NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VÀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH
Khái niệm và ý nghĩa của thủ tục hành chính trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước
lý hành chính nhà nước
Theo Từ điển tiếng Việt, thủ tục là cách thức tiến hành công việc theo quy định của nhà nước Mọi hoạt động quản lý nhà nước đều tuân theo những thủ tục nhất định, tùy thuộc vào tính chất của từng hoạt động Chẳng hạn, việc ban hành văn bản pháp luật hay xử phạt vi phạm hành chính là chuỗi hoạt động diễn ra theo trình tự cụ thể, thực hiện bởi các chủ thể khác nhau vào những thời điểm và với nội dung khác nhau Kết quả của các hoạt động quản lý phụ thuộc vào sự tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó có số lượng, thứ tự và cách thức tiến hành các hoạt động trong chuỗi thống nhất.
Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về thủ tục hành chính Một trong những quan điểm cho rằng thủ tục hành chính là trình tự giải quyết các nhiệm vụ cụ thể trong quản lý nhà nước Theo quan điểm này, thủ tục được hiểu là một quy trình thực hiện các công việc hay nhiệm vụ đặc thù.
Theo từ điển Tiếng Việt thông dụng của Nguyễn Như Ý, việc hiểu thủ tục quản lý theo nghĩa hẹp có thể làm giảm vai trò và ý nghĩa của nó trong quản lý Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, các quy định về không gian, thời gian và cách thức thực hiện đối với từng loại thủ tục hành chính rất quan trọng, vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến tính minh bạch của các thủ tục này.
Thủ tục hành chính được định nghĩa là quy trình và phương pháp mà các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sử dụng để thực hiện nhiệm vụ, đồng thời cũng là cách thức mà cá nhân và tổ chức tương tác khi giao dịch với các cơ quan hành chính nhà nước.
Khác với quan điểm đầu tiên, quan điểm thứ hai khẳng định rằng thủ tục hành chính là trình tự và cách thức mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện nhiệm vụ, đồng thời cũng là quy định cho cá nhân và tổ chức khi giao dịch với cơ quan hành chính Điều này cho thấy thủ tục hành chính mang tính chất hai chiều, không chỉ quy định cho các cơ quan nhà nước mà còn cho công dân Tuy nhiên, quan điểm này chưa đề cập đến yếu tố không gian và thời gian, những yếu tố quan trọng không thể thiếu trong thủ tục hành chính.
Thủ tục hành chính, theo định nghĩa trong từ điển Luật học, là quy trình và trình tự thực hiện quyền quản lý hành chính của nhà nước, cũng như cách thức tham gia của các cơ quan, tổ chức và cá nhân vào công việc này để thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật Có ba loại thủ tục hành chính: thủ tục hành chính nội bộ, thủ tục hành chính liên hệ và văn thư hành chính Tất cả các quy phạm pháp luật liên quan đến thủ tục hành chính tạo thành một chế định quan trọng trong Luật hành chính, và chỉ những hoạt động quản lý hành chính nhà nước được quy định bởi thủ tục hành chính mới được coi là thủ tục hành chính hợp lệ.
Theo quan điểm này, thủ tục hành chính có nội dung rất rộng, bao gồm:
- Số lượng các hoạt động cụ thể cần thực hiện để tiến hành những hoạt động quản lý nhất định;
- Nội dung, mục đích của các hoạt động cụ thể;
- Cách thức tiến hành, thời hạn tiến hành các hoạt động cụ thể;
Thủ tục hành chính được hiểu là trình tự và mối liên hệ giữa các hoạt động cụ thể, giúp đánh giá đúng vai trò của nó trong quản lý nhà nước Hiểu rõ về thủ tục hành chính sẽ tạo điều kiện cho việc xác định nhu cầu và định hướng cải cách, từ đó xây dựng một nền hành chính hiện đại, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong bối cảnh hiện tại.
Thủ tục hành chính là trình tự và cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền, bao gồm mối quan hệ nội bộ giữa các cơ quan và với tổ chức, cá nhân Thủ tục này đảm bảo công việc đạt được mục đích đã định, phù hợp với thẩm quyền của các cơ quan nhà nước hoặc cá nhân, tổ chức được ủy quyền trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước.
1.1.2 Ý nghĩa của thủ tục hành chính trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước
Thủ tục hành chính có ý nghĩa hết sức quan trọng trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước và đời sống xã hội
Thủ tục hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo các quy phạm vật chất trong quyết định hành chính được thực thi hiệu quả Nếu thiếu các thủ tục cần thiết, quyết định hành chính có thể không được thực hiện hoặc bị hạn chế hiệu lực Do đó, thủ tục hành chính là yếu tố then chốt giúp các quyết định hành chính được thi hành đúng đắn.
Thủ tục hành chính đảm bảo việc thi hành quyết định được thống nhất, kiểm tra tính hợp pháp và hợp lý, cũng như các hệ quả từ quyết định hành chính Các thủ tục này được quy định thống nhất trên toàn quốc, với mỗi lĩnh vực cụ thể có nhóm thủ tục riêng Chẳng hạn, trong lĩnh vực đất đai, việc đăng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất được điều chỉnh bởi nhóm thủ tục riêng, bao gồm đăng ký, thu hồi, thuê và giao đất Thủ tục hành chính mang tính hình thức và rõ ràng, giúp các cơ quan, cá nhân, tổ chức có thẩm quyền và công dân kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp của các quyết định hành chính.
Thủ tục hành chính thực hiện nguyên tắc dân chủ trong quản lý, đảm bảo tính công khai và tạo điều kiện cho người dân tham gia vào quản lý nhà nước Điều này nhằm chống lại quan liêu, cửa quyền, và hách dịch, đồng thời thúc đẩy các cơ quan hành chính tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Thủ tục hành chính được xây dựng và áp dụng hợp lý có khả năng kích thích sự sáng tạo trong quản lý, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của nhà nước Một hệ thống thủ tục thông suốt và gọn nhẹ giúp các quyết định hành chính được thực hiện nhanh chóng, đạt được mục tiêu quản lý Ngược lại, thủ tục rườm rà sẽ làm giảm tính linh hoạt và sáng tạo của các nhà quản lý, trong khi hệ thống quá đơn giản lại tạo ra kẽ hở, dẫn đến nguy cơ tham nhũng Do đó, chỉ có một hệ thống thủ tục phù hợp và hiệu quả mới có thể phát huy tính sáng tạo và đảm bảo hiệu quả của các quyết định hành chính Hơn nữa, thủ tục hành chính liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích của công dân, vì vậy nếu được xây dựng hợp lý, sẽ giảm thiểu phiền hà và củng cố mối quan hệ giữa nhà nước và công dân.
Thứ tư, thủ tục hành chính là một bộ phận của pháp luật hành chính
Việc nắm vững và thực hiện quy định về thủ tục hành chính là rất quan trọng trong việc hoàn thiện bộ máy nhà nước Thủ tục hành chính không chỉ là chuẩn mực hành vi cho công dân và cán bộ, công chức mà còn giúp giảm phiền hà cho tổ chức và cá nhân, củng cố mối quan hệ giữa nhà nước và công dân Ngược lại, nếu thủ tục hành chính không minh bạch, sẽ tạo điều kiện cho những người có quyền lực lạm dụng, gây khó khăn cho công dân trong việc giải quyết công việc với nhà nước Do đó, thủ tục hành chính cần được thiết lập một cách rõ ràng, công khai và dân chủ để tăng cường tính minh bạch trong mối quan hệ giữa nhà nước và công dân.
Thủ tục hành chính phản ánh trình độ văn hóa, văn hóa giao tiếp và mức độ văn minh của một quốc gia Một hệ thống thủ tục rườm rà và thiếu hiệu quả không chỉ cản trở sự phát triển kinh tế, xã hội mà còn cho thấy sự thiếu dân chủ trong nền hành chính Do đó, thủ tục hành chính là bộ mặt của nền hành chính quốc gia, quyết định tính hiệu quả và khả năng đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, cũng như bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Cải cách thủ tục hành chính là yêu cầu tất yếu trong quản lý nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn lợi ích của người dân, được xem là "khách hàng" quan trọng nhất Thủ tục hành chính hợp lý không chỉ mang lại kết quả thiết thực cho các quyết định quản lý mà còn góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế xã hội Đây cũng là giải pháp cơ bản để thực hiện tốt hơn quyền và nghĩa vụ của công dân.
Các nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính
Để đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ trong xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính, cần tuân thủ các nguyên tắc chỉ đạo cơ bản, phù hợp với đường lối của Đảng và Nhà nước, cũng như nội dung của hiến pháp và pháp luật Nguyên tắc quan trọng nhất là phải tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và không vi phạm các Điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia.
Nguyên tắc này có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính
Việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính cần phải tuân thủ pháp luật, phản ánh đúng nội dung và tinh thần của các quy định pháp lý Cơ quan hành chính, với vai trò là cơ quan chấp hành của Quốc hội và quản lý nhà nước, phải dựa vào Hiến pháp và các luật do cơ quan quyền lực cao nhất ban hành Thủ tục hành chính không chỉ liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân mà còn là cầu nối giữa các chính sách của Đảng và Nhà nước với đời sống xã hội Do đó, quá trình này phải được thực hiện dựa trên các quy định pháp luật hiện hành.
Việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính tại Việt Nam cần tuân thủ các Điều ước quốc tế mà nước này đã ký kết hoặc tham gia Quan hệ hợp tác quốc tế yêu cầu tuân theo các quy tắc và luật lệ đã được thiết lập, và các Điều ước quốc tế không thay đổi theo sự điều chỉnh của pháp luật quốc gia hay thủ tục hành chính Do đó, thủ tục hành chính phải đáp ứng các quy định trong các Điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.
Nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và các Điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia không chỉ mang tính hiến định mà còn là nguyên tắc chủ đạo, định hướng cho toàn bộ hệ thống nguyên tắc trong xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính Nguyên tắc này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, thể hiện mục tiêu xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính vì dân, do dân.
Nguyên tắc này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, được ghi nhận trong các văn bản pháp luật và thực hiện trong thực tế Công dân là đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các thủ tục hành chính, nhưng không phải ai cũng dễ dàng tiếp nhận thông tin hoặc hiểu rõ các quy định liên quan Do đó, việc xây dựng thủ tục hành chính cần đảm bảo tính công khai, minh bạch, thông qua việc công bố rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo chí và văn bản luật.
Việc thực hiện thủ tục hành chính không chỉ là cách thức tổ chức quản lý mà còn yêu cầu công khai và minh bạch, điều này ngày càng trở nên cần thiết trong xã hội hiện đại Khi nhân loại hướng đến một xã hội dân chủ và văn minh hơn, nhu cầu thu hút sự tham gia của người dân vào quản lý hành chính nhà nước càng trở nên quan trọng.
Yêu cầu về tính công khai minh bạch trong thủ tục hành chính ngày càng trở nên cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay Tính công khai minh bạch không chỉ là yếu tố quyết định khả năng hội nhập quốc tế của quốc gia, mà còn là nguyên tắc pháp lý được ghi nhận trong các văn bản pháp luật và nhiều Điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia hoặc thừa nhận.
Thủ tục hành chính phải được công bố cho người thực hiện thủ tục hành chính biết nhằm có thể thực hiện một cách nhanh chóng và dễ dàng
Trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính, nguyên tắc công khai, minh bạch yêu cầu công khai hóa từng bước của quy trình Khi tiếp nhận hồ sơ yêu cầu của công dân, cơ quan có thẩm quyền cần cung cấp phiếu hẹn trả lời Đối với hồ sơ đầy đủ, cơ quan phải giải quyết theo quy định pháp luật; nếu hồ sơ chưa đầy đủ, cần hướng dẫn cụ thể để tránh việc công dân phải đi lại nhiều lần, tiết kiệm thời gian và chi phí Công khai hóa quy trình mang lại lợi ích lớn cho cá nhân và tổ chức, giúp họ nắm rõ tiến trình và giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, từ đó giảm thiểu tình trạng cán bộ vô trách nhiệm Đối với nhà nước, việc này cũng tạo điều kiện cho công tác kiểm tra, giám sát hiệu quả hơn và phân định trách nhiệm rõ ràng Nguyên tắc tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức là yếu tố quan trọng trong xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính, phù hợp với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân sẽ dẫn đến việc xây dựng hệ thống thủ tục hành chính phục vụ nhân dân một cách hiệu quả Cuối cùng, nguyên tắc đơn giản và tiết kiệm cũng cần được thực hiện để nâng cao hiệu quả của thủ tục hành chính.
Mỗi thủ tục hành chính chỉ nên được xây dựng và thực hiện ở những khâu, những bước, những giai đoạn với sự tham gia của những chủ thể thực
Việc thực hiện thủ tục hành chính cần phải đảm bảo tính đơn giản và tiết kiệm để tránh lãng phí thời gian, trí tuệ và công sức vào các hoạt động không thiết thực Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý mà còn tạo ra quy trình hợp lý cho các hoạt động quản lý, đồng thời đảm bảo sự kiểm soát hiệu quả của nhà nước Tuy nhiên, nguyên tắc đơn giản không nên được tuyệt đối hóa, vì sự đơn giản hóa quá mức có thể dẫn đến việc thiếu hụt các hoạt động cần thiết và gây khó khăn cho việc kiểm soát thủ tục hành chính Do đó, mục tiêu của cải cách thủ tục hành chính hiện nay là xây dựng và thực hiện các quy trình đơn giản, tiết kiệm, dễ hiểu, dễ tiếp cận và khả thi.
Thủ tục hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của công dân, do đó, quần chúng nhân dân là đối tượng chịu tác động chính.
Việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính cần đảm bảo tính dễ hiểu, giúp công dân dễ dàng tiếp cận và thực hiện Nguyên tắc này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và hiệu lực của các thủ tục hành chính.
Các thủ tục hành chính cần đảm bảo tính khả thi trong quá trình xây dựng và thực hiện, tức là phải dễ dàng tiếp cận và thực hiện đối với công dân Bên cạnh đó, chúng cũng phải phù hợp với các điều kiện kinh tế và xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong từng giai đoạn Mọi khâu, bước và giai đoạn của thủ tục hành chính đều phải dựa trên cơ sở khoa học và tuân thủ các quy luật khách quan.
Việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính cần đặt mục tiêu và hiệu quả quản lý hành chính lên hàng đầu, không nên chỉ chú trọng vào lợi ích cá nhân của các chủ thể quản lý Khi tuân thủ nguyên tắc này, thủ tục hành chính sẽ phát huy tác động tích cực trong quản lý và điều chỉnh các quan hệ xã hội, từ đó trở thành yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển xã hội Nguyên tắc nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý hành chính nhà nước là cần thiết để đạt được những mục tiêu này.
Năng lực và hiệu quả quản lý hành chính nhà nước đóng vai trò quan trọng trong cải cách thủ tục hành chính, chủ yếu dựa vào yếu tố con người Việc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính cần hướng tới nâng cao hiệu quả quản lý trong tất cả lĩnh vực đời sống kinh tế xã hội Đặc biệt, năng lực quản lý của cán bộ, công chức trong bộ máy hành chính nhà nước là yếu tố then chốt, bao gồm chuyên môn, nghiệp vụ, thái độ phục vụ và khả năng linh hoạt trong quản lý Khi những yếu tố này được cải thiện, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước sẽ dần được nâng cao.
Các nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính thống nhất của quá trình này Mặc dù nội dung và mục tiêu của thủ tục hành chính có thể thay đổi qua các giai đoạn và khác nhau giữa các lĩnh vực, nhưng vẫn cần tuân thủ các nguyên tắc đã đề ra Việc vi phạm bất kỳ nguyên tắc nào có thể dẫn đến việc hủy bỏ một số thủ tục hành chính.
Khái quát về cải cách thủ tục hành chính
1.3.1 Mục tiêu của cải cách thủ tục hành chính
Mục tiêu cải cách thủ tục hành chính qua các giai đoạn khác nhau phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, văn hóa, chính trị và xã hội cụ thể Những mục tiêu này được điều chỉnh để phù hợp với sự thay đổi của tình hình kinh tế - xã hội, nhằm nâng cao quyền lợi và nghĩa vụ của công dân.
Nghị quyết số 38-CP ngày 4-5-1994 đặt ra mục tiêu cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo ra sự chuyển biến căn bản trong quan hệ và quy trình giải quyết công việc giữa các cơ quan Nhà nước, cũng như giữa Nhà nước với tổ chức và công dân.
Cải cách thủ tục hành chính cần tập trung vào việc cải thiện và củng cố mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước và công dân Mục tiêu này được đặt ra nhằm khắc phục thực trạng nhiều cơ quan chưa tuân thủ đúng quy định pháp luật trong việc tiếp nhận và giải quyết công việc của dân, dẫn đến tình trạng đùn đẩy trách nhiệm và cuối cùng là công việc không được giải quyết, gây khó khăn cho công dân và thiếu trách nhiệm trong xử lý sai sót.
Trong Chiến lược ổn định và phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000, cải cách thủ tục hành chính được xác định là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự nghiệp đổi mới đất nước trong bối cảnh phát triển mới Kể từ Đại hội VI, Việt Nam đã chuyển mình từ nền kinh tế tập trung quan liêu sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đồng thời mở rộng quan hệ hợp tác với nhiều quốc gia Mục tiêu của cải cách thủ tục hành chính là tạo ra môi trường thuận lợi cho các nhà đầu tư, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Trong Văn kiện hội nghị lần thứ tám của Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa VII, mục tiêu cải cách thủ tục hành chính được đề ra nhằm xây dựng một nền hành chính trong sạch, có năng lực và từng bước hiện đại hóa, phục vụ hiệu quả cho công việc của nhà nước và đời sống nhân dân Sau đổi mới, cải cách hành chính đã thể hiện quyết tâm chính trị cao, hướng tới nền hành chính “của dân, do dân và vì dân”, bảo đảm quyền và nghĩa vụ của công dân Cải cách thủ tục hành chính còn góp phần khuyến khích nhân dân sống và làm việc theo pháp luật, từ đó đưa pháp luật vào cuộc sống, giúp xã hội phát triển đúng hướng theo con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Nhà nước và nhân dân đã xác định.
Nghị quyết số 06 của Chính phủ tập trung vào việc cải cách thủ tục hành chính nhằm loại bỏ những quy định gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp Mục tiêu là giảm thiểu thời gian và chi phí cho các thủ tục hành chính, từ đó tránh mất hợp đồng và cơ hội kinh doanh Cải cách cần nhanh chóng bãi bỏ những thủ tục không cần thiết, xây dựng hệ thống thủ tục tinh gọn, hiện đại, đồng thời cải thiện kỷ cương và trật tự trong các cơ quan hành chính, thay đổi thói quen làm việc kém hiệu quả.
Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI nhấn mạnh việc cải cách thủ tục hành chính cần tiếp tục thực hiện và hoàn thiện theo Nghị quyết 06, nhằm xóa bỏ các thủ tục phiền hà, đặc biệt trong các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng và sách nhiễu Cải cách cần tập trung vào những vấn đề quan trọng, như cấp phép đầu tư, giải quyết khiếu nại, và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, những lĩnh vực đang gây bức xúc và tranh cãi do thủ tục không thống nhất Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ của công dân mà còn liên quan đến tình trạng tham nhũng trong các lĩnh vực như đất đai và đầu tư Do đó, cải cách thủ tục hành chính phải hướng đến việc bảo đảm quyền lợi của công dân và phát triển kinh tế xã hội, đồng thời góp phần giải quyết vấn nạn tham nhũng đang gia tăng.
Để vận hành hiệu quả nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cần đổi mới thể chế và thủ tục hành chính, tập trung vào việc xóa bỏ các quy định quan liêu và bao cấp gây phiền hà Cải cách thủ tục hành chính là yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho lực lượng sản xuất trong xã hội.
Mục tiêu cải cách thủ tục hành chính được xác định trong nhiều văn bản, với mục tiêu chính là tạo ra sự chuyển biến căn bản trong quan hệ và quy trình giải quyết công việc giữa các cơ quan nhà nước và giữa các cơ quan nhà nước với cá nhân, tổ chức Cải cách cần được thực hiện đồng bộ trên nhiều lĩnh vực, tập trung vào các thủ tục gây bức xúc cho xã hội như cấp phép, xuất nhập khẩu, đầu tư, xây dựng, sửa chữa cấp đất và đăng ký kinh doanh.
Cải cách thủ tục hành chính cần hướng tới việc xây dựng các quy trình đơn giản, thống nhất, công khai và dễ hiểu để người dân dễ dàng thực hiện Đồng thời, cần thiết lập quy chế hoạt động cho các cơ quan và quy chế phối hợp giữa các cơ quan, nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân, đặc biệt là của người đứng đầu, và giảm thiểu các đầu mối trung gian, tập trung vào việc giải quyết thủ tục chủ yếu ở một cấp.
Mục tiêu cải cách thủ tục hành chính được xác định và phát triển qua nhiều văn bản như Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, XI và các nghị quyết, nghị định của Chính phủ Dù nội dung mục tiêu có thay đổi, đích cuối cùng của cải cách là xây dựng một nền hành chính trong sạch, hiệu lực và hiệu quả Nền hành chính này là cơ sở quan trọng giúp nhân dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình, đồng thời phục vụ và bảo vệ công dân.
(4) Xem Giáo trình Luật hành chính, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội,
1.3.2 Nội dung của cải cách thủ tục hành chính qua từng giai đoạn
Cải cách thủ tục hành chính tại Việt Nam diễn ra qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có mục tiêu và nội dung thực hiện khác nhau Giai đoạn đầu tiên kéo dài từ năm 1986 đến trước năm 1995.
Giai đoạn này đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng cải cách thủ tục hành chính tại Việt Nam Mặc dù các văn bản pháp luật trước năm 1994 không trực tiếp đề cập đến cải cách thủ tục hành chính, nhưng đã nhấn mạnh việc cải cách bộ máy nhà nước, tập trung vào cải cách hành chính Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam được xem là bước ngoặt chiến lược quyết định cho sự phát triển chung của đất nước.
Nội dung cải cách thủ tục hành chính hiện nay tập trung vào việc củng cố mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước và công dân Điều này được thực hiện thông qua việc xác định rõ trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan hành chính, cũng như quyền lợi của công dân, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình đổi mới.
Trong giai đoạn từ năm 1986 đến trước năm 1995, Nghị quyết số 38/CP đã ghi nhận và thực hiện rõ nét nội dung cải cách thủ tục hành chính, tạo nền tảng quan trọng cho các giai đoạn cải cách sau này Đây là những chủ trương đầu tiên trong bối cảnh kinh tế - xã hội có nhiều biến đổi so với trước năm 1986 Giai đoạn từ 1995 đến 2000 tiếp tục phát triển những nội dung này, góp phần nâng cao hiệu quả trong quản lý hành chính.
Tác động của cải cách thủ tục hành chính đối với việc bảo vệ quyền công dân
Thủ tục hành chính là quy trình bắt buộc mà các chủ thể phải tuân thủ để đảm bảo sự thống nhất trong hoạt động và xác định thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước Điều này không chỉ góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa mà còn giúp giải quyết kịp thời các công việc của công dân và tổ chức, từ đó thực hiện quyền và nghĩa vụ của họ Hoạt động cải cách thủ tục hành chính có mối quan hệ chặt chẽ với việc thực hiện quyền công dân, và mối quan hệ này thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Cơ quan hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt các đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước đến các địa phương, từ đó ảnh hưởng đến mọi tầng lớp nhân dân Thủ tục hành chính trở thành cầu nối thiết yếu giữa Đảng, Nhà nước và người dân, giúp các chính sách đi vào cuộc sống.
Thủ tục hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của công dân thông qua xử lý các yêu cầu hàng ngày Đây là nơi thể hiện rõ nét những ưu điểm của chế độ chính trị tại Việt Nam, đồng thời cũng là điểm bộc lộ những khuyết điểm như bệnh quan liêu, thiếu kỷ luật, lạm quyền và tham nhũng.
Ba là, cải cách thủ tục hành chính và cải cách kinh tế, văn hóa, xã hội có mối quan hệ chặt chẽ trong quá trình đổi mới đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa Nền hành chính đóng vai trò thể chế hóa đường lối của Đảng về phát triển kinh tế, xã hội, tạo hành lang pháp lý và môi trường cạnh tranh Để đảm bảo công bằng xã hội và lợi ích quốc gia, cần có hệ thống thủ tục hành chính thông suốt, giúp công dân thực hiện quyền lợi và nhu cầu của mình Việc này đồng nghĩa với việc bảo đảm quyền và lợi ích của công dân, đồng thời thực thi nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Thủ tục hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc đưa pháp luật vào cuộc sống và tiếp cận người dân Pháp luật ngày càng hoàn thiện nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của công dân, nhưng những lợi ích này chỉ thực sự được thực hiện qua hệ thống thủ tục hành chính hiệu quả Nếu có chính sách tốt mà không có thủ tục tương ứng, thì lợi ích sẽ không đến được với người dân và không phát huy được tác động tích cực trong phát triển kinh tế.
Thủ tục hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng dân chủ và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước Những quy định này tạo điều kiện cho tổ chức xã hội, tập thể lao động và công dân tham gia vào quá trình quản lý, giúp công dân thực hiện quyền chính trị và tích lũy kinh nghiệm trong các quyết định của nhà nước Điều này đảm bảo tính công khai, đánh giá khách quan dư luận xã hội và khuyến khích nhân dân tham gia vào các cuộc đấu tranh chống tiêu cực Hệ thống thủ tục chặt chẽ cũng tạo thuận lợi cho việc thực hiện quyền tự do và nghĩa vụ của công dân.
Cải cách thủ tục hành chính vào thứ sáu nhằm củng cố và phát triển mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước và người dân, đảm bảo tính dân chủ trong quản lý hành chính Mục tiêu của cải cách này là hướng tới nền hành chính dân chủ, trong sạch và phục vụ nhân dân Do đó, cải cách thủ tục hành chính được coi là bước đi đầu tiên và quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu này.
Cải cách thủ tục hành chính là một yêu cầu thiết yếu cho sự phát triển của Nhà nước, nhằm nâng cao quyền con người và quyền dân chủ của công dân.
Cải cách thủ tục hành chính hiện nay là yêu cầu thiết yếu trong quá trình phát triển đất nước và xây dựng xã hội dân chủ Mối quan hệ giữa cải cách thủ tục hành chính và bảo vệ quyền lợi công dân là tương tác hai chiều Để thủ tục hành chính hiệu quả, cần phải xuất phát từ nhu cầu của công dân, và quyền lợi của công dân chỉ được đảm bảo khi thủ tục hành chính được cải cách một cách phù hợp.
THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VÀ NHỮNG BIỆN PHÁP ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG THỜI GIAN TỚI
Những kết quả đạt được của cải cách thủ tục hành chính trong thời gian qua
Trong giai đoạn 2001 - 2010, cải cách thủ tục hành chính đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương, nhận được sự quan tâm đặc biệt từ Đảng, Nhà nước và nhân dân Kể từ khi có chủ trương cải cách, nhiều văn bản pháp luật và nghị định đã được ban hành để hướng dẫn và đôn đốc thực hiện hiệu quả công tác này Đến nay, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu trong hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân Những kết quả này được thể hiện qua một số mặt cơ bản trong công tác cải cách thủ tục hành chính.
Về kết quả thực hiện mô hình “một cửa”, “một cửa liên thông”
Mô hình “một cửa” và “một cửa liên thông” là trọng tâm trong cải cách thủ tục hành chính, nhằm nâng cao mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước và công dân Việc thực hiện những mô hình này theo Nghị quyết Trung ương 5 khóa sẽ góp phần cải thiện hiệu quả trong quy trình hành chính.
Việc tiếp tục cải cách và đơn giản hóa thủ tục hành chính gắn với cơ chế “một cửa” đã đạt được nhiều kết quả tích cực Các bộ, ngành và địa phương đã tích cực rà soát và sửa đổi các thủ tục hành chính liên quan đến người dân và doanh nghiệp Đặc biệt, những thủ tục trong các lĩnh vực như đất đai, xây dựng, hộ tịch, hộ khẩu, đầu tư, đăng ký doanh nghiệp và hải quan đã được xem xét kỹ lưỡng, loại bỏ những quy trình phức tạp, gây phiền hà, từ đó tạo dựng niềm tin của người dân vào hoạt động của các cơ quan công quyền.
Việc cải cách thủ tục hành chính theo hướng đơn giản hóa gắn liền với cơ chế “một cửa” đã được triển khai mạnh mẽ trong Chương trình cải cách hành chính giai đoạn 2001 - 2010 Quyết định số 181/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quy chế thực hiện cơ chế “một cửa” tại các cơ quan hành chính địa phương, tạo ra cách thức giải quyết công việc hiệu quả cho công dân và thể chế hóa mối quan hệ giữa chính quyền và người dân Cơ chế “một cửa” là giải pháp hữu hiệu nhằm cải thiện quan hệ giữa cơ quan hành chính với tổ chức và công dân, giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm thiểu phiền hà, chi phí, thời gian và công sức cho người dân Đồng thời, cơ chế này cũng là nền tảng để điều chỉnh tổ chức bộ máy và đổi mới chế độ làm việc, cũng như quan hệ hợp tác trong các cơ quan hành chính nhà nước.
Việc thực hiện cơ chế “một cửa” đã tạo ra bước đột phá đầu tiên trong cải cách thủ tục hành chính, và tiếp theo là cơ chế “một cửa liên thông” theo Quyết định số 93/2007/QĐ-TTg ngày 22-6-2007 của Thủ tướng Chính phủ Quyết định này quy định việc thực hiện cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” tại các cơ quan hành chính nhà nước địa phương Các địa phương đã nhanh chóng ban hành văn bản chỉ đạo và triển khai Quyết định của Thủ tướng, đồng thời thành lập các cơ quan và đơn vị để chỉ đạo việc thực hiện nghiêm túc cơ chế này.
Theo báo cáo, hiện đã có trên 85% cơ quan hành chính cấp tỉnh, 98% cấp huyện và 95% cấp xã triển khai cơ chế một cửa Hơn 40 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã thực hiện cơ chế “một cửa liên thông” trong các lĩnh vực như đất đai, đăng ký kinh doanh, hộ tịch, hộ khẩu, lý lịch tư pháp và cấp phép khai thác khoáng sản, kết nối giữa các cơ quan hành chính cấp xã và cấp huyện cũng như giữa các cơ quan cùng cấp.
Cải cách thủ tục hành chính thông qua cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” đã mang lại kết quả tích cực, giảm thiểu việc đi lại của người dân và doanh nghiệp, đồng thời rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục Số lượng hồ sơ hành chính được giải quyết đúng hẹn tăng cao, đảm bảo tính công khai, minh bạch và bình đẳng, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, tổ chức và doanh nghiệp trong việc cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Triển khai cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa”, các cấp chính quyền đã nỗ lực tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, doanh nghiệp và công dân Những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực thuế cho thấy sự thành công của cải cách, với cơ chế doanh nghiệp tự tính, tự khai, tự nộp thuế Điều này không chỉ cải tiến thủ tục cấp mã số thuế mà còn rút ngắn thời gian chờ đợi cho doanh nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ khách hàng.
Cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” đã cải thiện đáng kể bộ mặt của cơ quan hành chính, nâng cao chất lượng và hiện đại hóa công sở theo chủ trương của Chính phủ Đồng thời, cơ chế này cũng góp phần quan trọng trong việc loại bỏ các thủ tục không cần thiết, từ đó bảo vệ quyền và lợi ích của công dân một cách hiệu quả hơn.
Kết quả trong việc cải thiện mối quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước và công dân
Mục tiêu chính của cải cách thủ tục hành chính trong các văn bản pháp luật là cải thiện mối quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước và nhân dân, chuyển từ nền hành chính cai quản sang nền hành chính phục vụ Thời gian qua, nhờ sự nỗ lực của cả cơ quan nhà nước và nhân dân, lĩnh vực này đã đạt được nhiều kết quả đáng kể.
Báo cáo tổng kết giai đoạn I (2001 - 2005) của Chương trình cải cách hành chính nhà nước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lấy ý kiến người dân trước khi quyết định các chính sách quan trọng Điều này bao gồm việc giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ công chức, và xác định thẩm quyền cũng như trách nhiệm của các cơ quan hành chính trong việc giải quyết khiếu nại của công dân Việc này cần được tiếp tục xây dựng và hoàn thiện trong giai đoạn II (2006 - 2010).
Thủ tục hành chính đã đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình, với nhiều văn bản pháp luật được ban hành nhằm tạo cơ sở pháp lý cho công dân tham gia vào xây dựng và kiểm tra các thủ tục hành chính Các luật như Luật khiếu nại, tố cáo và Luật thanh tra đã thay thế các văn bản cũ, quy định rõ quyền của công dân trong việc khiếu nại và tố cáo khi lợi ích chính đáng bị xâm phạm Đồng thời, những văn bản này cũng quy định quyền kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước trong giải quyết thủ tục hành chính liên quan đến yêu cầu của công dân, góp phần tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc cho người dân tham gia đóng góp ý kiến trong cải cách thủ tục hành chính hiện nay.
Các cơ quan hành chính nhà nước đã thực hiện tốt quy chế dân chủ, cho phép người dân tiếp xúc trực tiếp với công quyền và tham gia đánh giá hoạt động của cán bộ, công chức Hoạt động lấy ý kiến của dân về cải cách thủ tục hành chính ngày càng được đẩy mạnh qua nhiều hình thức phong phú, với mức độ tham gia và quyết định đa dạng Gần đây, việc lấy ý kiến dân trước khi cải cách các thủ tục liên quan đến lĩnh vực phức tạp như đất đai và xây dựng đã diễn ra thường xuyên hơn, góp phần quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề này.
Hệ thống thông tin kiểm soát thủ tục hành chính trên toàn quốc giúp người dân dễ dàng tiếp cận các thủ tục hành chính cần thiết Cải cách hành chính hiện nay đã đảm bảo tính công khai và minh bạch, cho phép công dân thực hiện giám sát quy trình và trách nhiệm của cán bộ, công chức, đồng thời đóng góp ý kiến vào chương trình cải cách thủ tục hành chính.
Cải cách thủ tục hành chính hiện nay đang hướng tới một nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh và chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa và hiệu quả hoạt động theo nguyên tắc Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Mục tiêu chính là xóa bỏ các thủ tục hành chính mang tính quan liêu, rườm rà, gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân, đồng thời hoàn thiện các thủ tục mới theo hướng công khai, đơn giản và thuận tiện.
(6) Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg phê duyệt chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 - 2010.
Những hạn chế và nguyên nhân
Bên cạnh những mặt được thì công tác cải cách thủ tục hành chính đang còn nhiều phức tạp, tiếp tục được nghiên cứu và triển khai a Hạn chế
Cải cách thủ tục hành chính đang đối mặt với nhiều khó khăn do nhận thức và trình độ kiến thức khoa học hạn chế Mặc dù số lượng văn bản pháp luật nhiều, nhưng chất lượng vẫn chưa cao và chưa thể hiện tinh thần cải cách Việc thiếu tính đồng bộ và dự báo khoa học chiến lược về nhu cầu xây dựng thể chế mới dẫn đến các quy định chung chung và thiếu khả thi Tình trạng này dẫn đến “nợ đọng” nhiều nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành, khiến không ít văn bản đã ban hành không phù hợp với thực tế, làm cho người dân từ chối thực hiện quyền của mình.
Một số thể chế cơ bản liên quan đến hoạt động công vụ và trách nhiệm thực thi công vụ vẫn chưa được quy định một cách cụ thể và rõ ràng Hiện nay, chưa có chế độ kỷ luật và trách nhiệm riêng biệt dành cho cán bộ, công chức trong bộ máy hành chính nhà nước cũng như các tổ chức Đảng và tổ chức chính trị - xã hội.
Thủ tục hành chính hiện nay vẫn gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp, đặc biệt trong các lĩnh vực như đất đai, nhà ở, đầu tư, đăng ký kinh doanh, nộp thuế, hộ khẩu và thị thực Việc triển khai các văn bản do cơ quan trung ương ban hành tại địa phương diễn ra chậm, trong khi pháp luật chưa quy định rõ ràng về thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan hành chính Điều này dẫn đến tình trạng lúng túng và đùn đẩy trách nhiệm, gây ra khiếu kiện kéo dài và ảnh hưởng đến trật tự an ninh xã hội.
Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức hiện đang gặp nhiều hạn chế, với nhiều người còn yếu kém về năng lực chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và đạo đức Một bộ phận cán bộ công chức thiếu kỹ năng hành chính hiện đại và chưa thích ứng với phương thức hoạt động của bộ máy nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Tình trạng ỷ lại, đùn đẩy trách nhiệm và tham nhũng vẫn diễn ra phổ biến, khiến cho cải cách thủ tục hành chính trở nên khó khăn Cán bộ, công chức sợ mất lợi ích cá nhân nên ngại thay đổi, dẫn đến yêu cầu thủ tục hành chính thường mang tính chủ quan, ưu tiên cho cơ quan quản lý nhà nước Tiến trình đổi mới trong hơn 20 năm qua cho thấy nền hành chính chậm thay đổi, bộ máy quản lý cồng kềnh, kém hiệu quả, và thiếu sự liên kết giữa các cơ quan trong bộ máy hành chính.
Trong vấn đề thực mô hình “một cửa”, “một cửa liên thông”
Nhiều địa phương vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu trong việc giải quyết hồ sơ hành chính, đặc biệt trong các lĩnh vực nhà ở, đất đai và xây dựng.
Việc triển khai cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” vẫn còn thiếu tính đồng bộ, dẫn đến thủ tục giải quyết một số hồ sơ hành chính bị cắt khúc theo cấp hành chính, chưa hình thành quy trình thống nhất từ Trung ương đến địa phương Điều này gây phiền hà cho tổ chức và công dân trong các giao dịch hành chính Mặc dù quan hệ phối hợp giữa các cấp, các ngành đã có nhiều tiến bộ, nhưng vẫn còn nhiều thiếu sót, ý thức cộng đồng và trách nhiệm giữa các bên chưa cao, vẫn tồn tại tình trạng đùn đẩy trách nhiệm.
Công tác tuyên truyền về cải cách thủ tục hành chính thông qua cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” còn yếu và thiếu chiều sâu, dẫn đến việc chưa tạo ra sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức trách nhiệm thực hiện công vụ của cán bộ, công chức, cũng như sự hiểu biết của người dân về các cơ chế này.
Cơ sở vật chất cho cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” tại các cơ quan hành chính ở nhiều địa phương chưa được đầu tư đầy đủ Việc công khai thủ tục hành chính tại bộ phận “một cửa” còn hạn chế và không đáp ứng yêu cầu Hiện nay, quá trình giải quyết thủ tục hành chính chủ yếu chỉ diễn ra tại từng cơ quan mà chưa có sự phối hợp liên thông giữa các đơn vị, dẫn đến việc công dân và tổ chức phải đi lại nhiều lần.
Nguyên nhân chính của tình trạng khó khăn trong thủ tục hành chính là do đội ngũ cán bộ, công chức tại bộ phận "một cửa" còn thiếu năng lực và nhạy bén với nhu cầu của người dân Bên cạnh đó, tình trạng quan liêu và hách dịch cũng tồn tại trong đội ngũ này Con người là yếu tố quyết định sự thành công, nhưng trong quá trình xây dựng thể chế, đặc biệt là thủ tục hành chính, chất lượng thường bị xem nhẹ, trong khi tính hợp pháp và công cụ hành chính được ưu tiên Việc rà soát và đánh giá thủ tục hành chính cũng thiếu tiêu chí cụ thể, không chú trọng đến tính kinh tế, dẫn đến gánh nặng chi phí cho người dân và doanh nghiệp Nhiều thủ tục liên quan đến đất đai và xây dựng thường bị trễ hẹn do tính phức tạp và sự chồng chéo trong pháp luật hiện hành.
Việc thống nhất thủ tục hành chính trên toàn quốc đang là vấn đề gây tranh cãi hiện nay.
Vấn đề thực hiện cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” vẫn còn mới mẻ và thiếu nội dung chuẩn mực, đang trong quá trình hình thành và hoàn thiện Sự nhận thức chưa đầy đủ về hai cơ chế này được xem là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả của việc đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Trong vấn đề cải thiện mối quan hệ giữa cơ quan hành chính và công dân
Trong mối quan hệ hàng ngày giữa cơ quan hành chính nhà nước và công dân, vẫn tồn tại sự tách biệt giữa lợi ích của bộ máy nhà nước và lợi ích của công dân, dẫn đến việc xem thường quyền và lợi ích của người dân.
Sự tồn tại của tác phong quan liêu và các thủ tục hành chính phức tạp đã đẩy bộ máy hành chính xa rời quần chúng
Trong quá trình thực hiện các thủ tục hành chính hàng ngày, tồn tại nhiều vấn đề giữa bộ máy hành chính nhà nước và công dân Mặc dù cải cách thủ tục hành chính được coi là một bước đột phá quan trọng và đã được chú trọng trong thời gian qua, nhưng thực tế vẫn còn nhiều phức tạp, gây khó khăn cho người dân Mối quan hệ giữa cơ quan hành chính và nhân dân vẫn cho thấy sự bất cập, khi các cơ quan thường tạo điều kiện thuận lợi cho mình và đùn đẩy khó khăn cho công dân.
Mối quan hệ giữa các cơ quan hành chính trong thủ tục giải quyết khiếu nại đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của công dân Tuy nhiên, nhiều trường hợp khiếu nại mặc dù được giải quyết đúng theo pháp luật, nhưng do khả năng thuyết phục và truyền đạt thông tin về quy định pháp luật còn hạn chế, dẫn đến việc người dân và các tổ chức vẫn tiếp tục khiếu nại Điều này góp phần vào tình trạng khiếu nại kéo dài và khiếu nại vượt cấp.
Trong mối quan hệ giữa cán bộ, công chức và công dân, vẫn tồn tại nhiều bất cập, với không ít trường hợp cán bộ thiếu văn hóa và tôn trọng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quản lý hành chính nhà nước Nếu tình trạng này chỉ xảy ra trong nội bộ cơ quan, hậu quả sẽ không lớn, nhưng khi xảy ra với công dân, nó làm suy giảm uy tín và niềm tin của nhân dân vào bộ máy hành chính Dù đã có chuyển biến trong ý thức phục vụ, nhưng một bộ phận cán bộ vẫn thiếu trách nhiệm, không quan tâm đến thời hạn trả hồ sơ, dẫn đến tình trạng hồ sơ tồn đọng và gây phiền hà cho người dân Hơn nữa, nhiều cán bộ tại bộ phận “một cửa” chưa đủ năng lực, không giải thích rõ ràng, khiến công dân phải đi lại nhiều lần Một số công chức trong phòng chuyên môn cũng thiếu linh hoạt và có biểu hiện quan liêu trong quá trình xử lý hồ sơ.
Trong ứng dụng công nghệ thông tin vào cải cách thủ tục hành chính hướng tới xây dựng Chính phủ điện tử
Một số giải pháp nhằm cải cách thủ tục hành chính hiện nay
2.3.1.Yêu cầu tiếp tục cải cách thủ tục hành chính
Cải cách thủ tục hành chính là yếu tố quan trọng trong việc cải thiện mối quan hệ giữa cơ quan Nhà nước và người dân, doanh nghiệp Mục tiêu là đơn giản hóa quy trình, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức và công dân Hệ thống thủ tục hiện tại bộc lộ nhiều hạn chế như thiếu tính nhất quán, nhiều cấp trung gian và thủ tục rườm rà Để nâng cao hiệu quả quản lý, cần phải sửa đổi những thủ tục không còn phù hợp và giảm thiểu sự chủ quan trong yêu cầu thủ tục, hướng tới lợi ích của người dân và doanh nghiệp.
Cải cách thủ tục hành chính phải gắn với cải cách nền hành chính, theo hướng phục vụ nhân dân là chủ yếu
Cải cách thủ tục hành chính là một phần thiết yếu trong chương trình cải cách hành chính tổng thể Để đạt được hiệu quả cao, cần phải liên kết chặt chẽ cải cách thủ tục hành chính với cải cách hành chính nói chung Sự gắn bó này sẽ đảm bảo tính thống nhất trong quá trình cải cách và phát huy tác động tích cực lẫn nhau, từ đó nâng cao hiệu quả của các biện pháp cải cách.
Cải cách thủ tục hành chính trong thời gian tới cần tập trung vào việc phục vụ và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nhân dân, với mục tiêu chính là coi nhân dân là khách hàng trung tâm Điều này khẳng định rằng cải cách thủ tục hành chính phải hướng đến việc phục vụ lợi ích của người dân, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ công.
Nâng cao năng lực hoạch định chính sách cũng như năng lực công tác của cán bộ, công chức
Cải cách thủ tục hành chính cần tập trung vào việc tăng cường mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước và công dân Đội ngũ cán bộ, công chức cần nhận thức rõ vai trò của mình trong mối quan hệ này, coi mình là những “công bộc” phục vụ nhân dân thay vì là những người “ban ơn” Khi các bên trong quan hệ thực hiện thủ tục hành chính hiểu đúng vị trí của mình, họ sẽ thực hiện tốt hơn vai trò trong quản lý hành chính.
Để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, cần thực hiện hiệu quả nhiệm vụ đổi mới thông qua việc tăng cường giáo dục về tinh thần trách nhiệm và ý thức tận tâm với công việc Cần xây dựng tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, công chức, đồng thời tôn vinh danh dự nghề nghiệp của họ Việc ban hành và thực hiện nghiêm Quy chế công vụ, kết hợp với việc thực hiện Quy chế dân chủ trong cơ quan hành chính nhà nước là rất quan trọng Đặc biệt, cần công khai hóa hoạt động công vụ, nhất là trong các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến công dân và tài chính, ngân sách, nhằm bảo đảm kỷ cương và nâng cao trách nhiệm, ý thức kỷ luật của đội ngũ cán bộ, công chức.
Cán bộ, công chức cần được đào tạo để đáp ứng tiêu chuẩn chuyên môn và nghiệp vụ quản lý hành chính Cần khẩn trương xây dựng và ban hành quy định về văn hóa ứng xử giữa cán bộ, công chức và người dân Những người có trách nhiệm trong việc giải quyết công việc với dân cần phải chú trọng đến sự tôn trọng và phục vụ tốt nhất cho cộng đồng.
Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 - 2010, được ban hành kèm theo Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, nhấn mạnh tầm quan trọng của thái độ lịch sự và thân thiện trong công tác hành chính Đồng thời, cần thận trọng xem xét mọi khía cạnh liên quan đến quyền lợi, nguyện vọng và nghĩa vụ của công dân.
Để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách, cần cải thiện năng lực hoạch định của cán bộ, công chức và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền Năng lực này đóng vai trò quyết định trong sự thành công của việc thực hiện chính sách, đặc biệt trong bối cảnh phát triển hiện nay Các chính sách được ban hành cần phải phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và có tính linh hoạt để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tiễn.
Mở rộng cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết công việc cho cá nhân và tổ chức tại các cơ quan hành chính nhà nước Đồng thời, cần cải cách thủ tục hành chính trong tất cả các lĩnh vực, loại bỏ kịp thời các quy định không cần thiết liên quan đến cấp phép, thanh tra, kiểm tra, kiểm soát, kiểm định và giám định.
2.3.2 Một số giải pháp cụ thể để tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong thời gian tới Để khắc phục những tồn tại, hạn chế của cải cách thủ tục hành chính trong thời gian qua, cải cách thủ tục hành chính nhằm thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân cần tập trung vào một số giải pháp cơ bản sau:
Tiếp tục thực hiện cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông”
Trong thời gian qua, cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” đã trở thành giải pháp hiệu quả nhằm đổi mới phương thức làm việc của các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương Giải pháp này không chỉ tạo ra sự chuyển biến cơ bản trong mối quan hệ giữa cơ quan hành chính và công dân, mà còn điều chỉnh tổ chức bộ máy, cải tiến chế độ làm việc và quan hệ công tác trong các cơ quan này.
Xuất phát từ những vai trò to lớn đó, việc tiếp tục thực hiện cơ chế
"Một cửa" và "một cửa liên thông" sẽ là giải pháp lâu dài và hiệu quả cho cải cách thủ tục hành chính trong thời gian tới Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của hai cơ chế này, các cơ quan hành chính cần chú trọng thực hiện những giải pháp phù hợp.
Cần thực hiện đồng bộ cải cách thủ tục hành chính gắn liền với cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” Việc rà soát hệ thống thủ tục và đánh giá mức độ phù hợp của các thủ tục hành chính là rất quan trọng, đồng thời kiểm soát việc ban hành các thủ tục mới từ các bộ, ngành và địa phương Các thủ tục hành chính đã được rà soát và công khai trong giai đoạn I của Đề án 30 cần nhanh chóng được áp dụng tại bộ phận “một cửa” của các cơ quan hành chính ở mọi cấp.
Các cơ quan hành chính nhà nước cần tiếp tục thực hiện cải cách hành chính, nâng cao chất lượng cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” một cách toàn diện từ Trung ương đến địa phương, theo tinh thần Nghị quyết của Đảng và Quốc hội, cùng với chương trình cải cách thủ tục hành chính giai đoạn 2011-2020.
Các cấp Đảng ủy chú trọng lãnh đạo và chỉ đạo triển khai cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông” Điều này nhằm tăng cường trách nhiệm và vai trò của người đứng đầu các cơ quan hành chính trong việc thực hiện, lựa chọn và bố trí cán bộ, công chức hợp lý Đồng thời, cần kiểm tra chất lượng và hiệu quả cung cấp dịch vụ cho công dân và tổ chức thông qua bộ phận “một cửa”.
KẾT LUẬN
Hiện nay, chúng ta đang xây dựng nền hành chính phục vụ bên cạnh nền hành chính quản lý, nhận thức rõ vai trò của cải cách hành chính trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân Cải cách thủ tục hành chính không chỉ cải thiện điều kiện kinh tế - xã hội mà còn giúp đưa các chủ trương của Đảng và Nhà nước vào cuộc sống Thủ tục hành chính là phương thức quan trọng để thực hiện hoạt động quản lý, từ đó củng cố mối quan hệ giữa cơ quan hành chính và công dân.
Cải cách thủ tục hành chính hiện nay không chỉ là trách nhiệm của cơ quan nhà nước mà còn là nghĩa vụ của mọi tổ chức và công dân Lợi ích từ cải cách này tác động đến toàn xã hội và mọi lĩnh vực đời sống Huy động trí tuệ và sáng kiến từ cộng đồng là giải pháp hiệu quả nhất cho quá trình cải cách Nhân tố con người luôn quyết định thành công của mọi cuộc cải cách Dù có những nội dung và mục tiêu khác nhau, các cải cách thủ tục hành chính đều hướng tới việc bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng cho công dân, với mục đích phục vụ nhân dân tốt hơn.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1 Hiếp pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 được sữa đổi, bổ sung năm 2001, Nxb Thống kê, 2007
2 Nghị quyết số 38-CP ngày 4-5-1994 Về cải cách một bước thủ tục hành chính trong việc giải quyết công việc của công dân và tổ chức
3 Quyết định số 181/2003/QĐ-TTg ngày 4-9-2003 của Thủ Tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế thực hiện cơ chế “một cửa “tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương
4 Quyết định số 93/2003/QĐ-TTg ngày 22 -6-2007 của Thủ Tướng Chính phủ ban hành Quy chế “một cửa”, “một cửa liên thông “tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương
5 Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010
6 Công văn 384 do Cục kiểm soát thủ tục hành chính ban hành hướng dẫn xây dựng và thực hiện rà soát quy định thủ tục hành chính
7 Báo cáo tổng kết việc thực hiện giai đoạn I ( 2001-2005) Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010) và phương hướng nhiệm vụ của cải cách hành chính giai đoạn II ( 2006-2010)
II Sách, báo, Tạp chí, Giáo trình; Đề án
8 PGS.TS Nguyễn Đăng Dung, Chính phủ trong nhà nước pháp quyền,
Nxb Đại Học Quốc Gia Hà Nội, 2008
9 Phạm Thị Diễm, Cải cách thủ tục hành chính giai đoạn 2001-2010 và định hướng đến năm 2020, Tổ nhà nước, Bộ Nội Vụ, số 3/2001 tr 51-
10 TS.Trần Minh Hương, Vấn đề cải thiện quan hệ giữa bộ máy hành chính và công dân trong hai mươi năm đổi mới, Tạp chí Luật học, số 01/2007
11 Lê Hồng Sơn, Thủ tục hành chính - phương tiện quan trọng bảo đảm thực hiện quyền công dân ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, Tạp chí dân chủ và pháp luật, số 6/2000
12 GS.TS Phạm Hồng Thái, Cải cách thể chế hành chính nhà nước
13 TS Trần Minh Thắng, Cải cách nền hành chính nhà nước trong thời kỳ đổi mới đất nước, Khoa công tác Đảng, công tác Chính trị - Học viện Kỷ
14 PGS.TS Nguyễn Văn Thâm, TS Võ kim Sơn, Thủ tục hành chính lý luận và thực tiễn, Học viện Chính trị Quốc Gia, 2002
15 Vũ Thư, Một số ý kiến về cải cách thủ tục hành chính hiện nay, Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 7/1997
16 Ths Phạm Đức Toàn, cải cách hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam, Văn phòng Nội Vụ
17 Trần Văn Tuấn, Cải cách thủ tục hành chính và cơ chế “một cửa” “một cửa liên thông”, Cộng sản Trung ương Đảng Cộng Sản Việt Nam, số
18 PGS.TS Vũ Huy Từ, Thạc sĩ Nguyễn Khắc Hùng, Hành chính học và cải cách hành chính, Nxb Chính trị quốc gia, tháng 1 năm 1998
19 GS Đoàn Trọng Truyến, Cải cách hành chính và công việc xây dựng nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà
20 PGS.TS Nguyễn Cửu Việt, Luật hành chính Việt Nam, Nxb Thống kê, 2003
21 Giáo trình Luật hành chính Việt Nam, Trường Đại Học Luật Hà Nội, Nxb Công an Nhân dân, Hà Nội, 2007.