CƠ SỞ LÝ LUẬN
Đặc điểm kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt môn bóng chuyền
Bóng chuyền là môn thể thao yêu cầu người chơi sử dụng cẳng tay và bàn tay để đánh bóng, với các tình huống thi đấu diễn ra liên tục và không có chu kỳ cố định Vị trí của vận động viên trên sân thường xuyên thay đổi sau mỗi lần tranh giành quyền phát bóng, và các cầu thủ luân chuyển theo chiều kim đồng hồ Điều này đòi hỏi mỗi cầu thủ phải có thể lực tốt và kỹ thuật hoàn thiện, cùng khả năng áp dụng các tư thế kỹ thuật khác nhau để hoàn thành nhiệm vụ ở bất kỳ vị trí nào trên sân.
Bóng chuyền là môn thể thao kỹ chiến thuật với sự biến hóa đa dạng, luôn mang tính liên hoàn và nhịp điệu hấp dẫn Với thiết bị đơn giản và hình thức thi đấu dễ tiếp cận, bóng chuyền thu hút đông đảo người chơi và khán giả Tính chất đối kháng cao, đặc biệt trong các pha đập bóng và chắn bóng, làm cho trò chơi trở nên sôi động và kịch tính.
Kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt chủ yếu dùng những ngón tay chuyền bóng
Khi chuyền bóng cùng một lúc có nhiều điểm tiếp xúc vào bóng, những điểm tiếp xúc chủ yếu là các ngón tay
Vị trí bàn tay tiếp xúc bóng khi chuyền luôn luôn ở phía trước mặt với độ cao ngang trên trán hoặc trên đỉnh đầu
Cùng một lúc thực hiện động tác, mắt có thể quan sát được tay, bóng, vị trí muốn chuyền bóng tới
Sử dụng các bộ phận linh hoạt và khéo léo nhất của cơ thể, đặc biệt là ngón tay và cổ tay, giúp tăng cường độ chính xác, sự linh hoạt và khả năng biến hóa trong các hoạt động.
Chuyền bóng cao tay đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối phòng thủ và tấn công, đặc biệt là trong các tình huống đập bóng Kỹ thuật này là yếu tố chính quyết định chất lượng và hiệu quả của các pha tấn công trong trận đấu.
Đặc điểm giải phẫu sinh lý lứa tuổi trung học phổ thông
Lứa tuổi trung học phổ thông đánh dấu giai đoạn đầu của thanh niên, nơi sự trưởng thành về thể lực diễn ra mạnh mẽ Tuy nhiên, sự phát triển cơ thể ở độ tuổi này thường chậm hơn so với người lớn Điều này có nghĩa là các em đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ, với khả năng hoạt động của các cơ quan và bộ phận cơ thể được nâng cao rõ rệt.
Ở lứa tuổi này, hệ xương phát triển nhanh chóng về chiều dài và độ dày, nhưng độ đàn hồi của xương giảm do hàm lượng magie, photpho, canxi tăng Quá trình cốt hóa xương chưa hoàn tất, đặc biệt ở các bộ phận như cột sống, nơi tổ chức sụn được thay thế bằng mô xương Điều này dẫn đến việc khoảng cách giữa các đốt sống không giảm mà có xu hướng tăng lên, gây cong vẹo cột sống Do đó, trong quá trình giảng dạy, cần tránh cho học sinh tập luyện với dụng cụ nặng và các hoạt động có tác động mạnh.
Ở lứa tuổi này, cơ bắp phát triển nhanh chóng nhưng không đồng đều, chậm hơn so với hệ xương Cơ lớn phát triển nhanh hơn cơ nhỏ, và cơ chi trên phát triển nhanh hơn cơ chi dưới Khối lượng cơ tăng nhanh, với sự phát triển không đồng đều, chủ yếu là nhỏ và dài Do đó, khi cơ hoạt động, sự phát triển này có ảnh hưởng đáng kể đến khả năng vận động.
6 đến chóng mệt mỏi Vì vậy khi tập luyện giáo viên giảng dạy cần chú ý phát triển cơ bắp cho các em
Hệ thần kinh ở lứa tuổi thiếu niên đã hoàn thiện, giúp cải thiện khả năng phân tích và nhận thức về động tác Các em không chỉ học các động tác đơn lẻ như chạy, nhảy mà còn tiến tới việc hoàn thiện các liên hợp động tác phức tạp hơn Quá trình này đòi hỏi giáo viên cần linh hoạt trong phương pháp giảng dạy, sử dụng nhiều hình thức tập luyện và trò chơi để phù hợp với từng đặc điểm của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng vận động.
Hệ hô hấp của trẻ em ở lứa tuổi này đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ nhưng chưa đồng đều Khung ngực của các em còn nhỏ và hẹp, dẫn đến việc thở nhanh và nông Sự thiếu ổn định của dung tích sống và không khí khiến tần số hô hấp tăng cao khi hoạt động, gây ra hiện tượng thiếu oxy và dẫn đến mệt mỏi.
Hệ tuần hoàn ở lứa tuổi này đang phát triển mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu phát triển toàn thân Tim lớn hơn và khả năng co bóp của cơ tim được cải thiện, dẫn đến lưu lượng máu tăng rõ rệt mỗi phút Mạch đập lúc bình thường chậm hơn để tiết kiệm năng lượng, nhưng khi vận động căng thẳng, tần số mạch sẽ nhanh hơn.
7 của tim đối với các lượng vận động thể lực đó khá chính xác, tim trở nên dẻo dai hơn
Để lựa chọn bài tập bổ trợ phù hợp cho học sinh trung học phổ thông, cần xem xét đặc điểm tâm lý và thể lực của các em, đảm bảo khối lượng và cường độ luyện tập hợp lý Việc điều chỉnh thời gian tập luyện cũng rất quan trọng, giúp phù hợp với tâm sinh lý của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy Mục tiêu là phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần, đồng thời khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động thể thao và thi đấu tại trường.
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi trung học phổ thông
Ở lứa tuổi này, quá trình tăng trưởng cơ thể vẫn đang diễn ra, khiến cho các em có sự phát triển mạnh mẽ về hoạt động thần kinh Tuy nhiên, một số em có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, dẫn đến rối loạn phối hợp vận động Tâm trạng và tính cách của các em thường xuyên thay đổi, từ hăng hái đến buồn chán Bên cạnh đó, các em thường đánh giá quá cao khả năng của mình, dẫn đến việc tập luyện không đúng cách, như không khởi động đầy đủ trước khi tập, dễ gây ra chấn thương và ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình rèn luyện thể chất.
Nguyên lý phát triển trong triết học Mác - Lênin khẳng định rằng sự phát triển là quá trình chuyển biến từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp Quá trình này diễn ra thông qua sự nảy sinh cái mới dựa trên cái cũ, xuất phát từ cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập bên trong chính sự vật, hiện tượng.
Sự phát triển tâm lý của con người liên quan chặt chẽ đến những đặc điểm mới về chất và cấu tạo tâm lý ở các giai đoạn tuổi khác nhau Điều này cho thấy rằng hoạt động thực tiễn của con người, đặc biệt là một dạng hoạt động chủ đạo, đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển tâm lý.
Khi tiến hành giáo dục thể chất cho học sinh ở lứa tuổi này, cần không chỉ yêu cầu các em thực hiện đúng và nhanh các bài tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên, mà còn phải chú ý đến việc uốn nắn, nhắc nhở và định hướng Việc động viên và khen thưởng cũng rất quan trọng để khuyến khích các em hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời giúp các em biết cách học và tự rèn luyện thân thể.
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần động viên và khuyến khích những học sinh tiếp thu chậm, sử dụng phương pháp thuyết phục thay vì đe dọa Việc này không chỉ tạo hứng thú trong việc tập luyện mà còn giúp phát triển toàn diện cho từng học sinh, góp phần giáo dục các em trở thành những người kiên cường, biết tự kiềm chế và có ý chí.
ĐỐI TƯỢNG KHÁCH THỂ MỤC TIÊU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Học sinh khối 11 trường trung học phổ thông Thái Lão – Nghệ An.
Khách thể nghiên cứu
Các bài tập bổ trợ
Mục tiêu nghiên cứu
2.3.1 Mục tiêu 1 Đánh giá thực trạng học bóng chuyền, thực trạng cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên trường THPT Thái Lão – Nghệ An
Bài viết này tập trung vào việc lựa chọn và đánh giá hiệu quả các bài tập nhằm nâng cao kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt trong môn bóng chuyền cho học sinh lớp 11 tại trường THPT Thái Lão, Nghệ An Qua đó, nghiên cứu sẽ giúp cải thiện kỹ năng và hiệu suất chơi bóng của học sinh, đồng thời khuyến khích sự phát triển thể chất và tinh thần đồng đội Việc áp dụng các bài tập phù hợp sẽ góp phần nâng cao khả năng thực hiện kỹ thuật chuyền bóng, từ đó nâng cao chất lượng thi đấu trong môn thể thao này.
Phương pháp nghiên cứu
2.4.1 Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu
Phương pháp thu thập thông tin thông qua việc đọc và phân tích tài liệu tham khảo, kết hợp với việc ghi chép các vấn đề liên quan, giúp tôi đưa ra những kết luận quan trọng phục vụ cho hướng nghiên cứu Phương pháp này không chỉ định hướng nghiên cứu mà còn cung cấp cơ sở khoa học để giải quyết các vấn đề một cách hiệu quả.
2.4.2 Phương pháp quan sát sư phạm
Quan sát sư phạm là phương pháp nghiên cứu một hiện tượng giáo dục cụ thể, nhằm thu thập dữ liệu, tài liệu và sự kiện đặc trưng cho quá trình diễn biến của hiện tượng đó.
2.4.3 Phương pháp phỏng vấn Để có những cơ sở thực tiễn, tôi đã sử dụng phương pháp này để tìm hiểu nghiên cứu thu nhận thêm thông tin qua hỏi, để trả lời giữa nhà nghiên cứu với các cá nhân khác nhau về vấn đề quan tâm
Về hình thức phỏng vấn tôi tiến hành 2 phương pháp
2.4.4 Phương pháp thực nghiệm sư phạm Để thực hiện được phương pháp thực nghiệm sư phạm tôi đã phân nhóm đối tượng nghiên cứu một cách ngẫu nhiên thành nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm và sau đó cho tập luyện theo hai giáo án khác nhau
- Nhóm thực nghiệm được thực hiện theo hệ thống các bài tập đã lựa chọn ( do tôi soạn thảo)
Nhóm đối chứng thực hiện các bài tập theo phương pháp truyền thống, đây là một phương pháp quan trọng để đánh giá kết quả nghiên cứu Kết quả thu được từ phương pháp này sẽ phản ánh rõ ràng hiệu quả của các can thiệp đã được áp dụng.
2.4.5 Phương pháp xử lý số liệu
Các số liệu thu thập từ nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng đã được kiểm chứng để lựa chọn các nguyên tắc xây dựng bài tập Tôi đã áp dụng phương pháp xử lý số liệu nhằm đánh giá chính xác thông tin liên quan, bao gồm sử dụng phương pháp thống kê và phần mềm Qua đó, tôi đã tiến hành kiểm chứng kết quả một cách hiệu quả.
11 lại và đưa ra kết luận tránh được tính chủ quan trong quá trình nghiên cứu và làm tăng thêm độ tin cậy cho quá trình nghiên cứu
Các công thức tôi sử dụng để tính toán bao gồm:
* Tính số trung bình thống kê
* Tính số phương sai ( với n< 30)
* Công thức tính độ lệch chuẩn
*So sánh hai số liệu trung bình
Tổ chức nghiên cứu
Bảng 1 : Thiết kế nghiên cứu
TT Thời gian Nội dung Dự kiến kết quả
1 - Từ tháng 11 năm 2011 - tháng 1 năm 2012 Đọc tài liệu hướng dẫn nghiên cứu
Hoàn thành một bản đề cương
Xử lý, tìm hiểu số liệu về thực trạng Đánh giá được thực trạng
Dự kiến các bài tập Lựa chọn bài tập
Dự kiến kết quả đạt được
Hoàn thiện khóa luận Đạt kết quả cao
2.5.1 Thời gian nghiên cứu Đề tài này tiến hành từ ngày 15/10/2011 đến 25/4/2012 và được chia làm các giai đoạn sau:
- Từ ngày 15/11/2011 đến 15/12/2011 đọc tài liệu và chọn hướng nghiên cứu
- Từ ngày 15/12/2011 đến 25/12/2011 hoàn thiện đề cương kế hoạch nghiên cứu và giải quyết mục tiêu 1 của đề tài
* Giai đoạn 3: Từ ngày 08/02/2012 đến 25/4/2012
- Khảo sát lấy số liệu, xử lý số liệu và viết bản báo cáo
- Báo cáo trước hội đồng
- Trường THPT Thái Lão – Nghệ An
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
Giải quyết mục tiêu 1
3.1.1 Thực trạng học môn bóng chuyền, thực trạng cơ sở vật chất, thực trạng đội ngũ giáo viên trường THPT Thái Lão - Nghệ An
Trường THPT Thái Lão nổi bật với phong trào thể dục thể thao mạnh mẽ, đặc biệt là bộ môn bóng chuyền được học sinh yêu thích và giáo viên nhiệt tình giảng dạy Nhà trường thường xuyên tổ chức các giải bóng chuyền truyền thống hàng năm và tham gia thi đấu các giải của huyện đoàn, đạt nhiều thành tích cao.
Kết quả đạt được là nhờ sự nhiệt huyết của đội ngũ giáo viên, sự hỗ trợ từ ban giám hiệu trong việc đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động dạy và học môn bóng chuyền tự chọn, cùng với niềm đam mê của học sinh dành cho bộ môn này.
Nhà trường đã chính thức đưa môn bóng chuyền vào chương trình học chính khóa dưới hình thức môn tự chọn Mỗi lớp sẽ có hai tiết học bóng chuyền mỗi tuần, tổng cộng có 34 tiết trong một học kỳ.
Thực trạng đội ngũ giáo viên:
Bảng 2: Thực trạng đội ngũ giáo viên
Trình độ Tuổi đời Giới tính Ghi chú Thạc sĩ Đại học
- Giai đoạn 2003 – 2007 số lượng giáo viên là 4 có trình độ đại học và tuổi đời còn trẻ, đáp ứng được yêu cầu giảng dạy môn thể dục
- Giai đoạn 2008 – 2012 số lượng giáo viên tăng, tuổi đời tăng
Đội ngũ giáo viên tại trường THPT Thái Lão chủ yếu là những người trẻ tuổi, đầy nhiệt huyết trong công tác giảng dạy thể dục thể thao Họ có chuyên môn vững vàng, đáp ứng tốt các yêu cầu giảng dạy của nhà trường.
Từ năm 2003 đến 2012, cơ sở vật chất của nhà trường đã được cải thiện đáng kể, với việc xây mới nhiều sân bãi và mua sắm dụng cụ học tập để phục vụ nhu cầu của học sinh.
Sân bóng chuyền: có 2 sân bóng chuyền, 2 sân cầu lông, 1 sân bóng đá, 2 hố nhảy cao và nhảy xa, 1 đường chạy 100m, 1 khu vực đẩy tạ và một
16 nhà tập thể chất Có đủ sân bãi để phục vụ cho việc dạy và học tập môn bóng chuyền Điều này được thể hiện qua bảng 3
Bảng 3: Thực trạng sân bãi dành cho tập luyện TDTT
TT Sân bãi dụng cụ
Số lượng Chất lượng Số lượng Chất lượng
1 Sân bóng chuyền 2 bê tông 2 bê tông
2 Sân cầu lông 3 bê tông 3 bê tông
3 Sân bóng đá mini 1 sân đất 1 sân đất
4 Hố nhảy cao- nhảy xa 2 hố cát 2 hố cát
5 Đường chạy 100m 2 sân đất 2 sân đất
6 Khu vực đẩy tạ 1 sân cỏ 1 sân cỏ
7 Nhà tập thể chất 1 khá 1 khá
Lứa tuổi học sinh khối 11 đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ và rất đam mê môn bóng chuyền Đội bóng chuyền tự chọn của trường đã tích cực tham gia các trận thi đấu giao hữu với nhiều trường khác, thu hút sự tham gia ngày càng đông đảo từ học sinh Mặc dù chỉ có 9 lớp học khối 11, nhưng số lượng học sinh tham gia vào hoạt động bóng chuyền vẫn không ngừng tăng lên.
- Năm 2010 có 50 em đăng kí học
- Năm 2011 có 100 em đăng kí học
- Năm 2012 có 180 em đăng kí học
Nhu cầu học bóng chuyền ngày càng tăng lên tinh thần, thái độ tập luyện tốt trong các giờ học bóng chuyền tự chọn
3.1.2 Cơ sở khoa học của phương pháp nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt môn bóng chuyền tự chọn
Hoạt động bóng chuyền là hoạt động không có chu kỳ, trong thi đấu thường xuyên có những tình huống khác nhau xảy ra và diễn biến liên tục
Vị trí của vận động viên trên sân luôn thay đổi sau mỗi lần tranh giành quyền phát bóng, và các đấu thủ luân chuyển theo chiều kim đồng hồ Điều này yêu cầu mỗi đấu thủ phải có thể lực tốt và trình độ kỹ chiến thuật toàn diện Họ cần biết vận dụng các tư thế kỹ thuật khác nhau để hoàn thành chức năng và nhiệm vụ ở bất kỳ vị trí nào trên sân.
Nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt là yếu tố quan trọng để cải thiện khả năng chuyền bóng và tấn công trong bóng chuyền Để đạt được điều này, vận động viên cần có thể lực và sức bền chuyên môn tốt, giúp duy trì hiệu suất thi đấu suốt trận.
Sức bền chuyên môn trong bóng chuyền bao gồm nhiều yếu tố quan trọng như sức bền tốc độ, sức bền bật và sức bền thi đấu Ngoài ra, sức bền mạnh cũng được phát triển thông qua các bài tập sức mạnh như phát bóng và đập bóng.
Nghiên cứu về giải phẫu sinh lý cho thấy sự chuyển hóa sức bền phụ thuộc vào cơ chế cung cấp năng lượng và tố chất vận động, cũng như sự tương tác với kỹ năng kỹ xảo.
Sức bền bật là yếu tố quan trọng trong môn bóng chuyền, với sức bền mạnh đóng vai trò chủ chốt Bên cạnh đó, sức bền tâm lý và sức bền hệ thần kinh cũng rất cần thiết, giúp duy trì sự ổn định về mặt tâm lý và thần kinh trong các tình huống kéo dài.
Bóng chuyền là một môn thể thao đa dạng với cấu trúc phong phú, mang tính đối kháng cao và yêu cầu hoạt động tập thể Môn thể thao này đòi hỏi cường độ vận động lớn và mang lại cảm giác căng thẳng, tạo nên sự hấp dẫn cho người chơi.
Nâng cao năng lực ưa khí thông qua các bài tập có chu kỳ là rất quan trọng Điều này giúp đảm bảo khả năng hồi phục nhanh chóng trong những thời điểm không hoạt động với cường độ cao.
Như vậy sức bền chuyên môn trong môn bóng chuyền phụ thuộc vào cả sức bền ưa khí và sức bền yếm khí
Sức bền ưa khí là khả năng cung cấp năng lượng cho hoạt động cơ bắp thông qua quá trình oxy hóa các hợp chất giàu năng lượng trong cơ thể Để phát triển sức bền ưa khí, cần nâng cao khả năng hấp thụ oxy tối đa và kéo dài thời gian duy trì mức hấp thụ này, đồng thời cải thiện hiệu suất hoạt động của hệ tuần hoàn và hô hấp Phương pháp tập luyện hiệu quả nhằm nâng cao sức bền ưa khí bao gồm các bài tập giúp tối đa hóa hiệu suất hô hấp và tuần hoàn, duy trì mức hấp thụ oxy cao trong thời gian dài, đặc biệt là những bài tập có sự tham gia của nhiều nhóm cơ và có tốc độ gần tới hạn.
+ Sức bền yếm khí : là khả năng tạo nguồn năng lượng cho hoạt động cơ bắp thông qua quá trình phân giải ATP và CP
Để phát triển sức bền trong vận động thể lực, cần chú trọng đến nhiều yếu tố khác nhau Việc nâng cao kỹ thuật đệm bóng thấp tay bằng hai tay cơ bản là một trong những yếu tố quan trọng giúp cải thiện sức bền hiệu quả.
Trong những nhân tố ảnh hưởng tới kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cơ bản phải kể tới các nhân tố
Giải quyết mục tiêu 2
Trước khi thực hiện các bài tập, chúng tôi đã tiến hành đánh giá ban đầu về kỹ thuật chuyền bóng của hai nhóm thông qua bốn bài kiểm tra được trình bày trong bảng 7, nhằm đảm bảo tính hiệu quả của các bài tập được lựa chọn.
Bảng 7: Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm
2 Chuyền bóng do đồng đội tung tới 16,81,81 17,31,61 0,31 2,145 T bảng như vậy sự khác biệt rất có ý nghĩa ở ngưỡng xác suất
Kết quả thực nghiệm cho thấy giá trị T tính toán lớn hơn giá trị T bảng với ngưỡng xác suất P < 0,05, cho phép chúng ta rút ra nhận xét quan trọng.
Kết quả thực nghiệm đã có sự khác biệt đáng kể ở ngưỡng xác suất
Kết quả nghiên cứu cho thấy nhóm thực nghiệm, sử dụng bài tập do chúng tôi thiết kế, đã cải thiện hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay với mức độ rõ rệt hơn so với nhóm đối chứng (P < 0,05) Để minh họa sự khác biệt này, chúng tôi đã sử dụng biểu đồ để so sánh kết quả giữa hai nhóm ở bốn bài kiểm tra khác nhau.
Biểu đồ 1: So sánh mức độ nâng cao thành tích trong chuyền bóng cố định
Nhóm TN Nhóm ĐC số lần
Biểu đồ 2: So sánh mức độ khả năng nâng cao thành tích trong chuyền bóng do đồng đội tung tới
Biểu đồ 3: So sánh mức độ khả năng nâng cao thành tích chuyền bóng qua lưới
Biểu đồ 4: So sánh mức độ khả năng nâng cao thành tích Phối hợp phòng thủ và chuyền bóng
Nhóm thực nghiệm đạt kết quả tốt hơn nhờ vào việc lựa chọn các bài tập phù hợp, giúp duy trì sức bền và nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trong quá trình học tập và thi đấu Trong khi đó, nhóm đối chứng, mặc dù có điều kiện thể chất, vật chất, sân bãi và dụng cụ tương đương, nhưng không được áp dụng các bài tập lựa chọn, dẫn đến kết quả thấp hơn.