Luận văn Sự hình thành phát triển Kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam A: LỜI NĨI ĐẦU Trong thời kì đầu xã hội loài người từ lực lượng sản xuất phát triển có nhiều thành tựu mới, người dần khỏi khinh tế tự nhiên chuyển sang kinh tế sản xuất hàng hóa Nền kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ đến đỉnh cao kinh tế thị trường Kinh tế thị trường có ưu việt , thoả mãn tối đa nhu cầu người vói khối lượng hàng hố khổng lồ Tuy nhiên bộc lộ hạn chế , chế độ xã hội TBCN , chế độ xã hội có lợi nhuận trọng hàng đầu dẫn đến phân hoá xã hội sâu sắc quyền bình đẳng xã hội bị xem nhẹ Nước ta sau giành độc lập miền Bắc , Đảng xác định đưa đất nước lên tiến lên CNXH bỏ qua giai đoạn phát triển TBCN Khi miền Bắc hoàn toàn giải phóng nước bước vào thời kì q độ lên CNXH Đại hội Đảng VI (1986) bước ngoặt lịch sử kinh tế với đường lối Đảng để phát triển đất nước Theo ta xây dựng phát triển kinh tế thị trường có quản lý nhà nước theo định hướng XHCN Tư tưởng nhấn mạnh kì đại hội Đảng Cho tới nay, sau gần hai mươi năm đổi ta gặt hái nhiều thành tựu đáng kể Tuy nhiên bên cạnh cịn có nhiều mặt cần điêù chỉnh Qua nghiên cứu tìm hiểu em chọn đề tài:"Sự hình thành phát triển Kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam" B:NỘI DUNG I.NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG: 1.KHÁI NIỆM KINH TẾ THỊ TRƯỜNG: Kinh tế thị trường hình thành từ trình sản xuất hàng hoá.Sản xuất hàng hoá kiểu tổ chức kinh tế mà sản phẩm sản xuất để bán thị trường.Trong kiểu tổ chức kinh tế này, tồn q trình sản xuất_phân phối_trao đổi_tiêu dùng , sản xuất nàovà cho thông việc mua bán,thông qua hệ thống thị trường thị trường định Cơ sở kinh tế - xã hội đời tồn sản xuất hàng hố phân cơng lao động xã hội kinh tế người sản xuất với người sản xuất khác quan hệ sở hữu khác tư liệu sản xuất quy định.Khi sản phẩm lao động trở thành hàng hố người sản xuất trở thành người sản xuất hàng hoá,lao động người sản xuất hàng hố vừa có tính chất tư nhân , cá biệt , lao động người sản xuất hàng hoá bao hàm thống hai mặt đối lập tính chất xã hội tính chất tư nhân , cá biệt lao động sản xuất hàng hoá.Đối với hàng hoá mâu thuẫn giải thị trường Sản xuất hàng hố đời phát triển q trình lịch sử lâu dài Đầu tiên sản xuất hàng hoá giản đơn Sản xuất hàng hoá giản đơn sản xuất hàng hố nơng dân , thợ thủ công dựa chế độ tư hữu tư liệu sản xuất sức lao động thân họ Đây kiểu sản xuất nhỏ , dựa kĩ thuật thủ công lạc hậu lực lượng sản xuất phát triển cao ,sản xuất hàng hố giản đơn chuyển thành sản xuất quy mơ lớn Quá trình chuyển biến diễn thời kì độ từ xã hội phong kiến sang chế độ tư Trong kinh tế sản xuất hàng hố chiếm địa vị thống trị kinh tế hàng hoá , kinh tế hàng hoá vận động theo chế thị trường kinh tế kinh tế thị trường Như kinh tế thị trường kinh tế hàng hoá vận động theo chế thị trường kinh tế kinh tế thị trường.Cơ chế thị trường tổng thể nhân tố, quan hệ ,môi trường , động lực quy luật chi phối vận động thị trường Trong chế thị trường động lực hoạt động thành viên lợi nhuận , lợi nhuận có tác dụng lôi kéo doanh nghiệp sản xuất mà xã hội cần Cơ chế thịa trường dùng lỗ, lãi để định vấn đề kinh tế Đặc trưng kinh tế thị trường tự vận động tuân theo quy luật vốn nó, quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật lưu thông tiền tệ, quy luật vị trí, vai trị độc lập, song lại có mối liên hệ chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau, tạo nguyên tắc vận động thị trường 2.Các quy luật hình thành, phát triển kinh tế thị trường 2.1 Vấn đề phân công lao động xã hội : a Khái niệm phân công lao động xã hội: Phân công lao động xã hội việc chuyên môn hoá người sản xuất, người sản xuất một vài sản phẩm định, hay nói cách khác: Sự phân công lao động xã hội cách điều chỉnh hạn chế cách thích ứng cá nhân vào lĩnh vực nghề nghiệp đặc thù b Đặc điểm tác dụng việc phân công lao động xã hội * Đặc điểm: Tiền đề vật chất phân công lao động xã hội số lượng dân cư mật độ dân số.phải có mật độ dân số để phát triển nột cách thuận lợi cho giao dịch xã hội, để phối hợp lực lượng nhờ mà xuất lao động tăng lên, số lượng công nhân tăng lên( dân số tăng lên ) sức sản xuất xã hội tăng lên theo tỷ lệ kép tăng lên đó, nhân với hiệu phân cơng lao động Sự phân cơng lao động hình thành có phân tán tư liệu sản xuất vào tay nhiều người sản xuất hàng hoá độc lập với Sự phân công lao động xã hội xâm nhập vào tất lĩnh vực xã hội đạt người sản xuất hàng hoá độc lập " đối diện " với nhau, người chịu tác động lớn quy luật cạnh tranh Cơ sở phân công ao động phát triển lấy trao đổi hàng hố làm mỗt giá có tách rời thành thị nông thôn Đối với phân cơng lao động có quy tắc chung :puyền lực chi phối phân cơng lao động xã hội bao nhiêu, phân phân cơng lao động xí nghiệp sản xuất ngày phát triển nhiêu, lại phụ thuộc vào quyền lực cá nhân *Tác dụng: Sự phân công lao động xã hội làm sở chung cho sản xuất hàng hố, phân cơng lao động xã hội làm cho sức lao động trở thành hàng hố Sự phân cơng lao động đặt sở cho việc hình thành nghề nghiệp chun mơn, ngành chuyên môn nhằm nâng cao sức sản xuất Sự phân công lao động theo vùng với ngành sản xuất chuyên mơm hố đặc trưng yếu tố định khai thác có hiệu phát huy mạnh vùng Sự phân công lao động xã hội phát triển đến trình độ dẫn đến phân cơng lao động tầm vi mơ- xí nghiệp, hãng sản xuất - điều làm cho giai đoạn sản xuất sản phẩm bị chia nhỏ,sản phẩm hoàn thiẹn chất lượng, dễ dàng ứng dụng tiến khoa học kỹ thuật Sự phân công lao động áp dụng tiến khoa học kỹ thuật làm việc sản xuất vào chun mơn hố, nâng cao tay ngề người sản xuất, tăng suất lao động xã hội c Hướng phân công việc thực nước ta: Khi sản xuất hàng hoá đời, phát triển đến mức cao điển hình xã hội tư địi hỏi phân cơng lao động sâu sắc để vào chun mơn hố cao, đáp ứng nhu cầu, yêu cầu kinh tế thị trường, từ trước tới xã hội xuất ba lần phân công lao đọng xã họi lớn : Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt Xuất hiên nhiều ngành thủ công nghiệp Xuất thương nghiệp nước ta muốn phát triển kinh tế hàng hoá phải phân công lại lao động xã hội mối quan hệ kinh tế quốc tế nước *Đối với nước : tất yếu phải tiến hành phân công lao động xã hội phạm vi nước ngành, sở Sự phân công lao động xã hội trình chuyển sang chế thị trường cần trọng quy luật: - Tỷ lệ số tuyệt đối lao động nông nghiệp giảm xuống, tỷ lệ số tuyệt đối lao động công nghiệp tăng lên - Tỷ lệ lao động trí óc ngày tăng lên chiếm phần lớn tổng lao động xã hội -Tốc độ tăng lao động ngành sản xuất phi vật chất ( dịch vụ, thương nghiệp ) tăng nhanh tốc độ tăng lao động ngành sản xuất vật chất Trong năm trước mắt, nước ta việc phân công lao động xã hội cần phải tiến hành tất địa bàn Tiến hành xếp, phân bố lại chỗ chuyển phận từ nơi sang nơi khác để xây dựng vùng kinh tế Tuy nhiên, cần đặc biệt trọng ưu tiên cho việc xếp, điều chỉnh lại chỗ điều cho phép địa phương, đơn vị sở tự khai thác hết tiềm ,những mạnh sẵn có đơn vị mình, đồng thời bước hình thành cụm kinh tế - kỹ thuật - dịch vụ nông thôn thành thị *Đối với quốc tế : Để tham gia phân công lại lao động xã hội mối quan hệ kinh tế quốc tế cần hiểu rõ đặc điểm xu hướng đại kinh tế giới, đặc điểm sau: - Nền kinh tế giới thể thồng , bao gồm kinh tế khu vực quốc gia đa dạng , phát triển không đồng đều, chứa đựng nhiều mâu thuẫn -Dưới tác động cách mạng khoa học kỹ thuật đại , diễn q trình quốc tế hố kinh tế , cụ thể : + Đẩy mạnh phân công lao động khu vực giới quốc gia khu vực + Tăng cường hợp tác thể hoá kinh tế giới, đặc biệt phạm vi khu vực Là quốc gia phát triển , Việt Nam có lợi can để tham gia tích cực vào phân cơng lao động khu vực quốc tế Những lợi trước hết : - Vị trí địa lý thuận lợi : Nằm khu vực nhiệt đới gió mùa , tự nhiên Việt Nam phong phú đa dạng , khác hẳn với nước có vĩ độ Tây , Đông phi , Tây phi Đặc điểm có tác động sâu sắc đến cấu, quy mô hướng phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam Việt Nam nằm rìa đông bán đảo Đông Dương , gần trung tâm Đông Nam có vùng biển chủ quyền rộng lớn giàu tiềm năng, dễ dàng phát triển kinh tế - thương mại, văn hoá khoa học kỹ thuật với nước khu vực giới Việt Nam nằm khu vực diễn hoạt động sôi động giới trước kỷ 21, nước ASEAN mà Việt Nam thành viên thức kể từ tháng 7/95 ngày chiếm địa vị cao kinh tế giới/ - Việt Nam có nguồn tài nguyên phong phú đa dạng - Nguồn tài nguyên nhân văn phong phú bao gồm thân người hệ thống giá trị người sáng tạo trình phát triển lịch sử dân tộc Đường lối đổi sách mở cửa Đảng ta đề từ đại hội thứ sáu mang lại kết uan trọng , tạo môi trường thuận lợi để Việt Nam tham gia ngày tích cực vào phân cơng lao động khu vực quốc tế , nhanh chóng hồ nhập vào thị trường quốc tế Để nâng cao vai trị vị trí Việt Nam hệ thống phân công lao động khu vực quốc tế , đòi hỏi phát huy tinh thần tự lục tự cường lợi nói 2.2 Q trình tự hoá kinh tế qua đa dạng hoá hình thức sở hữu * Đa dạng hố sở hữu- Nhân tố hình thành kinh tế thị trường : Trung tâm kinh tế thị trường quy luật sở hữu , sở hữu , sở hữu vật dụng sở hữu trí tuệ, quyền hưởng thụ ích lợi từ việc trồng trọt cải tạo đất động lực phát triển nơng nghiệp Quyền hưởng thụ điều làm động lực phát triển thị trường lao động Quyền hưởng trực tiếp thành vốn sản xuất thúc đẩy đầu tư vào nhà máy trang thiết bị , quyền bảo đảm cư trú địa điểm cố định thúc đẩy đầu tư cá nhân vào nhà Hơn , quyền chuyển nhượng tài sản có tầm quan trọng thiết yếu đói với việc sử dụng hữu đát đai , lao đọng vốn Chỉ có thơng qua chyển nhượng cải loại sử dụng giá trị Khi chuyển sang kinh tế thị trường ạnh tranh chế bảo đảm cho kinh tế phát triển động sử dụng nguồn nhân lực xã hội có hiệu Nhưng cạnh tranh nảy sinh mơi trường có chủ sở hữu khác Vì việc chuyển kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trường tất yếu phaỉ xây dựng quan hệ hình thức sở hữu Bản chất việc thay quan hệ hình thức sở hữu tồn danh nghiã quan hệ hình thức có ý nghĩa kinh tế thực có chủ thể cụ thể , người sản xuất hàng hố tự Để chuyển sang kinh tế thị trường ,Đảng nhà nước ta cần đa dạng hoá cải cách lại chế độ sở hữu , đặc biệt khu vực kinh tế nhà nước ,để tự sở hữu nhà nước phải ban hành luật pháp vấn đề sở hữu Một bước tiến quan trọng trình Việt Nam chuyển sang kinh tế thị trường diễn vào tháng 4/92,khi Quốc hội thông qua hiến pháp công khai phép sở hữu tư nhân tăng cường bảo hộ nhà nước hình thức sở hữu Hiến pháp xác định có hình thức rở hữu :sở hữu toàn dân , sở hữu tập thể sở hữu tư nhân Hơn nữa, ba hình thức nhà nước bảo hộ Quốc hữu hoá quyền sở hữu tư nhân bị cấm việc trưng dụng cần thiết tài sản phải đền bù , quyền thừa kế quyền chuyển nhượng đfược bảo hộ Quyền sở hữu tư nhân ,yếu tố cần thiết cho kinh tế thị trường , bắt đầu phát triển lâu trước hiến pháp sửa vào năm 1992 Chúng ta thấy rõ chứng hoạt động khu vực tư nhân tăng năm trước , nhiên đứng góc độ hệ thống pháp lý mà xét , việc tạo sở rõ ràng cho sở hữu chuyển nhượng tài sản có tầm quan trọng hai lý Thứ ,luật chấp nhận thức điều dấu hiệu cho người trở thành nhà kinh doanh tư nhân nhà đầu tư thấy hoạt động kinh tế tư nhân thức phép khuyến khích Khi chuyển từ kinh tế kế hoạch hoá sang kinh tế thị trường , loại khuyến khích thức có trọng lượng đơi chút Thứ hai , cá nhân khởi hoạt động kinh tế tư nhân sở thức phép dựa vào pháp luật để bảo vệ hoạt động kinh doanh họ tương lai Điều cần ý hiến pháp Trung Quốc có điều khoản sở hữu tương tự hiến pháp năm 1990 Việt Nam , năm 1988 Trung Quốc phải bvan hành điểm bổ xung hiến pháp để bảo vệ quyền sở hữu tư nhân cách rộng rãi Một mặt hoạt động thương mại cần có cấu khung pháp lý có hiệu lực điều kiện kinh tế thị trường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ để thúc đẩy việc tạo mặt hàng quy trình sản xuất mới Việt nam sử dụng hàng hố quy trình sở hữu có chủ sở hữu tạo nơi khác ,khuyến khích phát triển lưu hành nhãn hiệu thương phẩm thị trường công nhận.Đẩy mạnh việc phổ biến Việt Nam phần mềm tin học tác phẩm văn học có chủ sở hữu tiến tất lĩnh vực phải dựa quyền biện pháp hợp pháp sáng chế , nhãn hiệu thương hiệu quyền Ngồi hình thức sở hữu với trình mở cửa kih tế nhà đầu tư nước đầu tư vào nước ta nhiều hình thức :liên doan , mua cổ phiếu , đầu tư trực tiếp nên xuất nhiều hình thức sở hữu nước ngồ nước ta Tóm lại cấu quan hệ hình thức sở hữu thích ứng với kinh tế thị trường đòi hỏi Đảng nhà nước ta phải xây dựng hệ thống pháp luật đồng hình thức sở hữu , hình thức sở hữu đa dạng , tự nguyện nảy sinh hình thức tổ chức sản xuất thích hợp , hiệu sáng tạo nước ta Quan hệ sở hữu đa dạng làm cho thị trường hoạt động uyển chuyển thể thống , quốc doanh cần nắm giữ ngành , lĩnh vực then chốt tác dụng thúc đẩy ổn định tăng trưởng kinh tế 2.3 Phát triển khoa học - kỹ thuật công nghệ : a Mối liên hệ biện chứng khoa học công nghệ kinh tế thị trường nước ta : * Sự tác động khoa học - công nghệ kinh tế thị trường : Nước ta nước nông nghiệp với điểm xuất phát thấp lực lượng sản xuất , trình độ xã hội hoá lao động xã hội hoá sản xuất Sự thấp kìm hãm trình chuyển biến kinh tế mang nặng tính tự cung tự cấp sang kinh tế thị trường Việc phát triển khoa học cơng nghệ để thay đổi chất lực lượng sản xuất nâng cao trình độ xã hội hoá sản xuất nước ta nhằm thúc đẩy trình chuyển biến kinh tế từ chậm phát triển sang phát triển , chuyển kinh tế sang thị trường Dưới tác động khoa học công nghệ làm biến đồi chất lực lượng sản xuất theo hướng thực bước chiến lược đồng hoá tư liệu sản xuất đại với người đại nhằm nâng cao trình độ xã hội hố sản xuất Đến lượt , đồng hoá lại tác động làm biến đổi sở hữu chế thị trường nước ta theo hướng độc quyền , độc tôn sang sở hữu hỗn hợp đa dạng , từ chế tập trung quan liêu bao cấp sang chế thị trường có quản lý vĩ mô nhà nước Dưới tác động cách mạng khoa học - công nghệ theo hướng xác định làm cho kinh tế thị trường nước ta bước thích nghi với tốc độ nhanh tính chất kinh tế thị trường giới Thúc đẩy chuyển dịch cấu kinh tế qua phân công lao động làm thay đổi bước cấu ngành vùng , thay đổi chiến lược kinh doanh , thay đổi cấu giá trị hàng hố ngành cơng nghệ Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nâng cao lực tích luỹ từ nội kinh tế tạo điều kiện thay đổi chiến lược tái sản xuất giản đơn sang phát triển chiều rộng lẫn chiều sâu *Sự tác động kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghiã phát triển khoa học- công nghệ nước ta Nền kinh tế thị trường theo hướng xã hội chủ nghĩa tác động tích cực đến phát triển khoa học công nghệ Kinh tế thị trường thúc đẩy thay đổi cấu lực lượng sản xuất , điều thể chỗ công nghệ , đối tượng lao động , cấu lao động phát triển theo hướng công nghệ nhiều trình độ , cơng nghệ mũi nhọn Dưới tác động kinh tế thị trường , đối tượng lao động khai thác ngày nhiều tự nhiên kết hợp với việc sử dụng nguyên vật liệu tổng hợp mà trước hết nhập từ nước tiến đến sản xuất nước Trong kinh tế thị trường , lao động trí óc đánh giá coi trọng mức , hàm lượng lao động trí tuệ tăng lên tổng lao động xã hội Sự thay đổi cấu lực lượng sản xuất theo hướng công nghệ hoá tăng lên tỷ lệ lao động trí óc tổng số lao động xã hội đến lượt tác động cách tích cực tới phát triển khoa học - công nghệ Như , tác động chế thị trường ,sự phát triển lực lượng sản xuất tỷ lệ lao động trí óc có tác động qua lại với phát triển khoa học - công nghệ Kinh tế thị trường với tư cách đòn bẩy , phương thức sinh hoạt kinh tế thích hợp , nên tác động tích cực tới thay đổi cấu kinh tế trình độ văn minh nước ta Chính nhờ kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa làm cho nước ta thực có hiệu q trình chuyển dịch cấu theo hướng công- nông - dịch vụ đại mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế Và kinh tế thị trường đưa xã hội ta vượt qua nhanh văn minh cơng nghiệp văn minh trí tuệ Sơ đồ: tác động cách mạng khoa học- công nghệ kinh tế thị tường nước ta sơ đồ : Sự tác động tích cực kimh tế thị trường xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển khoa học- công nghệ thể hai trang sau b Hướng phát triển khoa học - công nghệ trình chuyển sang chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa nước ta: - Trên sở phát triển lực lượng sản xuất hiệu sở hữu việc thực mục tiêu kinh tế - xã hội , hình thành cấu xu hướng vận động khách quan hình thức sở hữu -Trên sở vai trò then chốt cách mạng khoa học cơng nghệ vai trị động lực lực lượng sản xuất , Nhà nước cần có sách khoa học cơng nghệ hữu hiệu : Nhà nước cần cung cấp điều kiện cần thiết cho nghiên cứu khoa học , coi trọng lao động trí tuệ - vốn quý vốn q lao động,sớm có sách có tác dụng kích khích chủ thể sản xuất , kinh doanh tất hình thức sở hữu tring nước đầu tư sức người sức người sức vào việc trang bị công nghệ đại Việc chuyển giao công nghệ đại giới so với trước có thuận lợi định , song không phần phức tạp Do , tiếp nhận công nghệ phải thận trọng , tránh sai lầm đắt giá vừa qua , nâg cao lực tiếp nhận cho tránh hao mòn tài sản cố định nhập công nghệ lạc hậu nguyên nhân khác gây Đồng thời thực chủ nghĩa tư nhà nước để thu hút đầu tư nước - Xây dựng đồng loại thị trường , thực chiến lược thị trường hướng ngoại , dùng để kích thích phát triển khoa học - cơng nghệ thị trường nội địa - Đẩy mạnh nghiệp giáo dục đào tạo gắn bó khoa học - công nghệ kinh tế thị trường , coi quốc sách hàng đầu để phát huy nhân tố người , động lực trực tiếp phát triển - Tạo lập thị trường cho hoạt động khoa học công nghệ Thúc đẩy doanh nghiệp lớn nhà nước đổi công nghệ , thu hút lực lượng nghiên cứu triển khai doanh nghiệp - Kết hợp hài hoà quy luật phát triển quy luật phát triển nhảy vọt , thơng qua sách mở cửa vừa để sử dụng có hiệu lợi để phát triển khoa học công nghệ kinh tế thị trường Các bước phát triển kinh tế thị trường 3.1 Từ kinh tế tự nhiên chuyển sang kinh tế hàng hố giản đơn Mặc dù có đặc điểm riêng, tất phương thức sản xuất tiền tư chủ nghĩa có nét chung kinh tế tự nhiên Trong kinh tế tự nhiên, sản xuất nhỏ chiếm ưu Nền kinh tế tự nhiên nhiều đơn vị kinh tế hợp thành đơn vị kinh tế làm đủ việc để tạo sản phẩm cuối Trong kinh tế tự nhiên, ruộng đất tư liệu sản xuất chủ yếu, nông nghiệp ngành sản xuất bản, công cụ kỹ thuật canh tác lạc hậu, dựa vào lao động chân tay chủ yếu, có số trang trại địa chủ phường hội có hiệp tác lao động giản đơn Trong kinh tế chế độ phong kiến, phân công lao động phát triển, cấu ngành đơn điệu, có số ngành nghề thủ công tách khỏi nông nghiệp, sản xuất chủ yếu hướng vào giá trị sử dụng, có tính chất tự cung, tự cấp Bước tất yếu sản xuất tự cung, tự cấp tiến lên sản xuất hàng giản đơn điều kiện cho trình chuyển hố phát triển phân cơng xã hội Phân công xã hội sở kinh tế hàng hoá Xu hướng phát triển phân công xã hội biến việc sản xuất sản phẩm riêng biệt, mà việc sản xuất phận sản phẩm, thao tác chế biến sản phẩm thành ngành công nghiệp riêng biệt Công nghiệp chế biến tách khỏi công nghiệp khai thác ngành cơng nghiệp lại chia thành nhiều loại phân loại nhỏ Chúng sản xuất hình thức hàng hố - sản phẩm riêng biệt đem trao đổi với sản phẩm ngành sản xuất khác Chính phát triển ngày sâu rộng phân cơng xã hội nhân tố chủ yếu dẫn đến hình thành thị trường nước Hình thành nên khu vực nhà nước chuyên mơn hố dẫn đến trao đổi khơng sản phẩm với sản phẩm công nghệ, mà sản phẩm nhà nước với Sự phát triển cơng nghiệp nơng nghiệp, hình thành trung tâm công nghiệp, sức hút chúng dân cư ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống nông thơn, thúc đẩy nơng nghiệp hàng hố phát triển Những người sản xuất vùng khác có điều kiện tự nhiên khác nhau, có khả ưu sản xuất sản phẩm khác có hiệu vùng, địa phương, người sản Tác dụng quy luật giá trị: quy luật giá trị tự phát điều tiết việc sản xuất lưu thơng hàng hóa thơng qua biến động cung - cầu thể qua giá thị trường 5.2 Quy luật cung cầu : Cung phản ánh khối lượng sản phẩm hàng hoá sản xuất đưa thị trường để thực (để bán) cung sản xuất định, khơng đồng với sản xuất Cầu phản ánh nhu cầu tiêu dùng có khả tốn xã hội Do đó, cầu khơng đồng với tiêu dùng, khơng phải nhu cầu tự nhiên, nhu cầu theo nguyện vọng tiêu dùng chủ quan người, mà phụ thuộc vào khả tốn Cung - Cầu có mối quan hệ hữu với nhau, thường xuyên tác động lẫn thị trường, đâu có thị trường có quy luật cung - cầu tồn hoạt động cách khách quan Cung - cầu tác động lẫn nhau: Cầu xác định cung ngược lại cung xác định cầu Cầu xác định khối lượng, chất lượng chủng loại cung hàng hoá hàng hoá tiêu thụ tái sản xuất Ngược lại, cung tạo cầu, kích thích tăng cầu thơng qua phát triển số lượng, chất lượng, chủng loại hàng hố, hình thức, quy cách giá Cung - cầu tác động lẫn ảnh hưởng trực tiếp đến giá Đây tác động phức tạp theo nhiều hướng nhiều mức độ khác Quy luật cung - cầu tác động khách quan quan trọng Nếu nhận thức chúng vận dụng để tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh theo chiều hướng có lợi cho q trình tái sản xuất xã hội Nhà nước vận dụng quy luật cung - cầu thông qua sách, biện pháp kinh tế như: giá cả, lợi nhuận, tín dụng, hợp đồng kinh tế, thuế, thay đổi cấu tiêu dùng Để tác động vào hoạt động kinh tế theo quy luật cung - cầu, trì tỷ lệ cân đối cung - cầu cách lành mạnh hợp lý 5.3 Quy luật canh tranh: Cạnh tranh tác động lẫn nhóm người, người mua người bán hay người sản xuất người tiêu dùng Hai nhóm tác động lẫn với tư cách thể thống nhất, hợp lực cá nhân tác động với tư cách phận, lực lượng xã hội, nguyên tử khối Chính hình thái mà cạnh tranh vạch rõ tính chất xã hội sản xuất tiêu dùng Bên canh tranh yếu đồng thời bên mà cá nhân hoạt động cách độc lập với đơng đảo người cạnh tranh với thường thường trực tiếp chống lại người Chính phụ thuộc lẫn người cạnh tranh cá biệt với người khác lại thêm rõ ràng Trái lại bên mạnh đương đầu với đối phương với tư cách chỉnh thể nhiều thống Người mua làm cho giá thị trường thấp, tốt Mỗi người quan tâm đến đồng nghiệp chừng mực thấy với họ có lợi việc chống lại họ Khi bên yếu bên hành động chung chấm dứt, người tự lực xoay sở lấy Nếu bên chiếm ưu người bên lợi, tất diễn họ thực độc quyền chung Cạnh tranh tất yếu kinh tế hàng hố Cạnh tranh có tác dụng san giá mấp mơ để có giá trung bình, giá trị thị trường giá sản xuất hình thành từ cạnh tranh nội ngành ngành Tóm lại: Trong chế thị trường, quy luật cạnh tranh công cụ, phương tiện gây áp lực cực mạnh thực yêu cầu quy luật giá trị, cạnh tranh chế vận động cạnh tranh nói chung 5.4 Quy luật lưu thơng tiền tệ : Quy luật lưu thông tiền tệ quy luật xác định lượng tiền cần cho lưu thông Lượng tiền cần cho lưu thơng tỷ số tổng giá hàng hố với tốc độ lưu thơng tư Trong thực tế: lượng tiền cần cho lưu thơng tỷ số tổng giá hàng hóa trừ tổng tiền khấu trừ, trừ tổng giá bán chịu cộng với tổng tiền toán với tốc độ lưu thông tư Quy luật lưu thông tiền tệ tuân theo nguyên lý sau: Lưu thông tiền tệ chế lưu thông tiền tệ chế lưu thơng hàng hố định Tiền đại diện cho người mua, hàng đại diện cho người bán Lưu thơng tiền tệ có quan hệ chặt chẽ với tiền - hàng, mua - bán, giá - tiền tệ Kinh tế hàng hoá ý nghĩa định gọi kinh tế tiền tệ, định chế lưu thông tiền tệ Mặt khác chế lưu thơng tiền tệ cịn phụ thuộc vào chế xuất nhập khẩu, chế quản lý kim loại quý, chế kinh doanh tiền ngân hàng Nếu quy luật canh tranh, quy luật cung - cầu làm giá hàng hố vận động, san quy luật lưu thông tiền tệ mối liên hệ cân hàng tiền Ngồi cịn số loại quy luật khác như: quy luật tỷ suất lợi nhuận có xu hướng giảm, quy luật khủng hoảng kinh tế , quy luật tâm lý… ảnh hưởng đến chế thị trường II.SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨAỞ VIỆT NAM Tính tất yếu hình thành phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN nước ta : Nền kinh tế thị trường Việt Nam phát triển theo định hướng XHCN Sự định hướng xã hội hùng mạnh lấy sở “nhân dân lao động làm chủ, người giải phóng khỏi áp bóc lột, bất cơng, làm theo lực, hưởng theo lao động, có sống ấm no, hạnh phúc, có đIều kiện phát triển tồn diện cá nhân” Xã hội có kinh tế phát triển cao sở khoa học công nghệ lực lượng sản xuất đại Sự định hướng XHCN kinh tế thị trường nước ta cần thiết có tính khách quan Xây dựng kinh tế thị trường khơng có mâu thuẫn với định hướng XHCN Đại hội đảng VIII khẳng định: “ chế thị trường phát huy tác dụng đến phát triển kinh tế xã hội Nó khơng đối lập mà cịn nhân tố khách quan cần thiết việc xây dựng phát triển đất nước theo đường XHCN ” Ngay từ tháng năm 1979, Nhà nước ta chủ trương phát triển sản xuất hàng hoá Chỉ thị 1000 ban bí thư trung ương định số 25/CP phủ năm 1981 hợp tác xã tự chủ sản xuất kinh doanh Đại hội Đảng VI, tháng 12 năm 1986 khẳng định trình từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn nước ta trình chuyển từ kinh tế tự cung tự cấp thành kinh tế hàng hoá Điều quan trọng không thừa nhận khâu, phần sản phẩm sản xuất hàng hoá mà kinh tế hàng hố coi q trình có tính quy luật lên sản xuất lớn XHCN nước ta Tuy nhiên, lúc coi kế hoạch đặc trưng số một, quan hệ hàng hoá tiền tệ vị trí số hai Đại hội VII Đảng tiế xa hơn, cho “Thị trường có vai trị trực tiếp hướng dẫn đơn vị kinh tế lựa chọn linh hoạt mặt hàng quy mơ, cơng nghệ hình thức sản xuất kinh doanh nhằm đạt hiệu cao hợp tác cạnh tranh ” Rồi “Cơ chế thị trường có quản lý nhà nước theo định hướng XHCN trở thành chế vận hành kinh tế ” Nền kinh tế Việt Nam bước sang trang mới, trình phát triển lịch sử Do việc lựa chọn kinh tế thị trường đắn kinh tế thị trường khơng phải sản phẩm riêng có chủ nghĩa tư Nó hình thức phát triển cao kinh tế hàng hoá Theo Mác: “sản xuất trao đổi hàng hố nét chung cho hình thái kinh tế xã hội khác ” Mặt khác nước ta có bước xây dựng đạt số thành tựu trình phát triển kinh tế hàng hoá Nên việc chuyển sang kinh tế thị trường đIều đương nhiên Mặt khác, kinh tế thị trường chủ nghĩa xã hội dung hồ Chế độ sở hữu khơng định trực tiếp thể chế kinh tế, thông qua cấu quyền sở hữu tài sản hình thành chế độ sở hữu đó, tác động gián tiếp đến thể che kinh tế Vì vậy, điều kiện chế độ cơng hữu XHCN, xã hội thực đượcthể chế kinh tế thị trường, sở hữu nhà nước phân giảI thành quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt ( Trong nhà nước đại diện cho chủ sở hữu nắm giữ quyền chiếm hữu quyền sử dụng kinh doanh trao cho doanh nghiệp ) hình thành kinh tế thị trường Tuy vậy, việc phát triển kinh tế thị trường nước ta nay, vấn đề đặt giải tốt mối quan hệ tăng trưởng kinh tế với công xã hội, rút ngắn khoảng cách phân hoá giầu nghèo, giảm bớt thất nghiệp… 2- Các giai đoạn hình thành phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN Việt Nam Quá trình hình thành phát triển kinh tế hàng hố theo định hướng XHCN nước ta quan hệ phức tạp, nhiều khó khăn, khơng nên quan niệm giản đơn nóng vội cần phải tuân thủ quy luật trình hình thành phát triển kinhtế thị trường Gồm giai đoạn sau: + Giai đoạn độ chuyển kinh tế hàng hoá nhiều thành phầntheo định hướng XHCN: Về mặt lịch sử giai đoạn năm 1979 với mốc lịch sử quan trọng nghị BCHTW lần VI ( khoá IV ), tháng năm 1979 Về mặt logic việc hình thành củng cố đơn vị sản xuất hàng hoá theo nghĩa nhằm tạo mối quan hệ vừa tự chủ vừa lệ thuộc lẫn chủ thể sản xuất Giai đoạn nằy mang nội dung chủ yếu khắc phục tính vật quan hệ trao đổi, hình thành quan hệ hàng hố tiền tệ với nội dung giải pháp chủ yếu sau: - Hình thành củng cố đơn vị sản xuất hàng hố nhằm chuyển quan hệ trao đổi có tính vật sang quan hệ hàng hố tiền tệ - Chuyển quan hệ sở hữu có tính đơn sang quan hệ sở hữu có tính đa dạng với nhiều hình thức sở hữu khác - Đổi sách kinh tế nhằm chuyển quan hệ kinh tế theo chiều dọc sang quan hệ kinh tế theo chiều ngang + Giai đoạn phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN: Đại hội III Đảng năm 1986 đặt móng vững cho quan đIểm phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng XHCN nước ta Quan đIểm tái khẳng định rõ Đại hội lần thứ VII, VIII Đảng ta Gắn với giai đoạn nội dung : phát triển mở rộng quan hệ hàng hoá, tiền tệ tạo đIều kiện cho kinh tế hàng hoá phát triển Cùng giải pháp chủ yếu: - Chuyển dịch cấu kinh tế theo định hướng cơng nghiệp hố, đại hoá Để đảm bảo tăng trưởng phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ổn định hệ thống kinh tế quốc dân ổn định trị xã hội Thúc đẩy ngành trọng đIểm mũi nhọn tạo tích luỹ đồng để thu hút nguồn vốn đầu tư từ bên ngồi vào tạo cơng ăn việc làm cho người lao động - Chủ động tạo điều kiện cần thiết để xây dựng đồng yếu tố thị trường, phát huy ưu động lực thị trường đồng thời hạn chế mặt tiêu cực chế thị trường Hiện nước ta thị trường đầu sản xuất, khả cạnh tranh hàng nội địa nên cần nâng cao chất lượng sản phẩm phấn đấu giảm giá hàng hố.cịn thị trường đầu vào sản xuất cần hình thành nhanh chóng thị trường tiền vốn thị trường lao động Sở dĩ cần trình độ thị trường phản ánh trình độ phát triển chế hàng hố, thúc đẩy sản xuất hàng hố phát triển Nó vừa đIều kiện vừa môi trường sản xuất - Hồn thịên tăng cừng vận dụng sách tài tiền tệ - Bồi dưỡng đào tạo càn quản lý doanh nghiệp theo yêu cầu kinh tế thị trường - Tăng cường vai trò quản lý Nhà nước nhằm phát huy ưa khắc phục khuyết tật chế thị trường + Giai đoạn hình thành phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN: Nội dung chủ yếu giai đoạn tiền tệ quan hệ kinh tế, tạo lập sở kinh tế cho quy luật kinh tế kinh tế thị trường phát huy tác dụng cách đầy đủ, phát triển kinh tế nước hoà nhập với kinh tế giới vơí giải pháp là: - Phát triển cấu kinh tế mở nhằm đại hoá kinh tế quốc dân.Đây giải pháp mang tính thời đại.Dựa lợi so sánh chủ quyền nước ta - Hoàn thiện phát triển kinh tế thị trường yếu tố sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu vốn, sức lao động đIều kiện vật chất khác cho sản xuất - Thiết lập chế thị trường có quản lý nhà nước-giải pháp định đến hình phát triển kinh tế thị trưởng nước ta - Lựa chọn sách khoa học, cơng nghệ mục tiêu phát triển nhằm khắc phục khan nguồn lực đưa kinh tế phát triển theo chiều sâu, đólao đọng trí tuệ trở thành đặc trưng bật Như phải địi hỏi có đội ngũ cán khoa học kỹ thuật đông đảo tài năng, tận tuỵ với nghiệp xây dựng đất nước Nói tóm lại,để thành cơng q trình hình thành xây dựng phát triển kinh tế thị trường vận hành theo chế thị trường nước ta cần theo trình tự cộng giai đoạn giải tốt yêu cầu đặt để phát triển cách toàn diện, tránh thất bại khơng đáng có Những đặc trưng kinh tế thị trường nước ta 3.1 Đặc trưng định hướng mục tiêu kinh tế : Đó thực dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh Để đạt mục tiêu trước hết phải phát triển mạnh lực lượng sản xuất động viên nguồn lực xã hội, phát huy cao độ tính động, sáng tạo tồn dân, khai thác tiềm nước đôi với sử dụng có chọn lọc thành kinh nghiệm quốc tế thúc đẩy cơng nghiệp hố - đại hoá nhằm sớm xây dựng sở vật chất kỹ thuật chế xã hội Việt Nam Trong kinh tế thị trường nước ta hình thức kinh tế phương pháp quản lý kinh tế thị trường sử dụng công cụ phương tiện để đạt tới kinh tế tăng trưởng cao, bền vững, ổn định nhằm mục tiêu "dân giàu, nước mạnh", góp phần phát huy tiềm năng, sức lực xã hội, tạo điều kiện cho cá nhân làm giàu cho cho tồn xã hội Đồng thời với việc khai thác triệt để mặt tích cực, lợi kinh tế thị trường khắc phục, ngăn ngừa, hạn chế mặt tiêu cực phát sinh từ mặt trái kinh tế thị trường; vừa kích thích sức sản xuất giải phóng sức sản xuất, vừa bảo vệ lợi ích nhân dân nâng cao địa vị làm chủ người lao động, vận dụng quy luật thị trường để kiên trì thực cơng xã hội cải thiện đời sống nhân dân phù hợp với bước tăng trưởng kinh tế, tạo điều kiện công phát triển người Phát triển công phát triển cho tầng lớp nhân dân có điều kiện để tham gia hưởng thành tương xứng với sức lực, khả trí tuệ họ bỏ ra, bảo đảm cơ hội người dân tham gia hoạt động kinh tế - xã hội 3.2 Đặc trưng thể chế kinh tế : Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thể chế chủ thể kinh tế tự do, tự chủ kinh doanh theo pháp luật Kinh tế thị trường nước ta tồn nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế Các thành phần kinh tế vừa cạnh tranh, vừa liên kết, hợp tác với nhằm phát triển đạt trình độ xã hội hố cao Trong khu vực kinh tế Nhà nước có vai trị chủ đạo số lĩnh vực số khâu quan trọng có ý nghĩa định đến phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa đất nước Các thành phần kinh tế có cạnh tranh bình đẳng, thành phần có xu hướng phát triển khác nhau, lợi ích khác chí đối lập Vì Nhà nước phải có biện pháp hạn chế xu hướng phát triển tự phát, định hướng cho phát triển theo xã hội chủ nghĩa Các thành phần kinh tế kinh tế thị trường nước ta tồn ba loại hình sở hữu bản: sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể sở hữu tư nhân Từ ba hình thức sở hữu hình thành nên nhiều thành phần kinh tế, nhiều hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh Do khơng sức phát triển thành phần kinh tế thuộc chế độ cơng hữu, mà cịn phải khuyến khích phát triển thành phần kinh tế thuộc sở hữu tư nhân để hình thành kinh tế thị trường rộng lớn bao gồm đơn vị kinh tế thuộc chế độ công hữu, đơn vị kinh tế tư doanh, hình thức hợp tác liên doanh ngồi nước, hình thức đan xen thâm nhập vào thành phần kinh tế tham gia thị trường với tư cách chủ thể thị trường bình đẳng 3.3 Đặc trưng chế quản lý Trong quản lý điều hành hoạt động kinh tế phải bảo đảm cho hoạt động thị trường diễn theo nguyên tắc thị trường, tức phù hợp với quy luật giá trị, quy luật cung cầu, cạnh tranh, hạn chế tối đa mệnh lệnh hành khơng cần thiết Mặt khác, phải làm tốt kế hoạch hố tầm vĩ mơ hoạt động định hướng có hệ thống sách kinh tế phù hợp để điều tiết hướng dẫn thị trường theo mục tiêu kinh tế vĩ mô chọn Trong kinh tế thị trường đại, Nhà nước tham gia vào trình kinh tế xu hướng khách quan Nhưng khác với chất Nhà nước tư sản, Nhà nước ta Nhà nước dân, dân dân lãnh đạo Đảng Cộng Sản Nền kinh tế đạt lãnh đạo Đảng Cộng Sản, quản lý Nhà nước Xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhằm hạn chế, khắc phục thất bại thị trường thực mục tiêu xã hội, nhân đạo mà thân thị trường không làm Sự lãnh đạo Đảng Cộng Sản nhân tố định bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa kinh tế thị trường toàn nghiệp phát triển đất nước đảng định hướng kinh tế thị trường theo chủ nghĩa xã hội thể lãnh đạo, việc thực đường lối sách kinh tế thị trường với mục tiêu lợi ích nhân dân, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh Nhà nước định hướng xã hội chủ nghĩa với kinh tế thị trường trước hết chủ yếu thông qua biện pháp kinh tế, thông qua chiến lược kinh tế xã hội, kế hoạch trung ngắn hạn với sách thiết thực để định hướng xã hội chủ nghĩa kinh tế thị trường, bố trí lại cấu kinh tế, bỏ, nuôi dưỡng phát triển nguồn lực Hướng hoạt động chủ thể kinh tế thị trường vào mục tiêu Nhà nước hoạch định, tạo môi trường kinh tế - xã hội, khung khổ pháp lý thuận lợi trì mơi trường hồ bình ổn định cho hoạt động sản xuất kinh doanh, bù đắp bất lực thị trường cách cung cấp sản phẩm dịch vụ công cộng, xây dựng định chế kinh tế 3.4 Đặc trưng quan hệ phân phối: Trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chủ yếu chế phân phối theo lao động hiệu quả, đồng thời phân phối theo mức đóng góp vốn trí tuệ vào sản xuất kinh doanh Nhà nước có sách điều tiết để tái phân phối hợp lý thông qua phúc lợi xã hội thực sách xã hội theo phương châm gắn tăng trưởng kinh tế với tiến công xã hội giai đoạn phát triển kinh tế Nền kinh tế nước ta tồn nhiều hình thức sở hữu tư liệu sản xuất khác có nhiều thành phần kinh tế tương ứng với thành phần kinh tế có ngun tắc hệ thống phân phối phù hợp Cho nên nước ta có nhiều hình thức phân phối Để đạt tới công phân phối thu nhập, thực nhiều hình thức phân phối thu nhập: phân phối theo kết lao động hiệu kinh tế, hiệu suất cơng tác, phân phối theo mức đóng góp vốn nguồn lực khác vào sản xuất kinh doanh, phân phối thông qua quỹ phúc lợi xã hội, hình thức phân phối theo kết lao động hiệu kinh tế chủ yếu, đơi với sách điều tiết thu nhập cách hợp lý nhằm thu hẹp khoảng cách chênh lệch giàu - nghèo, vừa khuyến khích lao độn, vừa bảo đảm phúc lợi xã hội 3.5 Đặc trưng vai trò quảnlý Nhà nước : Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa quản lý ( Tổ chức, hướng dẫn, nuôi dưỡng, giám sát Nhà nước dân, dân, dân) bảo đảm lãnh đạo Đảng quản lý Nhà nước nhân tố định nhằm giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa Muốn vậy, phải xây dựng nhà nước mạnh sạch, có khả thường xuyên tự đổi để hướng kinh tế thị trường tới văn minh, đại, không xa rời mục tiêu định hướng chọn Xây dựng xác định đặc trưng nêu gắn liền với nhận thức hoàn toàn chủ nghĩa xã hội theo tư tưởng Hồ Chí Minh " dân giàu, nước mạnh, tiến lên đại liền với dân chủ, tự do, tiến công xã hội" Trong bước độ tương đối dài để đạt mục tiêu cuối đó, kinh tế thị trường đường khơng thể bỏ qua để đại hố đất nước Khác với trước chế cũ kinh tế nước ta kinh tế khép kín, khơng có quan hệ giao lưu với bên ngồi, cịn chế chủ trương xây dựng kinh tế mở cửa hội nhập bên ngồi, tham gia vào phân cơng hợp tác quốc tế, việc làm nhằm tranh thủ nguồn vốn công nghệ tiên tiến nước ngồi để đẩy nhanh nghiệp cơng nghiệp hố - đại hoá Trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, sử dụng chế thị trường để kích thích sản xuất, phát huy tính động, sáng tạo người lao động, giải phóng sức sản xuất thành phần kinh tế, thúc đẩy cơng nghiệp hố - đại hố Đồng thời lãnh đạo, quản lý kinh tế phát triển hướng lên chủ nghĩa xã hội để khắc phục thất bại thị trường, thực mục tiêu xã hội, nhân đạo mà thân thị trường khơng có Nhà nước phải sách, công cụ quản lý vĩ mô tiềm lực kinh tế để trì cân đối lớn kinh tế nhằm khắc phục yếu Một số giải pháp để tiếp tục giữ vững định hướng XHCN phát triển kttt nước ta giai đọan tới: 4.1 Các biện pháp đảm bảo định hướng XHCN phát triển kinh tế thị trường Phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN tiến trình phức tạp lâu dài khó khăn hình thành kinh tế thị trường cấu xã hội trở nên phức tạp khó nắm bắt, đồng thời khơng định hướng tốt chế thị trường bị chệch hướng Do để tiếp tục giữ vững định hướng XHCN đổi chế cần thực số giải pháp nhằm đảm bảo phát triển bền vững toàn kinh tế, đồng thời phaỉ giữ hướng kinh tế Giải pháp quan trọng để thực mục tiêu việc đề cao vai trị kinh tế nhà nước, bên cạnh thành phần kinh tế tư nhân, cá thể phát triển mạnh, cần phát huy tính tích cực định hướng kinh tế thành phần kinh tế nhà nước Muốn làm điều cần: Một là: Giữ vững quyền sở hữu tay nhà nước- nhà nước có chủ quyền sở hữu tồn lãnh thổ quốc gia Hai là: Nhà nước xác định rõ ngành kinh tế, lĩnh vực mà kinh tế quốc doanh cần vai trị chủ đạo Đó ngành, lĩnh vực đảm bảo chi phối hoạt động thống toàn kinh tế quốc dân, đảm bảo cho an ninh quốc gia an toàn xã hội như: hệ thống cảng biển, sân bay, đường sắt, quản lý mạng lưới đường quốc lộ, hệ thống phân phối đIện quốc gia, liên lạc viễn thông, hệ thống quỹ dự trữ quốc gia, sở kinh tế phục vụ quốc phòng an ninh, sở phục vụ công cộng đảm bảo nhu cầu sinh hoạt thường xuyên nhân dân… Ba là: Nhà nước đầu tư xây dựng mạnh xí nghiệp quốc doanh khẳng định cần tồn để mau chóng vượt lên đứng vững thị trường, sở vật chất, trang thiết bị công nghệ, tổ chức quản lý sản xuất xí nghiệp quốc doanh đầu tư xứng đáng từ đứng vững cạnh tranh với doanh nghiệp tư nhân Bốn là: Hỗ trợ việc xây dựng hoạt động kinh tế HTX ngành lĩnh vực kinh tế với đa dạng hình thức tổ chức hoạt động bảo đảm với ngun tắc hợp tác lợi ích tập thể Năm là: Tổ chức lại hệ thống thương nghiệp quốc doanh HTX mua bán nhằm cung ứng hàng hoá tiêu thụ sản phẩm cho vùng miền núi trung du, vùng đồng bào đân tộc người, xa xơi hẻo lành, hải đảo…để đảm bảo công xã hội mục tiêu kinh tế – xã hội – trị phát triển, bảo vệ quyền lợi người lao động Sáu là: Có sách kích thích cạnh tranh lành mạnh, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư đổi trang thiết bị cơng nghệ Từ nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ Đồng thời có sách ngăn chặn hoạt động làm hàng giả, hàng phẩm chất cấm nhập thiết bị công nghệ cũ – thuộc diện đào thải nước Bảy là: Thực hệ thống sách xã hội để hạn chế bớt tác động xấu kinh tế thị trường đến đời sống tầng lớp nhân dân, đảm bảo xã hội đối tượng lao động, sách ưu đãi với người có cơng với đất nước, sách bảo trợ xã hội với người có nhiều khó khăn thua thiệt tật nguyền,cơ đơn vơ gia cư,những dân tộc người… Tám là: Xây dưng tuyên truyền giáo dục thự hành vi thái độ ứng xử có văn hoá, đạo đức lành mạnh hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, phục vụ, quản lí đời sống xã hội Những biện pháp vừa đảm bảo yêu cầu đường lối lãnh đạo Đảng, chức quản lý nhà nước vừa đáp ứng mong muốn người dân sống ngày hạnh phúc xã hội có kinh tế phát triển, dân giàu nước mạnh xã hội công văn minh định hướng XHCN giữ vững Tuy nhiên để biện pháp thực cách triệt để có hiệu cần đề cao vai trị quản lý nhà nước trình thực định hướng XHCN 4.2.Vai trò quản lý nhà nước theo định hướng XHCN: Trước sai lầm nhận thức, ta gắn kinh tế thị trường với CNTB đối lập với kế hoạch hoá áp dụng máy móc mơ hình quản lý kinh tế tập trung, bỏ qua đường sản xuất hàng hoá trì dài kiểu sản xuất tự cung tự cấp Việc trao đổi hàng hoá bị hạn chế phạm vi quốc gia nước XHCN với dẫn đến khủng hoảng kinh tế Đó lý ta cần phải đổi kết ban đầu đổi khẳng định sáng tạo toàn dân ta tư Đảng CNXH ước mơ dân ta từ lâu ý tưởng Đảng, bao trùm cấu trúc trị – kinh tế – xã hội, khơng để tách bạch đặc trưng hệ thống mục tiêu, cấu chế kinh tế mà hướng tới: dân giàu, nước mạnh xã hội công bằng, văn minh dân chủ Giai đoạn nước ta vừa phải có tốc độ tăng trưởng kinh tế vừa phải giải chống nghèo nàn thất nghiệp Do nhân tố xã hội phải thường xuyên giải liền với nhân tố kinh tế để đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh tế Phát triển kinh tế nguồn gốc cho phát triển xã hội ngược lại, phát triển xã hội động lực cho phát triển kinh tế Nhà nước cần đIều chỉnh hình thức sở hữu cách phân phối tạo chế kinh tế kinh tế nước ta Đồng thời phải đầu tư phát triển doanh nghiệp thành phần kinh tế khác để hỗ trợ, giảI việc làm góp phần giải việc làm làm phát triển kinh tế HTX phải phát triển nguyên tắc tự nguyện, cộng đồng dạng cổ phần liên doanh…, kinh tế tư nhân phát triển bình đẳng đan xen vào thành phần kinh tế khác Quá trình vận kinh tế nước ta tạo cấu kinh tế mới, cấu có phần tự đIều chỉnh phần Nhà Nước đIều tiết để có ổn định cân Đặc tính cấu kinh tế phải thể tính xã hội hố ngày cao, tính cộng đồng sản xuất, kinh doanh ngày mở rộng, quy mơ loại cơng trình cơng cộng ngày lớn sử dụng có hiệu gắn chặt với tốc độ phát triển kinh tế Nhà Nước với chức góp phần tích cực tạo lập, nuôi dưỡng quản lý kinh tế đặc trưng quan trọng chế thị kinh tế trường nước ta, đảm bảo công bằng, ổn định tăng trưởng Cơ chế thị trường có khả tự điều chỉnh kinh tế phát triển có khuyết tật phân biệt giàu nghèo, môi trường phúc lợi xã hội Bởi cần có can thiệp nhà nước để kinh tế phát triển theo hướng Nhà nước ta hình thành phát triển trình đấu tranh cách mạng nhân dân ta, nhà nước phải mưu cầu hạnh phúc cho dân tộc Bởi phải đóng vai trị bà đỡ giúp cho thị trường phát triển hướng hệ thống pháp luật bảo vệ quyền tự do, dân chủ,sự công xã hội Chúng ta vào kinh tế thị trường có nhiều thử thách có thuận lợi hội tốt Hiện cách biệt kinh tế nước ta tầng lớp dân cư không lớn, khoảng chách giàu nghèo khơng q xa Cần khuyến khích người làm giàu cách chân chính, cấm phi đạo đức ảnh hưởng đến đời sống toàn xã hội Quá trình chuyển kinh tế ta vận động theo chế thị trường có quản lý Nhà Nước theo định hướng XHCN kết lao động trí tuệ quần chúng nhân dân sáng tạo lãnh đạo Đảng ta Con đường đI lên phải trải qua nhiều thử thách cam go đoàn kết cộng đồng đân tộc tạo phát triển ổn định mặt Đó nhân tố để phát triển bền vững đất nước kinh tế thị trường C KẾT LUẬN: Việt Nam giai đoạn độ lên CNXH thời kỳ phức tạp đầy biến động, thời kỳ xây dựng sở vật chất hạ tầng cho CNXH để hoàn thành cách mạng dân dân chủ Với điểm xuất phát thấp, điều kiện kinh tế khó khăn có nhiều trở ngại Muốn phát triển kinh tế bền vững ta thực chiến lược phát triển kinh tế - xã hội tất yếu cần thiết Để tiếp tục thực ta cần có định hướng cho kinh tế phát triển, KTTT buộc phải theo đường mà lựa chọn xây dựng CNXH Chính sách phát triển kinh tế thị trường có định hướng XHCN yêu cầu cấp thiết hợp lý quy luật phát triển, thể tư tưởng tiến bộ, sáng suốt Đảng Trong thực bước chuyển đổi phải giữ vững định hướng XHCN, đứng ngang tầm với mục tiêu phát triển kinh tế Muốn cần phải ngày hoàn chỉnh máy Nhà Nước, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đảm bảo đưa nước ta theo đường XHCN chọn D.TÀI LIỆU THAM KHẢO • Giáo trình Kinh tế trị Mác - Lênin _ Bộ giáo dục đào tạo • Giáo trình Kinh tế trị Mác - Lênin _ NXB Chính trị quốc gia 2002 • Giáo trình Kinh tế trị học Mác - Lênin_ NXB Chính trị quốc gia 1999 • Văn kiện Đại hội Đảng VI, VII, VIII, IX • Kinh tế học _ Sammuelson • Các Mác: Tư I phần I; III tập _ NXB Sự thật 1963 • Các Mác: Phê phán cương lĩnh Gơta _ NXB Sự thật 1983 • Một số vấn đề lý luận kinh tế trị phát triển kinh tế Việt Nam _ NXB Chính trị quốc gia 1997 • Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa _ NXB Thống kê 1995  Khoa học công nghệ kinh tế thị trường Việt Nam ( Phan Thanh Phố - Nhà xuất khoa học _ kỹ thuật)  Mai Hữu Thực: Về đặc trưng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam- Tạp chí cộnh sản số tháng 2/ 2000  Trần Xuân Trường : Định hướng XHCN - số vấn đề lý luận cấp bách- Nhà xuất Chính Trị Quốc Gia Hà Nội 1996  Tạp chí kinh tế phát triển số 11,13 năm 1996 MỤC LỤC A Lời nói đầu B Nội dung I Những vấn đề lý luận chung kinh tế thị trường Khái niệm kinh tế thị trường 2 Các quy luật hình thành, phát triển kinh tế thị trường 2.1 Vấn đề phân công lao động xã hội 2.2 Q trình tự hố kinh tế qua đa dạng hố hình thức sở hữu 2.3 Phát triển khoa học - kỹ thuật công nghệ Các bước phát triển kinh tế thị trường 3.1 Từ kinh tế tự nhiên chuyển sang kinh tế hàng hoá giản đơn 3.2 Từ kinh tế hàng hoá giản đơn chuyển sang kinh tế tự cổ điển 3.3 Từ kinh tế thị trường tự chuyển sang kinh tế thị trường hỗn hợp 11 Các nhân tố chế thị trường 11 4.1 Cung - cầu hàng hoá 12 4.2 Giá 12 4.3 Cạnh tranh 13 4.4 Tiền tệ 13 4.5 Lợi nhuận 14 Các quy luật kinh tế thị trường 14 5.1 Quy luật giá trị 14 5.2 Quy luật cung cầu 15 5.3 Quy luật canh tranh 16 5.4 Quy luật lưu thông tiền tệ 16 II Sự hình thành phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam 17 Tính tất yếu hình thành phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN nước ta 17 Các giai đoạn hình thành phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN Việt Nam 18 Những đặc trưng kinh tế thị trường nước ta 20 3.1 Đặc trưng định hướng mục tiêu kinh tế 20 3.2 Đặc trưng thể chế kinh tế 31 3.3 Đặc trưng chế quản lý 21 3.4 Đặc trưng quan hệ phân phối 22 3.5 Đặc trưng vai trò quản lý Nhà nước 22 Một số giải pháp để tiếp tục giữ vững định hướng XHCN phát triển kinh tế thị trường nước ta giai đoạn tới 23 4.1 Các biện pháp đảm bảo định hướng XHCN phát triển kinh tế thị trường 23 4.2 Vai trò quản lý nhà nước theo định hướng XHCN 24 Kết luận Tài liệu tham khảo ... Tính tất yếu hình thành phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN nước ta : Nền kinh tế thị trường Việt Nam phát triển theo định hướng XHCN Sự định hướng xã hội hùng mạnh lấy sở “nhân dân... Giai đoạn hình thành phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN: Nội dung chủ yếu giai đoạn tiền tệ quan hệ kinh tế, tạo lập sở kinh tế cho quy luật kinh tế kinh tế thị trường phát huy... thất nghiệp… 2- Các giai đoạn hình thành phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN Việt Nam Quá trình hình thành phát triển kinh tế hàng hoá theo định hướng XHCN nước ta quan hệ phức tạp,