Thẩm mỹ thiền trong một số loại hình nghệ thuật nhật bản

Lịch sử nghiên cứu vấn đề …

Nhật Bản đã trở thành một đối tượng nghiên cứu quan trọng trong nhiều ngành khoa học xã hội tại Việt Nam, bao gồm văn học, ngôn ngữ học và văn hóa học, góp phần hình thành ngành Nhật Bản học Trong các công trình nghiên cứu về Nhật Bản, văn hóa Nhật Bản thu hút sự quan tâm của nhiều học giả cả trong nước và quốc tế.

Một số công trình văn hóa Nhật Bản đã được phát hành gần đây bao gồm "Nhật Bản - Câu chuyện về một quốc gia" của Viện Kinh tế Thế giới, "Nhật Bản trong chiếc gương soi" của Phan Nhật Chiêu, và "Người Nhật" của Đức Dương (biên soạn theo V Pronikov và I Ladanov) Những tác phẩm này mang đến cái nhìn sâu sắc về văn hóa và xã hội Nhật Bản.

Nhật Bản đã giao lưu văn hóa sâu sắc với Vĩnh Sính, thể hiện qua các công trình như Hồ Hoàng Hoa Những di sản này phác họa toàn cảnh văn hóa Nhật Bản từ thời cổ đại đến nay, giúp người đọc nhận diện những đặc trưng nổi bật của văn hóa xứ sở hoa anh đào.

Nghiên cứu về thiền trong văn hóa Nhật Bản cho thấy ảnh hưởng sâu sắc của thiền đối với các loại hình nghệ thuật Nhật Bản Tác phẩm "Thiền và văn hóa Nhật Bản" của D.T Suzuki, được dịch ra nhiều thứ tiếng, là một nguồn tài liệu quý giá cho những ai quan tâm đến Nhật Bản Bên cạnh đó, cuốn sách "Nhật Bản tư tưởng sử" của Ishida Kazuyoshi không chỉ khái quát tư tưởng người Nhật qua các thời kỳ lịch sử mà còn đề cập đến ảnh hưởng của thiền đối với văn hóa Nhật Bản.

Bộ Thiền luận (3 tập) của D.T.Suzuki, do Trúc Thiên dịch, cùng với Thiền cũng của D.T.Suzuki, do Thuần Bạch dịch, tập trung vào triết lý thiền, lịch sử phát triển của Thiền tông, các tông phái trong Thiền tông và phương pháp tu tập thiền đạo.

Các công trình bằng tiếng Anh viết về vườn cảnh Nhật Bản như The Gardens of Japan - NXB Kodansha International Ltd và Zen

Garden.- NXB Mitsumura Suiko Shoin của tác giả Tom Wright- Mizuko

Katsuhiko đã mô tả chi tiết về các khu vườn Phật giáo, được thiết kế dựa trên kiến trúc và triết lý của Thiền tông, mang đến cho người đọc một cái nhìn sinh động và cụ thể về vẻ đẹp cũng như ý nghĩa của những khu vườn này.

Trà đạo Nhật Bản được khám phá sâu sắc qua các tác phẩm như "Trà đạo" của Okakura Kakuzo (Bảo Sơn dịch) và "Trà luận" của Nguyễn Bá Hoàn, nơi trình bày nguồn gốc, nghi lễ và các đức tính hòa-kính-thanh-tịch Ngoài ra, các tác phẩm như "The Tea Ceremony" của Seno Tanaka và "Chanoyu" của Sen Soshitsu, cũng như "Những thông điệp từ trà đạo" của Koushi, đóng góp thêm nhiều góc nhìn và hiểu biết về nghệ thuật trà đạo.

Suzuki cung cấp các tài liệu bằng tiếng Anh và tiếng Nhật, giúp người đọc hiểu rõ về buổi trà đạo thông qua hình ảnh minh họa và mô tả chi tiết về các trà cụ Bài viết cũng đề cập đến các động tác, cách thức pha trà, ý nghĩa của buổi trà đạo, cùng với tư tưởng thiền được thể hiện trong nghệ thuật trà đạo.

Nghiên cứu về nghệ thuật thư pháp Thiền Nhật Bản đã được thể hiện qua nhiều công trình nổi bật, bao gồm "Thiền và nghệ thuật Thư pháp" của Thích Thuận Châu, "Nghệ thuật ZEN" do Stephen Addiss dịch, và tác phẩm "Ngôn ngữ Thiền - Thư pháp" của Eido Tai Shimanno và Kogetsu Tani, được dịch sang tiếng Việt bởi Hạnh Viên.

Thiền là một phần quan trọng trong văn hóa Nhật Bản, nơi cuộc đời của các thiền sư và những tác phẩm thư đạo nổi tiếng được khám phá Các tác giả đã đưa ra những nhận xét tinh tế về ý nghĩa của thiền qua từng nét bút, cho thấy sự khổ công tu luyện của các thiền sư để tạo ra những tác phẩm lưu truyền cho thế hệ sau.

Nghệ thuật cắm hoa Nhật Bản của Kasumi Teshigawara (Trần

Nghệ thuật cắm hoa Nhật Bản Ikebana của Annik Howa Gendrot, được dịch bởi Mạnh Hớn và Saigonbook, giới thiệu tổng quan về lịch sử nghệ thuật cắm hoa Nhật Bản Bài viết đề cập đến các trường phái khác nhau và cách thức cắm hoa, kèm theo hình ảnh minh họa sinh động.

Ngoài ra, có nhiều sách nhập môn về văn hóa Nhật Bản và các luận văn tốt nghiệp cũng như nghiên cứu khoa học của sinh viên liên quan đến các loại hình nghệ thuật Nhật Bản.

Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu

Luận văn này áp dụng phương pháp quan sát trong nghiên cứu dân tộc học để mô tả bốn loại hình nghệ thuật: vườn cảnh, trà đạo, thư đạo và hoa đạo Trong thời gian thực tập tại Nhật Bản, tác giả đã tham gia các buổi học về trà đạo, thư đạo và hoa đạo do giáo viên Nhật Bản hướng dẫn tại trung tâm Quỹ giao lưu quốc tế (Japan Foundation) ở Osaka Ngoài ra, tác giả cũng đã có cơ hội tham quan những ngôi chùa nổi tiếng ở Kyoto và Nara như Ryoanji, Kinkakuji, Todaiji và Horyuji.

Chúng tôi đã thu thập và kế thừa các công trình nghiên cứu của các học giả Nhật Bản, bao gồm sách được dịch sang tiếng Việt, tiếng Nhật và tiếng Anh Nghiên cứu của các học giả Việt Nam về sự truyền bá và phát triển của Phật giáo ở Nhật Bản, cũng như các loại hình nghệ thuật đặc trưng và thẩm mỹ thiền, được chú trọng Chúng tôi tiến hành phân loại tài liệu và công trình nghiên cứu theo nội dung, đồng thời phân tích, tổng hợp và bình luận về những đóng góp khoa học của các công trình này.

Chúng tôi áp dụng phương pháp nghiên cứu văn hóa học để phân tích và so sánh các loại hình nghệ thuật, đồng thời khám phá dấu ấn của thẩm mỹ thiền trong những hình thức nghệ thuật này Qua việc tổng hợp lý thuyết văn hóa học và tài liệu hiện có, cùng với ý kiến từ các học giả trước, chúng tôi rút ra những nhận xét khái quát về triết mỹ trong bốn loại hình nghệ thuật: vườn cảnh, trà đạo, thư đạo và hoa đạo.

VII Bố cục của luận văn

Nội dung chủ yếu của luận văn

Giới thiệu tổng quan quá trình du nhập và phát triển của Phật giáo Nhật Bản: Chương này trình bày quá trình Phật giáo công truyền vào

Nhật Bản đã trải qua nhiều giai đoạn lịch sử trong việc tiếp nhận và phát triển Phật giáo, bắt đầu từ giới vua quan và quý tộc trước khi lan rộng ra quần chúng Thời kỳ Thiền tông xuất hiện song song với sự hình thành của tầng lớp võ sĩ đạo, đánh dấu sự phát triển văn hóa đặc sắc Chương này cũng sẽ định nghĩa về thiền, thẩm mỹ thiền, và mối quan hệ giữa Phật giáo và Thần đạo tại Nhật Bản.

Nghệ thuật vườn cảnh, trà đạo, thư pháp và hoa đạo là bốn loại hình nghệ thuật đặc sắc trong văn hóa Nhật Bản, phản ánh sự hình thành và phát triển của nền văn hóa này Những nghệ thuật này không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn thể hiện cách thức sinh hoạt văn hóa độc đáo của người Nhật, từ việc tạo ra không gian thư giãn trong vườn cảnh đến nghi thức thưởng trà, nghệ thuật viết thư pháp và sự tinh tế trong việc sắp đặt hoa.

Giá trị của thẩm mỹ Thiền Nhật Bản được thể hiện rõ trong nghệ thuật vườn cảnh, trà đạo, thư đạo và hoa đạo Chương này khám phá từng loại hình nghệ thuật, nêu bật những đặc sắc riêng biệt và chỉ ra sự ảnh hưởng của thiền đối với kỹ thuật, biến chúng thành nghệ thuật và con đường luyện tâm Qua đó, người viết cũng chia sẻ những nhận xét về tính triết – mỹ chung của bốn loại hình nghệ thuật này, nhấn mạnh sự giải thoát thân tâm khỏi những rối ren của cuộc sống.

KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH DU NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN CỦA PHẬT GIÁO NHẬT BẢN

Phật giáo vẫn giữ vai trò là một tôn giáo chủ yếu tại Nhật Bản, đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người giữa những biến đổi phức tạp và căng thẳng của nhịp sống công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

I Phật giáo Nhật Bản qua các giai đoạn lịch sử

1 Sự truyền bá Phật giáo vào Nhật Bản

Có hai thuyết về sự kiện Phật giáo truyền bá vào Nhật Bản: thuyết năm 552 và thuyết năm 538

Vào năm 552, triều đình Bách Tế đã gửi tặng Thiên hoàng Khâm Minh một tượng Phật bằng đồng, đánh dấu sự truyền bá chính thức của Phật giáo vào Nhật Bản Tuy nhiên, trước thời điểm này, Phật giáo đã được du nhập vào Nhật Bản và người dân nơi đây đã biết đến và tin theo giáo lý của Phật.

Theo tư tưởng sử học của Nhật Bản, bộ cổ sử KHÂM MINH KỶ không ghi chép gì về năm Mậu Ngọ Tuy nhiên, giữa hai tài liệu Nguyên Hưng Tự Duyên Khởi và Thượng Cung Thánh Đức Pháp Vương Đế Thuyết lại có sự trùng hợp đáng chú ý.

Vào năm Mậu Ngọ (538 dương lịch), trong năm Thứ Tám triều đại Khâm Minh Thiên Hoàng, Bách Tế đã dâng tượng Phật, một sự kiện được đánh giá cao về giá trị lịch sử.

2 Phật giáo thời đại Nara (năm 710-794)

Tín ngưỡng bản địa của Nhật Bản, Shinto (Thần đạo), chủ yếu thờ cúng thiên nhiên và các lực lượng siêu nhiên vô hình gọi là Kami Những Kami này bao gồm mặt trời, mặt trăng, cỏ cây, sông núi, thể hiện sự tôn kính đối với thiên nhiên Đặc điểm nổi bật của Thần đạo là các đền thờ có kiến trúc đơn giản, khác biệt với những ngôi chùa lớn của đạo Phật Người đi lễ thường đứng bên ngoài đền để hành lễ và cầu xin, thay vì vào bên trong Qua việc thờ cúng, người Nhật thể hiện lòng biết ơn đối với những ân huệ mà thiên nhiên ban tặng và bảo vệ cuộc sống của họ.

Vào thế kỷ VI, văn hóa Trung Hoa chính thức du nhập vào Nhật Bản, khởi đầu bằng sự lan tỏa của Phật giáo và Hán học, chủ yếu thông qua các tu sĩ người Trung Quốc.

Phật giáo thực sự cắm rễ và lan tỏa tại Nhật Bản trong thời kỳ nhiếp chính của Thánh Đức thái tử (Shotoku), người được Thiên hoàng Suy Cổ (Suiko) giao nhiệm vụ điều hành đất nước Thái tử đã có công lớn trong việc du nhập và truyền bá đạo Phật, đồng thời thực hiện nhiều cải cách có lợi cho quốc gia Hiến pháp 17 điều mà ông đề ra được xem là một văn kiện lịch sử quan trọng, chuyển tải những tư tưởng lớn từ nền văn minh Trung Hoa vào hoàn cảnh Nhật Bản, tạo nền tảng cho sự phát triển xã hội Nhờ đó, đạo Phật đã phát triển mạnh mẽ ở Nhật Bản.

Khi Phật giáo du nhập vào Nhật Bản, nó nhanh chóng được chấp nhận bởi người dân nhờ vào những yếu tố mới lạ so với tín ngưỡng bản địa Các chùa chiền với vẻ đẹp kiến trúc độc đáo cùng những buổi lễ trang trọng, kinh kệ và hình ảnh Phật đã tạo nên sự khác biệt rõ rệt Hơn nữa, giáo lý của đạo Phật giải thích rằng con người và loài vật phải sống trong vòng luân hồi, và số phận của mỗi cá nhân được quyết định bởi hành động và ý định trong kiếp trước (nghiệp chướng) Do đó, mỗi người có thể trải qua cuộc sống hạnh phúc hoặc khổ đau tùy thuộc vào những gì họ đã làm.

Phật giáo đã tạo ra một sự chuyển mình mạnh mẽ cho tín ngưỡng tại Nhật Bản, hình thành nên một hệ thống tín ngưỡng thuyết phục và mang lại nhiều yếu tố mới Những giá trị đạo lý và tri thức mà Phật giáo giới thiệu đã có ảnh hưởng sâu rộng đến văn học, nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ, vượt qua những gì mà tín ngưỡng cổ truyền của dân tộc Nhật có thể đạt được.

Phật giáo Nhật Bản qua các giai đoạn lịch sử

Thiền tông và thẩm mỹ thiền Nhật Bản

Nghệ thuật vườn cảnh Nhật Bản

Trà đạo Nhật Bản

Thư pháp Nhật Bản

Hoa đạo Nhật Bản

Thẩm mỹ thiền trong nghệ thuật vườn cảnh Nhật Bản

Thẩm mỹ thiền trong trà đạo Nhật Bản

Thẩm mỹ thiền trong thư đạo Nhật Bản

Thẩm mỹ thiền trong hoa đạo Nhật Bản

Triết –mỹ trong nghệ thuật vườn cảnh, trà đạo, thư đạo và hoa đạo Nhật Bản