1 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Mục tiêu giáo dục trung hoc phổ thông nước ta Luật Giáo dục xác định: “ Giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố phát triển kết giáo dục trung học sở, hồn thiện học vấn phổ thơng có hiểu biết thơng thường kỹ thuật hướng nghiệp, có điều kiện phát huy lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề vào sống lao động‟‟.[21] Để thực mục tiêu trên, việc đổi PPDH phổ thông nêu nghị TW2- khóa VIII, thị số 27/2008/CT-BGD&ĐT Bộ trưởng Bộ Giáo Dục & Đào tạo Luật Giáo dục 2005 Nghị TW2 - khóa VIII Đảng ghi rõ: “Đổi mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ chiều rèn luyện thành nếp tư sáng tạo người học Từng bước ứng dụng phương pháp tiên tiến phương tiện đại vào trình dạy – học, đảm bảo điều kiện thời gian tự học , tự nghiên cứu học sinh, sinh viên đại học Phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo ”[3] Chỉ thị 27/2008/CT-BGD&ĐT ngày 12 tháng năm 2008 Bộ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo nhiệm vụ toàn ngành năm học 2008 – 2009 nêu: „„Năm học 2008-2009 năm đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin dạy học ‟‟.[1] Thế kỷ XXI nhận định kỷ kinh tế tri thức - Kỷ nguyên thông tin Công nghệ thông tin truyền thông: Web, Internet/Intranet, multimedia, mang lại “cơ hội điện tử”, cung cấp phương tiện chưa có để tiếp nhận, tích lũy truyền thơng tin Trong xu đó, vai trò giáo dục, đặc biệt giáo dục trung học phổ thông (THPT) trở nên quan trọng việc tạo điều kiện tối đa cho giáo viên (GV) khai thác sử dụng công nghệ thông tin truyền thơng cho việc dạy mình, hướng dẫn cho học sinh (HS) khai thác phục vụ cho việc tự học, tự nghiên cứu họ Người lao động xã hội ngày phải đáp ứng nhu cầu phải vừa vững chuyên môn vừa có khả tự nghiên cứu, sáng tạo, làm việc độc lập học tập suốt đời Hiện nay, nhiều GV Trường trung học phổ thông bắt đầu thay đổi phương pháp dạy học (PPDH) để HS học tập tích cực hơn, song việc sử dụng PPDH trường THPT ta lạc hậu Phần lớn GV sử dụng phương pháp giảng truyền thống theo kiểu thông báo đồng loạt Giáo viên trọng tới việc thông tin đầy đủ nội dung cần truyền đạt chương trình, cố gắng làm cho HS hiểu nhớ giảng lớp, đặt người học vào thói quen thụ động, lắng nghe, ghi chép giảng học thuộc lịng, có hội động não Trong năm qua, nhiều phương pháp hình thức tổ chức dạy học tích cực nghiên cứu vận dụng góc độ khác Ứng dụng thành tựu công nghệ thông tin dạy học ý tận dụng Trong đó, việc sử dụng internet hỗ trợ dạy học với môi trường đa phương tiện góp phần quan trọng việc đổi PPDH, nâng cao thật hiệu giáo dục Cùng với PPDH tích cực, cơng nghệ thơng tin xem công cụ thiếu trình dạy học kỷ nguyên Sử dụng PPDH giải vấn đề trường Trung học phổ thông bước đầu quan tâm áp dụng Đây phương pháp có ý nghĩa việc cải tiến phương pháp dạy học trường phổ thông Dạy học giải vấn đề kết hợp với hỗ trợ công nghệ thông tin cho ta hình ảnh rõ nét việc đổi phương pháp theo tinh thần “dạy học hướng vào người học” Nếu sử dụng công nghệ thông tin hợp lý, biết tận dụng lợi môi trường đa phương tiện sử dụng phương pháp DHGQVĐ thiết thực dễ dàng Với điều kiện thuận lợi trường THPT Kỹ thuật trường trang bị 80 máy nối mạng internet, HS trường lên mạng miễn phí, khn viên trường có phủ mạng không dây (wireless) HS trang bị kiến thức tin học thủ thuật tìm kiếm thơng tin Internet Đặc biệt, lãnh đạo nhà trường quan tâm, khuyến khích tạo nhiều điều kiện để GV, HS ứng dụng công nghệ thông tin dạy học Chương “Động học chất điểm‟‟ có nội dung trừu tượng lôi cuốn, hấp dẫn HS Nếu dạy nội dung chương mà không khai thác lợi cơng nghệ thơng tin truyền thơng khó kích thích tích cực, khơi dậy tiềm sáng tạo em Xuất phát từ lý trên, chọn đề tài nghiên cứu: “Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 trung học phổ thơng‟‟ Mục đích nghiên cứu Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 Trung học phổ thông nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng Dạy học giải vấn đề dạy học Vật lý trường trung học phổ thông với hỗ trợ website - Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu chương “Động học chất điểm” chương trình vật lý 10 tiến hành thực nghiệm Trường trung học phổ thông Kỹ Thuật Tỉnh Đồng Tháp Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương“ Động học chất điểm‟‟vật lý 10 cách hợp lý phát huy tính tích cực, tự lực học sinh việc phát giải vấn đề, góp phần nâng cao chất lượng dạy học vật lý trường trung học phổ thơng Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu lý thuyết dạy học giải vấn đề - Nghiên cứu sở lý luận việc xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề dạy học vật lý - Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa vật lý 10 trung học phổ thông - Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 hình thức tổ chức dạy học - Thiết kế giáo án dạy học chương “ Động học chất điểm” theo tinh thần dạy học giải vấn đề với hỗ trợ website - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu việc sử dụng website dạy học vật lý Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1 Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu tài liệu dạy học giải vấn đề nhằm phát triển tính tích cực, tự học học sinh hoạt động học - Nghiên cứu lý luận việc sử dụng MVT ứng dụng việc góp phần đổi PPDH nâng cao chất lượng dạy học Vật lý Trường trung học phổ thông - Nghiên cứu tài liệu PTDH Vật lý, ứng dụng MVT với Website dạy học vật lý phần mềm hỗ trợ thiết kế Website - Nghiên cứu nội dung, chương trình sách giáo khoa vật lý 10 chương ”Động học chất điểm” 6.2 Phƣơng pháp nghiên cứu thực nghiệm - Xây dựng số phương án sử dụng phương pháp dạy học giải vấn đề với hỗ trợ website chương “Động học chất điểm‟‟ - Tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm tra giả thuyết khoa học đề tài 6.3 Phƣơng pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê mơ tả phân tích kết thực nghiệm thu được, từ đánh giá việc sử dụng phương pháp dạy học giải vấn đề có hỗ trợ website dạy học Những đóng góp đề tài - Góp phần làm sáng tỏ sở lý luận việc xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề trình dạy học vật lý trường THPT - Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 Trung học phổ thông - Thiết kế giáo án dạy học chương “Động học chất điểm” vật lý 10 theo tinh thần dạy học giải vấn đề với hỗ trợ website - Kết luận văn viết báo khoa học với tên ”Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương ”Động học chất điểm” vật lý 10 trung học phổ thông” Bài báo thẩm định, biên tập duyệt đăng Tạp chí Giáo dục Cấu trúc luận văn Chƣơng 1: Cơ sở lý luận đề tài Chƣơng 2: Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chƣơng “ Động học chất điểm” vật lý 10 Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm CHƢƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Dạy học giải vấn đề 1.1.1 Khái niệm dạy học giải vấn đề [ 10 ] [ 11] Dạy học giải vấn đề quan điểm dạy học nhằm phát triển lực tư sáng tạo, lực giải vấn đề học sinh Học sinh đặt tình có vấn đề, thơng qua việc giải vấn đề giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ phương pháp nhận thức Dạy học giải vấn đề trình dạy học giáo viên tổ chức theo trình nhận thức sáng tạo Vật lý, học sinh đóng vai trị nhà nghiên cứu (trong điều kiện dạy học) có giúp đỡ định hướng trực tiếp gián tiếp giáo viên Tư tưởng chủ đạo phương pháp dạy học giải vấn đề đưa trình học tập học sinh gần với trình tìm tịi, phát khám phá nhà khoa học Tuy nhiên, cần ý đến điểm khác nhà Bác học học sinh giải vấn đề động hứng thú, nhu cầu lực giải vấn đề, điều kiện phương tiện làm việc Theo V.A.Gruchetsky dạy học giải vấn đề địi hỏi phải có nhiều thời gian, thời gian bị giai đoạn đầu việc áp dụng phương pháp giải vấn đề đền bù mà tư độc lập học sinh phát triển đến mức đầy đủ Theo V.Ơkơn hiểu dạy học giải vấn đề dạng chung tồn hoạt động tổ chức tình có vấn đề, biểu đạt vấn đề, ý giúp đỡ điều cần thiết để học sinh giải vấn đề, kiểm tra cách giải vấn đề cuối lãnh đạo q trình hệ thống hóa có tri thức thu nhận Dạy học giải vấn đề có tác dụng phát huy hoạt động nhận thức tự chủ, tích cực học sinh, giúp học sinh chiếm lĩnh kiến thức khoa học sâu sắc, vững đồng thời đảm bảo phát triển trí tuệ q trình học tập PGS.TS Nguyễn Quang Lạc cho rằng: dạy học giải vấn đề vận dụng chế kích thích động cơ, tổ chức hoạt động cho học sinh nâng cao vai trò chủ thể học sinh hoạt động dạy lên cao Cơ chế xây dựng từ quan điểm triết học tâm lí học hoạt động nhận thức sau: Giáo viên đặt cho học sinh toán vấn đề hay tốn nhận thức Đó tốn có chứa đựng một loạt mâu thuẫn nhận thức, tức mâu thuẫn trình độ kiến thức kĩ có với yêu cầu tiếp thu kiến thức kỹ Muốn giải mâu thuẫn nhận thức này, học sinh phải biết vận dụng biến đổi tri thức biết Nếu học sinh biết tái tri thức cũ khơng thể giải mâu thuẫn Như dạy học giải vấn đề hình thức dạy học, học sinh coi nhà “Khoa học trẻ” tự giác tích cực tổ chức q trình “xây dựng tri thức cho thân” Hoạt động diễn giống hoạt động “Nghiên cứu khoa học” kết tìm thấy điều có khoa học, song lại điều mẻ học sinh Người giáo viên phải thực quan tâm đến nội dung khoa học mà học sinh xây dựng lẫn phương pháp hoạt động học sinh để đạt điều Dạy học giải vấn đề phương pháp dạy học cụ thể đơn mà phương pháp dạy học chuyên biệt hóa, tức tập hợp nhiều phương pháp dạy học liên kết chặt chẽ với bổ sung cho nhau, phương pháp xây dựng tốn Ơrixtic (tạo tình có vấn đề) giữ vai trị trung tâm chủ đạo, gắn bó với phương pháp dạy học khác thành hệ thống toàn vẹn Dạy học giải vấn đề không hạn chế phạm trù phương pháp dạy học, việc áp dụng, tiếp cận địi hỏi phải có cải tạo nội dung cách tổ chức dạy học mối liên hệ thống Riêng phạm vi phương pháp dạy học có khả thâm nhập vào hầu hết phương pháp dạy học khác làm cho tính chất chúng trở nên tích cực Vì dạy học giải vấn đề cần coi tên gọi để sở phương pháp dạy học có khả kích thích học sinh tham gia vào hoạt động nhận thức cách tích cực liên tục đạo giáo viên 1.1.2 Hai đặc trƣng dạy học giải vấn đề 1.1.2.1 Vấn đề [24][ 11] Khái niệm “Vấn đề” dùng để nhiệm vụ nhận thức mà người học sinh giải kinh nghiệm sẵn có, mà địi hỏi họ phải có suy nghỉ độc lập, sáng tạo kết sau giải vấn đề họ thu nhận kiến thức, kỹ kỹ xảo Vấn đề tốn mà cách thức hình thành hay kết chưa học sinh biết trước, học sinh nắm kiến thức kỹ xuất phát để từ thực việc tìm tịi kết hay cách thức hồn thành làm Nói cách khác vấn đề câu hỏi mà học sinh chưa biết câu trả lời, phải suy nghĩ tìm cách giải Họ khơng thể theo khn mẫu có sẵn, nghĩa khơng thể dùng tư tái đơn để trả lời mà phải tìm tịi sáng tạo Trong họ có sẵn phương tiện ban đầu để sử dụng thích hợp vào việc tìm Trong vấn đề có yếu tố khách quan, có dẫn liệu xuất phát cho phép giải vấn đề tìm lời giải Trong cịn có yếu tố chủ quan học sinh phải sẵn sàng tiếp nhận vấn đề để giải quyết, câu hỏi mà học sinh biết trước lời giải đáp vấn đề, vấn đề với câu hỏi mà học sinh chưa biết lời giải đáp khơng có phương tiện để tìm câu trả lời Khi học sinh tự giải vấn đề học tập, học sinh gặp khó khăn lại ngun nhân thúc đẩy hoạt động tư để vượt qua Như “Vấn đề” dạy học giải vấn đề chứa đựng mâu thuẫn nhận thức, mâu thuẫn trình độ nhận thức kỹ có với yêu cầu tiếp thu kiến thức kỹ mới, mâu thuẫn thúc đẩy hoạt động tư phát triển, kích thích học sinh giải vấn đề Đó động lực thúc đẩy thu nhận sáng tạo kiến thức kỹ Các dấu hiệu vấn đề là: chứa tình có vấn đề, chủ thể chuẩn bị chuẩn mực để tìm tịi lời giải, có nhiều cách giải Vấn đề mà có nêu rõ thơng số điều kiện giải bên ngồi đặt cho học sinh, trường hợp “Vấn đề” trở thành toán nhận thức (bài toán vấn đề) Bài toán nhận thức vấn đề giải với điều kiện hay thông số cho trước Bài tốn có vấn đề khác “Vấn đề” chỗ tốn có vấn đề phạm vi tìm kiếm lời giải giới hạn rõ ràng “Vấn đề” nghiên cứu Vật lý câu hỏi, toán chưa có lời giải, xuất phát từ thực tiễn khoa học, kỹ thuật đời sống Đó tượng mới, q trình khơng thể lý giải lý thuyết có; câu hỏi tìm giải pháp cho mục đích thiết thực đó, lý thuyết chưa trọn vẹn Như vậy, tốn có vấn đề chứa đựng vấn đề chứa đựng tình có vấn đề, khơng phải tình có vấn đề toán nhận thức Các tình có vấn đề vấn đề thay đổi phát triển có tính chất hình thức tốn nhận thức Ví dụ: Ta biết vật chuyển động tác dụng trọng lực (là lực thế) bảo toàn, vật chuyển động tác dụng lực đàn hồi (cũng lực thế) có bảo tồn khơng? Vấn đề đặt là: Định luật bảo tồn có tổng qt hay khơng? Chuyển hóa thành tốn “Tính toàn phần vật chuyển động tác dụng lực đàn hồi” Từ rút kết luận Nội dung tốn có vấn đề “Vấn đề” dựa sở mâu thuẫn biết với cần tìm, mâu thuẫn tìm nhờ hệ thống hành động trí óc hay thực hành Tồn tốn có nhiệm vụ đảm bảo chức chủ yếu dạy học giải vấn đề giúp học sinh lĩnh hội cách sáng tạo nội dung giáo dưỡng kinh nghiệm hoạt động tư Tóm lại “Vấn đề” chứa đựng mâu thuẫn nhận thức Lúc đầu mâu thuẫn cịn mang tính khách quan, sau học sinh tiếp thu ý thức mâu thuẫn biến thành mâu thuẫn chủ quan tồn ý nghĩ học sinh dạng toán hay vấn đề tập 1.1.2.2 Tình có vấn đề [ 12 ] a Khái niệm 10 Tình có vấn đề tình mà mâu thuẫn khách quan nói học sinh chấp nhận vấn đề học tập mà họ cần giải giải với số nổ lực hợp với khả họ Nhà Giáo dục Xô Viết Rubinstain khẳng định “Tư tình có vấn đề” Tình có vấn đề bao hàm yếu tố đặc trưng tâm lý học Đó có tính lạ, tính khơng bình thường, có tác động kích thích tư học sinh Tư vấn đề câu hỏi, từ ngạc nhiên hay nỗi băn khoăn, thắc mắc Sự lôi cá nhân vào trình tư xác định tình có vấn đề: q trình ln ln hướng tới việc giải nhiệm vụ Tình có vấn đề cịn bao hàm yếu tố sở triết học Vấn đề nhận thức định nghĩa mâu thuẫn hiểu biết khơng hiểu biết, giải đường tìm kiếm lời giải đáp cho câu hỏi nảy sinh Trong trình dạy học, tình có vấn đề có vai trị to lớn Nó làm cho q trình học tập học sinh hoạt động tự lực phối hợp với tập thể lớp giúp đỡ hướng dẫn giáo viên liên tiếp giải vấn đề nhiệm vụ học tập đề Kết q trình giải vấn đề học sinh chiếm lĩnh kiến thức phát triển lực Tình có vấn đề tình xuất mâu thuẫn nhận thức mà học sinh chấp nhận việc giải nhiệm vụ học tập sẵn sàng đem trí lực để giải Kết học sinh lĩnh hội tri thức phương pháp hoạt động Tình gây nên học sinh lịng mong muốn giải vấn đề, kích thích học sinh tư tích cực hướng vào việc tiếp thu kiến thức mới, kỹ năng, kỹ xảo Tình có vấn đề có đặc điểm sau: - Chứa đựng vấn đề (mâu thuẫn nhận thức) mà việc tìm lời giải đáp tìm kiến thức, kỹ năng, phương pháp 69 g ? HS : v = gt s  gt GV: Tại vị trí khác Trái Đất g có giá trị khác ? HS suy nghĩ trả lời GV nhận xét câu trả lời HS Hình 2.36 Nội dung gia tốc rơi tự Hoạt động 6: Vận dụng kiến thức học Hoạt động GV HS Hình ảnh minh họa GV mở slide vận dụng, yêu cầu HS làm số tập trắc nghiệm GV nhấp chuột để mở đáp án, nhận xét, đánh giá làm HS Trước kết thúc tiết học, GV nhận xét học, nhắc nhở HS chuẩn bị làm tập nhà Hình 2.37 Bài tập trắc nghiệm 2.5 Kết luận chƣơng Để thực mục tiêu đề dạy học chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý lớp 10 website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm”, chương này, nghiên cứu mục tiêu dạy học, cấu trúc nội dung chương “Động học chất điểm” Vật lý lớp 10 điều tra thực trạng khó khăn mà GV HS gặp q trình dạy học chương Từ sở trên, tiến hành xây dựng Website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm ‟‟ 70 nhằm mục đích góp phần đổi PPDH để nâng cao chất lượng dạy học Vật lý trường phổ thông Các kết đạt cụ thể sau: - Tiến hành phân tích nội dung chương “Động học chất điểm” Vật lý 10 Qua đó, tìm hiểu cách hình thành kiến thức chương để làm sở thiết kế website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” - Xây dựng sở liệu phù hợp với cấu trúc website Dữ liệu thu thập từ nhiều nguồn khác như: Internet, phần mềm dạy học, tự thiết kế,…Dữ liệu dù lấy từ nguồn xem xét, đảm bảo yêu cầu tính khoa học, sư phạm mỹ thuật - Xây dựng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” hướng dẫn sử dụng chi tiết Website thiết kế rõ ràng, bao gồm site như: Trang chủ, Xây dựng tình có vấn đề, Cơ sở vật lý, Sách giáo khoa, Sách giáo viên, Bài giảng điện tử, Ôn tập, trắc nghiệm khách quan, Các nhà Bác học, Vật lý vui Nội dung thông tin website trình bày súc tích, khoa học - Xây dựng tiến trình dạy học thơng qua BGĐT Trong BGĐT, cố gắng sử dụng hình ảnh, số thí nghiệm ảo…giúp HS hiểu rõ khái niệm, tượng trình vật lý Các trang BGĐT liên kết đến trang chủ site khác website nên việc tổ chức hoạt động dạy học thực cách dễ dàng Việc xây dựng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” hy vọng đạt yêu cầu sau đổi phương pháp dạy học: - Tích cực hóa hoạt động nhận thức HS, tăng cường tính chủ động, sáng tạo học tập thông qua hoạt động nhận thức tổ chức BGĐT - Hiện đại hóa phương tiện dạy học, ứng dụng CNTT vào dạy học cách có hiệu - Bước đầu hình thành cho HS khả khai thác thông tin để tự học - Rèn luyện cho học sinh thói quen tìm tịi tài liệu học tập phương tiện thông tin đại chúng, công nghệ thông tin đại, để học tập suốt đời 71 CHƢƠNG THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1 Mục đích nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm Mục đích thực nghiệm sư phạm (TNSP) để đánh giá giả thuyết khoa học đề tài Cụ thể trả lời câu hỏi: - Sử dụng Website hỗ trợ DHGQVĐ Chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 THPT để làm phương tiện dạy học Vật lý có góp phần kích thích hứng thú học tập tích cực hóa hoạt động HS hay không? - Chất lượng lĩnh hội tri thức Vật lý HS trình học tập với hỗ trợ website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm”có cao q trình học tập bình thường không? - Các BGĐT, video clip, tập trắc nghiệm…được xây dựng có phù hợp với mục tiêu dạy học thực tế giảng dạy trường phổ thông chưa? - Cần tiếp tục phát triển đề tài theo hướng cách nào? Trả lời câu hỏi tìm thiếu sót, từ kịp thời chỉnh lý, bổ sung để đề tài hồn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Vật lý đổi PPDH trường phổ thơng Trong q trình TNSP, chúng tơi thực nhiệm vụ sau: - Phổ biến Website rộng rãi cách cài đặt Website lên trang Web THPT Kỹ Thuật Đồng Tháp để HS truy cập lúc nơi, phục vụ cho trình tự học - Tổ chức DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” Website - So sánh đối chiếu kết học tập lớp thực nghiệm lớp đối chứng để sơ đánh giá hiệu tiến trình DH theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động học tập HS - Đánh giá tính khả thi tiến trình DHGQVĐ trang web nêu Trên sở có sữa đổi, bổ sung để hoàn thiện trang web 3.2 Đối tƣợng nội dung thực nghiệm sƣ phạm 3.2.1 Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm 72 - Một số dạy có sử dụng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm ” Vật lý 10 - Thực nghiệm sư phạm tiến hành học kỳ I năm học 2011 – 2012 lớp 10 (10CB2 10CB3) chương trình chuẩn trường THPT Kỹ Thuật Đồng Tháp 3.2.2 Nội dung thực nghiệm sƣ phạm Tổ chức dạy học số chương “ Động học chất điểm ” Vật lý lớp 10 THPT cho lớp đối chứng (ĐC) lớp thực nghiệm (TN) - Đối với lớp TN: GV tổ chức DHGQVĐ chương “ Động học chất điểm ”với hỗ trợ website thông qua BGĐT - Đối với lớp ĐC: GV sử dụng PPDH truyền thống, tiết dạy tiến hành theo khung phân phối chương trình Bộ Giáo dục Đào tạo - Xử lý, so sánh, đối chiếu kết học tập lớp TN ĐC 3.3 Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm 3.3.1 Chọn mẫu thực nghiệm sƣ phạm Chúng dùng cách chọn lớp dùng cách chọn ngẫu nhiên để chọn lớp TN lớp ĐC Các lớp chọn có sĩ số, điều kiện tổ chức dạy học, có trình độ chất lượng học tập tương đương (căn vào kết khảo sát đầu năm học) Kết lớp chọn vào lớp thực nghiệm lớp đối chứng sau: Trường Lớp TN Lớp ĐC Trường THPT Kỹ Thuật 10CB3 ( 32 HS ) 10CB2 ( 34 HS ) Bảng 3.1 Bố trí lớp TN ĐC GV dạy lớp ĐC lớp TN người Đối với lớp TN, GV tổ chức tiến trình dạy học với BGĐT thiết kế Website hỗ trợ DHGQVĐ chương ”Động học chất điểm” Đối với lớp ĐC giảng dạy theo phương pháp thông thường Kết thực nghiệm rút từ việc so sánh lớp TN lớp ĐC 73 3.3.2 Quan sát học Tất học thực nghiệm quan sát ghi chép hoạt động GV HS theo nội dung: - Tiến trình dạy học GV hoạt động HS tiết học - Tính tích cực, tự lực HS (thơng qua số lần phát biểu thái độ phát biểu) - Chất lượng học tập HS (thông qua chất lượng nội dung phát biểu) Cuối tiết dạy GV trao đổi với bạn đồng nghiệp với HS để rút kinh nghiệm cho tiết dạy sau 3.3.3 Bài kiểm tra Sau thực nghiệm sư phạm, học sinh hai lớp thực nghiệm đối chứng đánh giá ba kiểm tra 15 phút Mục đích kiểm tra nhằm: - Đánh giá định tính mức độ lĩnh hội khái niệm bản, tượng, q trình vật lý, tính chất vật lý vật - Đánh giá định lượng mức độ lĩnh hội công thức, điều kiện để xảy tượng vật lý, khả vận dụng kiến thức để giải thích tượng vật lý, giải số tập cụ thể chương “Động học chất điểm ” - Phát quan niệm sai lầm HS để kịp thời điều chỉnh Ngoài tổ chức kiểm tra đánh giá chúng tơi cịn tổ chức thăm dị, tìm hiểu ý kiến HS lớp thực nghiệm việc sử dụng Website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm ” để từ có điều chỉnh phù hợp 3.4 Kết thực nghiệm sƣ phạm 3.4.1 Đánh giá định tính tổ chức DHGQVĐ với hỗ trợ Website Tất tiết học lớp thực nghiệm quan sát hoạt động GV HS q trình diễn học, từ chúng tơi có nhận xét sau: - Tiến trình dạy học với việc sử dụng Website tiến hành tiết học bình thường Các BGĐT xây dựng không tải với thời lượng lên lớp khả tiếp thu HS; khả tin học GV Với site ôn tập, trắc nghiệm 74 khách quan, rèn luyện cho học sinh vận dụng kiến thức học tự giải vấn đề khó khăn học tập, rèn cho HS kỹ làm kiểm tra máy vi tính nhằm mục đích hỗ trợ tốt cho mục đích tự học học sinh, hình thành nên ý thức học tập suốt đời - Đối với lớp TN, hầu hết hoạt động GV HS diễn học thực chủ động tích cực Giờ học rút ngắn thời gian diễn giảng GV, tăng cường hoạt động tự lực HS Với hình ảnh , video clip câu hỏi gợi ý, ứng dụng thực tế làm kích thích hứng thú học tập HS HS sơi nổi, nhiệt tình phát biểu ý kiến xây dựng Số lượng chất lượng câu phát biểu HS cao hẳn so với lớp ĐC Trong trình kiểm tra cũ, vận dụng, nội dung kiến thức nhiều lại không làm nhiều thời gian GV HS hào hứng, tích cực trả lời HS yêu thích mơn học, háo hức, chờ đợi đến học Vật lý - Đối với lớp ĐC, cách dạy có đổi chưa có chuyển biến rõ rệt GV chủ yếu thuyết giảng, HS tập trung lắng nghe, ghi chép nội dung kiến thức chương trừu tượng, khó dạy, khó hiểu Tuy HS có tham gia phát biểu ý kiến chưa thể hứng thú tự giác tính tích cực HS chưa phát huy tối đa, khơng khí tiết học chưa sinh động sơi nổi, nhiều HS cịn thụ động 3.4.2 Đánh giá định lƣợng kết thực nghiệm Qua kiểm tra, tiến hành chấm xử lí kết thu theo phương pháp thống kê tốn học Gồm có: Các bảng thống kê điểm số Bảng thống kê số % HS đạt điểm Xi trở xuống Vẽ đường cong tần suất tích luỹ Tính tham số thống kê: X , S , S , V 75 10 Điểm trung bình: n X X  i i 1  n X 10 i Phương sai: S  n Độ lệch chuẩn: S  S i 1 i i X  n 1 Hệ số biến thiên: V  S 100% X (Trong Xi điểm số HS, n tham số kiểm tra) Lớp Số Số Điểm số HS KT 10 TN 32 96 0 12 16 22 19 14 ĐC 34 102 0 10 17 24 20 12 Bảng 3.2 Bảng thống kê điểm số kiểm tra Lớp Số Số Số HS đạt điểm từ Xi trở xuống HS KT 10 TN 32 96 0 14 30 52 71 85 92 96 ĐC 34 102 0 13 30 54 74 86 94 100 102 Bảng 3.3 Bảng thống kê số HS đạt điểm từ Xi trở xuống Lớp Số Số Số % HS đạt điểm từ Xi trở xuống HS KT 10 TN 32 96 0 2.1 14.6 31.3 54.2 74.0 88.5 95.8 100 ĐC 34 102 0 2.9 12.7 29.4 52.9 72.5 84.3 92.2 98.0 100 Bảng 3.4 Bảng thống kê số % HS đạt điểm từ Xi trở xuống Lớp Số HS Số KT TN 32 96 6.39 2.83 1.68 26.29 ĐC 34 102 5.54 3.35 1.83 33.03 X S2 S Bảng 3.5 Bảng thông số thống kê V% 76 Từ số liệu bảng 3.2 3.4 biểu diễn đồ thị điểm số đường cong tần suất luỹ tích lớp đối chứng thực nghiệm 30 25 20 Số học sinh Đối chứng 15 Thực nghiệm 10 0 10 Điểm số Xi Biểu đồ 3.1 Đồ thị điểm số kiểm tra lớp đối chứng thực nghiệm Tỷ số % HS đạt điểm Xi trở xuống 120 100 80 Đối chứng 60 Thực nghiệm 40 20 10 Điểm số Xi Đồ thị 3.2 Đồ thị đƣờng tần suất luỹ tích lớp đối chứng thực nghiệm Từ bảng 3.5 ta thấy: điểm trung bình cộng HS lớp thực nghiệm cao lớp đối chứng, nhiên chưa thể khẳng định chất lượng học tập HS lớp thực nghiệm 77 tốt so với lớp đối chứng Vì vậy, để có độ tin cậy cao dùng phương pháp kiểm định thống kê trình bày phần Kiểm định thống kê: Giả thuyết H0: X TN  X DC giả thuyết thống kê (hai PPDH cho kết ngẫu nhiên, không thực chất) Giả thuyết H1: X TN  X DC giả thuyết thống kê ( PPDH giải vấn đề với hỗ trợ website thực tốt PPDH thông thường) Chọn mức ý nghĩa   0.05 Để kiểm định giả thuyết H1 ta sử dụng đại lượng ngẫu nhiên Z Với Z  X TN  X DC 2 S1 S  n1 n2 Trong đó: n1 = 96, n2 = 102; S12  2.83 ; S 22  3.35 ; X TN  6.39, X DC  5.54  Z = 3.4 Với   0.05 ta tìm giá trị giới hạn Zt:  ( Zt )   2  2.0,05   0.45 2 Tra bảng giá trị Laplace ta có Zt = 1.65 So sánh Z Zt ta có: Z > Zt Vậy với mức ý nghĩa   0.05 , giả thuyết H0 bị bác bỏ giả thuyết H1 chấp nhận Do X TN  X DC thực chất, ngẫu nhiên Nghĩa PPDH giải vấn đề với hỗ trợ Website thực có hiệu so với PPDH thông thường Kết luận: - Điểm trung bình cộng HS lớp thực nghiệm cao lớp đối chứng, đại lượng kiểm định Z > Zt chứng tỏ DHGQVĐ với hỗ trợ Website thực có hiệu - Hệ số biến thiên giá trị điểm số lớp thực nghiệm nhỏ lớp đối chứng chứng tỏ: độ phân tán điểm số quanh điểm trung bình lớp thực nghiệm nhỏ lớp đối chứng Điều phản ánh thực tế lớp học thực nghiệm: hầu hết HS tham gia xây dựng cách tích cực đạt kết cao kiểm tra chênh lệch HS lớp 78 - Đồ thị tần suất luỹ tích hai lớp cho thấy: chất lượng học lớp thực nghiệm thực tốt lớp đối chứng Qua q trình TNSP kết luận: sử dụng PPDH giải vấn đề với hỗ trợ website để giảng dạy số chương “Động học chất điểm ” cho HS lớp 10 làm cho khơng khí học tập sơi nổi, HS học tập tích cực kích thích khả tìm tịi, sáng tạo em Về mặt định lượng, tổ chức DH theo hướng phát huy tính tích cực, tự lực giải vấn đề học tập HS với PPDH giải vấn đề với hỗ trợ Website đem lại hiệu bước đầu việc nâng cao chất lượng học tập Như vậy, sử dụng Website hỗ trợ QTDH góp phần thực tốt chủ trương đổi PPDH nay, nhiên để việc áp dụng thực có hiệu địi hỏi phải có nỗ lực lớn từ phía GV 3.5 Kết luận chƣơng Sau thực nghiệm sư phạm, với việc phân tích xử lý kết nhận mặt định tính định lượng, chúng tơi có sở để khẳng định giả thuyết khoa học luận văn đắn Việc tổ chức DHGQVĐ với hỗ trợ website kích thích hứng thú học tập, phát triển tư HS chương “Động học chất điểm” Vật lý 10 bản, góp phần đổi PPDH theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức HS, nâng cao chất lượng dạy học Vật lý trường phổ thông Cụ thể là: - Đối với HS, qua tổ chức theo dõi phân tích diễn biến, hiệu tiến trình dạy học tiết thực nghiệm, nhận thấy sử dụng website vào dạy học tiết học trở nên sinh động, hấp dẫn hẳn lên, gây ý, tập trung cho HS Việc sử dụng website dạy học thực hút em HS vào việc tham gia xây dựng để tìm tri thức mới, HS thảo luận nhiều hơn, suy nghĩ nhiều làm việc nhiều hơn.Việc học tập em hoàn toàn tự giác, em háo hức, mong đợi đến học Vật lý, điều nói lên em u thích mơn học Đây động lực để HS học tiếp phần khác chương trình cách nghiêm túc - Đối với GV, việc sử dụng website dạy học Vật lý giúp cho GV giảm 79 lượng cơng việc chân tay đáng kể như: trình bày bảng, vẽ hình minh họa, mơ thí nghiệm…,dành nhiều thời gian để tổ chức đạo hoạt động nhận thức cho HS, có thêm điều kiện thuận lợi để quan tâm, theo dõi đến việc hình thành phát triển nhân cách HS - Đối với việc chuẩn hóa sở liệu mơn học, mạnh website DH, người sử dụng tích lũy, bổ sung làm phong phú cho thư viện điện tử website như: thư viện tranh ảnh, phim thí nghiệm, mơ hình động, ngân hàng câu hỏi…Đặc biệt, sử dụng, bổ sung hay làm BGĐT theo kinh nghiệm sáng tạo người cho phù hợp với điều kiện cụ thể Điều thể tính mở website DH, tài liệu điện tử không lưu trữ theo năm tháng mà cho phép cập nhật, sửa đổi để nâng cao chất lượng Từ kết thống kê điểm số kiểm tra hai lớp ĐC TN cho thấy mặt định lượng, kết học tập lớp TN cao kết học tập lớp ĐC Sau kiểm định giả thiết thơng kê, kết luận HS lớp TN nắm vững kiến thức truyền thụ so với HS lớp ĐC Nghĩa việc dạy học có hỗ trợ website nâng cao chất lượng dạy học Tóm lại, việc xây dựng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” Vật lý 10 sử dụng vào dạy học Vật lý trường phổ thông góp phần tăng cường tính tích cực, tự lực cho HS nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lý Bên cạnh kết đạt được, việc sử dụng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” gặp số trở ngại định: - Việc ứng dụng website vào dạy học cần tiến hành phịng mơn hay phịng MVT với đầy đủ phương tiện hỗ trợ đại, sở vật chất nhiều trường phổ thơng cịn chưa trang bị đầy đủ - Trình độ tin học phận nhỏ GV hạn chế, thời gian thiết kế website tương đối dài Do đó, để sử dụng website vào dạy học đạt hiệu mong muốn cần phải có kiên trì, nổ lực lớn GV khuyến khích, giúp đỡ nhà quản lý giáo dục 80 KẾT LUẬN Đối chiếu với mục tiêu, nhiệm vụ đặt ban đầu đề tài kết nghiên cứu trình thực đề tài “Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương“ Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 ‟‟, thu số kết sau: Góp phần làm sáng tỏ sở lý luận thực tiễn cho thấy website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm”thực PTDH đại, đáp ứng yêu cầu thực cách có hiệu chức QTDH Xây dựng quy trình thiết kế website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” Dựa vào sở lý luận việc xây dựng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” từ việc tìm hiểu phần mềm Microsoft FrontPage, chúng tơi thiết kế website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm” với site như: Trang chủ, Xây dựng tình có vấn đề, Cơ sở vật lý, Sách giáo khoa, Sách giáo viên, Bài giảng điện tử, Ôn tập, trắc nghiệm khách quan, Các nhà bác học, Vật lý vui Nội dung website trình bày ngắn gọn, súc tích Trong site BGĐT chúng tơi thiết kế BGĐT thuộc chương “Động học chất điểm” Các thí nghiệm, hình ảnh, video clip…được đưa vào giảng làm đa dạng hóa nội dung kiến thức, tăng thêm tính trực quan, sinh động Hơn nữa, nhờ khả liên kết nhanh, mạnh nguồn thông tin nên việc tổ chức hoạt động dạy học với hỗ trợ website thực tạo môi trường dạy học có tính tương tác mạnh, phát huy tính tự lực, động, sáng tạo hoạt động, gây nên hứng thú học tập HS, góp phần đổi PPDH Vật lý trường phổ thông Tiến hành TNSP nhằm kiểm chứng tính hiệu việc DHGQVĐ có hỗ trợ website Kết TNSP khẳng định hiệu việc sử dụng website QTDH Việc sử dụng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm‟‟ vật lý 10 dạy học vật lý trường phổ thơng góp phần tích cực hóa hoạt động nhận thức HS nâng cao chất lượng học tập môn Vật lý 81 Qua trình thực đề tài, đặc biệt q trình TNSP, chúng tơi có số đề xuất sau: Để sử dụng website hỗ trợ DHGQVĐ chương “Động học chất điểm”có hiệu quả, cần xây dựng phịng học môn cho trường phổ thông với trang thiết bị DH đại, đầy đủ đồng như: Hệ thống MVT, máy chiếu, mạng máy tính Khi sử dụng website vào QTDH cần phải tăng cường sử dụng thí nghiệm thật Cần có phối hợp chặt chẽ nhà quản lý giáo dục Ban giám hiệu trường trang bị cho GV kiến thức tin học, đồng thời khuyến khích, động viên GV tích cực việc nghiên cứu, ứng dụng CNTT, PTDH đại vào dạy học Vật lý Hƣớng nghiên cứu tiếp đề tài - Khắc phục hạn chế website Động học chất điểm - Phát triển khả ứng dụng website Động học chất điểm - Mở rộng phạm vi xây dựng website cho nội dung khác chương trình Vật lý phổ thơng - Nghiên cứu để xây dựng sở cấu trúc liệu phục vụ dạy học, làm sở cho việc hình thành thư viện điện tử ngày chuẩn hóa tương lai 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo Dục Đào Tạo (2008 ), Chỉ thị 27/2008/CT-BGD&ĐT [2] David Halliday, Robert Resnich, Jearl Walker (2008), Cơ sở Vật lý, tập – Cơ học-I, NXB giáo dục [3] Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Nghị TW2 khóa VIII [4] Hà Văn Hùng (2000), Các phương tiện dạy học Vật lý Bài giảng cho học viên cao học, ĐHSP Vinh [5] Hà Văn Hùng, Mai Văn Trinh (2000), Ứng dụng CNTT tự động hoá phương tiện, thiết bị thí nghiệm ứng dụng vào trình sản xuất địa phương, Báo cáo đề tài NCKH cấp bộ, mã số B98 - 42 - 18 - TD, ĐHSP Vinh [6] Lương Duyên Bình (Tổng chủ biên)( 2008), Vật lý 10 CB, NXB Giáo dục [7] Lê Thị Thu Hiền (2004), Xây dựng trang Web hỗ trợ dạy học số kiến thức chương Từ trường Vật lý 11 THPT thí điểm, luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học sư phạm Hà Nội [8] Mai Văn Trinh (2001), Nâng cao hiệu dạy học vật lý trường trung học phổ thơng nhờ việc sử dụng máy vi tính phương tiện dạy học đại Luận án tiến sĩ giáo dục, Đại học Vinh [9] Mai Văn Trinh (2003), Thiết kế Website hỗ trợ dạy học Vật lý, Bài giảng cho học viên cao học, ĐH Vinh [10] Nguyễn Quang Lạc (1995), Lí luận dạy học đại, ĐHSP Vinh [11] Nguyễn Quang Lạc (2007), Tiếp cận đại lí luận phương pháp dạy học mơn vật lí , ĐHSP Vinh [12] Nguyễn Đức Thâm- Nguyễn Ngọc Hưng, Giáo trình tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh dạy học Vật lý,Hà Nội 1998 [13] Nguyễn Ngọc Hưng, Nguyễn Đức Thâm, Phạm Xuân Quế (2002), Phương pháp dạy học vật lý trường phổ thông, NXB đại học sư phạm [14] Nguyễn Thị Hương (2001), Xây dựng trang web hỗ trợ dạy - học chương“Các định luật Niu tơn” lớp 10 Trung học phổ thông, luận văn thạc sĩ giáo dục, ĐHSP Vinh 83 [15] Phạm Hữu Tòng, Dạy học Vật lý, trường phổ thông theo định hướng phát triển hoạt động tích cực tự chủ sáng tạo tư khoa học, NXB Đại học sư phạm [16] Phạm Vân Điệp (2007), Khai thác sử dụng Internet dạy học Điện học lớp 11 Trung học phổ thông, luận văn thạc sĩ giáo dục học, Đại học sư phạm Huế [17] Phan Thị Kim Dung (2005), Nâng cao chất lượng dạy học Vật lý trường Trung học phổ thông nhờ việc xây dựng sử dụng Website hỗ trợ dạy học chương Tĩnh điện học vật lý 11, luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học Vinh [18] Phạm Thị Phú (2007), Chuyển hóa phương pháp nhận thức Vật lý thành phương pháp dạy học Vật lý Tài liệu chuyên khảo dùng cho đào tạo thạc sĩ chuyên nghành lí luận phương pháp dạy học Vật lý Đại học Vinh [19] Phạm Thị Phú (2000), Lôgic học dạy học Vật lý Đại Học Vinh [20] Phạm Kim Chung (2001), Xây dựng sử dụng trang web hỗ trợ dạy học Vật lý trường Trung học phổ thông chương Dao động học – Vật lý 12, luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học sư phạm Hà Nội [21] Quốc Hội Khóa XI (2005 ), Luật Giáo Dục [22] Trần Hữu Cát (2004), Phương pháp nghiên cứu khoa học vật lý, Tài liệu dùng cho sinh viên học viên sau đại học ngành vật lý, Nghệ An [23] Tín Dũng, Quang Huy (2004) Hướng dẫn học Microsoft Frontpage 2003, NXB thống kê [24] Thái Duy Tuyên (2007), Phương pháp dạy học truyền thống đổi mới, NXB Giáo dục Các địa Web [25] http://www.google.com [26] http://thuvienvatly.com/home/ [27] http://baigiang.violet.vn/ [28] http://www.bachkim.vn/ [29] http://www.youtube.com/ ... website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương ? ?Động học chất điểm? ??‟ vật lý 10 trung học phổ thông? ??‟ Mục đích nghiên cứu Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương ? ?Động học chất điểm? ??‟ vật lý 10. .. khoa vật lý 10 trung học phổ thông - Xây dựng website hỗ trợ dạy học giải vấn đề chương ? ?Động học chất điểm? ??‟ vật lý 10 hình thức tổ chức dạy học - Thiết kế giáo án dạy học chương “ Động học chất. .. giải vấn đề chương ? ?Động học chất điểm? ??‟ vật lý 10 Trung học phổ thông - Thiết kế giáo án dạy học chương ? ?Động học chất điểm? ?? vật lý 10 theo tinh thần dạy học giải vấn đề với hỗ trợ website - Kết