu dài của họ Sau khi thiết lập ách thống trị, thực dân Pháp nhanh chóng áp đặt chế độ chính trị vô sản và tiến hành khai thác thuộc địa nhằm mục đích thu lợi nhuận, xuất khẩu tư bản, bóc lột sức lao động và kiểm soát thị trường tiêu thụ.
Thực dân Pháp áp dụng chính sách kinh tế bảo thủ và phản động nhằm biến Việt Nam thành thị trường tiêu thụ hàng hóa dư thừa và nguồn cung cấp nguyên liệu cho chính họ.
Chính sách độc quyền kinh tế được áp dụng trên toàn bộ các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và thương mại, dẫn đến việc áp đặt nhiều loại thuế vô lý như thuế thân, thuế chợ và thuế đò.
Duy trì phương thức sản xuất phong kiến lạc hậu nhằm mục đích bóc lột tối đa kìm hãm nền kinh tế của nước trong vòng lạc hậu.
Thực dân Pháp thiết lập một cách hạn chế phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Từ năm 1897, thực dân Pháp đã bắt đầu chương trình khai thác thuộc địa đầu tiên tại Đông Dương Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918), họ tiếp tục thực hiện chương trình khai thác thuộc địa thứ hai với quy mô đầu tư lớn và tốc độ nhanh chóng.
Sự du nhập không hoàn chỉnh của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa vào Việt Nam đã dẫn đến sự biến đổi trong tình hình kinh tế, làm phá vỡ quan hệ kinh tế nông thôn và hình thành các đô thị mới cùng với những trung tâm kinh tế và tụ điểm cư dân Tuy nhiên, thực dân Pháp vẫn duy trì quan hệ kinh tế phong kiến, kết hợp giữa hai phương thức bóc lột tư bản và phong kiến để thu lợi nhuận Hệ quả là Việt Nam không thể phát triển lên chủ nghĩa tư bản một cách bình thường, khiến nền kinh tế nước ta phụ thuộc nặng nề vào kinh tế Pháp.
Trong trào lưu xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản phương Tây, từ năm
Năm 1858, thực dân Pháp bắt đầu cuộc xâm lược quân sự nhằm chiếm đóng Việt Nam Sau khi chiếm được đất nước, họ thiết lập bộ máy thống trị thực dân và tiến hành khai thác tài nguyên, bóc lột lao động giá rẻ, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ hàng hóa.
Sau khi thực dân Pháp chiếm đóng Việt Nam, họ đã tiến hành khai thác tài nguyên khoáng sản và thiết lập bộ máy cai trị Chúng xây dựng các nhà máy điện, nước, xi măng, dệt, đồng thời lập đồn điền và mở rộng hệ thống đường xá nhằm mục đích vơ vét tài nguyên và bóc lột sức lao động của người dân Việt Nam.
Thái độ chính trị của các giai cấp và tầng lớp trong xã hội Việt Nam sau khi thực dân Pháp xâm lược
Giai cấp địa chủ
Có thế lực kinh tế nhưng mất quyền thống trị Trong quá trình thực dân Pháp xâm lược, giai cấp địa chủ phân hóa thành hai lực lượng:
Bộ phận nhỏ là đại địa chủ, giàu có do dựa vào Pháp, chống lại cách mạng, chúng trở thành đối tượng của cách mạng.
Bộ phận lớn trong xã hội, gồm trung nông và tiểu địa chủ, đã chịu sự chèn ép từ thực dân Pháp, ảnh hưởng đến quyền lợi của họ Do đó, họ phát triển tinh thần chống đế quốc và tham gia vào các phong trào yêu nước khi có cơ hội.
Giai cấp nông dân
Nông dân chiếm hơn 90% dân số và là giai cấp chịu sự bóc lột nặng nề nhất từ phong kiến và thực dân Do đó, bên cạnh mâu thuẫn với giai cấp địa chủ, nông dân còn đối mặt với mâu thuẫn sâu sắc với thực dân Pháp từ khi họ xâm lược.
Lực lượng hăng hái và đông đảo của cách mạng.
Tầng lớp tiểu tư sản (tiểu thương, tiểu chủ, học sinh, sinh viên,…)
Dưới sự áp bức của đế quốc và tư bản, tinh thần dân tộc và lòng yêu nước của người dân trở nên mạnh mẽ, họ luôn nhạy bén với tình hình chính trị và thể hiện tinh thần cách mạng, hăng hái trong cuộc đấu tranh giành độc lập.
Một lực lượng quan trọng trong cách mạng dân tộc, dân chủ ở nước ta.
Giai cấp tư sản Việt Nam
Xuất hiện muộn hơn giai cấp công nhân Gồm 2 bộ phận:
Một bộ phận tư sản mại bản gắn liền lợi ích với tư bản Pháp, cấu kết với thực dân Pháp, trở thành tầng lớp tư sản mại bản
Một bộ phận là giai cấp tư sản dân tộc, họ bị thực dân Pháp chèn ép, kìm hãm, có tinh thần yêu nước.
Giai cấp công nhân Việt Nam
Giai cấp công nhân Việt Nam được hình thành trong bối cảnh khai thác thuộc địa của thực dân Pháp, xuất hiện trước giai cấp tư sản và có nguồn gốc từ nông dân Họ nhanh chóng tiếp thu lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin và trở thành lực lượng lãnh đạo trong cuộc cách mạng.
Vai trò của giai cấp công nhân trong xã hội Việt Nam giai đoạn hiện nay
Vị trí của giai cấp công nhân Việt Nam
Giai cấp công nhân Việt Nam đang ngày càng phát triển mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của đất nước Họ là lực lượng tiên phong trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bao gồm cả lao động chân tay và trí óc Công nhân làm việc trong các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Hình 7 Hình Công nhân hoàn thiện linh kiện giảm chấn băng cao su kỹ thuật cao
Đặc điểm giai cấp công nhân Việt Nam trong thời đoạn hiện nay
- Một là, giai cấp công nhân nước ta đang tăng nhanh về số lượng, đa dạng về cơ cấu và ngành nghề.
Trước thời kỳ đổi mới, nền kinh tế Việt Nam được quản lý theo cơ chế hành chính tập trung và bao cấp Giai cấp công nhân ở nước ta không đông đảo và có cấu trúc ngành nghề khá đồng nhất, chủ yếu làm việc trong các doanh nghiệp nhà nước và kinh tế tập thể.
Quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế đã tạo ra bước chuyển quan trọng cho cơ cấu nền kinh tế Việt Nam, khi các thành phần kinh tế tư nhân và có vốn đầu tư nước ngoài phát triển mạnh mẽ bên cạnh kinh tế nhà nước và tập thể Sự phát triển này đã dẫn đến sự chuyển biến trong cơ cấu lao động xã hội, với sự gia tăng nhanh chóng về số lượng và đa dạng trong lực lượng công nhân, đặc biệt là trong khu vực kinh tế tư nhân và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, chiếm tỷ trọng ngày càng lớn.
Hình 8 GDP theo thành phần kinh tế năm 2016 (Nguồn: Tổng cục bộ thống kê)
Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2020, công nhân Việt Nam chiếm khoảng 13% dân số và 24% lực lượng lao động, bao gồm công nhân trong doanh nghiệp, lao động hợp đồng ở nước ngoài và lao động giản đơn trong các cơ quan nhà nước Số lượng công nhân tăng nhanh tại các khu công nghiệp trọng điểm như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương và Đồng Nai.
- Hai là, giai cấp công nhân nước ta đang được trẻ hóa, trình độ học vấn, chuyên môn nghề nghiệp từng bước được cải thiện và nâng lên.
Quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước đòi hỏi Việt Nam tiếp thu những thành tựu khoa học, kỹ thuật và công nghệ hiện đại để phát triển ngành công nghiệp, sánh vai với các cường quốc Điều này yêu cầu khắc phục những hạn chế về tác phong và kỷ luật lao động từ thời kỳ hành chính, tập trung bao cấp, đồng thời nâng cao trình độ học vấn và chuyên môn của công nhân Nếu không thực hiện, doanh nghiệp và công nhân sẽ khó tồn tại và phát triển Đây là một yêu cầu cao và nghiêm ngặt, đánh dấu bước ngoặt lớn trong công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa, cùng với việc rèn luyện tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động theo hướng hiện đại, hình thành đội ngũ công nhân trí thức đông đảo.
Giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay kế thừa và phát huy những truyền thống tốt đẹp từ các giai đoạn cách mạng trước, thể hiện sự năng động, sáng tạo và niềm tin tuyệt đối vào Đảng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay tiếp nối và phát huy truyền thống tốt đẹp từ các giai đoạn cách mạng trước, thể hiện tinh thần tiên phong, kiên trì vượt khó khăn và sáng tạo trong sản xuất Họ không ngừng tiếp thu cái mới để thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Đặc biệt, đa số công nhân thể hiện niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng và sự thành công của công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa.
Số lượng công nhân trong các doanh nghiệp nhà nước đang giảm dần, dẫn đến sự phân tầng xã hội và sự phân hóa giàu nghèo trong giai cấp công nhân ngày càng trở nên sâu sắc hơn.
Số lượng công nhân trong doanh nghiệp nhà nước đang giảm do quá trình đổi mới và chuyển đổi sang hình thức công ty cổ phần Sự phân hóa giàu nghèo trong giai cấp công nhân ngày càng gia tăng, đặc biệt là sự chênh lệch thu nhập giữa công nhân có cổ phần và không có cổ phần, cũng như giữa công nhân có trình độ chuyên môn cao và thấp Thu nhập của công nhân trong khu vực kinh tế nhà nước thường ổn định hơn so với khu vực ngoài nhà nước, nhưng sự khác biệt về mức sống và thu nhập giữa các nhóm công nhân ngày càng rõ rệt.
Giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng đa dạng về thành phần xuất thân, chủ yếu vẫn từ nông dân Trong thời kỳ đổi mới, sự đa dạng này gia tăng, nhưng trình độ và chuyên môn nghề nghiệp của nhiều công nhân còn hạn chế, với một số không có chuyên môn Họ thường chịu ảnh hưởng từ tác phong làm việc của nông dân, chưa thích nghi với kỷ luật lao động công nghiệp hiện đại Đa số công nhân chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến năng suất lao động và thu nhập thấp, cùng với sự gia tăng khoảng cách giàu nghèo và phân tầng xã hội Hơn nữa, một bộ phận công nhân còn thiếu hiểu biết về chính sách và pháp luật, gây khó khăn cho việc phát triển đảng viên trong giai cấp công nhân.
Vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam
Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ cao, hiểu biết về khoa học kỹ thuật và công nghệ mới Do đó, việc phát triển giai cấp công nhân với số lượng và chất lượng cao, có tay nghề vững vàng, khả năng tiếp thu và sáng tạo công nghệ mới là vô cùng cần thiết, nhằm nâng cao hiệu quả lao động và chất lượng sản phẩm.
Một bước quan trọng trong công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở Việt Nam là phát triển nông nghiệp và nông thôn thông qua việc đẩy mạnh công nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản Việc này nhằm khai thác tối ưu tiềm năng đa dạng của đất nước trong lĩnh vực này Do đó, các khu xưởng chế biến thủy sản được thiết lập gần các khu sản xuất nông nghiệp để giảm chi phí vận chuyển Lực lượng lao động đông đảo tại các khu công nghiệp chủ yếu là công nhân, họ áp dụng công nghệ mới, mang lại thành tựu đáng kể cho ngành chế biến nông lâm hải sản, trong đó có việc xuất khẩu cá tra sang các thị trường quốc tế.
Chế biến cá tra xuất khẩu không chỉ thúc đẩy các ngành mũi nhọn mà còn phát triển công nghiệp nhẹ và công nghệ hàng điện tử Người công nhân trong lĩnh vực này ngày càng trở thành lực lượng chủ chốt, sở hữu đầy đủ tri thức và tay nghề.
Ngày nay, công nhân không chỉ lao động bằng tay mà còn sử dụng trí óc để sáng tạo ra các kỹ thuật và công nghệ mới Họ không chỉ thực hiện những công việc đơn giản mà còn góp phần nâng cao năng suất làm việc trong ngành công nghiệp.
Ngày nay, ngành du lịch và các dịch vụ liên quan được coi là những lĩnh vực có tiềm năng phát triển lớn cho đất nước, nhờ vào đội ngũ công nhân trẻ, tri thức và am hiểu.
Hình 10 Hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về di tích lịch sử
Và, vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam trong thời kì hiện nay được thể hiện ở những điểm chủ yếu:
Giai cấp công nhân Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển sản xuất, tạo ra các sản phẩm công nghệ hiện đại Họ không chỉ góp phần vào ngân sách Nhà nước mà còn tạo nên những thành tựu lịch sử có ý nghĩa lớn lao cho đất nước.
Hiện nay, ngành công nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, nhưng giai cấp công nhân nỗ lực nâng cao tay nghề và khắc phục khó khăn Họ duy trì và phát triển hoạt động sản xuất, tăng cường khối lượng sản phẩm công nghiệp, góp phần vào quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
Ngành công nghiệp hàng năm có giá trị gia tăng đáng kể nhờ vào công sức, nỗ lực và trí tuệ của giai cấp công nhân Họ đóng góp chủ yếu vào tổng sản phẩm trong nước (GDP), góp phần quan trọng vào những thành tựu lớn lao của đất nước.
Hình 11 Tốc đọ tăng GDP giai đoạn 2010-2020
Dịch Covid-19 đã gây ra những tác động phức tạp, làm gián đoạn hoạt động kinh tế – xã hội toàn cầu, ảnh hưởng đến sản xuất, cung ứng, thương mại, hàng không, du lịch, lao động và việc làm Trong bối cảnh xuất khẩu hàng hóa của nhiều quốc gia giảm hoặc tăng trưởng chậm lại, Việt Nam đã đạt được mức tăng 4,2% trong xuất khẩu trong 9 tháng năm 2020, đồng thời duy trì cán cân thương mại thặng dư, thể hiện nỗ lực vượt bậc của đất nước.
- Giai cấp công nhân ở nước ta đã và đang phát huy hiệu quả vai trò là giai cấp lãnh đạo cách mạng.
Giai cấp công nhân Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong bối cảnh thực hiện đường lối đổi mới toàn diện đất nước và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Sự chuyển đổi này đòi hỏi sự kiên nhẫn và quyết tâm, trong khi phong cách làm việc của công nhân vẫn bị ảnh hưởng bởi cơ chế hành chính và tập trung bao cấp Tuy nhiên, việc phát huy truyền thống cách mạng kiên cường và tiên phong giúp giai cấp công nhân giữ vững vai trò lãnh đạo trong cuộc cách mạng hiện nay.
Tại Hội nghị Trung ương 6 khóa X, Đảng ta đã nhấn mạnh rằng giai cấp công nhân Việt Nam đóng vai trò lãnh đạo trong cách mạng, thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Giai cấp công nhân nước ta đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến.
Sự phát triển mạnh mẽ của giai cấp công nhân đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công cuộc đổi mới, giúp mở rộng và làm sâu sắc hơn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Giai cấp công nhân Việt Nam luôn là lực lượng tiên phong trong cách mạng, đóng góp vào lịch sử vẻ vang của đất nước Họ đã phát triển mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng, hiện diện trong mọi thành phần kinh tế và giữ vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Giai cấp công nhân Việt Nam đóng vai trò tiên phong trong việc xây dựng chủ nghĩa xã hội và luôn dẫn đầu trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhằm đạt được mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.
Trong quá trình đổi mới và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giai cấp công nhân đóng vai trò quan trọng Họ không chỉ tham gia trực tiếp vào sản xuất tại các nhà máy và doanh nghiệp, mà còn là lực lượng chủ chốt trong việc tiếp nhận công nghệ tiên tiến, cải tiến công cụ và quy trình quản lý trong ngành kinh tế công nghiệp.