Đề 2: Viết đoạn văn ngắn 10 -15 dòng nêu cảm nhận của em về hai câu thơ: Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe như nước áo quần như nêm Cảnh ngày xuân Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du * Gợi ý: -[r]
(1)THÁNG 10 Ngày soạn: Ngày dạy: Buổi 1: Tiết 1, 2: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI I Mục tiêu cần đạt - Hệ thống lại cho học sinh kiến thức các phương châm hội thoại Các trường hợp không tuân thủ phương châm hôị thoại.cho hs làm bài tập để củng cố lí thuyết - Nắm và hiểu từ ngữ xưng hô, cách sử dụng từ ngữ xưng hô hội thoại - Phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp - Hs có kỹ sử dụng Tiếng Việt giao tiếp, tạo lập văn Có ý thức giữ gìn sáng Tiếng Việt II Chuẩn bị: Gv: Nghiên cứư tài liệu, soạn giáo án Hs: Ôn tập nhà, sách giáo khoa, ghi III Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học: Ổn định tổ chức Kiểm tra bài cũ ? Lần lượt Hs lên bảng trả lời các khái niệm các PCHT, cách dẫn trực tiếp, gián tiếp Cho ví dụ minh hoạ Nội dung ôn tập Gv hướng dẫn học sinh lập bảng hệ thống lại các PCHT đã học Hoạt động I: Các phươ ng châm hội thoại Lập bảng ôn tập các phương châm hội thoại: Các Khái niệm Ví dụ PCHT - Khi giao tiếp An: -Cậu có biét bơi không? cần nói có nội Ba: -Biết chứ, chí còn bơi giỏi dung; nội dung An: -Cậu học bơi đâu vậy? Lượng lời nói Ba: -Dĩ nhiên là nước còn đâu phải đáp ứng * Phân tích: Khi An hỏi câu “Học bơi đâu?” mà Ba nhu cầu trả lời “ở nước” thì câu trả lời Ba không mang giao tiếp, đầy đủ nội dung mà An cần biết, vì không thừa nghĩa “bơi” đã có “ở nước”.Trả lời là không thiếu vừa thừa, vừa thiếu, nội dung lời nói không đúng yêu cầu giao tiếp - Khi giao tiếp - Ăn đơm, nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho đừng nói điều người khác mà mình - Ăn ốc, nói mò: vu khống, bịa đặt không tin là - Cãi chày, cãi cối: cố tranh cãi không có lí lẽ gì Chất đúng hay không có - Khua môi múa mép: khoác lác, ba hoa, phô trương chứng xác - Nói dơi, nói chuột: nói lăng nhănng, linh tinh, không (2) thực Quan hệ - Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề - Khi giao tiếp cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch, tránh nói mơ hồ Cách thức Lịch - Khi giao tiếp, cần chú ý đến tế nhị, khiêm tốn và tôn trọng người khác xác thực - Hứa hươu, hứa vượn: hứa để lòng không thực lời hứa, - Ông nói gà bà nói vịt: người nói đằng không ăn khớp nhau, không hiểu - Khách: “ Nóng quá!” Chủ nhà: “Mất điện rồi” Chủ nhà hiểu đó không phải thông báo mà là yêu cầu: “Làm ơn bật quạt lên!” Nên đáp: “Mất điện rồi” Câu tục ngữ: + Ăn lên đọi, nói lên lời” Khuyên người ta nói phải rõ ràng, rành mạch + Dây cà dây muống: Chỉ cách nói dai` dòng, rườm rà + Luống buống ngậm hạt thị: Chỉ cách nói ấp úng, không thành lời, không rành mạch - Dạo này mày lười Con dạo này không chăm lắm! - Trong kho tàng tục ngữ ca dao VN có nhiều câu khẳng định vai trò ngôn ngữ sống và khuyên người ta nên dùng lời lẽ lịch sự, nhã nhặn giao tiếp - Tiếng chào cao mâm cỗ Hoặc: “Lời chào cao mâm cỗ” - Lời nói chẳng tiền mua Lựa lời mà nói cho vừa lòng - Kim vàng nỡ uốn câu Người khôn nỡ nói nặng lời Hoạt động thầy và trò Hoạt động II: Quan hệ phương châm hội thoại và tình giao tiếp: ? Em hãy lấy tình giao tiếp ? Phân tích mối quan hệ phương châm hội thoại và tình giao tiếp - Trong chuyện “Chào hỏi” Câu hỏi chàng rể “Bác làm việc vất vả phải không?” Trong tình khác có thể coi là lịch thể quan tâm đến người khác tình này, Nội dung Quan hệ phương châm hội thoại và tình giao tiếp: - Để tuân thủ các phương châm hội thoại, người nói phải các đặc điểm tình giao tiếp (Nói với ai? Nói nảo? Nói để làm gì? Nói (3) người ta làm việc trên cây cao mà chàng rể gọi tụt xuống để hỏi Tức là đã quấy rối, đã làm phiền hà cho người đó Câu hỏi có vẻ lịch hoá không lịch Hoạt động III: Các trường hợp không tuân thủ PCHT ? Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại bắt nguồn từ đâu - Phương châm hội thoại là yêu cầu chung giao tiếp không phải là quy định có tính bắt buộc - Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại thường là nguyên nhân sau: + Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp + Người nói phải ưu tiên cho phương châm hội thoại yêu cầu khác quan trọng Ví dụ: An: -Cậu có biết máy bay đầu tiên chế tạo vào năm nào không?-An hỏi Ba: - Đâu! Khoảng kỉ XX Câu trả lời Ba không đáp ứng đúng yêu cầu An mong muốn tức là đã không tuân thủ phương châm lượng Trong trường hợp này Ba không biết chính xác năm chế tạo máy bay đầu tiên trên giới Để tuân thủ phương châm chất (thì Ba đã không nói điều mà mình không có chứng xác thực) Ba phải trả lời chung chung - Người nói muốn gây chú ý để người nghe hiểu câu nói theo hàm ý nào đó Gv -Khi nói “Tiền bạc là tiền bạc”, không phải người nói đã không tuân thủ phương châm lượng Xét nghĩa tường minh thì câu này không tuân thủ phương châm lượng vì nó dường không cho người nghe thêm thông tin nào Xét nghĩa hàm ý thì câu này muốn nói: Tiền bạc là phương tiện để sống không phải là mục đích cuối cùng người; người không nên chạy theo đồng tiền mà quên thứ quan trọng hơn, thiêng liêng sống Tức là đảm bảo tuân thủ phương châm lượng đâu?) Các trường hợp không tuân thủ PCHT + Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp + Người nói phải ưu tiên cho phương châm hội + Người nói muốn gây chú ý để người nghe hiểu câu nói theo hàm ý nào đó (4) Hoạt động VI: Xưng hô hội thoại ? Kể tên các từ ngữ dùng để xưng hô Tiếng Việt ? So sánh với các ngôn ngữ khác và rút nhận xét từ ngữ xưng hô Tiếng Việt - Tiếng việt có hệ thống xưng hô phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm Gv: Người nói cần vào đối tượng và các đặc điểm kháccủa tình giao tiếp để xưng hô cho thích hợp ? Đọc lại ví dụ phần ngữ liệu SGK đối thoại Mèn và Choắt -Hs: Đọc lại, a)Đoạn đối thoại thứ Dế Choắt và Dế Mèn: + Dế Choắt xưng hô với Dế Mèn: anh + Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt: chú máy b) Đoạn đối thoại thứ hai Dế Choắt và Dế Mèn: + Trong đối thoại này, Dế Choắt và Dế Mèn xưng hô với là: Anh - tôi Đó là xưng hô bình đẳng Hoạt động V: Luyện Tập ? Vận dụng phương châm lương để phân tích câu thơ sau: a Trâu là loài gia súc nuôi nhà b Én là loài chim có hai cánh ? Trên sở phương châm chất, em hãy trường hợp nào là cần tránh giao tiếp: a.Nói có chắn là b.Nói sai thật cách cố ý, nhằm che dấu điều gì đó là c.Nói cách hú hoạ, không có là d.Nói nhảm nhí, vu vơ là e Nói khoác lác, làm vẻ taif giỏi nói chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là Hoạt động VI: Cách dẫn trực tiếp, gián tiếp ? Em hãy phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách đẫn Xưng hô hội thoại: - Tiếng việt có hệ thống xưng hô phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm a Đó là cách xưng hô bất bình đẳng, kẻ yếu cảm thấy mình thấp hèn cần nhờ vả người khác vị mạnh, kiêu căng, hách dich b Đó là xưng hô bình đẳng * Luyện tập Bài tập 1: a Thừa “ nuôi nhà” vì “gia súc” đã mang nghĩa thú nuôi nhà b Thừa “có hai cánh” vì tất các loài chim có hai cánh Bài tập 2: a “Nói có sách, mách có chứng” b “Nói dối” c “Nói mò” d “Nói nhăng nói cuội” e “Nói trạng” (5) gián tiếp Dẫn trực tiếp Là nhắc lại nguyên vẹn lời nói hay ý nghĩ người nhân vật (không sửa đổi); sử dụng dấu hai chấm (:) để ngăn cách phần thường kèm theo dấu ngoặc kép VD: Cháu nói: “Đấy, bác chẳng “thèm” người là gì?” Dẫn gián tiếp Là thuật lại lời nói hay ý nghĩ người nhân vật, có điều chỉnh cho thich hợp; không dùng dấu hai chấm; lời dẫn gián tiếp không đặt dấu ngoặc kép VD: Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp: - Trong cách dẫn trực tiếp, có thể đổi vị trí hai phần: lời dẫn và lời dẫn Đặt lời dẫn lên trước, ngăn cách với phần lời dẫn dấu gạch ngang dấu phẩy + “Đấy, bác chẳng “thèm” người là gì?”- Cháu nói + “Đấy, bác chẳng “thèm” người là gì?”, cháu nói Tiết 3,4: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI I/ LÝ thuyÕt:( Ôn lại) C©u 1: ThÕ nµo lµ PC vÒ lîng ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: - Khi giao tiÕp cÇn nãi cã néi dung - Nội dung lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu giao tiếp, không thiếu, kh«ng thõa 2/VD:Không có gì quí độc lập tự (C¸c khÈu hiÖu, c©u nãi næi tiÕng) C©u 2: ThÕ nµo lµ PC vÒ chÊt? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: - Trong giao tiếp đừng nói điều mà mình không tin là đúng hay không có b»ng chøng x¸c thùc 2/ VD: §Êt níc 4000 n¨m VÊt v¶ vµ gian lao §Êt níc nh v× Cø ®i lªn phÝa tríc C©u 3: ThÕ nµo lµ PC Quan hÖ ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: Khi giao tiếp cần nói đúng vào đề tài giao tiếp tránh nói lạc đề 2/ VD: ¤ng nãi gµ, bµ nãi vÞt C©u 4: ThÕ nµo lµ PC c¸ch thøc ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: Khi GT cÇn chó y nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch; tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå 2/ VD: Tôi đồng y với nhận định ông truyện ngắn C©u 5: ThÕ nµo lµ PC lÞch sù ? Cho VD minh ho¹? 1/ KN: Khi GT cÇn tÕ nhÞ, t«n träng ngêi kh¸c 2/ VD: Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng (6) VD2: MÜ: VÒ ph¬ng tiÖn chiÕn tranh c¸c «ng chØ xøng lµm chóng t«i BH: nớc chúng tôi đã có 4000 năm lịch sử Nớc Mĩ các ông đời c¸ch ®©ý 200 n¨m II LuyÖn tËp Bµi1: NhËn xÐt vÒ viÖc tu©n thñ ph¬ng ch©m vÒ lîng truyÖn "TrÝ kh«n cña tao ®©y" Gîi ý Trong chuyÖn "TrÝ kh«n cña tao ®©y" cã nh©n vËt Hæ, Tr©u, Ngêi n«ng d©n Điều mà Hổ muốn biết là "cái trí khôn" Ngời Mọi điều hỏi đáp xoay quanh việc đó: - Này anh trâu! Sao anh to lớn mà để ngời bé điều khiển? - Ngêi nhá bÐ nhng cã trÝ kh«n - TrÝ kh«n lµ c¸i g×? - Anh đến hỏi ngời thì biết - Anh có thể cho tôi xem cái trí khôn anh đợc không? - Trí khôn tôi để nhà -Anh có thể lấy cho tôi xem lát đợc không? Bài 2: Câu chuyện sau ngời nhân viên đã vi phạm phơng châm hội thoại nào ? vì sao? "HÕt bao l©u" (truyÖn cêi T©y Ban Nha) Mét bµ giµ tíi phßng b¸n vÐ m¸y bay hái: - Xin lµm ¬n cho biÕt tõ Madrid tíi Mªhic« bay hÕt bao l©u? Nhân viên bận đáp: - phút nhé - Xin cảm ơn! - Bà già đáp và Bµi T¸c dông cña ph¬ng ch©m vÒ chÊt c¸c ®o¹n trÝch "VËy nªn Lu Cung tham c«ng nªn thÊt b¹i TriÖu TiÕt thÝch lín ph¶i tiªu vong Cöa Hµm Tö b¾t sèng Toa §« S«ng B¹ch §»ng giÕt t¬i ¤ M· ViÖc xa xem xÐt Chøng cø cßn ghi" Gîi ý: NguyÔn Tr·i nªu nh÷ng chøng cø lÞch sö, ng«n ng÷ ®anh thÐp hïng hån, khẳng định sức mạnh, nhân nghĩa Đại Việt với tất niềm tự hào Bµi 4: Trong truyÖn “§Æc s¶n T©y Ban Nha” (7) Hai ngêi ngo¹i quèc tíi th¨m T©y Ban Nha nhng kh«ng biÕt tiÕng Hä vµo kh¸ch sạn và muốn ăn món bít tết Ra hiệu, trỏ, lấy giấy bút vẽ bò và đề số “2” to tíng bªn c¹nh Ngời phục vụ “A” tiếng vui vẻ và mang vé xem đấu bò tót Bµi 5: §äc nh÷ng c©u ca dao ,tôc ng÷ thÓ hiÖn ph¬ng ch©m lÞch sù VD: Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang Ngêi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe Cñng cè: Gv hÖ thèng bµi HS đọc chuyện cời châm biếm kẻ ăn nói khoác lác đời: "Con r¾n vu«ng" ,"§i m©y vÒ giã" ,"Mét tÊc lªn giêi" 5.Híng dÉn : - N¾m néi dung bµi - ¤n tËp mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a ph¬ng ch©m héi tho¹i vµ t×nh giao tiếp.Hiểu đợc phơng châm hội thoại không phải là quy định bắt buéc mäi t×nh huèng giao tiÕp V× nhiÒu lÝ kh¸c nhau, c¸c ph¬ng ch©m héi thoại có không đợc tuân thủ ************************************ THÁNG 10 Ngày soạn: Ngày dạy: Buổi 2: Tiết 1, 2: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI A/ Môc tiªu bµi häc: - HS Củng cố nắm kiến thức đã học các phơng châm hội thoại - Vận dụng làm đợc bài tập SGK, Sách BT - Sử dụng đợc sống B/ ChuÈn bÞ: GV: B¶ng phô HS: «n tËp kiÕn thøc vÒ c¸c ph¬ng ch©m héi tho¹i C/ Lªn líp 1.Tæ chøc: 2.KiÓm tra: KÕt hîp «n tËp 3.Bµi míi A.¤n TËp lÝ thuyÕt I Quan hÖ gi÷a ph¬ng ch©m héi tho¹i vµ t×nh huèng giao tiÕp - Việc sử dụng các phơng châm hội thoại cần phải phù hợp với đặc điểm với tình giao tiếp (đối tợng, thời gian, địa điểm, mục đích) II Nh÷ng trêng hîp kh«ng tu©n thñ ph¬ng ch©m héi tho¹i (8) Ngêi nãi v« ý, vông vÒ, thiÕu v¨n ho¸ giao tiÕp VD: Lóng bóng nh ngËm hét thÞ Ngêi nãi ph¶i u tiªn cho mét ph¬ng ch©m héi tho¹i hoÆc mét yªu cÇu kh¸c quan träng h¬n VD1: + B¹n cã biÕt chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt x¶y vµo n¨m nµo kh«ng? + Kho¶ng ®Çu thÕ kû XX VD1: Ngêi chiÕn sü kh«ng may r¬i vµo tay giÆc -> kh«ng khai b¸o Ngời nói muốn gây đợc chú ý, để ngời nghe hiểu câu nói theo hàm ý nào đó VD: - Anh lµ anh, em vÉn lµ em (Xu©n DiÖu) - ChiÕn tranh lµ chiÕn tranh - Nã lµ bè nã c¬ mµ! B Bµi tËp Bµi (Tr24 BTTN) Nèi c¸c c©u (tôc ng÷, ca dao) víi c¸c ph¬ng ch©m héi tho¹i thÝch hîp Ai ¬i chí véi cêi PC VL NgÉm m×nh cho tá tríc sau h·y cêi BiÕt th× tha thèt PC VC Kh«ng biÕt th× dùa cét mµ nghe Nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng PC QH Lóng bóng nh ngËm hét thÞ PC CT Trống đánh xuôi, kèn thổi ngợc PC LS Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang Ngêi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe Ngùa lµ loµi thó ch©n Bµi (Tr25 BTTN) Các phơng châm hội thoại sau liên quan đến phép tu từ nào? Lấy ví dụ? PC VC : Phóng đại (thậm xng) PC QH : Èn dô PC LS : Nói giảm nói tránh :Cụ đã năm E PC CT : Èn dô Bµi (Tr31 BTTN) §Ó kh«ng vÞ ph¹m c¸c ph¬ng ch©m héi tho¹i cÇn ph¶i lµm g×? A Nắm đợc đặc điểm tình giao tiếp (9) B Hiểu rõ nội dung mình đợc nói C BiÕt im lÆng cÇn thiÕt D Phèi hîp nhiÒu c¸ch nãi kh¸c Bµi (Tr31 BTTN) Trong câu hỏi sau, câu nào không liên quan đến đặc điểm tình giao tiÕp? A Nãi víi ai? B Nãi nµo? C Cã nªn nãi qu¸ kh«ng? D Nãi ë ®©u? Tiết 3, 4: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI * Luyeän taäp: 1.Bài tập 1: Những câu sau đã vi phạm phương châm hội thoại nào ? a Bố mẹ mình là giáo viên dạy học b.Chuù aáy chuïp hình cho mình baèng maùy aûnh c Ngựa là loài thú bốn chân Đáp án: Phương châm lượng 2.Bài tập 2: Những câu sau đã vi phạm phương châm hội thoại nào ? Mình trông thấy bí to làng mình ăn tuần không hết Đáp án: Phương châm chất 3.Bài tập 3: Viết đoạn văn đó có sử dụng phương châm lượng, chất 4.Bài tập 4: Viết đoạn văn đó có sử dụng phương châm quan hệ, p/c cách thức 5.Bài tập 5: GV kể truyện vui “ Ai khiến ông nghe” - Truyện liên quan đến phương châm quan hệ - Vì: Ông khách muốn nói là ông không nghe gì trên phim - Cô cậu niên nghĩ là ông khách muốn nghe chuyện riêng họ 6.Bài tập 6: - Rồi ngày, tất - Con đã lớn thì mẹ - Những câu trên liên quan đến phương châm cách thức Vì: Những câu nói mơ hồ, không rõ nghĩa Chữa lại: (10) - Rồi có ngày, tôi người Dù đã lớn mẹ là mẹ Cñng cè: GV hÖ thèng kiÕn thøc :Các phương châm hội thoại, Xưng hô hội thoại, cách dẫn trực tiếp, cách dẫn gián tiếp -Lời nói ngời mẹ chồng đã vi phạm phơng châm hội thoại nào? C¾n r¨ng mµ chÞu Mẹ chồng và dâu nhà chẳng may goá bụa MÑ dÆn: Sè mÑ m×nh rñi ro, th«i th× c¾n r¨ng mµ chÞu Kh«ng bao l©u mÑ chèng cã t t×nh, d©u nh¾c l¹i, mÑ nãi: - MÑ dÆn lµ dÆn con, chø mÑ cßn r¨ng ®©u mµ c¾n A PC VL B PC LS C PC QH D PC CT Híng dÉn vn: -Häc bµi , n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp *********************************************************** THÁNG 10 Buổi 3: KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM THỜI KỲ TRUNG ĐẠI CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 1, : KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM THỜI KỲ TRUNG ĐẠI I Mục tiêu cần đạt KiÕn thøc: - Hs hiểu đợc : Khỏi niệm văn học trung đại Vị trớ, vai trũ văn học trung đại Nội dung văn học trung đại.Tìm hiểu truyện chuyện người gái Nam Xương Kỹ năng: Hs có kỹ cảm nhận truyện thơ nôm trung đại, có kỹ phân tÝch nh©n vËt Thái độ: Hs có thái độ trân trọng ngợi ca ngời phụ nữ, thông cảm với nỗi đau mà họ phải gánh chịu, đồng thời có thái độ phê phán, tố cáo bất công x· héi pk xa II ChuÈn bÞ ThÇy : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt TPVH trung đại III Lªn líp 1.Tæ chøc: 2.KiÓm tra: KÕt hîp «n tËp 3.Bµi míi I/ Tóm tắt kiến thức Khái niệm văn học trung đại (11) Văn học trung đại là cách gọi tên mang tính qui ước, đó là giai đoạn mà văn học hình thành và phát triển khuôn khổ nhà nước phong kiến Việt Nam(Văn học thời phong kiến, văn học cổ) xác định từ kỷ X (dấu mốc cho đời nhà nước phong kiến Việt Nam đầu tiên) đến hết kỷ XIX Vị trí, vai trò văn học trung đại - Có vai trò, vị trí quan trọng đây là mốc đầu tiên, chặng đường đầu tiên văn học - Nội dung tư tưởng văn học trung đại có tính chất bao trùm lên văn học dân tộc Các giai đoạn văn học trung đại Được chia làm giai đoạn: + Từ kỷ X > kỷ XV + Từ kỷ XVI > nửa đầu kỷ XVIII + Từ nửa cuối kỷ XVIII đến hết kỷ XIX Nội dung văn học trung đại - Phản ánh khí phách hào hùng, lòng tự hào, tự tôn dân tộc - Phản ánh lòng yêu nước, lòng căm thù giặc, đòi quyền sống quyền làm người - Tố cáo chế độ phong kiến II/Các dạng đề Dạng đề từ 2- điểm Đề 1: Nêu vai trò vị trí văn học trung đại văn học Việt Nam * Gợi ý: - Văn học trung đại có vai trò vị trí quan trọng đây là mốc đầu tiên, chặng đường đầu tiên văn học Về sau này các đặc tính văn học đại bắt nguồn từ văn học trung đại - Nội dung tư tưởng văn học trung đại có tính chất bao trùm nên văn học dân tộc phản ánh lòng yêu nước, lòng căm thù giặc, đòi quyền sống quyền làm người Sau này văn học đại phản ánh sâu sắc nôi dung trên, nhiên tư hai thời kỳ khác nhau, nhu cầu phản ánh khác nên phương thức biểu đạt khác Dạng đề từ 5- điểm Đề 2: Văn học trung đại có giai đoạn? Kể tên tác phẩm tiêu biểu cho giai đoạn qua đó đưa nhận xét phát triển giai đoạn văn học *Gợi ý: Văn học trung đại có giai đoạn: a Giai đoạn 1: Từ kỷ X > kỷ XV - Tác phẩm tiêu biểu: Nam Quốc Sơn Hà, Chiếu dời đô, Hịch tướng sĩ, Bình ngô đại cáo.- Văn học thời kỳ này phần lớn hướng tư tưởng trung quân ái quốc, phục vụ cho các kháng nhiến và xây dựng đất nước vì mang đậm tình yêu nước, khí phách hào hùng và lòng tự hào dân tộc (12) b Giai đoạn 2: Từ kỷ XVI > nửa đầu kỷ XVIII - Tác phẩm tiêu biểu: Truyền kỳ mạn lục( Nguyễn Dữ), Luận pháp học ( Nguyễn Thiếp) - Các tác phẩm chịu ảnh hưởng văn học Trung Quốc, chưa có lối riêng đã đề cao ý thức dân tộc, bắt đầu ca ngợi sống, đạo lý người c Giai đoạn 3: Từ nửa cuối kỷ XVIII đến hết kỷ XIX - Tác phẩm tiêu biểu:Truyện Kiều(Nguyễn Du), Lục Vân Tiên( Nguyễn Đình Chiểu), thơ Hồ Xuân Hương - VH phát triển mạnh mẽ, có nhiều chuyển bến lớn nhằm thoát khỏi ảnh hưởng văn họcTrung Quốc tạo nên đặc trưng riêng văn học dân tộc Hầu hết các tác phẩm thời kỳ này viết chữ Nôm và phong phú thể loại III Bài tập nhà Dạng đề từ 2-3 điểm Đề 1: Hệ thống các tác phẩm văn học trung đại đã học chương trình Ngữ văn (tập một) theo mẫu sau: STT Tác phẩm Tác giả Nội dung chính Nghệ thuật Gợi ý: HS dựa vào SGK và kiến thức đã học để làm bài tập này Dạng đề từ 5-7 điểm Đề 2: Nêu nội dung chính văn học trung đại *Gợi ý: -VHTĐ hình thành và phát triển khuôn khổ nhà nước phong kiến vì chịu chi phối lớn đạo Nho với Tam cương, Ngũ thường nên giai đoạn đầu nội dung văn học đã hoàn toàn thủ tiêu cái tôi cá nhân, đòi hỏi bổn phận trách nhiệm người, đặc biệt là bổn phận người đàn ông “ Quân- Sư -Phụ” đồng thời phải quên thân - Sang đến giai đoạn nội dung văn học đề cao chuẩn mực Tam cương, Ngũ thường song đã bắt đầu phản ánh sống đời thường, đề cao cái “tôi” - Giai đoạn nội dung văn học đã phát huy và phản ánh cùng lúc nhiều đề tài khác nhau: + Các biến cố lịch sử xã hội +Tố cáo vạch trần mặt thối nát chế độ phong kiến +Phản ánh số phận người, đặc biệt là thân phận người phụ nữ xã hội phong kiến (13) + Bày tỏ kín đáo tâm yêu nước, đề cao đạo lý làm người, ca ngợi sống ************************************************************* Tiết 3,4: CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG (TrÝch TruyÒn k× m¹n lôc - NguyÔn D÷) A TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN Tác giả: - Nguyễn Dữ sống kỷ XVI, giai đoạn chế độ xã hội phong kiến từ đỉnh cao phát triển, bắt đầu rơi vào tình trạng suy yếu - Nguyễn Dữ làm quan năm ẩn, giữ cách sống cao đến trọn đời, dù qua tác phẩm, ông tỏ quan tâm đến xã hội và người Tác phẩm: Vị trí đoạn trích: "Chuyện người gái Nam Xương" là truyện thứ 16 số 20 truyện Truyền kỳ mạn lục a Nội dung: - Chuyện kể đời và cái chết thương tâm Vũ Nương - Chuyện thể niềm cảm thương số phận oan nghiệt người phụ nữ Việt Nam chế độ phong kiến, đồng thời khẳng định vẻ đẹp truyền thống họ b Nghệ thuật: - Nghệ thuật dựng truyện - Miêu tả nhận vật - Sử dụng yếu tố tự kết hợp với trữ tình c Chủ đề - Số phận oan nghiệt người phụ nữ có nhan sắc, đức hạnh chế độ phong kiến B CÁC DẠNG ĐỀ: Dạng đề điểm Đề 1: Ý nghĩa các yếu tố kỳ ảo " Chuyện người gái Nam Xương" Gợi ý: a Mở đoạn: - Giới thiệu khái quát đoạn trích b Thân đoạn: - Các yếu tố kỳ ảo truyện: + Phan Lang nằm mộng thả rùa + Phan Lang gặp nạn, lạc vào động rùa, gặp Linh Phi, cứu giúp, gặp lại Vũ Nương, xứ giả Linh Phi rẽ đường nước đưa dương + Vũ Nương lễ giải oan trên bến Hoàng Giang lung linh, huyền ảo lại biến - Ý nghĩa các chi tiết kỳ ảo (14) + Làm hoàn chỉnh thêm nét đẹp vốn có nhân vật Vũ Nương: Nặng tình, nặng nghĩa, quan tâm đến chồng con, phần mộ tổ tiên, khao khát phục hồi danh dự + Tạo nên kết thúc phần nào có hậu cho câu chuyện + Thể ước mơ lẽ công đời nhân dân ta c Kết đoạn: - Khẳng định ý nghĩa yếu tố kỳ ảo truyện Dạng đề điểm Đề : Cảm nhận em văn "Chuyện người gái Nam Xương"của Nguyễn Dữ *Gợi ý a Mở bài - Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm - Nêu giá trị nhân đạo, thực và nghệ thuật đặc sắc truyện b Thân bài: Giá trị thực: - Tố cáo xã hội phong kiến bất công, thối nát + Chàng Trương sống bên gia đình hạnh phúc phải lính + Mẹ già nhớ thương, sầu não, lâm bệnh qua đời + Người vợ phải gánh vác công việc gia đình - Người phụ nữ là nạn nhân lễ giáo phong kiến bất công + Vũ Thị Thiết là người thuỷ chung, yêu thương chồng con, có hiếu với mẹ + Trương Sinh là người đa nghi, hồ đồ, độc đoán -> đẩy Vũ Nương đến cái chết thảm thương + Hiểu thật Trương Sinh ân hận thì đã muộn Giá trị nhân đạo - Đề cao, ca ngợi phẩm hạnh cao quý người phụ nữ qua hình ảnh Vũ Nương + Đảm đang: Thay chồng gánh vác việc nhà + Hiếu thảo, tôn kính mẹ chồng + Chung thuỷ: Một lòng, chờ chồng Giá trị nghệ thuật: - Ngôn ngữ, nhân vật - Kịch tính truyện bất ngờ - Yếu tố hoang đường kỳ ảo c Kết bài: - Khẳng định lại giá trị nội dung truyện - Truyện là bài học nhân sinh sâu sắc hạnh phúc gia đình C BÀI TẬP VỀ NHÀ: (15) Dạng đề điểm: Đề 1: Viết đoạn văn ngắn (8 đến 10 dòng) tóm tắt lại "Chuyện người gái Nam Xương"của Nguyễn Dữ * Gợi ý: - Vũ Nương là người gái thuỳ mị, nết na Chàng Trương là gia đình hào phú vì cảm mến đã cưới nàng làm vợ Cuộc sống gia đình xum họp đầm ấm, xảy binh đao, Trương Sinh phải đăng lính, nàng nhà phụng dưỡng mẹ già, nuôi Khi Trương Sinh thì đã biết nói, đứa trẻ ngây thơ kể với Trương Sinh người đêm đêm đến với mẹ nó Chàng máu ghen, mắng nhiệc vợ tệ, đánh đuổi đi, khiến nàng phẫn uất, chạy bến Hoàng Giang tự Khi hiểu nỗi oan vợ, Trương Sinh đã lập đàn giải oan cho nàng Dạng đề điểm Đề 1: Cảm nhận em nhân vật Vũ Nương tác phẩm " Chuyện người gái Nam Xương"của Nguyễn Dữ * Gợi ý: a Mở bài: - Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm - Vẻ đẹp, đức hạnh và số phận Vũ Nương b Thân bài: - Vũ Nương là người phụ nữ đẹp - Phẩm hạnh Vũ Nương: + Thuỷ chung, yêu thương chồng (khi xa chồng ) + Mẹ hiền (một mình nuôi nhỏ ) + Dâu thảo (tận tình chăm sóc mẹ già lúc yếu đau, lo thuốc thang ) - Những nguyên nhân dẫn đến bi kịch Vũ Nương + Cuộc hôn nhân bất bình đẳng + Tính cách và cách cư sử hồ đồ, độc đoán Trương Sinh + Tình bất ngờ (lời đứa trẻ thơ ) - Kết cục bi kịch là cái chết oan nghiệt Vũ Nương - Ý nghĩa bi kịch: Tố cáo xã hội phong kiến - Giá trị nhân đạo tác phẩm b Kết bài:- Khẳng định lại giá trị nội dung, nghệ thuật tác phẩm Cñng cè: GV hÖ thèng kiÕn thøc Híng dÉn tự học: -Häc bµi , n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp n¾m v÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt t¸c phÈm *************************************************************** (16) THÁNG 10 BUỔI Ngày soạn: NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU Ngày dạy: I Mục tiêu cần đạt KiÕn thøc: - Hs hiểu đợc tiểu sử, đời và thân nghiệp tác giả Nguyễn Du.Túm tắt tác phẩm Truyện Kiều.Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm TruyÖn KiÒu - Hs cảm nhận đợc phẩm chất ngời phụ nữ Việt Nam và số phân họ qua nh©n vËt Thuý KiÒu Kỹ năng: Hs có kỹ cảm nhận truyện thơ nôm trung đại Thái độ: Hs có thái độ trân trọng ngợi ca ngời phụ nữ, thông cảm với nỗi đau mà họ phải gánh chịu, đồng thời có thái độ phê phán, tố cáo bất công x· héi pk xa II ChuÈn bÞ ThÇy : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt TPVH trung đại III Lªn líp 1.Tæ chøc: 2.KiÓm tra: KÕt hîp «n tËp 3.Bµi míi TIẾT 1,2: A TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN: Hoạt động thầy và trò * Hoạt động I: Tác phẩm Truyện Kiều Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả ? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ tiÓu sö, đời tác giả Nguyễn Du - Hs: - ND sinh trởng gia đình đại quý téc, nhiều đời làm quan dới triều Lê - NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, thông minh, ham học lại đợc hun đúc từ gia đình cã truyÒn thèng hiÕu häc - Tuy xuất thân gia đình đại quý tộc phong kiến nhng sau gia đình sa sút (do sụp đổ triều Lê) Bản thân ND mồ côi sím: n¨m 11 tuæi cha mÊt, 13 tuæi mÑ còng qua đời, anh chị em li tán ngời nơi - Suèt 10 n¨m trêi sèng phiªu b¹t tr«i næi kh«ng n¬i ®©u lµ bÐn rÔ - ¤ng lu«n buån rÇu tríc sù diÖt vong cña v¬ng triÒu Lª Cuèi cïng vÒ quª ë díi ch©n nói Hång LÜnh «ng thÝch ®i s¨n, ®i c©u uèng rîu, lµm th¬, ®i nghe h¸t phêng v¶i - 1802 NguyÔn ¸nh lËp nhµ NguyÔn: Nguyễn Du đợc mời làm quan Gv: Năm 1813 đợc làm trởng phái đoàn tuế cống nhà Thanh lúc đợc thăng chức Tham Néi dung I TruyÖn KiÒu- NguyÔn Du T¸c gi¶ NguyÔn Du - ND sinh trëng mét gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan dới triều Lª - NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, th«ng minh, ham học lại đợc hun đúc từ gia đình cã truyÒn thèng hiÕu häc - Tuy xuÊt th©n mét gia đình đại quý tộc phong kiến nhng sau gia đình sa sút (do sụp đổ triều Lê) B¶n th©n ND må c«i sím: n¨m 11 tuæi cha mÊt, 13 tuæi mẹ qua đời, anh chị em li t¸n mçi ngêi mét n¬i - Suèt 10 n¨m trêi sèng phiªu b¹t tr«i næi kh«ng n¬i ®©u lµ bÐn rÔ (17) chi bé lễ và giữ chức đó 1820 đợc lệnh xứ lần nhng cha kịp thì bị bệnh qua đời 108 ông mắc bệnh và qua đời ND là đại thi hào vĩ đại dân tộc Danh nhân văn hoá giới, ông có nhiều tác phẩm đặc sắc ? Cuộc đời và thời đại Nguyễn Du có ảnh hởng ntn đến nghiệp sáng tác ông Hoạt động 2: Sự nghiệp sáng tác Nguyễn Du ? Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Du - Hs: + T¸c phÈm ch÷ H¸n: Thanh Hiªn thi tËp, Nam trung t¹p ng©m, B¾c hµnh t¹p lôc (243 bµi) + T¸c phÈm ch÷ N«m: V¨n tÕ thËp lo¹i chóng sinh, TruyÖn KiÒu Nguồn gốc: - Dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện Thanh Tâm Tài Nhân (Trung quốc) phần sáng tạo Nguyễn Du là lớn - Lúc đầu có tên: “Đoạn trường Tân Thanh”, sau đổi thành “Truyện Kiều” Kết luận: Là tác phẩm văn xuôi viết chữ Nôm + Tước bỏ yếu tố dung tục, giữ lại cốt truyện và nhân vật + Sáng tạo nghệ thuật: Nghệ thuật tự sự, kể chuyện thơ + Nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc + Tả cảnh thiên nhiên * Thời điểm sáng tác: - Viết vào đầu kỷ XIX (1805-1809) - Gồm 3254 câu thơ lục bát - Xuất 23 lần chữ Nôm, gần 80 lần chữ quốc ngữ - Bản Nôm đầu tiên Phạm Quý Thích khắc trên ván, in Hà Nội - Năm 1871 cổ còn lưu trữ thư viện Trường Sinh ngữ Đông - Pháp - Dịch 20 thứ tiếng, xuất 19 nước trên toàn giới - Năm 1965: kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du, Truyện Kiều xuất chữ Tiệp, Nhật, Liên Xô, Trung Quốc, Đức, Ba Lan, Hunggari, Rumani, CuBa, Anbani, Bungari, Campuchia, Miến Điện, Ý, Angieri, Ả rập,… Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Du T¸c phÈm TruyÖn KiÒu + Gặp gỡ và đính ớc + Gia biÕn vµ lu l¹c + §oµn tô Tóm tắt tác phẩm: Phần 1: + Gặp gỡ và đính ước + Gia - tài sản (18) * Đại ý: Truyện Kiều là tranh thực xã hội bất công, tàn bạo; là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch người, tiếng nói lên án lực xấu xa và khẳng định tài năng, phẩm chất, thể khát vọng chân chính người Hoạt động 3: Tóm tắt Truyện Kiều ? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ TPTK - Hs: + ThÓ lo¹i: TruyÖn th¬ n«m gåm 3254 c©u th¬ lôc b¸t + LÊy cèt truyÖn tõ TP:"Kim V©n KiÒu Truyện" TTTN- TQ để sáng tác TK(§TTT) ? Em h·y tãm t¾t néi dung t¸c phÈm Truyªn KiÒu - Hs: Tãm t¾t theo bè côc cña t¸c phÈm: + Gặp gỡ và đính ớc + Gia biÕn vµ lu l¹c + §oµn tô * Hoạt động II: Giá trị Truyện Kiều Hoạt động 1: Nghệ thuật ? Em h·y kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng gi¸ trÞ vÒ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm TruyÖn KiÒu - Hs: + T¸c phÈm lµ sù kÕt tinh thµnh tùu nghÖ thuËt v¨n häc d©n téc trªn c¸c ph¬ng diÖn: Ng«n ng÷, thÓ lo¹i + NghÖ thuËt ng«n tõ cã bíc ph¸t triÓn vît bËc: DÉn chuyÖn, miªu t¶ hiªn nhiªn, kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch vµ miªu t¶ t©m lÝ Gv:Tác phẩm đợc dịch nhiều thứ tiếng và đợc giới thiệu nhiều nớc trên giới Hoạt động 2: Nội dung ? Giá trị thực tác phẩm Truyện Kiều đợc thể nh nào - Hs: Tp lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ mét XH bÊt c«ng tµn b¹o ? Sự bất công thối nát XHPK đợc ND tái hiÖn víi nh÷ng bé mÆt nµo - Hs: Tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t l¹i + Tè c¸o XHPK thèi n¸t víi nh÷ng kÎ bÊt tµi: H.T.HiÕn + Nh÷ng kÓ ®Çu tr©u mÆt ngùa, bu«n thÞt b¸n ngêi, lµm giµu trªn th©n x¸c ngêi phô n÷: Tó Bµ, MGS… + Nh÷ng kÎ mu m« s¶o quyÖt, nham hiÓm: Ho¹n Th ? Giá trị nhân đạo tác phẩm là gì - Hs: TP là tiếng nói khẳng định, đề cao tài nh©n phÈm vµ nh÷ng kh¸ väng ch©n chÝnh cña ngêi: QuyÒn sèng, tù do, t×nh yªu, h¹nh + Gặp gỡ Kim Trọng + Đính ước thề nguyền Phần 2: + Gia biến lưu lạc + Bán mình cứu cha + Vào tay họ Mã + Mắc mưu Sở Khanh, vào lầu xanh lần + Gặp gỡ làm vợ Thúc Sinh bị Hoạn Thư đầy đoạ + Vào lầu xanh lần 2, gặp gỡ Từ Hải + Mắc lừa Hồ Tôn Hiến +Nương nhờ cửa Phật Phần 3: Đoàn tụ gia đình, gặp lại người xưa II Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm TruyÖn KiÒu Gi¸ trÞ ngÖ thuËt T¸c phÈm lµ sù kÕt tinh thµnh tùu nghÖ thuËt v¨n häc d©n téc trªn c¸c ph¬ng diÖn: Ng«n ng÷, thÓ lo¹i Gi¸ trÞ néi dung - Gi¸ trÞ hiÖn thùc Tp lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ mét XH bÊt c«ng tµn b¹o: Quan lại bất tài, XH đồng tiÒn… - Giá trị nhân đạo: Đề cao tài n¨ng nh©n phÈm vµ nh÷ng kh¸ väng ch©n chÝnh cña ngêi: QuyÒn sèng, tù do, t×nh yªu, h¹nh phóc… (19) phóc… TIẾT 3,4 : B CÁC DẠNG ĐỀ: Dạng đề điểm: Đề 1: Tóm tắt ngắn gọn tác phẩm Truyện Kiều 20 dòng * Gợi ý:Tóm tắt truyện Phần Gặp gỡ và đính ước - Chị em Thúy Kiều chơi xuân, Kiều gặp Kim Trọng ( bạn Vương Quan ) quyến luyến - Kim Trọng tìm cách dọn đến gần nhà, bắt cành thoa rơi, trò chuyện cùng Thuý Kiều, Kiều- Kim ước hẹn nguyền thề Phần Gia biến và lưu lạc - Kim hộ tang chú, gia đình Kiều gặp nạn Kiều bán mình chuộc cha - Gặp Thúc Sinh, Chuộc khỏi lầu xanh Bị vợ Hoạn Thư đánh ghen, bắt Kiều hành hạ trước mặt Thúc Sinh - Kiều xin Quan Âm Các, Thúc Sinh đến thăm, bị Hoạn Thư bắt, Kiều sợ bỏ trốn ẩn náu chùa Giác Duyên Kiều rơi vào tay Bạc Bà, lại rơi vào lầu xanh lần hai - Kiều gặp Từ Hải, chuộc khỏi lầu xanh Kiều báo ân báo oán Bị mắc lừa HồTôn Hiến Từ Hải chết Kiều bị gán cho viên Thổ quan Kiều nhảy xuống dòng Tiền Đường tự Sư bà Giác Duyên cứu thoát tu chùa Phần Đoàn tụ - Sau hộ tang trở gả Thúy Vân, Kim khôn nguôi nhớ Kiều, tìm kiếm Kiều Kim lập đàn lễ, gặp Kiều, gia đình sum họp Kiều không muốn nối lại duyên xưa Chỉ coi là bạn Đề 2: Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật Tác phẩm Truyện Kiều - Nguyễn Du * Gợi ý: Nội dung: - Giá trị nhân đạo: Đề cao tự do, ước mơ đẹp tình yêu; khát vọng công lí, khát vọng quyền sống Ca ngợi phẩm chất người (Kiều: Đẹp, tài, trí, hiếu thảo, trung hậu, vị tha) - Giá trị thực: Bức tranh thực xã hội bất công Tiếng nói lên án, tố cáo các lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống người Nghệ thuật: - Truyện Kiều là kết tinh tthành tựu nghệ thuật văn học dân tộc trên các phương diện ngôn ngữ thể loại (Văn học dân tộc; thể thơ lục bát; nghệ thuật tự ; Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên ; khắc hoạ tính cách , tâm lý người) (20) Dạng đề điểm: Đề 1: Giới thiệu nét tác giả Nguyễn Du * Gợi ý: Bản thân - Sinh 3.1.1766 (Năm Ất Dậu niên hiệu Cảnh Hưng) Mất 16.9.1820 Tên chữ Tố Như hiệu Thanh Hiên - Quê Tiên Điền, Nghi Xuân , Trấn Nghệ An 10 tuổi mồ côi mẹ - Là năm người tiếng đương thời Gia đình - Đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống khoa bảng Có lực bậc lúc - Cha là Nguyễn Nghiễm - nhà văn - nhà nghiên cứu sử học- nhà thơ và làm tể tướng - Mẹ là Trần Thị Tần xuất thân dòng dõi bình dân, người xứ Kinh Bắc, là vợ thứ ba và ít chồng 32 tuổi -Thuở niên thiếu Nguyễn Du chịu nhiều ảnh hưởng mẹ Thời đại - Cuối Lê đầu Nguyễn - thời kì phong kiến Việt Nam suy tàn , giai cấp thống trị thối nát, đời sống xã hội đen tối, nhân dân dậy khởi nghĩa Khởi nghĩa Tây Sơn Cuộc đời - Từng làm quan cho nhà Lê, chống lại Tây Sơn thất bại, định trốn vào Nam theo Nguyễn Ánh không thành, bị bắt thả - Sống lưu lạc miền Bắc, quê ẩn, nếm trải cay đắng - Năm 1802 làm quan cho triều Nguyễn, tài giỏi cử xứ sang Trung Quốc hai lần Sự nghiệp thơ văn - Ông để lại di sản văn hóa lớn cho dân tộc: + Thơ chữ Hán: Thanh Hiên Thi Tập, Bắc hành tạp lục, Nam Trung tạp ngâm + Thơ chữ Nôm: Đoạn Trường Tân Thanh (Truyện Kiều),Văn chiêu hồn,Văn tế sống hai cô gái trường lưu Tư tưởng tình cảm - Đối với kẻ thuộc tầng lớp trên, tướng lĩnh hay quan lại cao cấp Nguyễn Du vạch trần tội ác chúng - Đối với người bất hạnh ông dành hết tình thương đặc biệt là phụ nữ và trẻ em * Tóm lại: - Sợi đỏ xuyên suốt toàn tác phẩm Nguyễn Du từ chữ Hán đến truyện Kiều, văn chiêu hồn sáng ngời Chủ nghĩa nhân đạo Mặc dù sinh gia đình quý tộc, Nguyễn Du lăn lộn nhiều sống, yêu thương quần chúng, lắng nghe tâm hồn, nguyện vọng quần chúng nên ông ý thức vấn đề (21) trọng đại đời.Với tài nghệ thuật tuyệt vời ông đã làm cho vấn đề trọng đại càng trở nên thiết hơn, da diết hơn, nóng bỏng hơn.Thơ Nguyễn Du dù chữ Hán hay Nôm đạt tới trình độ điêu luyện Riêng truyện Kiều là công hiến to lớn ông phát triển văn học dân tộc - Nguyễn Du - đại thi hào dân tộc- người đặt móng cho ngôn ngữ văn học dân tộc- danh nhân văn hóa giới - Thơ Nguyễn Du là niềm tự hào dân tộc – Niềm tự hào văn học Việt Nam - Tố Hữu ca ngợi: Tiếng thơ động đất trời Nghe non nước vọng lời ngàn thu Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du Tiếng thương tiếng mẹ ru ngày.” Cñng cè: GV hÖ thèng kiÕn thøc Híng dÉn tự học: -Häc bµi , n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp n¾m v÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt t¸c phÈm TruyÖn KiÒu ****************************************** (22) Th¸ng 11 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU I Mục tiêu cần đạt KiÕn thøc: - Hs nắm đợc giá trị nội dung và nghệ thuật TPTK qua các đoạn trích sgk - Hs cảm nhận đợc phẩm chất ngời phụ nữ Việt Nam và số phân họ qua nh©n vËt Thuý KiÒu Kỹ năng: Hs có kỹ cảm nhận truyện thơ nôm trung đại, có kỹ phân tÝch nh©n vËt Thái độ: Hs có thái độ trân trọng ngợi ca ngời phụ nữ, thông cảm với nỗi đau mà họ phải gánh chịu, đồng thời có thái độ phê phán, tố cáo bất công x· héi pk xa II ChuÈn bÞ ThÇy : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt TPVH trung đại III TiÕn tr×nh lªn líp ổn định tổ chức: KiÓm tra.bµi cò: KiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi ë nhµ cña häc sinh Bµi míi: TIẾT 1,2: Hoạt động thầy và trò Néi dung * Hoạt động I: Văn bản: Chị em Thuý Kiều I V¨n b¶n: ChÞ em Thuý ? Nªu vÞ trÝ xuÊt xø cña ®o¹n trÝch Tp KiÒu TruyÖn KiÒu - Hs: Nªu, Gv nhËn xÐt bæ sung chèt kiÕn thøc ? Hãy cho biết đại ý đoạn trích Chị em Thuý KiÒu - Hs: Vẻ đẹp Thuý Vân, tài sắc Thuý KiÒu Gv: Sau câu thơ miêu tả vể đẹp chung Chị em Thuý Kiều, Nguyễn Du đã miêu tả cụ thể vẻ đẹp ngời Trớc hết là vể đẹp cña Thuý V©n Ch©n dung Thuý V©n Hoạt động 1: Vẻ đẹp Thuý Vân ? Vẻ dẹp Thuý vân đợc miêu tả qua các từ ng÷, h×nh ¶nh nµo - Tõ ng÷: Trang träng, thua, nhêng - H×nh ¶nh: Khu«n tr¨ng nÐt ngµi, hoa cêi, ngäc thèt… ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ bót ph¸p miªu t¶ cña ND - Thuý Vân mang vẻ đẹp qua ®o¹n th¬ trªn tròn đầy êm ái.- vẻ đẹp - Tõ ng÷ gîi t¶, bót ph¸p íc lÖ cè ®iÓn ? Em có cảm nhận ntn vẻ đẹp Thuý Vân trung thực phúc hậu vừa quí ph¸i qua ngßi bót miªu t¶ cña NguyÔn Du - Thuý Vân mang vẻ đẹp tròn đầy êm ái.một vẻ đẹp trung thực phúc hậu vừa quí phái Gv: Vẻ đẹp Thuý Vân tạo phù hợp êm đềm với thiên nhiên, đợc thiên nhiên nhờng (23) nhÞn Nhµ th¬ ND nh muèn dù ®o¸n vÒ mét cuéc đời bình lặng, suôn sẻ Thuý vân Hoạt động 2: Vẻ đẹp Kiều ? Theo thø tù giíi thiªu c¸c hµnh viªn rong mộ gia đình thì thờng giới thiệu chị trớc em sau T¹i ND l¹i giíi thiÖu em tríc chÞ sau - Hs: Th¶o luËn tr¶ lêi, Gv nhËn xet bæ sung ch«t kiÕn thøc Gv: vÉn b»ng bót ph¸p íc lÖ, h×nh ¶nh Èn dô, tõ ngữ gợi tả, Nguyễn Du đã làm bật đợc chân dung Thuý KiÒu c¶ vÒ tµi lÉn s¾c ? Em c¶m nhËn nh thÕ nµo vÒ nhan s¾c Thuý KiÒu - Hs: Mét ngêi phô n÷ tuyÖt s¾c giai nh©n- mét vẻ đẹp nghiêng nớc nghiêng thành ? Em hiÓu ntn vÒ dông ý cña ND miªu t¶ TK qua c©u th¬: Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh - Hs: ND muốn dự đoán đời éo le ®au khæ cña nµng KiÒu ? Tµi n¨ng cña Thuý KiÒu gåm nh÷ng tµi n¨ng nµo - Hs: CÇm, kú, thi, ho¹ ? Tài đó đợc ND miêu tả qua các từ ngữ nµo - Hs: Vốn sẵn, pha nghề, nghề riêng, ăn đứt… Gv: Các từ ngữ mức độ khẳng định tài n¨ng vît tréi, h¬n h¼n cña KiÒu so víi ngêi kh¸c ChØ víi mét b¶n nh¹c cã tªn lµ "b¹c mÖnh", KiÒu còng lµm ngêi nghe ph¶i sÇu n·o, buån phiÒn ? Những đăc sắc nghệ thuật đợc ND thể qua ®o¹n trÝch nµy - Hs: H×nh ¶nh íc lÖ cæ ®iÓn, ch©n dung nh©n vËt mang tÝnh c¸ch, sè phËn ? Tình cảm nhân đạo đợc tác gỉ thể ntn qua ®o¹n trÝch - Hs: Ngợi ca vể đẹp và phẩm chất ngời phụ n÷ XHP ? T¹i nãi ch©n dung nh©n vËt Thuý KiÒu vµ Thuý V©n mang tÝnh c¸ch sè phËn: Gîi ý: Lêi dù ®o¸n sè phËn cña ¸c gi¶ NguyÔn Du * Hoạt động 2: Văn bản: Cảnh ngày xuân ? Nªu vÞ trÝ xuÊt xø cña ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n - Hs: Tr¶ lêi, Gv tæ chøc nhËn xÐt bæ sung ? §Ó lµm næi bËt lªn khung c¶nh ngµy xu©n, nhµ thơ Nguyễn Du đã miêu tả nh nào - Hs: + C¶nh thiªn nhiªn mïa xu©n + C¶nh CETK ®i lÔ héi tiÕt minh + C¶nh chÞ em Thuý KiÒu vÒ Ch©n dung cña KiÒu - Thuý KiÒu lµ mét ngêi phô n÷ tuyÖt s¾c giai nh©n- mét vÎ đẹp nghiêng nớc nghiêng thµnh - Tài Kiều đạt mức độ lí tởng thêo quan niệm thÈm mü phong kiÕn II V¨n b¶n: C¶nh ngµy xu©n * Bµi tËp1: C¶m nh©n cña em vÒ khung c¶nh thiªn nhiªn (24) * Bµi tËp1: C¶m nhËn cña em vÒ khung c¶nh thiªn nhiªn mïa xu©n vµ c¶nh lÔ héi qua ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n Gv: Tæ chøc cho Hs c¶m nhËn th«ng qua hÖ thèng c©u hái gîi më * BTTN mïa xu©n(4 c©u ®Çu) ? Bức tranh thiên nhiên mùa xuân đợc tác giả NguyÔn Du miªu t¶ qua c¸c h×nh ¶nh nµo - Hs: + Chim Ðn ®a thoi + Cá non xanh tËn ch©n trêi + Cµn hoa lª tr¾ng ? Em nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt t¶ c¶nh cña ND qua ®o¹n th¬ trªn - Hs: + H×nh ¶nh chim Ðn võa thùc, võa cã ý nghÜa tîng trng + Mµu s¾c hµi hoµ tíi møc tuyÖt diÖu: Mµu xanh cña da trêi, mµu tr¾ng cña b«ng hoa lª ? Hiệu việc sử dụng các hình ảnh đó là g× - Hs: Gîi t¶ mét bøc tranh xu©n thËt míi mÎ tinh kh«i, trÎo, võa nhÑ nhµng khiÕt víi đầy hơng vị, đờng nét và màu sắc * C¶nh lÔ héi ? Cảnh lễ hội đợc tác giả ND miêu tả qua hoạt động, đố là hoạt động nào - Hs: Hai hoạt động + LÔ t¶o mé + Hội đạp ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ ngßi bót miªu t¶ cña t¸c gi¶ ®o¹n th¬ nµy - Hs: + Dïng c¸c tõ l¸y cã gi¸ trÞ gîi t¶ cao + H×nh ¶nh so s¸nh: Ngùa xe nh … nh nªm + Sö dông nhiÒu tõ ng÷ H¸n ViÖt: Tµi tö, giai nhân, tảo mộ, đạp + H×nh ¶nh Èn dô: Yõn anh ? Tác dụng cách diễn đạt đó là gì - Hs: Miªu t¶ c¶nh lÔ héi thËt tÊp lËp rén rµng, nh÷ng ngêi tham gia lÔ héi víi d¸ng ®iÖu ung dung th¶n Gv: Những trai tài, gái sắc ngoài mục đích chơi xuân còn sắm sửa lễ vật để tảo mộ Họ rắc thoi vàng vó, đốt giấy tiền vàng mã để tởng nhớ ngời đã khuất * Thùc hµnh * Bµi tËp 2: C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña chÞ em Thuý KiÒu c¶nh vÒ.(Lµm t¹i líp) Gv: Gîi ý cho Hs: - NghÖ thuËt: + Tõ l¸y: Tµ tµ, thanh, nao nao, nho nhá, th¬ thÈn + Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh - Néi dung: + T©m tr¹ng buå, lu luyÕn cña mïa xu©n vµ c¶nh lÔ héi qua ®o¹n trÝch C¶nh a) Khung c¶nh mïa xu©n - Bøc tranh xu©n thËt míi mÎ tinh kh«i, trÎo, võa nhÑ nhàng khiết với đầy hơng vị, đờng nét và màu sắc b) C¶nh lÔ héi - C¶nh lÔ héi thËt tÊp lËp rén rµng - Ngêi tham gia lÔ héi lµ nh÷ng trai tµi g¸i s¾c víi d¸ng ®iÖu ung dung th¶n * Bµi tËp 2: C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña chÞ em Thuý KiÒu c¶nh vÒ (25) CETK ngày hội đã tan, ngày vui chóng tàn + Lam næi bËt niÒm tha thiÕt víi cuéc sèng cña TK Gv: Quan s¸t nh¾c nhë Hs lµm bµi tËp, kÕt hîp rÌn kü n¨ng viÕt v¨n c¶m nhËn cho Hs §¨c biÖt lµ nh÷ng Hs yÕu kÐm TIẾT 3,4 NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU * Hoạt động 1: Văn Kiều lầu Ngng Bích ? Tãm t¾t néi dung phÇn tríc ®o¹n KiÒu ë lÇu Ngng BÝch - Hs: Tãm t¾ tõ chç: Sau KT vÒ quª hé tang chó… KiÒu r¬i vµo tay Tó bµ vµ MGS ? ë lÇu Ngng bÝch KiÒu cã nh÷ng t©m tr¹ng nµo - Hs: Th¶o luËn tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t thµnh ý chÝnh + T©m tr¹ng ®au buån ©u lo cña KiÒu qua c¸i nh×n c¶nh vËt (6 c©u ®Çu) + T©m tr¹ng th¬ng nhí Kim Träng, th¬ng nhí cha mẹ qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm (8 câu cuèi) *: Nçi ®au buån ©u lo cña KiÒu ? Nỗi đau buồn Kiều đợc ND miểu tả cụ thể ntn c©u th¬ ®Çu Gîi ý tr¶ lêi: + Buån lo tríc c¶nh bÞ giam láng "Kho¸ xu©n" + Tr¬ träi g÷a kh«ng gian mªnh m«ng hoang v¾ng: Bèn bÒ b¸t ng¸t, non xa tr¨ng gÇn…( H×nh ¶nh võa thùc, võa mang tÝnh íc lÖ) + C¶m gi¸c vÒ kh«ng gian tuÇn hoµn khÐp kÝn: Mây sớm đèn khuya I V¨n b¶n KiÒu ë lÇu Ngng BÝch T©m tr¹ng ®au buån ©u lo cña KiÒu qua c¸i nh×n c¶nh vËt + Buån lo tríc c¶nh bÞ giam láng "Kho¸ xu©n" + Tr¬ träi g÷a kh«ng gian mªnh m«ng hoang v¾ng: Bèn bÒ b¸t ng¸t, non xa tr¨ng gÇn…( H×nh ¶nh võa thùc, võa mang tÝnh íc lÖ) + C¶m gi¸c vÒ kh«ng gian *: Nçi th¬ng nhí cña KiÒu tuÇn hoµn khÐp kÝn: M©y sím ? Nhớ đến KT, Kiều nhớ gì đèn khuya - Nhớ đêm trăng hanh hai ngời hò hẹn, Tâm trạng thơng nhớ Kim chÐn t¹c chÐn thÒ Träng, th¬ng nhí cha mÑ qua - Thơng KT ngày đêm mòn mỏi ngóng trông chờ ngôn ngữ độc thoại nội tâm đợi tin nàng - KiÒu nghÜ ®Ðn hoµn c¶nh b¬ v¬, l¹c lâng cña mình nơi đất khách - ý thức nhân phẩm bị trà đạp - Th¬ng nhí Kim Träng ? Tình cảm Kiều cha mẹ đợc tác giả miªu t¶ ntn - Th¬ng nhí, xãt xa cho cha (26) - Hs: LÇn lît tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t thµnh ý ? Qua đó em thấy kiều là ngời phụ nữ ntn - Hs: + Cã sè phËn Ðo le, téi nghiÖp + Lµ ngêi g¸i cã tÊm lßng thuû chung son sắt, luôn ý thức đợc phẩm hạnh mình + Lµ mét ngêi hiÕu th¶o * C©u hái th¶o luËn: T¹i miªu t¶ nçi nhí cña KiÒu, ND l¹i miªu t¶ nçi nhí ngêi yªu tríc, nçi nhí cha mÑ sau C¸ch miªu t¶ nh vËy cã hîp lý kh«ng - Hs: Trao đổi trả lời Gîi ý: + Mèi t×nh ®Çu võa chím në nh míi h«m qua + Phï hîp víi t©m lý ngêi * Hoạt động 2: Truyện Lục Vân Tiên- NĐC *: T¸c gi¶, t¸c phÈm ? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÕt chÝnh vÒ t¸c gi¶ N§C vµ t¸c phÈm truyÖn Lôc V©n Tiªn Gîi ý: - T¸c gi¶: + TiÓu sö + Cuộc đời + Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña N§C - T¸c phÈm: + Thêi gian, hoµn c¶nh s¸ng t¸c + ThÓ lo¹i: TruyÖn th¬ N«m(2082 c©u th¬ lôc b¸t) + Bè côc cña v¨n b¶n: Bèn phÇn: *: Tãm t¾t v¨n b¶n ? Từ việc đọc và tìm hiểu, em hãy tóm tắt lại văn b¶n truyÖn Lôc V©n Tiªn - Hs: Tãm t¾t theo bè côc bèn phÇn + LVT cứu KNN khỏi tay bọn cớp đờng + Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n + KNN gặp nạn đợc phật bà cứu gúp + Lôc V©n Tiªn, KiÒu NguyÖt Nga GÆp l¹i Gv: Tæ chøc cho Hs nhËn xÐt, bæ sung vµ rót kinh nghiÖm *: Lôc V©n Tiªn cøu KNN ? Em h·y tãm t¾t néi dung ®o¹n trÝch trªn - Hs: Tãm t¾t Gv: Đoạn trích, NĐC đã làm bật lên phẩm chất tốt đẹp ngời trọng nghÜa, khinh tµi: Lôc V©n Tiªn, KiÒu NguyÖt Nga ? Em h·y cho biÕt h×nh ¶nh LVT hiÖn lªn qua ®o¹n trÝch víi nh÷ng phÈm chÊt nµo - Hs: + Hành động nhanh nhẹn, kịp thời + Lêi nãi m¹nh mÏ, ®Çy khÈu khÝ vµ chÝnh nghÜa + Lµ ngêi v¨n vâ song toµn, d¸m lµm viÖc mÑ - PhÈm chÊt cña KiÒu: + Cã sè phËn Ðo le, téi nghiÖp + Lµ ngêi g¸i cã tÊm lßng thuû chung son s¾t, lu«n ý thức đợc phẩm hạnh m×nh + Lµ mét ngêi hiÕu th¶o II V¨n b¶n: TruyÖn Lôc V©n Tiªn cña NguyÔn §×nh ChiÓu T¸c gi¶, t¸c phÈm - Tiểu sử, đời và nghiÖp s¸ng t¸c cña N§C - Thêi gian, hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña t¸c phÈm Tãm t¾t v¨n b¶n V¨n b¶n: LVT cøu KNN * Gi¸ trÞ néi dung: - LVT: + Hành động nhanh nhÑn, kÞp thêi, lêi nãi m¹nh mÏ, ®Çy khÈu khÝ vµ chÝnh nghÜa Lµ ngêi v¨n vâ song toµn, d¸m lµm viÖc nghÜa, s½n sµng x¶ th©n v× nghÜa + Chµng cßn lµ mét chàng trai dễ xúc động, cảm thông và luôn quan tâm đến ngêi kh¸c, c xö cã v¨n ho¸ theo lÔ gi¸o PK (27) nghÜa, s½n sµng x¶ th©n v× nghÜa + Chµng cßn lµ mét chµng trai dÔ xóc động, cảm thông và luôn quan tâm đến ngời kh¸c, c xö cã v¨n ho¸ theo lÔ gi¸o PK Gv: LVT lµ mÉu ngêi lÝ tëng mµ N§C mong muèn, nh©n d©n tr«ng chê ? KNN hiÖn lªn víi nh÷ng phÈm chÊt g× - Hs: + Lµ ngêi g¸i ch©n thËt, tr¾ng, nÕt na + HiÕu th¶o víi cha mÑ + Träng ©n nghÜa + Lµ ngêi g¸i ch©n thËt, tr¾ng, nÕt na, hiÕu th¶o víi cha mÑ + Träng ©n nghÜa V¨n B¶n: Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n - Téi ¸c cña TrÞnh H©m- Mét kẻ nhỏ nhen có tính đố kỵ *LVT gÆp n¹n ? Qua đoạn trích, NĐC muốn nói với ngời đọc Một tên lu manh bất nhân, bất nghÜa, bÊt tÝn Ng ¤ng vµ gia ®iÒu g× - Hs: + Tội ác Trịnh Hâm- Một kẻ nhỏ nhen đình có lòng nhân nghĩa, có tính đố kỵ Một tên lu manh bất nhân, bất trọng nghĩa, khinh tài nghÜa, bÊt tÝn + Ng Ông và gia đình có lòng nhân nghÜa, träng nghÜa, khinh tµi ? Những thành công nghệ thuật đợc NĐC thể hiÖn qua hai ®o¹n trÝch nµy - Hs: Th¶o luËn tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t chèt kiÕn III: Thùc hµnh thøc * Thùc hµnh tæng hîp §Ò 1: ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ ? Em hãy xác định kiểu văn cần tạo lập ND vµ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu - Hs: V¨n b¶n thuyÕt minh ? §èi tîng thuyÕt minh v¨n b¶n nµy §Ò 2: ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ - Hs: T¸c gi¶, t¸c phÈm v¨n häc ? Em giới thiệu tri thức nào đối t- NĐC và tác phẩm Truyện Lục V©n Tiªn îng - Hs: + T¸c gi¶, t¸c phÈm, thêi gian hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña t¸c phÈm + ThÓ lo¹i cña t¸c phÈm, + Tãm t¾t t¸c phÈm + Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm Gv: Tổ chức cho Hs thực hành trên sở đã hớng dẫn Cñng cè: - Bøc tranh XHPK ViÖt Nam cuèi thÕ kû XVIII ®Çu thÕ Kû XIX - NghÖ thuËt t¶ ngêi cña t¸c gi¶ NguyÔn Du qua t¸c phÈm TruyÖn KiÒu - C¸ch lµm bµi v¨n thuyÕt minh vÒ mét TPVH Híng dÉn: VÒ nhµ tiÕp tôc tãm t¾t TP, häc thuéc lßng c¸c ®o¹n trÝch, lµm c¸c bµi tập đã cho vào thực hành ********************************************** Th¸ng 11 BUỔI Ngày soạn: Ngày dạy: NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU (28) VĂN BẢN: CHỊ EM THUÝ KIỀU, CẢNH NGÀY XUÂN Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du A: Môc tiªu H/s «n tËp, cñng cè kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du vµ t¸c phÈm truyÖn kiÒu Nắm đợc gái trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc đoạn trích “chị em Thuý KiÒu” vµ “ C¶nh ngµy xu©n” Rèn kỹ đọc và phân tích tác phẩm thơ Gi¸o dôc ý thøc häc tËp tù gi¸c, tÝch cùc B: ChuÈn bÞ : C©u hái vµ bµi tËp C: Lªn líp: 1: Tæ chøc : 2: KiÓm tra: Lång ghÐp «n 3: Bµi míi TIẾT 1, A/ TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN: Nội dung: - Khắc hoạ nét riêng nhan sắc tài năng, tính cách số phậnThuý Vân, Thuý Kiều - Trân trọng, ca ngợi vẻ đẹp người - Gợi tả hoạ mùa xuân với đặc điểm riêng biệt - Thể tâm trạng nhân vật buổi du xuân Nghệ thuật: - Bút pháp nghệ thuật ước lệ, lấy vẻ đẹp thiên nhiên để gợi tả vẻ đẹp người - Tả cảnh thiên nhiên đặc sắc - Từ ngữ giàu chất tạo hình B/ CÁC DẠNG ĐỀ: Dạng đề điểm Đề 1: Cảm nhận em vẻ đẹp chung chị em Thuý Kiều qua đoạn trích Chị em Thuý Kiều Nguyễn Du * Gợi ý: - Mở đoạn: Giới thiệu chung vẻ đẹp chị em Thuý Kiều - Thân đoạn: Vẻ đẹp chung hai chị emThuý Vân, Thuý Kiều - Kết đoạn: Khẳng định vẻ đẹp cao quý chị em Thuý Kiều qua nghệ thuật tả người tài tình tác giả Nguyễn Du Đề 2: Viết đoạn văn ngắn 10 -15 dòng nêu cảm nhận em hai câu thơ: Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe nước áo quần nêm Cảnh ngày xuân (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) * Gợi ý: - Cảnh lễ hội tiết minh miêu tả thật sinh động, mang đậm nét văn hoá dân gian việt nam: Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe nước áo quần nêm (29) - Tết minh, người tập trung tảo mộ, họ là nam nữ tú sửa sang lại phần mộ người thân Không khí thật đông vui, rộn ràng thể qua loạt các từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình (Dập dìu, Ngựa xe, giai nhân- tài tử, áo quần…) Câu thơ nhịp nhàng , uyển chuyển … - Tất góp phần thể cái không khí lễ hội đông vui, náo nhiệt Một truyền thống tốt đẹp nước Á Đông Dạng đề đến7 điểm Đề 1: Cảm nhận em đoạn trích "Chị em Thúy Kiều"(Trích "Truyện Kiều" Nguyễn Du) a Mở bài - Giới thiệu chung tác giả, tác phẩm, vị trí đoạn trích; - Cảm nhận chung đoạn trích b Thân bài * Bốn câu đầu.- Vẻ đẹp chung hai chị em - Nhịp điệu, hình ảnh lựa chọn theo bút pháp ước lệ cổ điển “ Mai cốt cách mười phân vẹn mười” hoa, tuyết ước lệ cho người phụ nữ, người đẹp Hình mảnh mai, sắc rực rỡ, hương quý phái Tinh thần trắng trong, tinh khiết, Hai vế đối nhau, câu thơ trở nên tao nhã gợi cảm Âm điệu nhịp nhàng nhấn mạnh đối xứng làm bật vẻ đẹp cân đối hoàn hảo hai chị em * 16 câu tiếp theo: - Vẻ đẹp Thúy Vân và tài sắc Thúy Kiều - Bốn câu tả Thúy Vân + Hình ảnh: Khuôn mặt đầy đặn, cân đối phúc hậu, suối tóc óng mây, điệu cười, giọng nói đoan trang, làn da sáng tuyết Tác gỉa miêu tả Thúy Vân toàn vẹn nét ước lệ hình ảnh ẩn dụ thích hợp, tinh tế từ khuôn mặt, nét mày, điệu cười giọng nói, mái tóc làn da Kì diệu Nguyễn Du vừa miêu tả nhan sắc đã cho thấy số phận an bài hạnh phúc nhân vật - 12 câu tả Kiều +Số lượng câu chứng tỏ Nguyễn Du dùng hết bút lực, lòng yêu mến vào nhân vật này lấy Vân làm để làm bật Kiều, Vân xinh đẹp là Kiều còn đẹp Nếu Vân đẹp tươi thắm, hiền dịu thì Thúy Kiều lại đẹp sắc sảo “ nghiêng nước, nghiêng thành” - Trích dẫn: Thơ - Nhận xét: - Kiều đẹp tuyệt đối, - Phân tích: nghệ thuật ước lệ, tác giả điểm xuyết đôi nét dung nhan khiến Thúy Kiều lên rạng rỡ : + “làn thu thủy”: đôi măt xanh nước mùa thu gợi cảm mà huyền ảo + “ nét xuân sơn”: nét mày thản tươi xanh mơn mởn đẹp dáng núi mùa xuân tươi trẻ (30) Phân tích: phép tu từ nhân hóa, từ ngữ chọn lọc thể thái độ thiên nhiên với Kiều Với vẻ đẹp Vân thiên nhiên chẳng đố kị mà chịu thua, chịu nhường còn với vẻ đẹp Kiều “ hoa ghen”, “ liễu hờn” thể đố kị - Tả vẻ đẹp lấy từ điển cố “ cố khuynh thành, tái cố khuynh quốc" tạo súc tích, có sức gợi lớn làm bật vẻ đẹp có sức hút mạnh mẽ *Tóm lại: Vẻ đẹp Kiều gây ấn tượng mạnh, trang tuyệt sắc - Không là giai nhân tuyệt mà Kiều còn đa tài - Tài đánh đàn, Soạn nhạc: khúc “ bạc mệnh oán” (Tâm hồn đa sầu, đa cảm, phong phú Khúc nhạc dự đoán cho số phận đau khổ, bất hạnh Kiều sau này) - So với đoạn tả Thúy Vân, chức dự báo còn phong phú - Những câu thơ miêu tả nhan săc, tài dự đoán số phận đã thể quan niệm “ thiên mệnh” nho gia, thuyết tài mệnh tương đố” Nguyễn Du - Nét tài hoa Nguyễn Du bộc lộ rõ nét nghệ thuật tả người đoạn thơ - Bút pháp nghệ thuật có tính truyền thống thơ văn cổ ông đã vượt lên cái giới hạn đó 16 câu tả vẻ đẹp hai chị em Kiều gần đầy đủ vẻ đẹp người phụ nữ theo quan niệm xưa: Công - dung - ngôn - hạnh Tài thể tả tình, tâm hồn nhân vật và dự báo số phận nhân vật * Đức hạnh và phong thái hai chị em Kiều - Cuộc sống “êm đềm”, “ phong lưu” khuôn phép, đức hạnh mẫu mực - Đoạn cuối: khép lại chân dung hai chị em Thúy Kiều đồng thời khép lại toàn đoạn trích khiến nó thêm chặt chẽ với tác phẩm, với số phận nhân vật Vân êm ái, Kiều bạc mệnh - Cách miêu tả - giới thiệu chính xác số phận nhân vật Cuối đoạn miêu tả sáng, đằm thắm chở che bao bọc cho chị em Kiều bông hoa còn nhụy * Nhận xét chung nội dung - nghệ thuật C.Kết bài: Khẳng định vẻ đẹp sáng cao chị em Thuý Kiều Nghệ thuật miêu tả nhân vật tài tình, tình cảm yêu quý trân trọng tác giả dành cho Vân, Kiều TIẾT , Đề 2: Cảm nhận khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp đoạn trích Cảnh ngày xuân (Truyện Kiều- Nguyễn Du) * Gợi ý : a Mở bài : Giới thiệu chung đoạn trích - Cảm nhận chung khung cảnh thiên nhiên miêu tả đoạn trích b Thân bài : Khung cảnh ngày xuân - Bốn câu thơ đầu gợi lên khung cảnh mùa xuân Một tranh xuân tuyệt tác: “Ngày xuân én đưa thoi Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi Cỏ non xanh rợn chân trời - (31) Cành lê trắng điểm vài bông hoa ” - Ngày xuân qua nhanh thoi dệt vải khung cửi -> không khí rộn ràng, tươi sáng cảnh vật mùa xuân; tâm trạng nuối tiếc ngày xuân trôi qua nhanh quá Như hai câu đầu vừa nói thời gian mà còn gợi tả không gian mùa xuân Hai câu còn lại là tranh thiên nhiên tuyệt đẹp “Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm vài bông hoa” - Bát ngát trải rộng đến tận chân trời là thảm cỏ non tơ xanh rợn -> gam màu tranh ngày xuân tươi đẹp Sự phối hợp màu sắc tranh thật hài hòa Màu xanh non tượng trưng cho sinh sôi nảy nở, cho sức sống lên , còn màu trắng là biểu tượng trắng tinh khiết -> Ngày xuân đây thật khoáng đạt, mẻ, tân, dạt dào sức sống không khí lành, thoát Từ “điểm” dùng đây làm cho tranh thêm sinh động, có hồn - Cảnh lễ hội tiết minh miêu tả thật sinh động , náo nức: “Gần xa nô nức yến oanh Chị em sắm sửa hành chơi xuân Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe nước áo quần nêm Ngổn ngang gò đống kéo lên Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay" - Không khí rộn ràng đựơc thể qua loạt các từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình.Tất góp phần thể cái không khí lễ hội đông vui, truyền thống tốt đẹp nước Á Đông " Tà tà bắc ngang" - Cảm giác bâng khuâng nuối tiếc Cảnh vật, không khí mùa xuân sáu câu này so với câu đầu đã có khác biệt Mọi thứ đã lắng xuống, nhạt dần - Nắng xuân ấm áp hồng tươi vào buổi sớm đây đã “nhạt” đi, khe suối nhỏ, nhịp cầu bắc ngang giữ nét diụ mùa xuân với chuyển động nhẹ nhàng, mặt trời ngả bóng Tây, bước chân người thẩn thơ lưu luyến, tiếc nuối, dòng nước uốn quanh - Cảnh chiều tan hội Tâm trạng người theo đó khác hẳn Những từ láy “nao nao”, “tà tà”, “thanh thanh” đâu tả cảnh mà còn ngụ tình … Một cái gì đó lãng đãng, bâng khuâng, xuyến xao và tiếc nuối… c Kết bài : - Nhận xét chung cảnh thiên nhiên tươi đẹp đoạn trích - Nghệ thuật tả cảnh đại thi hào Nguyễn Du Cñng cè (32) -Kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm TruyÖn KiÒu? -Tãm t¾t TruyÖn KiÒu ? -Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña “ chÞ em Thuý KiÒu” vµ “ c¶nh ngµy xu©n” 5: Híng dÉn -Häc bµi, häc thuéc lßng c¸c ®o¹n trÝch -ChuÈn bÞ «n tËp: §o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ngng BÝch” Th¸ng 11 Ngày soạn: Ngày dạy: ******************************************** BUỔI NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU VĂN BẢN: KIỀU Ở LẦU NGƯNG BÍCH Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du A:Môc tiªu -H/s «n tËp cñng cè kiÕn thøc vÒ ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ngng BÝch” -Rèn kĩ tóm tắt tác phẩm tự sự, kĩ cảm thụ văn thơ trung đại -Gi¸o dôc ý thøc häc tËp tù gi¸c tÝch cùc B:ChuÈn bÞ : c©u hái «n tËp C: lªn líp Tæ chøc 9A 9B KiÓm tra : Lång ghÐp «n tËp Bµi míi TIẾT , A KIẾN THỨC CƠ BẢN 1.Nội dung: - Cảm nhận tâm trạng cô đơn buồn tủi và lòng thuỷ chung hiếu thảo Thuý Kiều 2.Nghệ thuật: - Khắc họa nội tâm nhân vật qua ngôn ngữ độc thoại - Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đặc sắc Tãm t¾t ®o¹n trÝch “KiÒu ë C©u 1: tãm t¾t ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ngng lÇu Ngng BÝch” BÝch” C©u 2: kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ cña ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ngng BÝch” thuật đặc sắc đoạn trích Néi dung: “KiÒu ë lÇu Ngng BÝch” Sáu câu thơ đầu miêu tả cảnh thiên nhiên đẹp nhng còng rÊt buån Mét kh«ng gian mªnh mang, sÇu tñi Cã thÓ h×nh dung t©m tr¹ng trèng v¾ng, rîn ngîp cña KiÒu Kh«ng gian cµng xa réng th× lonmgf ngêi cµng thªm trèng tr¶i T¸m c©u th¬ tiÕp theo miªu t¶ nçi nhí th¬ng cña KiÒu Cïng là nỗi nhớ nhng nỗi nhớ Kim Trọng đợc thể rÊt kh¸c so víi nçi nhí cha mÑ T¸m c©u th¬ cuèi, dêng nh t©m trÝ cña KiÒu l¹i híng ngoµi ? Cảm nhận em câu cảnh vật Đây là câu thơ đặc sắc (33) th¬ cuèi cña ®o¹n trÝch: KiÒu ë lÇu Ngng BÝch -Nçi buån tủi vµ lo l¾ng cña KiÒu nỗi buồn Tuy nhiên, đọc kĩ cặp, chúng ta sÏ nhËn mét ®iÒu rÊt thó vÞ, thÓ hiÖn sù am hiÓu lßng ngêi còng nh nghÖ thuËt sö dông tõ ng÷ tinh tế, đặc sắc Ng Du NghÖ thuËt: Ng Du đã sử dụng đặc sắc ngôn ngữ độc thoại ?T¸c gi¶ dïng mÊy tõ “buån tr«ng”?H·y ph©n tÝch t¸c vµ nghÖ thuËt t¶ c¶nh ngô t×nh §Æc biÖt, ®o¹n trÝch cã nhiÒu ®iÓn tÝch khiÕn cho nh÷ng c©u th¬ dụng phép điệp ngữ đó -NhÊn m¹nh nèi buån cña võa hµm sóc võa chÊt chøa t©m tr¹ng Mçi chi tiết, hình ảnh nh dồn nén tình cảm tha KiÒu thiết Kiều cha mẹ B/ CÁC DẠNG ĐỀ: Dạng đề điểm Đề 1: Chép lại câu thơ cuối đoạn trích : "Kiều lầu ngưng bích"và nêu cảm nhận nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật đoạn thơ * Gợi ý: - Chép đúng nội đúng câu thơ - Phần cảm nhận: + Mở đoạn: Giới thiệu nghệ thuật tả cảnh ngụ tình + Thân đoạn: cảm nhận nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật đoạn thơ + Kết đoạn: Đánh giá chung nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đặc sắc tác giả TIẾT 3, DẠNG ĐỀ HOẶC ĐIỂM: Đề1: Cảm nhận em tâm trạng Thúy Kiều lầu Ngưng Bích qua nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật Nguyễn Du * Gợi ý: a Mở bài: Giới thiệu chung đoạn trích (Đoạn thơ hay biểu bút pháp nghệ thuật đặc sắc tự sự, tả cảnh ngụ tình, ngôn ngữ độc thoại thể nỗi lòng và tâm trạng nhân vật Thuý Kiều) b Thân bài: * Tâm trạng Thuý Kiều lầu Ngưng Bích: - Đó là tâm trạng cô đơn buồn tủi, đau đớn xót xa - Nàng nhớ đến Kim trọng, thương chàng - Nàng thương cha mẹ già thiếu người chăm sóc - Nàng nghĩ thân thì thấy buồn dâng lớp lớp tâm trạng ngổn ngang trước tương lai mờ mịt, bế tắc * Nghệ thuật miêu tả tâm lý Nguyễn Du: (34) - Nhà thơ sử dụng ngoại cảnh để tả tâm cảnh - Vừa tạo đối lập Thiên nhiên rộng lớn- người nhỏ bé cô đơn vừa tạo tuơng đồng : cảnh ngổn ngang - tâm trạng ngổn ngang, cảnh mờ mịt nhạt nhoà - tâm trạng u buồn, bế tắc - Nguyễn Du sử dụng điệp ngữ, các từ láy tạo nên trùng điệp nỗi lòng Kiều " Lớp lớp sóng dồi" C Kết bài: - Khẳng định nghệ thuật Vịnh cảnh ngụ tình đặc sắc đại thi hào Nguyễn Du - Xót thương số phận tài hoa bạc mệnh Thuý Kiều - Căm ghét xã hội phong kiến xấu xa, thối nát, tàn bạo Đề 2: Nêu cảm nhận em số phận người phụ nữ việt nam chế độ xã hội phong kiến thông qua hình ảnh Vũ thị Thiết - (Chuyện Người gái nam xương) và Thuý Kiều - (Truyện Kiều - Nguyễn Du) * Gợi ý: Mở Bài: - Nhấn mạnh số phận bất hạnh người phụ nữ việt nam xưa - Giới thiệu hai tác phẩm Chuyện Người gái nam xương- Nguyễn Dữ và Truyện Kiều - Nguyễn Du) Thân bài: - Số phận bi kịch người phụ nữ xưa: + Đau khổ, bất hạnh, oan khuất tài hoa bạc mệnh Hồng nhan đa truân ( - Không sum họp vợ chồng hạnh phúc, mình nuôi già, dạy trẻ, bị chồng nghi oan , phải tìm đễn cái chết, vĩnh viến không thể đoàn tụ với gia đình chồng con… - Nàng vũ thị Thiết - Số phận vương Thuý Kiều: Bi kịch tình yêu, mối tình đầu tan vỡ, phải bán mình chuộc cha, lâu hai lượt y hai lần ( Hai lần tự tử, hai lần tu, hai lần phải vào lầu xanh, hai lần làm ở) quyền sống và quyền hạnh phúc bị cướp đoạt nhiều lần…) + Cảm thương xót xa cho đời người phụ nữ xưa Căm giận xã hội phong kiến bất công tàn bạo đã trà đạp lên nhân phẩm đời họ… - Vẻ đẹp, nhân phẩm họ: + Tài sắc vẹn toàn: - Chung thuỷ son sắt (Vũ Thị Thiết) - Tài sắc hiếu thảo nhân hậu, bao dung khát vọng tụ công lý và chính nghĩa (Thuý Kiều) Kết bài: - Nêu cảm nhận thân (Xót xa thương cảm) - Bày tỏ thái độ không đồng tình, lên án chế độ xã hội phong kiến bất công vô nhân đạo xưa) - Khẳng định ưu việt chế độ xã hội chủ nghĩa hôm nay… (35) Đề bài tổng hợp: Nhận xét số phận người phụ nữ xã hội phong kiến, Nguyễn Du đã xót xa: Đau đớn thay phận đàn bà Lời bạc mệnh là lời chung Bằng các tác phẩm đã học: “Chuyện người gái Nam Xương” Nguyễn Dữ và đoạn trích đã học “Truyện Kiều” (Nguyễn Du), em hãy làm sáng tỏ điều đó Gợi ý: * Học sinh phải vận dụng kiến thức đã học văn và kiểu văn nghị luận văn học để giải vấn đề đặt : số phận đầy đau khổ người phụ nữ xã hội phong kiến * Qua hai tác phẩm đã học: “Chuyện người gái Nam Xương” Nguyễn Dữ và “Truyện Kiều” Nguyễn Du, ta cần làm rõ nỗi đau khổ mà ngời phụ nữ phải gánh chịu - Nàng Vũ Nương là nạn nhân chế độ phong kiến nam quyền đầy bất công người phụ nữ + Cuộc hôn nhân Vũ Nương với Trương Sinh có phần không bình đẳng (Trương Sinh xin mẹ màng trăm lạng vàng cới Vũ Nương làm vợ) - cách giàu nghèo khiến Vũ Nương luôn sống mặc cảm “thiếp vốn kẻ khó nương tựa nhà giàu”, và là cái để Trương Sinh đối xử với vợ cách vũ phu, thô bạo và gia trưởng + Chỉ vì lời nói trẻ ngây thơ mà Trờn Sinh tin nên đã hồ đồ độc đoán mắng nhiếc đánh đuổi vợ di, không cho nàng minh, Vũ Nương buộc phải tìm đến cái chết oan khuất để tự minh oan cho mình + Cái chết đầy oan ức Vũ Nương không làm cho lương tâm Trương Sinh day dứt Anh ta không bị xã hội lên án Ngay biết Vũ Nư ơng bị nghi oan, Trương Sinh coi nhẹ vì việc đã qua Kẻ tử Vũ Nương coi mình hoàn toàn vô can - Nàng Kiều lại là nạn nhân xã hội đồng tiền đen bạc + Vì tiền mà bọn sai nha gây nên cảnh tan tác, chia lìa gia đình Kiều “ Một ngày lạ thói sai nha Làm cho khốc liệt chẳng qua vì tiền” + Để có tiền cứu cha và em khỏi bị đánh đập, Kiều đã phải bán mình cho Mã Giám Sinh - tên buôn thịt bán người, để trở thành món hàng cho cân đong, đo đếm, cò kè, mặc cả, ngã giá… + Cũng vì món lợi đồng tiền mà Mã Giám Sinh và Tú Bà đã đẩy Kiều vào chốn lầu xanh nhơ nhớp, khiến nàng phải đau đớn, cay đắng suốt mời lăm năm lưu lạc, phải “thanh lâu hai lượt, y hai lần” - Những người phụ nữ Vũ Nương, Thuý Kiều phải tìm đến cái chết để giải nỗi oan ức, để giải thoát đời đầy đau khổ, oan nghiệt mình Yêu cầu hình thức: (36) - Biết vận dụng kiến thức nghị luận chứng minh để lập luận tạo thành bài văn chứng minh hoàn chỉnh - Bố cục bài viết có đủ phần - Biết dùng dẫn chứng trực tiếp và gián tiếp để chứng minh - Diễn đạt lưu loát, có cảm xúc D: Cñng cè -Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch “KiÒu ë lÇu Ngng BÝch” E: Híng dÉn VN -Häc bµi, «n tËp kÜ kiÕn thøc -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp ******************************************** Th¸ng 11 BUỔI Ngày soạn: Ngày dạy: ¤n tËp V¨n b¶n tù sù I Mục tiêu cần đạt: KiÕn thøc: Củng cố cho học sinh kiến thức văn tự sự, hiểu rõ vai trò yếu tố miêu tả, biểu cảm, nghị luận, các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, người kể văn tự Kü n¨ng: Rèn cho học sinh có kỹ tạo lập văn tự có kết hợp các yếu tố miêu tả, biểu cảm và nghị luận Thái độ: Giỏo dục học sinh ý thức luyện tập II Chuẩn bị: Gv: Nghiên cứu nội dung chuyên đề, soạn giáo án Hs: Chuẩn bị chuyên đề theo hớng dẫn giáo viên III TiÕn tr×nh lªn líp: ổn định tổ chức: KiÓm tra bµi cò: ? Thế nào là văn tự sự, đặc điểm văn tự ? Vai trò các yếu tố miêu tả, nghị luận văn tự Bµi míi: TIẾT 1, Hoạt động thầy và trò * Hoạt động I: V¨n b¶n tù sù ? ThÕ nµo lµ v¨n b¶n tù sù - Hs nªu kh¸i niÖm Gv kh¸i qu¸t chèt kiÕn thøc ? lps em đã tìm hiểu kiến thức nào văn b¶n tù sù - Hs: V¨n b¶n tù sù kÕt hîp yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m ? Trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n Em t×m hiÓu thªm nh÷ng kiÕn thøc nµo vÒ v¨n b¶n tù sù - Hs: + Tù sù kÕt hîp víi Miªu t¶ + Tù sù kÕt hîp yÕu tè NghÞ luËn + Các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại Nội dung I V¨n b¶n tù sù -Khái niệm -Vai trò: Lµm cho v¨n b¶n tù sù thªm sinh động, hấp dẫn ngời đọc, ngêi nghe (37) néi t©m v¨n b¶n tù sù + Ngêi kÓ chuyÖn v¨n b¶n tù sù ? Miªu t¶ v¨n b¶n tù sù gåm c¸c yÕu tè miªu t¶ nµo - Hs: Miªu t¶ kh«ng gian, thêi gian, t¶ c¶nh, t¶ néi tâm, tả hành động ? YÕu tè miªu t¶ cã vai trß nh thÒ nµo v¨n b¶n tù sù - Hs : Làm cho văn tự thêm sinh động, hấp dẫn ngời đọc, ngời nghe ? YÕu tè nghÞ luËn cã vai trß nh thÕ nµo - Lµm cho c©u chuyÖn mang ®Ëm tÝnh triÕt lý ? Em h·y cho biÕt vai trß cña ng«i kÓ v¨n b¶n tù sù - Ng«i thø nhÊt: - Ng«i thø ba: ? Nh÷ng u ®iÓm, h¹n chÕ cña c¸c ng«i kÓ nµy - Hs: Tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t chèt kiÕn thøc * Hoạt động II: Thực hành văn tự Gv yªu cÇu häc sinh theo dâi SGK trang 105 ? Đọc đề bài số 1: II Thùc hµnh v¨n b¶n tù §Ò I: Tëng tîng 20 n¨m sau, vµo mét ngµy hÌ, em sù vÒ th¨m l¹i trêng cò H·y viÕt th cho mét b¹n häc hồi kể lại buổi thăm trờng đầy xúc động đó §Ò I: Tëng tîng 20 n¨m sau, vµo mét ngµy hÌ, em vÒ Hoạt động Tìm hểu đề bài th¨m l¹i trêng cò H·y viÕt ? KiÓu v¨n b¶n cÇ t¹o lËp th cho mét b¹n häc håi Êy kÓ - Hs: V¨n b¶n tù s l¹i buæi th¨m trêng ®Çy xóc Gv: Văn tự có kết hợp yếu tố miêu tả và nghị động đó luËn Tìm hểu đề bài ? Tình đề bài này - Hs: Cuéc gÆp gì víi m¸i trêng sau hai m¬i n¨m ? Em sÏ chän ng«i kÓ nµo - Hs: Ng«i kÓ thø nhÊt LËp dµn ý: Hoạt động Lập dàn ý: + Më bµi: Giíi thiÖu nh©n ? Bài văn tự gồm phần Nêu yêu cầu vật, việc đợc kể phần bố cục đó + Th©n bµi: - Hs: Ba phÇn + Mở bài: Giới thiệu nhân vật, việc đợc kể - T×nh huèng gÆp ngêi chiÕn + Thân bài: Kể lại diễn biến việc đợc kể sÜ l¸i xe Gv: Lu ý Vận dụng linh hoạt các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm văn tự - H×nh ¶nh ngêi chiÕn sÜ l¸i ? Dù kiÕn vÒ yÕu tè nghÞ luËn cña em v¨n b¶n xe qua c¸i nh×n cña em nµy - So sánh để làm bật hình ảnh mái trờng sau - Diễn biến trò chuyện 20 n¨m - NghÞ luËn vÒ t×nh c¶m cña em víi m¸i trêng Nh÷ng - Cuéc trß chuyÖn cÇn c¨n cø gì mái trờng đã tạo dựng cho em vµo néi dung cña bµi th¬: Bµi + Kết bài: Suy nghĩ, ấn tợng việc đợc kể thơ tiểu đội xe không Hoạt động Gợi ý phần thân bài kính Thông qua đó làm ? Em gÆp ngêi chiÕn sÜ l¸i xe hoµn c¶nh nµo bật đợc phẩm chất tốt - Đi thăm quan viện bảo tàng quân đội (38) - Lµ nhµ b¸o ®i thùc tÕ ë mÆt trËn - Nh©n ngµy 22/12 trêng em tæ chøc gÆp mÆt thÕ hÖ nh÷ng ngêi lÝnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Mü ? Hình ảnh ngời lính đó nh nào - Tuæi t¸c, trang phôc, hu©n huy ch¬ng, mµu da, m¸i tãc, khu«n mÆt (miªu t¶) ? DiÔn biÕn cña cuéc trß chuyÖn - Em hái ngêi chiÕn sÜ l¸i xe nh÷ng g×, ngêi chiÕn sÜ l¸i xe kÓ cho em nghe nh÷ng g× vÒ chiÕn tranh, vÒ tiÓu đội xe không kính, tinh thần ý chí và lí tởng chiến đấu họ Gv: Lu ý: Cần miêu tả thái độ ngời kể chuyện qua ¸nh m¾t, cö chØ, lêi nãi Víi nh©n vËt T«i- ngêi kÓ chuyện cần bày tỏ thái độ, tâm trạng đợc nghe câu chuyện có thực đời sống, chiến đấu ngêi lÝnh ? Em sÏ ®a yÕu tè nghÞ luËn vµo nh thÕ nµo - Nghị luận lí tởng chiến đấu, quy luật chiến tranh: Chiến tranh, bom đạn kẻ thù không thể đè bẹp đợc tinh thần chiến đấu, ý chí, tâm giải phãng miÒn nam cña nh÷ng ngêi chiÕn sÜ l¸i xe Gv: Lu ý: Khi kÓ cÇn sö dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm vào v¨n b¶n tù sù Hoạt động 4: Viết bài Gv: Tổ chức cho học sinh viết bài sau đó tổ chức nhận xét đánh giá theo bố cục: Mở bài, thân bài, kết bµi Më bµi - Giíi thiÖu nh©n vËt: em vµngêi lÝnh l¸i xe - T×nh huèng truyÖn: GÆp gì vµ trß chuyÖn hoµn c¶nh nµo? Th©n bµi * DiÔn biÕn sù viÖc theo tr×nh tù: C©u chuyÖn x¶y ë ®©u? diÔn nh thÕ nµo? - Nh©n vËt ngêi chiÕn sÜ l¸i xe: ngo¹i h×nh, phÈm chÊt, suy nghĩ, hành động - Nội dung trò chuyện: + Em hỏi động lực thôi thúc ngời chiến sĩ trận? Tuyến đờng Trờng Sơn nh nào? Bom đạn Mĩ ác liệt sao? Tại chiÕc xe kh«ng kÝnh? + Ngêi chiÕn sÜ kÓ vÒ khã kh¨n, gian khæ cña ngêi lÝnh l¸i chiÕc xekh«ng kÝnh giäng kÓ hãm hØnh, l¹c quan thÓ hiÖn chÊt ngang tµng, nghÞch ngîm … kÓ vÒ íc m¬ cña ngêi lÝnh + Nghe kể, em xúc động nh nào? (Suy nghĩ độc tho¹i néi t©m) + B×nh luËn vÒ tinhthÇn qu¶ c¶m cña ngêi lÝnh KÕt luËn - Nªu kÕt thóc c©u chuyÖn - C¶m nghÜ vÒ ngêi lÝnh, vÒ chiÕn tranh, vÒ t¬ng lai đẹp ngời lính kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc ViÕt bµi hoµn chØnh Më bµi - Giíi thiÖu nh©n vËt: em vµngêi lÝnh l¸i xe - T×nh huèng truyÖn: GÆp gì vµ trß chuyÖn hoµn c¶nh nµo? Th©n bµi * DiÔn biÕn sù viÖc theo tr×nh tù: C©u chuyÖn x¶y ë ®©u? diÔn nh thÕ nµo? KÕt luËn - Nªu kÕt thóc c©u chuyÖn - C¶m nghÜ vÒ ngêi lÝnh, vÒ chiÕn tranh, vÒ t¬ng lai (39) TIẾT 3, §Ò II: KÓ l¹i giÊc m¬ em gÆp ngêi th©n xa c¸ch Đề II: Kể lại giấc mơ đó em gặp ngời thân xa đó đã l©u ngµy cách đã lâu ngày Hoạt động 1: Tìm hiểu đề * Gîi ý dµn ý: Gv: Tổ chức cho học sinh tìm hiểu để nh đề I Lu ý: §©y lµ mét giÊc m¬ - Tình dẫn đến giấc Hoạt động 2: Gợi ý phần thân bài m¬ ? Tình dẫn đến giấc mơ em - Sau lµm xong rÊt nhiÒu bµi tËp chuÈn bÞ cho kú - H×nh ¶nh ngêi th©n sau bao kiÓm tra tuÇn häc kú I n¨m xa c¸ch - Sau góp mÑ lµm viÖc nhµ - Gần đến ngày ngời thân - Cuéc trß chuyÖn cña em ? Kh«ng gian cña giÊc m¬ nh thÕ nµo vêi ngêi th©n ? Ngêi th©n em gÆp m¬ lµ - Bè, mÑ, anh, chÞ, «ng bµ ngo¹i - T×nh huèng kÕt thóc giÊc Lu ý: Ngêi th©n lµ nh÷ng ngêi ruét thÞt, t¹i em l¹i m¬ nhí ngêi Êy ? H×nh ¶nh ngêi th©n giÊc m¬ cña em hiÖn lªn * ViÕt bµi hoµn chØnh nh nào ( Chú ý thay đổi ngời thân sau bao n¨m xa c¸ch) - Trang phục, đồ dùng mang theo ? T©m tr¹ng cña em nh thÕ nµo gÆp ngêi th©n (miªu t¶ néi t©m) ? Tình cảm ngời thân em nh nào ? Em và ngời thân đã trò chuyên với nh nào - Chuyện công việc, chuyện gia đình, chuyện học tËp ? Ngêi th©n cho em mãn quµ g×, v× ? Tâm trạng em nh nào nhận đợc quà ? T×nh huèng nµo lµm giÊc m¬ cña em chît tØnh - Mẹ gọi, chuông đồng hồ báo thức, tiếng chuông nhà thê - Nghị luận tình cảm gia đình: Cha con, anh em Đề III: Kể lại trận chiến đấu ác liệt mà em đã đọc, đã nghe kể, đã xem trên màn ảnh * Gv: Tæ chøc cho häc sinh kÓ l¹i ®o¹n trÝch håi 14 Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (Ng« Gia V¨n Ph¸i) §¸nh Ngäc håi qu©n Thanh bÞ Thua trËn Bá Th¨ng Long Chiªu Thèng trèn ngoµi * Gîi ý viÕt bµi ? Sự việc đợc kể: - Cuéc tiÕn c«ng cña vua Quang Trung cïng c¸c tíng sĩ thành Thăng Long để đánh đuổi quân xâm lợc nhµ Thanh vµ lËt nhµo ngai vµng thèng trÞ cña tªn vua hÌn nh¸t, bÊt tµi Lª Chiªu Thèng ? Em sÏ kÓ l¹i c¸c sù viÖc nµo - Thêi ®iÓm qu©n Thanh sang x©m lîc níc ta - Thái độ via Qung trung nghe tin này - Việc vua Quang Trung lên ngôi hoàng đế - ViÖc vua Qung Trung tæ chøc kÕn lÝnh ë NghÖ An §Ò III: KÓ l¹i mét trËn chiÕn đấu ác liệt mà em đã đọc, đã nghe kể, đã xem trên mµn ¶nh - Thêi ®iÓm qu©n Thanh sang x©m lîc níc ta - Thái độ via Qung trung nghe tin nµy - ViÖc vua Quang Trung lªn ngôi hoàng đế - ViÖc vua Qung Trung tæ chøc kÕn lÝnh ë NghÖ An Sau đó Vua Quang Trung đọc lời phủ dụ và hạ lệnh xuÊt qu©n vµo ngµy 30 th¸ng (40) Sau đó Vua Quang Trung đọc lời phủ dụ và hạ lệnh xuÊt qu©n vµo ngµy 30 th¸ng ch¹p * Diễn biến các trận đánh vua Quang Trung - TrËn s«ng Gi¸n vµ s«ng Thanh QuyÕt - TrËn Hµ Håi(3/1 ¢L) - TrËn Ngäc Håi(S¸ng mång 5/1 ¢L) - Trận đánh thành Thăng Long( Tra mồng 5/1 ÂL) - Sù thÊt b¹i cña qu©n Thanh vµ Lª Chiªu Thèng * ý nghÜa lÞch sö ( Sö dông yÕu tè nghÞ luËn) * Lu ý: Có thể đề bài yêu cầu đóng vai nhân vật Quang Trung ngời lính quân đội Quang Trung kÓ l¹i néi dung cña ®o¹n trÝch nµy Trong trêng hîp nµy ngêi kÓ chuyÖn vÉn xng T«i §Ò IV: KÓ l¹i mét kû niÖm s©u s¾c cña em víi ngêi b¹n th©n * Gîi ý lËp dµn ý I Më bµi: - Giới thiệu câu chuyện đợc kể II Th©n bµi: KÓ l¹i néi dung diÔn biÕn c©u chuyÖn theo tr×nh tù định(Không gian, thời gian, ) - Quan hÖ cña em víi ngêi b¹n th©n - Kû niÖm nµo lµ s©u s¾c nhÊt (KÓ kÕt hîp víi t¶) - Rút đợc bài học nhẹ nhàng nhng sâu sắc qua câu chuyÖn(Phư¬ng thøc nghi luËn) III KÕt bµi: Rót bµi hä vÒ t×nh b¹n * Yªu cÇu: V¨n b¶n tù sù cã kÕt hîp yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m vµ nghÞ luËn Sö dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm * Hoạt động IV: Thực hành tổng hợp Gv: Tổ chức cho học sinh đọc bài viết, yêu cầu lớp nghe vµ nhËn xÐt u nhîc ®iÓm cña mçi bµi viÕt trªn c¸c ph¬ng diÖn sau: - Bè côc cña bµi viÕt: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi - Cách tạo tình huống, cách diiễn đạt, ngôn ngữ, cách t¹o lËp c¸c ®o¹n v¨n - Bài viết đã sử dụng linh hoạt các phơng thức biểu đạt cha - Các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm có đợc sử dụng cách có hiệu không - Bài viết có sinh động hấp dẫn không Sau đã tổ chức cho học sinh thực hành, giáo viªn nhËn xÐt, bæ sung, rót kinh nghiÖm vµ chèt kiÕn thøc ch¹p * Diễn biến các trận đánh cña vua Quang Trung - TrËn s«ng Gi¸n vµ s«ng Thanh QuyÕt - TrËn Hµ Håi(3/1 ¢L) - TrËn Ngäc Håi(S¸ng mång 5/1 ¢L) - Trận đánh thành Thăng Long( Tra mång 5/1 ¢L) - Sù thÊt b¹i cña qu©n Thanh vµ Lª Chiªu Thèng §Ò IV: KÓ l¹i mét kû niÖm s©u s¾c cña em víi ngêi b¹n th©n I Më bµi: - Giới thiệu câu chuyện đợc kÓ II Th©n bµi: KÓ l¹i néi dung diÔn biÕn c©u chuyÖn theo tr×nh tù nhÊt định (Không gian, thời gian ) III KÕt bµi: Rót bµi hä vÒ t×nh b¹n * Thùc hµnh tæng hîp * Cñng cè -? YÕu tè nghÞ luËn, miêu tả cã vai trß nh thÕ nµo vb tự sự? - Làm cho câu chuyện mang đậm tính triết lý.Làm cho văn tự thêm sinh động, hấp dẫn ngời đọc, ngời nghe (41) ? Em h·y cho biÕt vai trß cña ng«i kÓ v¨n b¶n tù sù ? * Híng dÉn VN -Häc bµi, «n tËp kÜ kiÕn thøc -Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp ******************************************** THÁNG 12 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI Tiết 1, 2, CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh - Rèn luyện cho học sinh kỹ cảm thụ văn học II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ đại, tóm tắt các tác phẩm truyện III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài Hoạt động thầy và trò Nội dung *Hoạt động I: Khi hướng dẫn Hs làm bài văn I Cách làm bài văn cảm nhận cảm thụ, Gv thực theo thứ tự các Bước 1: bước sau: - Đọc kỹ đoạn thơ, đoạn văn xác Bước 1: - Đọc kỹ đề bài, nắm đề bài yêu cầu gì định nội dung và nghệ thuật chính - Đọc kỹ đoạn thơ, đoạn văn xác định nội đoạn văn, đoạn thơ mà đề bài dung và nghệ thuật chính đoạn văn, đoạn cho thơ mà đề bài cho Bước 2: Bước 2: - Đoạn thơ, đoạn văn có cần phân ý - - Tìm dấu hiệu nghệ thuật không? Nếu có: Phân thành ý, đặt tiêu đề ý, gọi tên các biện pháp nghệ thuật qua các dấu hiệu cho ý - Tìm dấu hiệu nghệ thuật ý?(Dấu (42) hiệu nghệ thuật còn gọi là điểm sáng nghệ thuật) Gọi tên các biện pháp nghệ thuật qua các dấu hiệu Bước 3: - Lập dàn ý cho đoạn văn cảm nhận - Ở dấu hiệu nghệ thuật cần: Nêu tác dụng biện pháp nghệ thuật với nội dung đoạn thơ, đoạn văn cảm nhận - Dự kiến nêu cảm nghĩ, đánh giá, liên tưởng theo hiểu biết Hs Bước 4: Viết thành đoạn văn cảm thụ dựa vào nội dung đã tìm hiểu ba bước trên * Hoạt động II: Thực hành Bài thơ Đồng chí - Chính Hữu ? Em hày đọc thuộc lòng bài thơ và trình bày hoàn cảnh sáng tác bài thơ này Bài tập 1: Cảm nhận em đoạn thơ sau: Đêm rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên chờ giặc tới Đàu súng trăng treo (Đồng chí - Chính Hữu) Gợi ý: ? Nội dung khái quát đoạn thơ trên là gì - Tình đồng chí đồng dội người lính phiên canh gác đêm ? Em có nhận xét gì bút pháp miêu tả Chính Hữu qua đoạn thơ này - Câu thơ vừa tả cảnh thực vừa mang ý nghĩa tượng trưng ? Hoàn cảnh chiến đấu người lính nào - Tác giả tả cảnh người lính phục kích chờ giặc đêm sương muối - Súng hướng mũi lên trời có ánh trăng lơ lửng trời treo trên đầu súng Đồng thời "Đầu súng trăng treo" còn mang ý nghĩa tượng trưng - Ba câu thơ có kết hợp bút pháp thực và lãng mạn: Vừa thực, vừa mơ, vừa xa vừa gần, vừa mang tính chiến đấu vừa mang Bước 3: - Ở dấu hiệu nghệ thuật cần: Nêu tác dụng biện pháp nghệ thuật với nội dung đoạn thơ, đoạn văn cảm nhận - Dự kiến nêu cảm nghĩ, đánh giá, liên tưởng theo hiểu biết Hs Bước 4: Viết thành đoạn văn cảm thụ dựa vào nội dung đã tìm hiểu ba bước trên II: Thực hành Bài thơ Đồng chí - Chính Hữu Bài tập 1: Cảm nhận em đoạn thơ sau: Đêm rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên chờ giặc tới Đàu súng trăng treo (Đồng chí - Chính Hữu) Gợi ý: - Câu thơ vừa tả cảnh thực vừa mang nét tượng trưng - Tác giả tả cảnh người lính phục kích chờ giặc đêm sương muối - Súng hướng mũi lên trời có ánh trăng lơ lửng trời treo trên đầu súng Đồng thời "Đầu súng trăng treo" còn mang ý nghĩa tượng trưng - Ba câu thơ có kết hợp bút pháp thực và lãng mạn: Vừa thực, vừa mơ, vừa xa vừa gần, vừa mang tính chiến đấu vừa mang tính trữ tình Vừa chiến sĩ vừa thi sĩ - Đây là hình ảnh đẹp tượng trưng cho tình cảm sáng người chiến sĩ Mối tình đồng chí nảy nở, vươn cao, tỏa sáng từ đời (43) tính trữ tình Vừa chiến sĩ vừa thi sĩ => Giáo viên bình: Đây là hình ảnh đẹp tượng trưng cho tình cảm sáng người chiến sĩ Mối tình đồng chí nảy nở, vươn cao, tỏa sáng từ đời chiến đấu Hình ảnh thật độc đáo gây xúc động bất ngờ, thú vị cho người đọc Nó nói lên đầy đủ ý nghĩa cao đẹp mục đích lí tưởng chiến đấu và mối tình đồng chí thiêng liêng anh đội Cụ Hồ Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá - Huy cận ? Trình bày thời gian, hoàn cảnh sáng tác bài thơ ? Cảm hứng bao trùm toàn bài thơ này là gì - Cảm hứng thiên nhiên, vũ trụ và người lao động vùng mỏ Quảng Ninh Bài tập 2: Phát biểu cảm nhậ em đoạn thơ sau: Mặt trời xuống biển hòn lửa, Sóng đã cài then đêm sập cửa Đoàn thuyền đánh cá lại khơi Câu hát căng buồm cùng gió khơi (Trích: Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận) * Hướng dẫn Hs cảm nhận ? Nêu nội dung chính đoạn thơ - Hình ảnh người và đoàn thuyền cảnh khơi ? Những nét độc đáo nghệ thuật đoạn thơ - Hình ảnh so sánh: Mặt trời với hòn lửa - Hình ảnh ẩn dụ: Sóng - then cửa, màn đêm cánh cửa khổng lồ - Từ ngữ gợi tả: "lại" => Gợi liên tưởng vũ trụ ngôi nhà khổng lồ còn màn đêm là cánh cửa - Bút pháp có kết hợp tả thực và lãng chiến đấu Hình ảnh thật độc đáo gây xúc động bất ngờ, thú vị cho người đọc Nó nói lên đầy đủ ý nghĩa cao đẹp mục đích lí tưởng chiến đấu và mối tình đồng chí thiêng liêng anh đội Cụ Hồ Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá Huy cận Bài tập 2: Phát biểu cảm nhậ em đoạn thơ sau: Mặt trời xuống biển hòn lửa, Sóng đã cài then đêm sập cửa Đoàn thuyền đánh cá lại khơi Câu hát căng buồm cùng gió khơi (Trích: Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận) - Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá cảnh khơi - Hình ảnh so sánh: Mặt trời với hòn lửa => Gợi liên tưởng vũ trụ ngôi nhà khổng lồ còn màn đêm là cánh cửa - Hình ảnh ẩn dụ Sóng cài then, đêm sập cửa độc đáo chỗ nó gợi an toàn, gần gũi người và thiên nhiên - Từ ngữ gợi tả Lại cho thấy đây không phải là lần đầu tiên người dân làng chài khơi đánh cá đêm mà công việc đánh cá đêm họ diễn thường xuyên, liên tục (44) mạn câu thơ thứ 4: Câu hát căng buồm cùng gió khơi Ba vật cùng xuất câu thơ vừa miêu tả khí hứng khởi, hào hứng cảnh khơi người dân làng chài, vừa cho thấy thuyền cảnh khơi nhận ủng hộ TN, vũ trụ… Bài thơ: Bài thơ tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật Câu 3: Cảm nhận em đoạn thơ sau: Không có kính xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xướXe chạy vì miền nam phía trước Chỉ cần xe có trái tim (BT TĐ xe KK - PTD) - Bốn câu thơ dựng hai hình ảnh đối lập đầy kịch tính, bất ngờ, thú vị Hai câu đầu dồn dập, mát, khó khăn quân địch gieo Tiết 3,4 xuống : không kính, không đèn, không mui, thùng xe có xước Bài thơ: Bài thơ tiểu đội xe không kính - - Điệp ngữ “không có” nhắc lại ba Phạm Tiến Duật lần nhân lên ba lần thử ? Em hãy trình bày thời gian, hoàn cảnh sáng thách khốc liệt Hai câu cuối âm điệu tác bài thơ đối chọi lại, trôi chảy, êm ru C âu 3: Cảm nhận em đoạn thơ sau: - Hình ảnh đậm nét Vậy là đoàn xe Không có kính xe không có đèn, đã chiến thắng, vượt lên bom đạn, Không có mui xe, thùng xe có xước hăm hở hướng phía trước, hướng Xe chạy vì miền nam phía trước tiền tuyến lớn với tình cảm Chỉ cần xe có trái tim thiêng liêng “vì miền Nam.” Vì (BT TĐ xe KK - PTD) chiến đấu giành độc lập, thống Gợi ý cảm thụ ? Nội dung đoạn thơ trên cho nước đặc biệt, tỏa sáng chói - Hs: Sự thiếu thốn đến trần trụi ngời đoạn thơ là hình ảnh “trong xe vận tải trên tuyến dường Trường Sơn xe có trái tim.” kháng chiến chống Mỹ và ý chí - Thì cội nguồn sức mạnh tâm giải phóng miền nam thống đất nước đoàn xe, gốc rể phẩm chất anh hùng người chiến sĩ lái xe người cầm lái tích tụ, đọng kết ? Các biện pháp tu từ ụng nghệ thuật lại cái “trái tim” gan góc, kiên nhà thơ sử dung để diễn đạt nội dung trên cường,giàu lĩnh và chan chứa - Điệp từ: không có tình yêu thương này Phải - Hình ảnh thơ đối lập: hai câu trên dois lập chính trái tim co người đã cầm lái ? với hai câu - Hình ảnh hoán dụ: Trái tim =>Tình yêu tổ quốc, tình thương đồng bào, Bài thơ: Bếp lửa - Bằng Việt đồng chí miền Nam đau khổ đã khích lệ, Câu 4: Cảm nhận em cái động viên người chiến sĩ vững tay lái xe tới hay, cái đẹp đoạn thơ sau: đích ? (45) - Bốn câu thơ dựng hai hình ảnh đối lập đầy kịch tính, bất ngờ, thú vị Hai câu đầu dồn dập, mát, khó khăn quân địch gieo xuống : không kính, không đèn, không mui, thùng xe có xước - Điệp ngữ “không có” nhắc lại ba lần nhân lên ba lần thử thách khốc liệt Hai câu cuối âm điệu đối chọi lại, trôi chảy, êm ru - Hình ảnh đậm nét Vậy là đoàn xe đã chiến thắng, vượt lên bom đạn, hăm hở hướng phía trước, hướng tiền tuyến lớn với tình cảm thiêng liêng “vì miền Nam.” Vì chiến đấu giành độc lập, thống cho nước đặc biệt, tỏa sáng chói ngời đoạn thơ là hình ảnh “trong xe có trái tim.” - Thì cội nguồn sức mạnh đoàn xe, gốc rể phẩm chất anh hùng người cầm lái tích tụ, đọng kết lại cái “trái tim” gan góc, kiên cường,giàu lĩnh và chan chứa tình yêu thương này Phải chính trái tim co người đã cầm lái ? =>Tình yêu tổ quốc, tình thương đồng bào, đồng chí miền Nam đau khổ đã khích lệ, động viên người chiến sĩ vững tay lái xe tới đích ? GV bình: Và ẩn sau ý nghĩa “trái tim cầm lái”, câu thơ còn muốn hướng ngưới đọcvề chân lý thời đại chúng ta :sức mạnh định chiến thắng không phải là vũ khí, là công cụ… mà là co người, người mang trái tim nồng nàn yêu thương, ý chí kiên cường, dũng cảm, niền lạc quan và niền tin vững Có thể nói, bài thơ, hay là câu thơ cuối cùng Nó là “con mắt thơ” bật sáng chủ đề, tỏa sáng vẻ đẹp hìng tường nhân vật thơ Bài thơ khép lài mà âm hưởng nó vang xa chính là nhờ câu thơ Bài thơ: Bếp lửa - Bằng Việt Câu 4: Cảm nhận em cái hay, cái đẹp Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nộng đượm Cháu thương bà nắng mưa (Bếp lửa - Bằng Việt) - Những hình ảnh mở đầu vừa thực vừa hư truyện cổ tích - Ngọn lửa nhỏ mờ sương sớm mai hình ảnh lúc ẩn lúc tạo nên quãng cãnh trữ tình làm lay động cảm xúc dạt dào tác giả - Bếp lửa ! hình ảnh bếp lửa từ sâu thẳm tiềm thức ẩn , mờ nỗi nhớ nôn nao đứa cháu xa cách lâu ngày - Từ "ấp iu" dúng sáng tạo Đó là kết rút gọn và nối kết bao từ " ấp lửa , chắt chiu , nâng niu " Đi với động từ này là tính từ " nồng đượm " Những điều đó đã nói lên bếp lửa đã có linh hồn , trờ thành bếp lửa ủ chứa tình thương cháu đôi với đời lam lũ , trai qua " nắng mưa " người Bà (46) đoạn thơ sau: Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nộng đượm Cháu thương bà nắng mưa (Bếp lửa - Bằng Việt) - Những hình ảnh mở đầu vừa thực vừa hư truyện cổ tích - Ngọn lửa nhỏ mờ sương sớm mai hình ảnh lúc ẩn lúc tạo nên quãng cãnh trữ tình làm lay động cảm xúc dạt dào tác giả - Bếp lửa ! hình ảnh bếp lửa từ sâu thẳm tiềm thức ẩn , mờ nỗi nhớ nôn nao đứa cháu xa cách lâu ngày - Từ "ấp iu" dúng sáng tạo Đó là kết rút gọn và nối kết bao từ " ấp lửa , chắt chiu , nâng niu " Đi với động từ này là tính từ " nồng đượm " Những điều đó đã nói lên bếp lửa đã có linh hồn, trở thành bếp lửa ủ chứa tình thương cháu đôi với đời lam lũ , trai qua " nắng mưa " người Bà (47) Củng cố: Kỹ viết bài văn cảm thụ đoạn thơ, đoạn văn Dặn dò: Ôn tập, viết hoàn chỉnh các bài văn cảm nhận đã chữa THÁNG 12 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 10 CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh - Rèn luyện cho học sinh kỹ cảm thụ văn học II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ đại, tóm tắt các tác phẩm truyện III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài Cảm nhận em đoạn thơ sau Câu 1: Cảm nhận em đoạn thơ Rồi sớm chiều lại bếp lủa bà nhen sau Một luẳ lòng bà luôn ủ sẳn Rồi sớm chiều lại bếp lủa bà nhen Một luẳ chứa niềm tin dai dẳng Một luẳ lòng bà luôn ủ sẳn (Bếp lửa - BV) Một luẳ chứa niềm tin dai dẳng - Một lần qua lời thơ tác giả ta đã (Bếp lửa - BV) cảm nhận khó nhọc người bà - Một lần qua lời thơ tác giả ta đã ngày ngày, sớm chiều nhen bếp lửa cảm nhận khó nhọc người bà - Tại bà có thể nhẫn nại hi sinh đến ngày ngày, sớm chiều nhen bếp lửa vậy! Do lòng bà luôn có - Tại bà có thể nhẫn nại hi sinh đến luẳ niềm tin ủ sẳn Ngọn lửa niềm tin vậy! Do lòng bà luôn có đất nước hòa bình độc lập, sống luẳ niềm tin ủ sẳn nâng cao, không còn viễn cảnh - Ngọn lửa niềm tin đất nước hòa đói nghèo nữa, đất nước thống với bình độc lập, sống nâng cao, nhau, người thân và gia đình không không còn viễn cảnh đói nghèo nữa, đất còn chịu cảnh thoát li mà sum nước thống với nhau, người thân (48) họp cùng bà lúc cuối đời và gia đình không còn chịu cảnh thoát =>Là lửa niềm tin đứa cháu li mà sum họp cùng bà lúc cuối mình sau này nên người , noi gương đời cha mẹ, nhận khó nhọc bà công việc nuôi dạy cháu tù đó người cháu có thể tâm học thành tài để xây dựng đất nước tươi đẹp hơn, giàu đẹp * Bài thơ: Ánh trăng - Nguyễn Duy ? Cho biết hoàn cảnh sáng tác bài thơ ? Đề tài nhà thơ Nguyễn Duy đề cập đến bài thơ này - Hình ảnh người lính sau chiến tranh Đạo lí Uống nước nhớ nguồn Làng - Kim Lân ? Tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n b¶n lµng cña Kim L©n - Hs tr×nh bµy, Gv kh¸I qu¸t chètt kiÕn thøc ? Cho biÕt t×nh huèng cña truyÖn ng¾n nµy - Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật ông Bài thơ: Ánh trăng - Nguyễn Duy Câu 2: Cảm nh ận em cái hay đoan thơ sau Trăng tròn vành vạnh kể chi người vô tình ánh trăng im phăng phắc đủ cho ta giật mình - Mặc cho người vô tình “ trăng tròn vành vạnh” Đó là hình ảnh tượng trưng cho quá khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên chẳng thể phai mờ “ ánh trăng im phăng phắc” - phép nhân hóa khiến hình ảnh vầng trăng người cụ thể, người bạn, nhân chứng, nghĩa tình vô tình nghiêm khắc nhắc nhở người đừng quên quá khứ - “ Ánh trăng im phăng phắc” đủ làm người “ giật mình” nhận vô tình không nên có, lãng quên đáng trách mình - Con người có thể vô tình, có thể lãng quên, thiên nhiên và nghĩa tình quá khứ thì vẹn nguyên vĩnh ÔN TẬP TRUYỆN HIỆN ĐẠI Làng - Kim Lân - Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật ông Hai vào tình gay cấn Ông Hai vốn yêu làng, lúc nào tự hào và khoe khoang ngôi làng (49) Hai vào tình gay cấn Ông Hai vốn yêu làng, lúc nào tự hào và khoe khoang ngôi làng mình với giàu có và tinh thần kháng chiến Nhưng đột nhiên ông nhận tin set đánh mang tai từ người tản cư làng ông theo Tây, làm việt gian Ông vô cùng đau đớn tủi hổ và nhục nhã mình với giàu có và tinh thần kháng chiến Nhưng đột nhiên ông nhận tin set đánh mang tai từ người tản cư - làng ông theo Tây, làm việt gian Ông vô cùng đau đớn tủi hổ và nhục nhã Các tạo tình nhà văn Kim Lân muốn làm bật lòng yêu làng gắn liền với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến người nông dân Việt Nam thời kỳ đầu kháng chiến Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long chống Pháp ? Tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n b¶n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long Long - Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa có - Hs tr×nh bµy, Gv kh¸I qu¸t chètt kiÕn thøc tình đơn giản Câu chuyện ? Cho biÕt t×nh huèng cña truyÖn ng¾n xoay quanh gặp gỡ tình cờ nhân nµy vật anh Thanh niên với ông Hoạ sĩ già và - Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa có cô Kỹ sư trẻ diễn vòng ba mươi tình đơn giản Câu chuyện phút trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn xoay quanh gặp gỡ tình cờ nhân sáu trăm mét Cuộc gặp gỡ bất ngờ vật anh Thanh niên với ông Hoạ sĩ già và đã để lại lòng nhân vật cô Kỹ sư trẻ diễn vòng ba mươi ấn tượng sâu sắc lí tưởng và phút trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn mục đích sống Cách tạo tình sáu trăm mét Cuộc gặp gỡ bất ngờ nhà văn Nguyễn Thành Long muốn đã để lại lòng nhân vật làm bật hình ảnh người ấn tượng sâu sắc lí tưởng và mục đích lao động âm thầm lặng lẽ, đầy trách sống nhiệm để cống hiến hết mình cho đất nước, cho công xây dựng chủ nghĩa xã hội Miền Bắc năm 70 kỷ XX Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang Sáng Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang ? Tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n b¶n ChiÕc Lîc Ngµ cña nhµ v¨n NguyÔn Sáng Quang S¸ng - Tình truyện ngắn - Hs tr×nh bµy, Gv kh¸I qu¸t chètt kiÕn Chiếc lược ngà thật éo le Anh Sáu sau thøc tám năm xa nhà làm kháng chiến, ? Cho biÕt t×nh huèng cña truyÖn ng¾n chuyến nghỉ phếp thăm quê trước nµy - Tình truyện ngắn Chiếc lược chuyển đơn vị này với anh thật ý nghĩa ngà thật éo le Anh Sáu sau tám năm xa anh gặp - đứa gái nhà làm kháng chiến, chuyến nghỉ anh chưa gặp mặt Nhưng phếp thăm quê trước chuyển đơn vị bé Thu đã không nhận anh là cha (50) này với anh thật ý nghĩa anh gặp - đứa gái anh chưa gặp mặt Nhưng bé Thu đã không nhận anh là cha Ngày anh là lúc bé Thu nhận anh là cha - Ở chiến khu lúc nào anh nhớ con, anh dồn hết tâm lực vào việc tạo cây lược ngà để tặng Nhưng anh chưa kịp trao lược cho thì anh đã hy sinh trận càn giặc Mỹ Ngày anh là lúc bé Thu nhận anh là cha - Ở chiến khu lúc nào anh nhớ con, anh dồn hết tâm lực vào việc tạo cây lược ngà để tặng Nhưng anh chưa kịp trao lược cho thì anh đã hy sinh trận càn giặc Mỹ - Tạo tình Nguyễn Quang Sáng muốn ca ngợi tình cảm cha sâu nặng anh sáu và bé Thu hoàn cảnh éo le, vùa là lời lên án tố cáo tội ác chiến tranh đã gây cho bao gia đình Việt Nam Củng cố: Kỹ viết bài văn cảm thụ đoạn thơ, đoạn văn Dặn dò: Ôn tập, viết hoàn chỉnh các bài văn cảm nhận đã chữa ********************************************* THÁNG 12 BUỔI 11 Ngày soạn: Ngày dạy: ÔN TẬP TIẾNG VIỆT I Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm các kiến thức đã học từ vựng Tiếng Việt Vận dụng kiến thức đã học vào việc giải các bài tập, tạo lập đoạn văn có sử dụng các tượng từ vựng đã học - Rèn luyện cho học sinh kỹ vận dụng, thực hành tiếng Việt nói, viết và tạo lập văn II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Ôn tập nhà, xem lại các bài tập Tiếng Việt SGK Ngữ văn tập I III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài A KIẾN THỨC CƠ BẢN I Tõ xÐt vÒ nguån gèc Tõ mîn: Là từ vay mợn tiếng nớc ngoài để biểu thị vật, tợng, đặc điểm mà tiếng Việt cha có từ thích hợp để biểu thị *VÝ dô: Cöu Long, du kÝch, hi sinh 2.Từ ngữ địa phương: (51) Từ ngữ địa phương là từ ngữ sử dụng số địa phương định * Ví dụ: “ Rứa là hết chiều ni em mãi Còn mong chi ngày trở lại Phước ơi!” ( Tố Hữu - Đi em) - từ trên (rứa, ni, chi) sử dụng miền Trung *Mét sè từ địa phương khác: VÝ dô C¸c vïng miÒn Từ địa phương Từ toàn dân Bắc Bộ biu điện bưu điện Nam Bộ dề, dui về, vui Nam Trung Bộ béng bánh Thừa Thiên HuÕ té ngã Biệt ngữ xã hội: - Biệt ngữ xã hội lµ nh÷ng tõ ng÷ dùng tầng lớp xã hội định * Ví dụ: - Ch¸n qu¸, h«m m×nh ph¶i nhËn ngçng cho bµi kiÓm tra to¸n - Trúng tủ, nghiễm nhiên đạt điểm cao lớp + Ngỗng: điểm + trúng tủ: đúng vào bài mình đã chuẩn bị tốt ( Được dùng tầng lớp học sinh, sinh viên ) *Sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội: - ViÖc sö dông từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình giao tiếp - Trong thơ văn, tác giả có thể sử dụng số từ ngữ thuộc lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội ngôn ngữ, tính cách nhân vật - Muốn tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương đương để sử dụng cần thiết B luyªn TẬP Bài tập 1: Trong từ sau, từ nào là từ ghép, từ nào là từ láy? Ngặt nghèo, nho nhỏ, giam giữ, gật gù, bó buộc, tươi tốt, lạnh lùng, bọt bèo, xa xôi, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn, lấp lánh Gợi ý: * Từ ghép: Ngặt nghèo, giam giữ, bó buộc, tươi tốt, bọt bèo, cỏ cây, đưa đón, nhường nhịn, rơi rụng, mong muốn * Từ láy: nho nhỏ, gật gù, lạnh lùng, xa xôi, lấp lánh Bài tập 2: Trong các từ láy sau đây, từ láy nào có “giảm nghĩa” và từ láy nào có “tăng nghĩa” so với nghĩa yếu tố gốc? (52) trăng trắng, sành sanh, đèm đẹp, sát sàn sạt, nho nhỏ, lành lạnh, nhấp nhô, xôm xốp Gợi ý: * Những từ láy có “ giảm nghĩa”: trăng trắng, đèm đẹp, nho nhỏ, lành lạnh, xôm xốp * Những từ láy có “ tăng nghĩa”: sành sanh, sát sàn sạt, nhấp nhô, Bài tập Đặt câu với từ: nhỏ nhắn, nhẹ nhàng, nhẹ nhõm, nhỏ nhẻ Gợi ý: - Bạn Hoa tr«ng thËt nhá nh¾n, dÔ th¬ng - Bµ mÑ nhÑ nhµng khuyªn b¶o - Làm xong công việc, nó thở phào nhẹ nhõm nh trút đợc gánh nặng - B¹n Hoa ¨n nãi thËt nhá nhÎ Bài tập : Cho các từ sau: lộp bộp, róc rách, lênh khênh, thánh thót, khệnh khạng, ào ạt, chiếm chệ, đồ sộ, lao xao, um tùm, ngoằn ngoèo, rì rầm, nghêng ngang, nhấp nhô, chan chát, gập ghềnh, loắt choắt, vèo vèo, khùng khục, hổn hển Em hãy xếp các từ trên vào cột tương ứng bảng sau: Từ tượng Từ tượng hình - Lộp bộp, róc rách, thánh thót, ào ào, - Lênh khênh, khệnh khạng, chếm chệ, lao xao, rì rầm, chan chát, vèo vèo, đồ sộ, um tùm, ngoằn ngoèo, nghêng khùng khục, hổn hển ngang, nhấp nhô, gập ghềnh, loắt choắt Bài tập 5: Tìm số từ ngữ địa phương nơi em ở vùng khác mà em biết Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng? Gợi ý Trái Chén bát Mè vừng Thơm dứa Bài tập 6: Hãy các từ địa phương các câu thơ sau: a, Con tiền tuyến xa xôi Yêu bầm yêu nước, đôi mẹ hiền b, Bác kêu đến bên bàn, Bác ngồi bác viết nhà sàn đơn sơ Gợi ý Các từ ngữ địa phương: a, bầm b, kêu Bài tập7: Sưu tầm số câu ca dao, hò và vè có sử dụng từ ngữ địa phương? Gợi ý: + Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng mªnh m«ng b¸t ng¸t, (53) Đứng bên tª đồng ngó bên ni đồng b¸t ng¸t mªnh m«ng + Đường vô xứ Huế quanh quanh, Non xanh nớc biếc nh tranh hoạ đồ + Tóc đến lưng vừa chừng em bối §ể chi dài, bối rối anh Củng cố: Gv hệ thống lại các kiến thức tiếng Việt đã ôn tập lại Dặn dò: Ôn tập lại các kiến thức đã học Làm các bài tập còn lại SGK *************************************** THÁNG 12 BUỔI 12 Ngày soạn: Ngày dạy: RÌn kÜ n¨ng lµm v¨n thuyÕt minh I.Mục tiêu cần đạt : Qua tiÕt häc, HS cã thÓ : - §îc «n tËp, cñng cè, hÖ thèng ho¸ c¸c kiÕn thøc vÒ VB thuyÕt minh - RÌn luyÖn kÜ n¨ng tæng hîp vÒ VB thuyÕt minh II ChuÈn bÞ : - GV : §äc kÜ “ nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý ” SGV Ng÷ v¨n I - HS : ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ VB thuyÕt minh - Su tÇm sè bµi v¨n, ®o¹n v¨n thuyÕt minh III.Hoạt động trên lớp: A Tæ chøc líp : KiÓm tra sÜ sè B KiÓm tra bµi cò : kÕt hîp häc bµi míi C Bµi míi : TIẾT 1,2 Hoạt động GV, HS - GV híng dÉn HS «n tËp l¹i nh÷ng kiÕn thøc VBTM Trên sở đó giúp HS nắm đặc điểm, vai trò VBTM - Em đã đợc học VBTM chơng trình Ngữ văn Hãy lựa chọn câu trả lời đúng c¸c c©u sau ®©y ë mçi c©u hái? * HS quan s¸t c¸c c©u hái ë b¶ng phô, nhí lại kiến thức đã học và lựa chọn - C©u 1: §¸p ¸n D - C©u 2: §¸p ¸n D * HS suy nghÜ, th¶oluËn - ph¸t biÓu - Vai trò : cung cấp thông tin khách quan để giúp ngời đọc, ngời nghe hiểu rõ đối tợng Néi dung I/ ¤n tËp vÒ VB thuyÕt minh : C©u 1: V¨n b¶n thuyÕt minh lµ g× ? A Là VB dùng để trình bày việc, diễn biến, nhân vật theo trật tự định để dẫn đến kết thúc nhằm thuyết phục ngời đọc, ngời nghe B Lµ VB tr×nh bµy chi tiÕt, cô thÓ cho ta cảm nhận đợc vật, ngời cách sinh động, cụ thể C Lµ VB tr×nh bµy nh÷ng ý kiÕn, quan ®iÓm thµnh nh÷ng luËn ®iÓm D Lµ VB dïng ph¬ng thøc tr×nh bµy giíi thiệu, giải thích đặc điểm, tính chất sù vËt hiÖn tîng Câu 2: Trong các VB đã học sau đây, VB nµo cã sö dông yÕu tè thuyÕt minh mét c¸ch râ nÐt ? (54) việc, từ đó có thái độ và hành động đúng đắn * GV chèt: - VBTM lµ kiÓu VB th«ng dông mäi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức ( kiến thức ) khách quan đặc điểm, tính chÊt, nguyªn nh©n vµ x· héi b»ng ph¬ng thøc tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch * HS thảo luận và lựa chọn đáp án: Đáp án đúng là : D * GV diễn giảng làm rõ và chốt lại các đặc ®iÓm cña VBTM ( ghi b¶ng ) VBTM có đặc điểm sau : - Cung cÊp tri thøc kh¸ch quan : TÊt c¶ nh÷ng gì đợc giới thiệu trình bày phải phù hợp với quy luật khách quan, phải đúng nh đặc trng chất nó ( phải tôn trọng thËt ) - Tính thực dụng : phạm vi sử dụng rộng, đợc nhiều đối tợng, nhiều lĩnh vực ngành nghề sử dông - Về cách diễn đạt : trình bày rõ ràng, sử dụng ngôn ngữ chính xác cô đọng, chặt chẽ, sinh động, thông tin ngắn gọn, hàm súc, số liệu chÝnh x¸c * GV hớng dẫn HS làm bài tập để ôn tập , cñng cè kiÕn thøc vÒ VBTM * HS ghi bµi tËp vµo vë * HS suy nghÜ , th¶o luËn vµ tr¶ lêi c¸c yªu cÇu cña bµi tËp - Bài : Các đề tài cần sử dụng kiểu VBTM lµ : b , c , e Bài : Đặc điểm VBTM đợc thể hiện: - Cung cấp cho ta tri thức vật đời sèng tù nhiªn b»ng ph¬ng thøc tr×nh bµy, gi¶i thÝch - TÝnh thùc dông : gióp ngêi cã hµnh động, thái độ và bảo vệ vật - Cách diễn đạt : sử dụng thuật ngữ ngành sinh học, nêu số liệu thông tin tơng đối chính x¸c A §¸nh víi cèi xay giã B Hai c©y phong C ChiÕc l¸ cuèi cïng D Thông tin ngày trái đất năn 2000 C©u 3: VBTM cã vai trß g× ? Câu 4: VB thuyết minh có đặc điểm g× ? A chñ quan, giµu t×nh c¶m c¶m xóc B Mang tÝnh thêi sù nãng báng C Uyªn b¸c, chän läc D Tri thøc chuÈn x¸c, kh¸ch quan, h÷u Ých II luyÖn tËp 1) Bài tập : Cho các đề tài sau, em hãy cho biết đề tài nào đòi hỏi phải sử dụng kiÓu VBTM ? a) Một lễ khai giảng để lại nhiều ấn tợng s©u s¾c b) Ch¬i nh¶y d©y c) TÕt trung thu d) Lµng m¹c ngµy mïa e) Thủ đô Hà Nội 2) Bài tập : Hãy rõ các đặc điểm VBTM phÇn VB sau: “ Nh÷ng c©y hoa lan thuéc vÒ hä lan, mét hä thùc vËt lín nhÊt líp c©y mét l¸ mềm, gồm nhiều loài Cho đến đầu thËp kØ võa qua, Toµn thÕ giíi cã kho¶ng mét tr¨m ngh×n loµi lan, xÕp t¸m tr¨m chi Trong sè mét tr¨m ngh×n loµi lan Êy cã kho¶ng 25.000 loµi lan rõng vµ 75.000 loµi lan lai ” D.Cñng cè : - Em hãy nhắc lại đặc điểm, tính chất VBTM ? E Híng dÉn vÒ nhµ : (55) - Nắm đặc điểm, tính chất VBTM - Xem lại vai trò VBTM đời sống -TIẾT 3,4 Hoạt động GV, HS - GV tæ chøc híng dÉn cho HS rót nh÷ng ®iÓm cÇn lu ý VBTM Yêu cầu HS đánh dấu Đ ( đúng ) , S ( sai ) vµo c¸c c©u ghi ë b¶ng phô Trong c¸c VB tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn khongxuÊt hiÖn yÕu tè thuyÕt minh Trong VBTM cã yÕu tè miªu t¶ Trong VBTM khong cã yÕu tè tù sù Trong VBTM, ngêi thuyÕt minh còng cã thể tỏ thái độ mình ( biểu cảm ) vật, tợng đợc nhắc tới HS lên bảng đánh dấu ( Đ , S ) theo yêu cầu vµo b¶ng phô C¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung GV nhận xét, bổ sung sửa chữa và đa đáp án chÝnh x¸c: - 1): S ; 2): § ; 3): S ; 4): § -Nh vËy cÇn lu ý ®iÒu g× viÕt VBTM ? Trong VBTM còng cã thÓ kÕt hîp víi c¸c ph¬ng thøc kh¸c nh TM xen miªu t¶, TM xen tù sù, TM xen biÓu c¶m * GV chèt : Lu ý 1: -Khi sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt VBTM cÇn lu ý nh÷ng ®iÒu g× ? - Không nên quá lạm dụg để tránh tình trạng dẫn tới nhầm lẫn phơng thức biểu đạt * GV chèt : Lu ý 2: -Nh÷ng h/¶ nh©n ho¸ VB “ H¹ Long §¸ và Nớc ” có đợc nhờ điều gì ? - Nhê kh¶ n¨ng quan s¸t thùc tÕ vµ trÝ tëng tîng phong phó cña ngêi viÕt * GV chèt : Lu ý 3: - ViÖc dïng lêi tho¹i VBTM cã t¸c dông gì ? Hãy kể tên VBTM đã đợc học có sử dụng biện pháp nghệ thuật đối thoại ? * HS th¶oluËn - ph¸t biÓu: - Tác dụng: cung cấp thông tin đối tợng đợc thuyết minh * GV chèt: Lu ý 4: -Trong c¸c kiÓu VBTM sau, mét sè kiÓu VBTM nµo nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ? Néi dung III/ Nh÷ng ®iÓm cÇn lu ý VBTM : Lu ý 1: - Trong VBTM còng cã sù kÕt hîp víi c¸c ph¬ng thøc kh¸c nh miªu t¶, tù sù , biÓu c¶m Lu ý 2: - Kh«ng nªn qu¸ l¹m dôngc¸c biÖn ph¸p nghệ thuật VBTM để tránh tình trạng dÉn tíi sù nhÇm lÉn vÒ PTB§ Lu ý 3: - Các h/ả ẩn dụ và nhân hoá đợc dùng VBTM phải xuất phát từ đặc trng chất đối tợng để tránh tình tr¹ng thiÕu kh¸ch quan chÝnh x¸c Lu ý 4: - Khi sö dông lêi tho¹i VBTM ta cã thÓ sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt minh nh nêu định nghĩa, liệt kê, dùng số liÖu Lu ý 5: - ChØ nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh so s¸nh, nh©n ho¸, Èn dô ë sè kiÓu VBTM nhÊt lµ TM vÒ c¸c danh lam th¾ng c¶nh, TM vÒ nh÷ng danh nh©n (56) A TM vÒ ph¬ng ph¸p B TM vÒ nh÷ng danh nh©n C TM vÒ c¸c danh lam th¾ng c¶nh D TM vÒ c¸ch thøc * HS thảo luận và lựa chọn đáp án: Đáp án đúng là : B , C * GV chèt : Lu ý 5: D Cñng cè : ? Em hãy nêu điểm cần lu ý để viết VBTM sinh động, hấp dẫn ? E Híng dÉn vÒ nhµ : - Nắm các ND đã học tiết tự chọn để vận dụng vào viết VBTM - Su tầm đoạn văn, bài văn TM có xen các phơng thức biểu đạt khác và cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt -Xem lại số VBTM đặc sắc đã đợc học ****************************************** THÁNG 1/2014 BUỔI 13 Ngày soạn: Ngày dạy: luyÖn tËp v¨n b¶n thuyÕt minh, v¨n b¶n tù sù A Mục tiêu cần đạt Kiến thức: Giúp học sinh nắm đợc nội dung chính phần tập làm văn đã học ngữ văn thấy đợc chất tích hợp chúng với văn chung Thấy đợc tính kÕ thõa vµ ph¸t triÓn cña c¸c néi dung tËp lµm v¨n häc ë líp b»ng c¸ch so s¸nh víi nội dung các kiểu văn đã học lớp dới Kü n¨ng: RÌn cho häc sinh cã kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n thuyÕt minh cã sö dung yÕu tè miªu t¶, mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt Kü n¨ng vËn dông linh ho¹t c¸c ph¬ng thức miêu tả, biểu cảm, nghị luận văn tự sự, các hình thức đối thoại và độc thoại nội tâm văn tự Thái độ: Giáo dục học sinh có ý thức chuẩn bị bài nhà B C huÈn bÞ: ThÇy: Nghiªn cøu so¹n néi dung «n tËp Trß: So¹n bµi häc bµi C TiÕn tr×nh lªn líp 1- ổn định tổ chức 2- KiÓm tra bµi cò: 3- Bµi míi: TiÕt 1, 2: Hoạt đông thầy và trò Nội dung cần đạt (57) * Hoạt động I: Giáo viên hớng dẫn học sinh tr¶ lêi c¸c c©u hái sgk ? TËp lµm v¨n ë ng÷ v¨n tËp cã nh÷ng néi dung lín nµo? ? Nh÷ng néi dung nµo lµ träng t©m cÇn chó ý? a - V¨n b¶n thuyÕt minh víi träng t©m lµ luyÖn viÖc kÕt hîp gi÷a thuyÕt minh víi biÖn ph¸p nghÖ thuËt vµ yÕu tè miªu t¶ b - V¨n b¶n tù sù víi hai träng t©m: + Sù kÕt hîp gi÷a tù sù vµ biÓu c¶m vµ miªu t¶ néi t©m, gi÷a tù sù víi lËp luËn + Mét sè néi dung míi v¨n tự nh: đối thoại và độc thoại nội t©m tù sù, ngêi kÓ chuyÖn vµ vai trß cña ngêi kÓ chuyÖn tù sù * Hoạt động II: Vai trò và tác dụng biÖn ph¸p nghÖ thuËt miªu t¶ v¨n b¶n thuyÕt minh - Trong thuyÕt minh, nhiÒu ngêi ta ph¶i kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt và các yếu tố miêu tả để bài viết đợc sinh động và hấp dẫn Ví dụ: Chẳng hạn thuyÕt minh vÒ ng«i chïa cæ, ngêi thuyÕt minh cã ph¶i sö dông nh÷ng liªn tëng, tëng tîng, lèi so s¸nh, nh©n ho¸ (nh ng«i chïa tù kÓ chuyÖn m×nh ) để khơi gợi cảm thụ đối tợng thuyết minh Và đơng nhiên phải vận dụng miêu tả đây để ngời nghe hình dung ng«i chïa Êy cã d¸ng vÎ nh thÕ nµo ; mµu s¾c, kh«ng gian, h×nh khèi, c¶nh vËt xung quanh … * Gi¸o viªn : Nh vËy, thuyÕt minh mµ thiÕu yÕu tè miªu t¶, vµ c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt bµi thuyÕt minh sÏ kh« khan và thiếu sinh động TËp lµm v¨n ë ng÷ v¨n tËp cã nh÷ng néi dung lín nµo? a - V¨n b¶n thuyÕt minh víi träng t©m lµ luyÖn viÖc kÕt hîp gi÷a thuyÕt minh víi biÖn ph¸p nghÖ thuËt vµ yÕu tè miªu t¶ b - V¨n b¶n tù sù víi hai träng t©m: + Sù kÕt hîp gi÷a tù sù vµ biÓu c¶m vµ miªu t¶ néi t©m, gi÷a tù sù víi lËp luËn + Mét sè néi dung míi v¨n tự nh: đối thoại và độc thoại nội t©m tù sù, ngêi kÓ chuyÖn vµ vai trß cña ngêi kÓ chuyÖn tù sù Nªu vai trß vµ t¸c dông cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt miªu t¶ v¨n b¶n thuyÕt minh Trong thuyÕt minh, nhiÒu ngêi ta ph¶i kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuật và các yếu tố miêu tả để bài viết đợc sinh động và hấp dẫn Ví dụ: Chẳng hạn thuyÕt minh vÒ ng«i chïa cæ, ngêi thuyÕt minh cã ph¶i sö dông nh÷ng liªn tëng, tëng tîng, lèi so s¸nh, nh©n ho¸ (nh ng«i chïa tù kÓ chuyÖn m×nh ) để khơi gợi cảm thụ đối tợng thuyết minh Và đơng nhiên phải vận dụng miêu tả đây để ngời nghe hình dung ng«i chïa Êy cã d¸ng vÎ nh thÕ nµo ; mµu s¾c, kh«ng gian, h×nh khèi, c¶nh vËt xung quanh…Nh vËy, thuyÕt minh mµ thiÕu yÕu tè miªu t¶, vµ c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt bµi thuyÕt minh sÏ kh« khan vµ thiÕu sinh động.phân TiÕt 3.4 * Hoạt đông III: Phân biệt văn miêu tả và thuyết minh Ph©n biÖt v¨n miªu t¶ vµ thuyÕt minh * Gi¸o viªn : Cho häc sinh th¶o luËn, nªu ý kiÕn Giáo viên tổng hợp ý kiến, treo bảng phụ để học sinh quan sát Miªu t¶ ThuyÕt minh (58) - (§èi tîng cña miªu t¶ thêng lµ c¸c sù vËt, ngêi, hoµn c¶nh cô thÓ) - Cã h cÊu tëng tîng, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i trung thµnh víi sù vËt - Dïng nhiÒu so s¸nh , liªn tëng - Mang nhiÒu c¶m xóc chñ quan cña ngêi viÕt - Ýt dïng sè liÖu cô thÓ, chi tiÕt - Dïng nhiÒu s¸ng t¸c v¨n ch¬ng, nghÖ thuËt - Ýt tÝnh khu«n mÉu - §a nghÜa (Đối tợng thuyết minh thờng là các vật, đồ vật …) - Trung thành với các đặc điểm đối tợng , vật - Bảo đảm tính khách quan, khoa häc - Ýt dïng tëng tîng , so s¸nh - Dïng sè liÖu cô thÓ, chi tiÕt - øng dông nhiÒu t×nh huèng cuéc sèng, v¨n ho¸, khoa häc … - Thêng theo sè yªu cÇu gièng (mÉu) - §¬n nghÜa * Hoạt động IV: Nội dung văn tự (tiếp theo) ? Vai trß cña yÕu tè miªu t¶? ? Vai trß cña yÕu tè miªu t¶ néi t©m vµ nghÞ luËn v¨n b¶n tù sù? - V¨n b¶n tù sù: tr×nh bµy l¹i chuçi sù viÖc, cã mở đầu, diễn biến, kết thúc, dẫn đến ý nghÜa - YÕu tè miªu t¶ cã t¸c dông lµm cho c©u chuyÖn trở nên hấp dẫn, gợi cảm sinh động - Miêu tả nội tâm, đối thoại, độc thoại là hình thức quan trọng để thể nhân vật v¨n b¶n tù sù - Yếu tố nghị luận: thờng đợc diễn đạt hình thøc lËp luËn lµm cho c©u chuyÖn thªm phÇn triÕt lÝ * Cho ví dụ văn tự đã học có sử dông yÕu tè miªu t¶ néi t©m - Gi¸o viªn treo b¶ng phô cho häc sinh quan s¸t, nhËn xÐt a - Thực mẹ không lo lắng không ngủ đợc Mẹ tin đứa mẹ lớn Mẹ tin vào chuẩn bị chu đáo cho trớc ngày khai trờng Còn điều gì để lo lắng đâu ! Mẹ không lo nhng không ngủ đợc Cứ nhắm mắt lại là dờng nh vang bên tai tiếng đọc trầm bổng: "Hằng n¨m cø vµo cuèi thu MÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dẫn trên đờng làng dài và hẹp" (Cæng trêng më ra) * Gi¸o viªn : Nh÷ng kÜ n¨ng vÒ kiÓu v¨n b¶n tù phần Tập làm văn đã soi sáng thêm nhiều cho việc đọc - hiểu văn tác phẩm tơng øng SGK Ví dụ: Khi đọc Truyện Kiều, nhờ yếu tố đối thoại và độc thoại nội tâm (qua kiến thức tập làm văn) đã giúp cho ngời đọc hiểu sâu sắc vÒ nh©n vËt truyÖnKiÒu: (KiÒu ë lÇu Ngng Néi dung cña v¨n b¶n tù sù - V¨n b¶n tù sù: tr×nh bµy l¹i chuçi sù viÖc, cã më ®Çu, diÔn biÕn, kÕt thóc, råi dÉn đến ý nghĩa YÕu tè miªu t¶ cã t¸c dông lµm cho c©u chuyÖn trë nªn hấp dẫn, gợi cảm sinh động - Miêu tả nội tâm, đối thoại, độc thoại là hình thức quan trọng để thể nhân vËt v¨n b¶n tù sù - Yếu tố nghị luận: thờng đợc diễn đạt hình thức lập luËn lµm cho c©u chuyÖn thªm phÇn triÕt lÝ a - Thùc sù mÑ kh«ng lo l¾ng không ngủ đợc Mẹ tin đứa mẹ lớn MÑ tin vµo sù chuÈn bÞ rÊt chu đáo cho trớc ngày khai trờng Còn điều gì để lo lắng n÷a ®©u ! MÑ kh«ng lo nhng không ngủ đợc Cứ nhắm m¾t l¹i lµ dêng nh vang bªn tai tiếng đọc trầm bổng: "H»ng n¨m cø vµo cuèi thu MÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dẫn trên đờng làng dài vµ hÑp" (59) BÝch - víi nh÷ng suy nghÜ néi t©m thÊm nhuÇn đạo hiếu và đức hi sinh) b - … Xãt ngêi tùa cöa h«m mai Quạt nồng ấp lạnh đó giờ? S©n lai c¸ch mÊy n¾ng ma Có gốc tử đã vừa ngời ôm …" c - TruyÖn ng¾n "Lµng" cña Kim L©n cã rÊt nhiÒu đoạn đối thoại, đối thoại ông Hai và thằng út, đoạn độc thoại nội tâm ông Hai sau biÕt tin lµng DÇu theo giÆc "¤ng kiÓm ®iÓm tõng ngêi ãc Kh«ng mµ, hä toµn lµ nh÷ng ngêi cã tinh thÇn c¶ mà Họ đã lại làng, tâm sống chết với giặc, có đời nào lại can tâm làm điều nhôc nh· Êy ! …" - §o¹n v¨n cã sö dông yÕu tè miªu t¶ néi t©m vµ nghi luËn:“l·o kh«ng hiÓu t«i t«i nghÜ vËy vµ t«i cµng buån l¾m nh÷ng ngêi nghÌo nhiÒu tù ¸i ngày thêm đáng buồn” ®o¹n van cã sö dung yÕu tè nghi luËn… vua quang trung cìi voi doanh an ñi qu©n lÝnh … thay long đổi dạ….chớ bảo là ta không nói tríc ( TrÝch Hoµng lª nhÊt thèng chÝ) Ví dụ: Khi đọc Truyện Kiều, nhờ yếu tố đối thoại và độc thoại nội tâm (qua kiến thức tập làm văn) đã giúp cho ngời đọc hiểu sâu sắc nh©n vËt truyÖnKiÒu: (KiÒu ë lÇu Ngng BÝch - víi nh÷ng suy nghÜ néi t©m thÊm nhuần đạo hiếu và đức hi sinh) …" VÝ dô "¤ng kiÓm ®iÓm tõng ngêi ãc Kh«ng mµ, hä toµn lµ nh÷ng ngêi cã tinh thÇn c¶ mà Họ đã lại làng, t©m mét sèng mét chÕt víi giặc, có đời nào lại can tâm lµm ®iÒu nhôc nh· Êy ! …" * Nh÷ng ®iÒu viÕt lªn c¸t sÏ mau chãng xo¸ nhoµ theo thêi * Hoạt động V: Đối thoại độc thoại và độc thoại gian, nh không có thể xoá néi t©m v¨n b¶n tù sù đợc điều tốt đẹp đã đợc ? Thế nào là đối thoại, độc thoại và độc thoại nộ ghi tạc trên đá, lòng ngtâm văn tự êi - Hs: Tr¶ lêi, Gv kh¸i qu¸t, chèt kiÕn thøc Gv: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm là Đối thoại, độc thoại và độc hình thức quan trọng để thể nhân vật thoại nội tâm văn tự v¨n b¶n tù sù sù + Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện gia - Đối thoại: là hình thức đối hai ậơc nhiều ngời Trong văn tự sự, đối thoại đáp, trò chuyện gia hai ậơc đợc thể các gạch đầu dòng đầu lời nhiều ngời Trong văn tự trao và đáp sự, đối thoại đợc thể + Độc thoại: Là lời ngời nào đó nói với các gạch đầu dòng đầu chính mình nói với đó tởng t- lời trao và đáp îng + §éc tho¹i néi t©m: Khi ngêi nãi kh«ng thµnh - §éc tho¹i: Lµ lêi cña mét lêi ngời nào đó nói với chính ? Vai trò, tác dụng các hình thức đối thoại, mình nói với đó độc thoại, độc thoại nội tâm văn tự tởng tợng lµ g× - Hs: Thể thái độ yêu ghét phân minh nhân vật, gúp ngời đọc cảm nhận đợc chiều sâu - Độc thoại nội tâm: t©m lý tinh tÕ, nh¹y c¶m cña nh©n vËt, t¹o cho câu chuyện có không khí gần gũi, thật nh cuuộc - Vai trò, tác dụng đối sèng ®ang diÔn thùc tÕ thoại, độc thoại và độc thoại ? Em h·y lÊy mét vµi vÝ dô vÒ c¸c h×nhthøc lêi néi t©m v¨n b¶n tù sù: tho¹i trªn (60) - Đoạn ông Hai với thằng Húc(đối thoại) - Đoạn ông Hai chửi ngời làng Dầu Thể thái độ yêu ghét ( độc thoại) ph©n minh cña nh©n vËt, góp - Hs: LÇn lît lÊy vÝ dô, Gv nhËn xÐt cho ®iÓm ngời đọc cảm nhận đợc chiều s©u t©m lý tinh tÕ, nh¹y c¶m cña nh©n vËt, t¹o cho c©u chuyÖn cã kh«ng khÝ gÇn gòi, * Hoạt động VI: Ngôi kể văn tự thËt nh cuuéc sèng ®ang diÔn ? Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ ng«i kÓ thùc tÕ thø nhÊt vµ ng«i kÓ thø ba Ng«i kÓ v¨n b¶n tù - Hs: Tr×nh bµy, Gv chèt kiÕn thøc sù ? Nh÷ng u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña nh÷ng ng«i kÓ nµy - Ng«i kÓ thø nhÊt: V¨n b¶n - Hs: Th¶o luËn tr¶ lêi chiÕc lîc ngµ cña NguyÔn - NhãmI: ¦u ®iÓm Quang S¸ng, Cè H¬ng - Lç - NhãmII: H¹n chÕ TÊn - Ng«i kÓ thø ba: Lµng - Kim L©n, LÆng LÏ Sa Pa - NguyÔn Thµnh Long * Cñng cè : ? Em hãy nêu điểm cần lu ý để viết VBTM sinh động, hấp dẫn ? * Híng dÉn vÒ nhµ : - Nắm các ND đã học tiết tự chọn để vận dụng vào viết VBTM - Su tầm đoạn văn, bài văn TM có xen các phơng thức biểu đạt khác và cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt -Xem lại số VBTM đặc sắc đã đợc học ****************************************** THÁNG 1/2014 BUỔI 14 Ngày soạn: Ngày dạy: luyÖn tËp v¨n b¶n thuyÕt minh, v¨n b¶n tù sù A Mục tiêu cần đạt Kiến thức: Giúp học sinh nắm đợc nội dung chính phần tập làm văn đã học ngữ văn thấy đợc chất tích hợp chúng với văn chung Thấy đợc tính kÕ thõa vµ ph¸t triÓn cña c¸c néi dung tËp lµm v¨n häc ë líp b»ng c¸ch so s¸nh víi nội dung các kiểu văn đã học lớp dới Kü n¨ng: RÌn cho häc sinh cã kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n thuyÕt minh cã sö dung yÕu tè miªu t¶, mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt Kü n¨ng vËn dông linh ho¹t c¸c ph¬ng thức miêu tả, biểu cảm, nghị luận văn tự sự, các hình thức đối thoại và độc thoại nội tâm văn tự Thái độ: Giáo dục học sinh có ý thức chuẩn bị bài nhà B C huÈn bÞ: ThÇy: Nghiªn cøu so¹n néi dung «n tËp Trß: So¹n bµi häc bµi C TiÕn tr×nh lªn líp 1- ổn định tổ chức 2- KiÓm tra bµi cò: 3- Bµi míi: TiÕt 1, 2,3 (61) Hoạt động thầy và trò * Hoạt động VII: Phân biệt văn tự víi c¸c v¨n b¶n kh¸c ? Ph©n biÖt v¨n b¶n tù sù víi c¸c v¨ b¶n kh¸c - Tù sù: Tr×nh bµy chuçi c¸c sù viÖc - Miªu t¶: §èi tîng lµ ngêi, sù vËt, hiÖn tợng và tái đặc điểm chúng - ThuyÕt minh: Tr×nh bµy tri thøc khoa häc vÒ đối tợng - NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm - §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh - BiÓu c¶m: C¶m xóc ? So s¸nh V¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù - Gièng: KÓ sù viÖc - Kh¸c: + V¨n b¶n tù sù: XÐt h×nh thøc ph¬ng thøc + ThÓ lo¹i tù sù ®a d¹ng: TruyÖn ng¾n, tiểu thuyết (nét độc đáo hình thức thể lo¹i tù sù; kÞch lµ phong phó ®a d¹ng) + Cèt truyÖn – nh©n vËt – sù viÖc – kÕt cÊu ? Ph©n biÖt KiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh - Giống: Chứa đựng cảm xúc, T/c chủ đạo - Kh¸c nhau: + V¨n biÓu c¶m bµy tá c¶m xóc vÒ mét đối tợng (văn xuối) + T¸c phÈm tr÷ t×nh: §êi sèng phong phó chủ thể trớc vấn đề đời sống (Thơ) ? Gi¶i thÝch t¹i mét v¨n b¶n cã đủ các yếu tố miêu tả, nghị luận, biểu c¶m mµ vÉn gäi lµ v¨n b¶n tù sù Theo em, liÖu cã mét v¨n b¶n nµo chØ vËn dông phơng thức biểu đạt hay kh«ng - Häc sinh: Th¶o luËn tr¶ lêi Gv tæng hîp kh¸i qu¸t kiÕn thøc Gv: Treo b¶ng phô Nội dung cần đạt Ph©n biÖt v¨n b¶n tù sù víi c¸c v¨n b¶n kh¸c - Tù sù: Tr×nh bµy chuçi c¸c sù viÖc - Miªu t¶: §èi tîng lµ ngêi, sù vËt, hiÖn tợng và tái đặc điểm chúng - Thuyết minh: Trình bày đối tợng thuyÕt minh, cÇn lµm râ vÒ b¶n chÊt bªn vµ nhiÒu ph¬ng diÖn cã tÝnh chÊt kh¸ch quan - NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm - §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh - BiÓu c¶m: C¶m xóc * So s¸nh v¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù - Gièng: KÓ sù viÖc - Kh¸c: + V¨n b¶n tù sù: XÐt ë ph¬ng diÖn h×nh thøc vµ ph¬ng thøc + ThÓ lo¹i tù sù ®a d¹ng: TruyÖn ng¾n, tiểu thuyết (nét độc đáo hình thức thể lo¹i tù sù; kÞch lµ phong phó ®a d¹ng) + Cèt truyÖn – nh©n vËt – sù viÖc – kÕt cấu là đặc điểm văn tự * KiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh - Giống: Chứa đựng cảm xúc, tình cảm chủ đạo - Kh¸c nhau: + V¨n biÓu c¶m bµy tá c¶m xóc vÒ mét đối tợng (văn xuối) + T¸c phÈm tr÷ t×nh: §êi sèng phong phó chủ thể trớc vấn đề đời sống (Thơ) * Tim hiểu kiểu văn đã học - V¨n b¶n thuyÕt minh: Kh¶ n¨ng kÕt hîp đặc điểm cách làm phơng pháp thuyết minh gi¶i thÝch - V¨n b¶n tù sù:Tr×nh bµy sù viÖc - C¸c yÕu tè t¹o thµnh: Sù viÖc, nh©n vËt - Khả kết hợp đặc điểm cách làm: Giíi thiÖu tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc theo trình tự nhận định - Vì các yếu tố đó là yếu tố bổ trợ nh»m næi bËt ph¬ng thøc chÝnh lµ ph¬ng thøc tù sù Khi gäi tªn v¨n b¶n ngêi ta vào phơng thức biểu đạt chính văn đó Kẻ lại bảng sau vào và đánh dấu x vµo c¸c « trèng mµ kiÓu v¨n b¶n chÝnh cã kết hợp với các yếu tố tơng ứng đó ch¼ng h¹n tù sù cã thÓ kÕt víi yÕu tè (62) - Hs: Lªn b¶ng ®iÒn ? V× mét sè v¨n b¶n tù sù kh«ng ph¶i bao giê còng cã bè côc phÇn -Hs: Vì các yếu tố đó là yếu tố bổ trợ nh»m næi bËt ph¬ng thøc chÝnh lµ ph¬ng thøc tù sù Khi gäi tªn v¨n b¶n ngêi ta vào phơng thức biểu đạt chính văn đó miêu tả thí đánh dấu vào ô 10 Một số tác phẩm tự đợc học s¸ch ng÷ v¨n kh«ng ph¶i bao giê còng ph©n biÖt bè côc phÇn: Më bµi, Th©n bµi, KÕt - Bëi v× cßn ngåi trªn ghÕ nhµ trêng häc sinh ®ang giai ®o¹n luyÖn tËp ph¶i rÌn luyÖn theo nh÷ng yªu cÇu "ChuÈn mùc" cña nhµ trêng, ph¶i biÕt t¹o lËp v¨n b¶n hoµn chØnh 11 Nh÷ng kiÕn thøc kü n¨ng vÒ v¨n b¶n ? Kẻ lại bảng sau vào và đánh dấu x tự tập làm văn có giúp đợc gì vào các ô trống mà kiểu văn chính có việc đọc hiểu văn tác phẩm kết hợp với các yếu tố tơng ứng đó học tơng ứng sgk ngữ văn không ch¼ng h¹n tù sù cã thÓ kÕt víi yÕu tè - Các yếu tố đối thoại độc thoại nội tâm miêu tả thí đánh dấu vào ô Gv: Híng dÉn häc sinh tù lµm c©u hái v¨n b¶n tù sù, c¸c kiÕn thøc vÒ tËp làm văn đã giúp cho ngời đọc hiểu sâu h¬n c¸c ®o¹n trÝch TruyÖn KiÒu còng nh truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n ? Một số tác phẩm tự đợc học s¸ch ng÷ v¨n kh«ng ph¶i bao giê còng - VÝ dô truyÖn ng¾n Lµng cña Kim phân biệt bố cục phần: Mở bài, Thân Lân có hai đoạn đối thoại bà chủ nhµ víi vî chång «ng hai vµ «ng hai rÊt bµi, KÕt thó vÞ - Bëi v× cßn ngåi trªn ghÕ nhµ trêng häc sinh ®ang giai ®o¹n luyÖn tËp ph¶i rÌn luyÖn theo nh÷ng yªu cÇu "ChuÈn mùc" cña nhµ trêng, ph¶i biÕt t¹o lËp v¨n b¶n hoµn chØnh 12 Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng tri thøc cần thiết để làm bài văn tự đó là các Gv: Tæ chøc, híng dÉn häc sinh t×m hiÓu gîi ý híng dÉn bæ Ých vÒ nh©n vËt cèt c¸c c©u hái 11 vµ 12 s¸ch gi¸o chuyÖn ngêi kÓ ng«i kÓ khoa ? Nh÷ng kiÕn thøc kü n¨ng vÒ v¨n b¶n tù tập làm văn có giúp đợc gì việc đọc hiểu văn tác phẩm văn học t¬ng øng sgk ng÷ v¨n kh«ng ph©n tÝch vµi vÝ dô - Qua hai đoạn đối thoại trên ta thấy mụ chñ nhµ cã hai c¸ch øng xö rÊt kh¸c dờng nh đối lập nhng lại thống thái độ ,tẩy chay tuyệt đối kẻ thù và làm tay sai cho chúng, đồng thời lại sẵn sàng cu mang đùm bọc nh÷ng ngêi cïng c¶nh ngé nh vËy th«ng - Khi học các yếu tố đối thoại độc qua đối thoại tính cách nhân vật thoại nội tâm văn tự các đợc khắc hoạ sâu sắc và sinh động kiến thức tập làm văn đã giúp cho ngời đọc hiểu sâu các đoạn trích Truyện KiÒu còng nh truyÖn ng¾n Lµng cña Kim - Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng tri thøc cần thiết để làm bài văn tự đó là các L©n + Đoạn 1: Đoạn đối thoại thứ bà chủ gợi ý hớng dẫn bổ ích nhân vặt cốt chuyÖn ngêi kÓ ng«i kÓ nhà trục suất gia đình ông hai (63) V× dô: + Đoạn đối thoại thứ hai: Bà chủ nhà mời gia đình ông hai lại nhà mình ? Cho học sinh nhận xét qua hai đoạn đối tho¹i - Tõ c¸c v¨n b¶n: T«i ®i häc, Trong Lßng Mẹ, Lão Hạc… Học tập đợc cách kể ? Nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng vÒ t¸c chuyÖn ë ng«i thø nhÊt vÒ c¸ch kÕt hîp tù phẩm tự phần đọc và hiểu văn biểu cảm nghị luận với miêu tả và tiếng việt tơng ứng đã giúp em g× viÖc viÕt bµi v¨n tù sù - Hs: Làm bài tập vở, Giáo viên gọi 12 học sinh đọc bài và rút kinh nghiệm * Bµi tËp thùc hµnh: Viết đoạn văn tự với chủ đề tự chọn đó có sử dụng linh hoạt các yếu tố miêu tả, nghị luận, đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm Cñng cè: Gv hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n tù sù vµ v¨n b¶n thuyÕt minh đã ôn tập Híng dÉn vÒ nhµ: ¤n tËp chuÈn bÞ kiÓm tra häc kú I Xem l¹i néi dung «n tËp SGK ****************************************** THÁNG 1/2014 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 15 LUYỆN TẬP MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VBTM A MỤC TIÊU: Giúp học sinh: - Củng cố nội dung và nghệ thuật các văn đã học - Biết vận dụng số biện pháp nghệ thuật vào văn thuyết minh B TÀI LIỆU BỔ TRỢ: - Sách giáo viên, sách nâng cao 9, rèn luyện kỷ C.ChuÈn bÞ: ThÇy: Nghiªn cøu so¹n néi dung «n tËp Trß: So¹n bµi häc bµi D TiÕn tr×nh lªn líp 1- ổn định tổ chức 2- KiÓm tra bµi cò: 3- Bµi míi: (64) Hoạt động GV và HS Nội dung cần đạt - GV: Tổ chức cho HS trả lời các câu hỏi bài tập - HS: Làm bài tập theo yêu cầu GV - GV: Cho HS trình bày trước lớp bài làm mình và nhận xét - GV; Thống nhát, bổ sung Bài tập trắc nghiệm * Khoanh tròn vào chữ cái câu trả lời đúng - Đoạn trích “ Chúng tôi tham gia hội nghi cấp cao phải đáp ứng ” Câu Xét hình thức văn thuộc kiểu văn nào? A Nghị luận C Miêu tả B Tự D Biểu cảm Câu Nhận xét nào đây phù hợp văn nghị luận? A Phải có luận điểm B Phải sử dụng các phép lập luận C Phải có hệ thống luận D Tất các ý trên * Điền vào chổ trống câu nói lên bất hạnh trẻ em trên giới? Tìm hiểu đề, lập dàn ý - Đề bài: Thuyết minh cái quạt + Vấn đề cụ thể Những biện pháp nghệ thuật sử dụng thuyết minh: nhân hoá, tưởng tượng, so sánh + Lập dàn ý * Mở bài: Giới thiệu quạt là đồ vật cần thiết đời sống người * Thân bài : + Lịch sử cái quạt + Cấu tạo, công dụng chung quạt + Cách sử dụng và cách bảo quản * Kết bài : Vai trò cái quạt và tương lai - Đọc phần mở bài - GV: Tổ chức cho HS lập dàn ý, thuyết minh quạt - HS: Tiến hành lập dàn ý theo yêu cầu GV - GV: Gọi HS trình bày dàn ý - HS: Trình bày dàn ý đã chuẩn bị - GV: Cho HS thảo luận theo nhóm các dàn ý các bạn trình bày dựa theo các câu hỏi SGK - HS: Thảo luận rút các ý trả lời - GV: Cho HS đọc phần mở bài và cho các HS khác thảo luận, nhận xét - HS thực theo yêu cầu GV * Củng cố - HS: nhắc lại các bước làm bài văn thuyết minh (65) * Dặn dò - Hướng dẫn và yêu cầu HS làm hoàn chỉnh bài viết nhà THÁNG 2/2014 BUỔI 16 Ngày soạn: Ngày dạy: ÔN TẬP PHẦN TẬP LÀM VĂN LUYỆN TẬP LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN A MỤC TIÊU: Giúp học sinh: - Ôn tập và củng cố các kiến thức đã học liên kết câu và liên kết đoạn văn - Rèn kĩ phân tích liên kết văn và sử dụng các phép liên kết viết văn B TÀI LIỆU BỔ TRỢ: - Sách giáo viên, sách nâng cao 9, rèn luyện kỷ C NỘI DUNG: 1.Ổn định lớp 2.Kiểm tra bài cũ 3.Bài Hoạt động thầy và trò Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Ôn tập liên kết câu và liên kết đoạn văn I Ôn tập liên kết câu và liên kết đoạn - GV: Tổ chức cho HS ôn tập liên kết văn câu và liên kết đoạn văn * Có hai hình thức liên kết : - HS: Làm việc độc lập, trả lời theo yêu a Liên kết nội dung: là quan hệ đề tài và cầu GV quan hệ lô gíc câu với câu, đoạn văn ? Tại phải liên kết câu và liên kết với đoạn văn đoạn văn ? b Liên kết hình thức: Là phép sử dụng các ? Có hình thức liên kết câu với từ ngữ cụ thể (các phương tiện cụ thể) có câu, đoạn văn với đoạn văn? tác dụng nối câu với câu, đoạn văn với - HS: Xác định: Có hai hình thức liên đoạn văn : kết: + Phép lặp từ ngữ Liên kết nội dung và liên kết hình + Phép dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa thức cùng trường liên tưởng - GV: Thống + Phép + Phép nối Hoạt động 2: Luyện tập II Luyện tập Bài 1: Học sinh đọc bài tập - suy nghĩ độc lập - em lên bảng trình bày Lớp nhận xét - Giáo viên bổ sung a Phép lặp : + Trường học - trường học (liên kết câu) (66) Phép : + " Như " thay cho câu cuối đoạn trước (liên kết đoạn văn) b Phép lặp : - Văn nghệ (liên kết câu) - Sự sống , văn nghệ (liên kết đoạn) c Thời gian , người: lặp (liên kết câu) d Yếu đuối - mạnh , hiền lành - ác : trái nghĩa (liên kết câu) Bài Khu vườn nhà Lan không rộng Nó cái sân nhỏ, có bao nhiêu là cây Cây lan, cây huệ, cây hồng nói chuyện hương, hoa; cây mơ, cây cải nói chuyện lá Cây bầu, cây bí nói chuyện Cây khoai, cây giông nói chuyện rể a Từ nó câu thứ hai thay cho cụm từ nào câu thứ ? Bài 3: Học sinh làm theo nhóm a Lỗi liên kết nội dung : Các câu không phục vụ chủ đề chung đoạn văn Chữa : Thêm số từ ngữ câu để thiết lập liên kết chủ đề các câu VD : Cắm mình đêm Trận địa đại đội anh phía bãi bồi bên dòng sông Anh nhớ hồi đầu mùa lạc hai bố anh cùng viết đơn xin mặt trận Bây giờ, mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối b Lỗi liên kết nội dung: Trật tự các việc câu không hợp lí Thêm trạng ngữ thời gian vào câu để làm rõ mối quan hệ thời gian các kiện : VD : Suốt hai năm anh ốm nặng, chị làm quần quật Bài : Học sinh suy nghĩ độc lập - trả lời - lớp nhận xét - Lỗi liên kết hình thức : a Lỗi: Dùng từ câu - không thống Sửa : Thay đại từ " nó " đại từ "chúng" b Lỗi: Từ " văn phòng " và " hội trường " không cùng nghĩa với trường hợp này Sửa : Thay từ hội trường câu từ "văn phòng" * Giáo viên cho học sinh nhắc lại yêu cầu sử dụng các phép liên kết câu và đoạn văn cho phù hợp , có hiệu qủa * Ghi nhớ : Cần sử dụng các phép liên kết câu cách chính xác, linh hoạt để diễn đạt đúng và hay * Củng cố - GV: Nhận xét tiết luyện tập và lưu ý cho HS số trường hợp sử dụng liên kết câu và liên kết đoạn văn * Dặn dò - Nắm vững toàn kiến thức tiết học - BTVN: Xem lại các bài văn viết thân đã đảm bảo liên kết câu, liên kết đoạn chưa; chưa thì phải sửa cho đúng ****************************************** (67) THÁNG 2/2014 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 17 ÔN TẬP KHỞI NGỮ, THÀNH PHẦN BIỆT LẬP A MỤC TIÊU: Giúp học sinh: - Ôn lại kiến thức khởi ngữ và thành phần biệt lập B TÀI LIỆU BỔ TRỢ: - Sách giáo viên, sách nâng cao 9, rèn luyện kỷ C NỘI DUNG: 1.Ổn định lớp 2.Kiểm tra bài cũ 3.Bài Hoạt động thầy và trò Nội dung kiến thức Hoạt động 1: Ôn lại phần khởi ngữ - GV: Tổ chức cho HS ôn lại khái I Đặc điểm và vai trò Khởi ngữ niệm khởi ngữ câu ? Xác định chủ ngữ các câu văn? Ví dụ: - HS: Xác định 1.1 Xác định CN các câu: ? Phân biệt các từ ngữ in đậm với chủ a Anh in đậm : không là CN ngữ và quan hệ với vị ngữ câu? Anh không in đậm : là CN - HS: Phân biệt b Tôi là CN ? Các từ ngữ in nghiêng quan hệ ý nghĩa c Chúng ta là CN câu nào? Phân biệt các từ ngữ in đậm với - HS: Phát , nhận xét CN ? Vậy em hiểu khởi ngữ là gì ? - Vị trí : Các từ ngữ in đậm đứng trước + Nêu đặc điểm? Vai trò khởi ngữ CN câu ? - Quan hệ với VN: Các tữ ngữ in đậm - HS: Rút kết luận, nhận xét HS đọc không có quan hệ trực tiếp với VN ghi nhớ SGK theo quan hệ C - V VD1: Tạp chí này tôi đọc - Ý nghĩa câu: dùng để nêu lên B N đảo đề tài nói đến câu VD2 : Tạp chí này, tôi đọc nó * Những từ ngữ đứng trước CN, dùng Khởi ngữ để nêu lên đề tài nói đến - Phân biệt khởi ngữ và chủ ngữ câu là khởi ngữ VD1: Bông hoa này cánh mỏng quá Kết luận : Chủ ngữ - Khởi ngữ là thành phần câu đứng VD2: Bông hoa này, cánh mỏng quá trước chủ ngữ (68) Khởi ngữ - Vai trò khởi ngữ câu : + Quan hệ trực tiếp: Khởi ngữ có thể Nêu lên đề tài nói đến câu lặp lại nguyên văn thay chứa nó từ ngữ khác - Dấu hiệu nhận biết : VD : Giàu, tôi giàu + Trước khởi ngữ có thể thêm các quan + Quan hệ gián tiếp : hệ tữ : , VD : Kiện huyện, bất quá mình tốt lễ, + Sau khởi ngữ có thể thêm trợ từ " thì quan trên xử cho " Hoạt động 2: Hương dẫn ôn tập thành phần biệt lập ( GV tổ chức cho HS luyện tập ) Bài 1: Các thành phần tình thái, cảm thán - Tình thái gồm: a Có lẽ c Hình d Chả nhẽ - Cảm thán gồm: b Chao ôi Bài 2: Sắp xếp các từ độ tin cậy tăng dần: Hình như, dường có vẻ có lẽ, là hẳn chắn Bài 3: a Từ độ tin cậy thấp: hình Từ độ tin cậy bình thường: Từ độ tin cậy cao: Chắc chắn b Tác giả chọn từ "chắc" vì người nói không phải diễn tả suy nghĩ mình nên dùng từ mức độ bình thường để không tỏ quá sâu và quá thờ Tìm các ví dụ khác a Chao ôi, người quanh ta b Có lẽ vì khổ tâm không khóc * Củng cố: - Học sinh nhắc lại nội dung phát triển từ vựng và thuật ngữ * Dặn dò: Giáo viên hướng dẫn học sinh học bài nhà: - Nắm vững toàn kiến thức tiết học - Bài tập: Viết đoạn văn đó có sử dụng khởi ngữ và thành phần biệt lập ****************************************** (69) THÁNG 2/2014 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 18 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý A MỤC TIÊU: Giúp học sinh: - Bước đầu phân biệt tường minh và hàm ý cách diễn đạt, có ý thức sử dụng cách diễn đạt để vận dụng sống - Biết cách vận dụng nghĩa tường minh và hàm ý nói và viết B TÀI LIỆU BỔ TRỢ: - Sách giáo viên, sách nâng cao 9, rèn luyện kỷ C NỘI DUNG: 1.Ổn định lớp 2.Kiểm tra bài cũ 3.Bài Hoạt động thầy và trò Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Ôn lại nghĩa tường minh và hàm ý I Nghĩa tường minh và hàm ý - GV: Tổ chức cho HS nắm lại nghĩa Nghĩa tường minh: Là phần thông báo tường minh và hàm ý diễn đạt trực tiếp từ ngữ - HS: Tìm hiểu, trả lời câu ? Em hiểu nào là nghĩa tường minh ? - VD: Sgk ? Em hiểu nào là hàm ý ? Hàm ý: Là phần thông báo không - HS: Trả lời, nhận xét và rút kết luận diễn đạt trực tiếp từ ngữ - GV: Bổ sung, thống câu có thể suy từ từ ngữ - HS: Đọc ghi nhớ - GV: Cho HS lấy số ví dụ nghĩa - VD: Sgk tường minh và hàm ý giao tiếp * Ghi nhớ: Sgk Hoạt động 2: Luyện tập - GV: Tổ chức cho HS luyện tập II Luyện tập Bài Bài - HS: Đọc và xác định hàm ý và câu diễn - Câu a: Từ giúp ta nhận thái độ đó đạt hàm ý hoạ sĩ "tặc lưỡi" - HS: Trình bày, nhận xét, kết luận - Câu b: Cô gái có ý định để lại - GV: Bổ sung, thống khăn làm kỉ vật cho anh niên Bài anh niên lại tưởng là cô bỏ - HS: Đọc bài tập và tìm hàm ý câu quên nên gọi cô để trả lại in đậm đoạn trích Bài (70) ? Muốn tìm hàm ý câu nói cần => Thông báo thêm : Nhà hoạ sĩ lão xác định điều gì ? (Mục đích nói câu thành chưa kịp uống nước chè đó) Bài Bài - HS: Đọc bài tập - Câu chứa hàm ý : - Cơm chín ! ? Tìm câu chứa hàm ý đoạn trích => Câu nói nhằm ý muốn nói ông vô ăn sau và cho biết nội dung hàm ý cơm ! - GV: Tổ chức cho HS viết đoạn văn - HS: Viết đoạn văn theo yêu cầu Bài GV - Em hãy viết đoạn văn có dùng - GV: Gọi HS trình bày nghĩa tường minh và hàm ý ? Gạch chân - HS: Trình bày, nhận xét các câu đó - GV: Bổ sung, thống * Củng cố - HS: Trả lời: ? Như nào là nghĩa tường minh và hàm ý? Nêu ví dụ minh hoạ ? * Dặn dò Giáo viên hướng dẫn học sinh học bài nhà: - Nắm vững toàn kiến thức tiết học - BTVN: Làm hoàn chỉnh bài tập vào BT ****************************************** THÁNG 3/2014 BUÔI 19 Ngày soạn: Ngày dạy: d¹ng bµi c¶m thô v¨n häc Bµi tËp 1: ViÕt ®o¹n v¨n nªu c¶m nghÜ cña em vÒ nh©n vËt “T«i” v¨n b¶n “T«i ®i häc” cña Thanh TÞnh *GV híng dÉn HS t×m ý: - Tâm trạng nhân vật tôi mùa thu đến?( nhớ lần đầu tiên học) - Cảm xúc nhân vật tôi cùng mẹ đến trờng? - T©m tr¹ng cña nh©n vËt t«i nghe tiÕng trèng vµo líp? - T©m tr¹ng tríc vµ vµo líp? -> C¶m gi¸c, c¶m xóc bì ngì, håi hép, ©u lo vµ niÒm vui síng ngµy ®Çu tiªn ®i häc… *HS dùng ®o¹n v¨n diÔn dÞch vµ tr×nh bµy Bµi tËp 2: C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng yÕu tè lµm nªn chÊt th¬ truyÖn ng¾n “T«i ®i häc” cña Thanh TÞnh *GV định hớng: - Nh÷ng h×nh ¶nh miªu t¶ thiªn nhiªn vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt - Phép tu từ so sánh đặc sắc góp phần làm nên chất thơ cho văn (71) * Xác định và phân tích các yếu tố làm nên chất thơ văn : a “Tôi quên nào đợc cảm giác sáng nảy nở lòng tôi nh cành hoa tơi mỉm cời bầu trời quang đãng” - Dùng phép so sánh ngang để diễn tả niềm vui rạo rực trào dâng lòng mçi nhí l¹i kØ niÖm s¸ng cña tuæi th¬ ngµy ®Çu tiªn ®i häc -> Còn hình ảnh so sánh nào đẹp hơn, rực rỡ hình ảnh cành hoa tơi nở dới ánh mÆt trêi cña buæi sím mïa thu trÎo , m©y tr¾ng bßng bÒnh tr«i trªn biÓn trêi xanh biÕc=> Søc gîi c¶m m¹nh mÏ, phï hîp víi niÒm vui r¹o rùc ph¬i phíi cña tuæi th¬ b “ T«i cã c¸i ý nghÜ…tho¸ng qua trÝ t«i nhÑ nhµng nh mét lµn m©y lít ngang trªn ngän nói” - So s¸nh ngang b»ng: ý nghÜ non nít, bßng bét cña c¸c cËu häc trß ng©y th¬ nhÑ nhàng, thoáng qua nh áng mây lơ lửng trên bầu trời bay nhanh qua đỉnh núi gióng ý nghĩ trẻ thơ đến đi-> trẻ thơ đâu nghĩ suy nhiều và sâu sắc => tâm hồn thơ dại đáng yêu trẻ => Các so sánh trên thật cụ thể, sinh động và phù hợp với tuổi thơ hình ảnh thiên nhiên đẹp đẽ, nhẹ nhàng…Phải là ngời hiểu và trân trọng, cảm thông với trẻ thơ diÔn t¶ t©m tr¹ng cña hä chÝnh x¸c vµ gîi c¶m nh vËy “ Trớc mắt tôi…nh cái đình làng Hoà ấp “ - So sánh ngang bằng: So sánh vật cụ thể đó là ngôi trờng và ngôi đình làng-> tr©n träng, mÕn yªu cïng niÒm tù hµo vÒ ng«i trêng cña trÎ th¬ bëi víi hä cßn ng«i nhà nào lớn và thiêng liêng ngôi đình làng họ d “Họ nh chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời cao rọng muón bay , nhng cßn ngËp ngõng e sî” - So sánh ngang mà độc đáo: so sánh cậu học trò bé nhỏ với chu chim non tập bay thật phù hợp và sinh động- chim non đứng bên bờ tổ khát khao kh¸m ph¸ vµ lµm chñ ch©n trêi cao réng , muèn bay nhng cßn ngËp ngõng v× sî mình cha đủ sức bay cao bay xa tựa các cậu bé đứng trớc ngỡng cửa tơng lai rộng mở mà ngập ngừng vì cha đủ tự tin…-> Sự âu lo trẻ thơ tr ớc bớc ngoặt đời => Bằng các so sánh độc đáo, phù hợp vơpí tâm trạng tuổi thơ, Thanh Tịnh giúp ngời đọc hiểu thêm nét hồn nhiên trẻ thơ cùng tâm trạng họ lần đầu tiên học để từ đó gợi ta cảm xúc nhẹ nhàng mà sâu lắng tuỏi thơ Thanh Tịnh nh trẻ thơ …đồng thời khơi dậy ta kỉ niệm đẹp đẽ tuæi Êu th¬… *Cùng với các so sánh đặc sắc ấy, cảm xúc nhà thơ và tình ngời tác phẩm còng gãp phÇn lµm nªn chÊt th¬ cña t¸c phÈm *HS th¶o luËn vµ ph©n tÝch tõng h×nh ¶nh so s¸nh- viÕt ®o¹n v¨n qui n¹p Bµi tËp 3: “T«i ®i häc lµ mét v¨n b¶n kh«ng cã cèt truyÖn nhung vÉn lµ truyÖn ng¾n thấm đợm tình ngời và man mác chất thơ” *Tìm hiểu đề bài: - Thể loại: Nghị luận ( phân tích và đánh giá tác phẩm) - Néi dung:nghÖ thuËt vµ néi dung cña t¸c phÈm - Ph¹m vi: V¨n b¶n “T«i ®i häc” cña Thanh TÞnh *Tìm ý: vấn đề chính: - Phân tích và chứng minh văn không có cốt truyện nhng là truyện ngắn đặc s¾c - T×nh ngêi vµ chÊt th¬ v¨n b¶n HS lËp dµn ý: a Më bµi: - Giới thiệu đề tài tác giả, tác phẩm (72) - TrÝch dÉn luËn ®iÓm b Th©n bµi: *Luận điểm 1: Là văn không có cốt truyện nhng là truyện ngắn đặc sắc vì: - Không có cốt truyện: không có tình huống, không có mâu thuẫn xung đột các nh©n vËt sù viÖc, kh«ng cã sù viÖc chÝnh xoay quanh nh©n vËt tõ lóc b¾t ®Çu đến lúc kết thúc truyện diễn tả tâm trạng nhân vật buổi đầu tiên học - Vẫn là truyện ngắn đặc sắc: Truyện phản ánh đời sống: tâm trạng nhân vật lần đầu tiên học; truyện có bố cục chặt chẽ và đợc kể theo trình tự địnhlàm bật đợc tâm trạng nhân vật tôi từ nhà đến trờng… *LuËn ®iÓm 2: T×nh ngêi vµ chÊt th¬ lµm nªn gi¸ trÞ nh©n v¨n t¸c phÈm - Tâm trạng nhân vật tôi: Từ nhà đến trờng-> trên sân trờng->khi vào lớp.Thái độ tình cảm ngời mẹ dẫn đến trờng Tình cảm thầy giáo và các bạn… - Yếu tố làm nên chất thơ: Hình ảnh so sánh độc đáo diễn tả tâm trạng nhân vật tôi c¸c thêi kh¾c cña buæi tùu trêng ®Çu tiªn c KÕt bµi: - §¸nh gi¸ vÒ thµnh c«ng cña t¸c gi¶ vµ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm - Khẳng định cảm xúc đọc tác phẩm *HS th¶o luËn vµ viÕt bµi hoµn chØnh Bµi tËp 4: C¶m nghÜ vÒ nh©n vËt bÐ Hång ®o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” cña Nguyªn Hång *Tìm hiểu đề: - ThÓ lo¹i: Ph©n tÝch vµ biÓu c¶m vÒ nh©n vËt - Néi dung: Nh©n vËt bÐ Hång - Ph¹m vi: §o¹n trÝch “Trong lßng mÑ” trÝch tiÓu thuyÕt “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” cña Nguyªn Hång *HS lµm dµn bµi: a Më bµi: - Giới thiệu đề tài tác giả, tác phẩm - Kh¸i qu¸t c¶m xóc vÒ nh©n vËt b Th©n bµi: *LuËn ®iÓm1:Hång lµ chó bÐ må c«i nghÌo khæ, thiÕu v¾ng t×nh mÑ_bÊt h¹nh: - Sống gia đình trung lu bị sa sút ngời cha nghiện ngập và ghen tuông hắt hñi mÑ - Mồ côi cha và sống với gia đình họ nội cùng đắng cay tủi cực ghẻ lạnh gia đình - BÞ bµ c« xóc xiÓm vµ t×m mäi c¸ch chia rÏ t×nh c¶m cña chó víi ngêi mÑ téi nghiÖp -> Cô đơn, thiếu vắng tình yêu thơng cha mẹ, luôn phải đối mặt với thủ ®o¹n xÊu cña hä néi *LuËn ®iÓm 2: Hång lµ chó bÐ th«ng minh, nh¹y c¶m: - Hiểu đợc tâm địa bà cô qua cử chỉ, lời nói bà cô để từ đó đối phó với thủ ®o¹n vµ r¾p t©m bÈn cña bµ ta - Hiểu đợc nguyên nhân phải sống xa mẹ, thấy đợc tác hại hủ tục ngêi phô n÷ x· héi *LuËn ®iÓm 3: Hång lµ ngêi hiÕu th¶o: - HiÓu mÑ, tin mÑ, kÝnh träng mÑ - t×m mäi c¸ch b¶o vÖ danh dù cho mÑ - Quên hết uất hận đắng cay bên mẹ- đem niềm vui đến cho mẹ - Hạnh phúc đợc lòng mẹ( trân trọng tình mẫu tử- thức nhọn các giác quan để đón nhận tình cảm mẹ) c KÕt bµi: - Đánh giá và khẳng định cảm xúc nhân vật - Liªn hÖ (73) *HS th¶o luËn vµ viÕt bµi hoµn chØnh ****************************************** THÁNG 3/2014 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 20 C¶m thô v¨n häc A Mục tiêu cần đạt: - Gióp HS cñng cè kÜ n¨ng dùng ®o¹n v¨n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc - Tích hợp với văn thuyết minh để giới thiệu tác giả B TÀI LIỆU BỔ TRỢ: - Sách giáo viên, sách nâng cao 9, rèn luyện kỷ C TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.Ổn định lớp 2.Kiểm tra bài cũ 3.Bài I Lý thuyÕt: ThÕ nµo lµ ®o¹n v¨n? C¸c bíc t¹o lËp v¨n b¶n? KiÓu ®o¹n v¨n vµ c¸ch x©y dùng ®o¹n? a §o¹n v¨n diÔn dÞch? b §o¹n v¨n qui n¹p? c §o¹n v¨n mãc xÝch? d §o¹n v¨n song hµnh? e §o¹n v¨n tæng ph©n hîp C¸ch giíi thiÖu t¸c gi¶ cña v¨n b¶n? II LuyÖn tËp: Bµi tËp 1: ViÕt ®o¹n v¨n nªu c¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ “ Khi tu hó” cña nhµ th¬ Tè H÷u HD: * §o¹n v¨n diÔn dÞch: - C©u më ®Çu: Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ vµ kh¸iqu¸t c¶m xóc vÒ bµi th¬ - C¸c c©u th©n ®o¹n(khai triÓn): (74) + Nêu và đánh giá nét đặc sắc nghệ thuật bài thơ: Cách dùng các tính tõ chØ mµu s¾c ; dïng yÕu tè miªu t¶ kÕt hîp víi biÓu c¶m; dïng thÓ th¬ lôc b¸t víi ng«n ng÷ gi¶n dÞ mµ cã søc gîi c¶m + Tr×nh bµy c¶m nhËn s©u s¾c vÒ néi dung cña bµi th¬: TiÕng lßng cña ngêi tï c¸ch mạng quê hơng; niềm khát khao tự do; tình yêu quê hơng đất nớc thiết tha - Câu kết: Khẳng định lại giá trị nghệ thuật và nội dung bàithơ và liên hệ HS tr×nh bµy thµnh ®o¹n v¨n diÔn dÞch vµ chuyÓn thµnh ®o¹n v¨n qui n¹p GV ch÷a bµivµ nhËn xÐt Bµi tËp : Tr×nh bµy c¶m nghÜ cña em vÒ bµi th¬ “ Quª h¬ng” cña nhµ th¬ TÕ Hanh *HD tìm hiểu đề: - ThÓ lo¹i: BiÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc - §èi tîng biÓu c¶m: V¨n b¶n “ Quª h¬ng” - Ph¹m vi: V¨n häc ViÖt Nam tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m ( th¬ TÕ Hanh) * HD t×m ý: - NghÖ thuËt: + Thể thơ: Tự do, nhịp thơ nhẹ nhàng, tha thiết; ngôn ngữ thơ mộc mạc mà đằm th¾m + Phơng thức biểu đạt: Biểu cảm + Kết hợp nhuần nhị các biện pháp tu từ để tạo tranh sinh động quê hơng: Miªu t¶ kÕt hîp víi biÓu c¶m; dïng nghÖ thuËt so s¸nh kÕt hîp víi nh©n ho¸ vµ dïng tcác động từ mạnh khiến cho hình ảnh thơ lung linh rực rỡ; kết hợp tả thực và liên tởng tạo gắn bó vật và ngời làm nên vẻ đẹp bình dị mà sống động bøc tranh quª h¬ng - Néi dung: + C¸ch giíi thiÖu lµng chµi võa b×nh dÞ l¹i võa s©u l¾ng c¶m xóc nhí quª + Hình ảnh làng chài buổi sáng đẹp trời chàng trai khơI đánh cá thật đẹp đẽ và khoẻ khoắn->hồn quê hơng đợc gửi gắm qua hình ảnh cánh buồm vừa quen thuéc l¹i thËt thiªng liªng… + Hình ảnh quê hơng đoàn thuyền đánh cá trở thât nhộn nhịp gợi không khí náo nức ngời dân sau ngày lao động mệt nhọc và niềm vui họ trớc thành lao động mình + Hình ảnh thuyền đã trở thành biểu tợng quê hơng… đó là khám phá mẻ Tế Hanh và chính gình ảnh đó tạo nên nét riêng thơ ông… *T liÖu tham kh¶o: bµi th¬ “ Nhí s«ng quª h¬ng” cña TÕ Hanh VD: - Giíi thiÖu: Quª h¬ng t«i cã s«ng xanh biÕc Níc g¬ng soi tãc nh÷ng hµng tre (75) T©m hån t«ilµ mét buæi tra hÌ To¶ n¾ng xuèng dßng s«ng lÊp lo¸ng - Nhí vÒ quª h¬ng víi nh÷ng h×nh ¶nh th©n thuéc: T«i nhí kh«ng ngu«i ¸nh n¾ng mµu vµng Tôi quên đợc sắc trời xanh biếc T«i nhí c¶ nh÷ng ngêi kh«ng quen biÕt *Yªu cÇu : HS viÕt thµnh bµiv¨n hoµn chØnh vµ ch÷a bµi Bµi tËp 3: Tr×nh bµy c¶m nghÜ cña em vÒ v¨n b¶n “ Níc §¹i ViÖt ta” – trÝch “ Bình Ngô đại cáo” nhà thơ Nguyễn Trãi *HD tìm hiểu đề bài: - ThÓ lo¹i: biÓu c¶m - §èi tîng : V¨n b¶n “ Níc §¹i ViÖt ta” - Phạm vi: Trích “ Bình Ngô đại cáo”- Nguyễn Trãi.( Văn học trung đại Việt Nam) * HD t×m ý: - Nét đặc sắc nghệ thuật? - ý nghÜa s©u s¾c cña v¨n b¶n? - T tëng t×nh c¶m cña t¸c gi¶? - C¶m xóc cña em tiÕp nhËn v¨n b¶n? *HD lËp dµn bµi a Më bµi: - Giới thiệu hoàn cảnh đời tác phẩm- khái quát tác giả, tác phẩm - Nêu cảm xúc đọc văn b Th©n bµi: * Giới thiệu khái quát toàn tác phẩm “ Bình Ngô đại cáo”- áng thiên cổ hùng văn cña NguyÔn Tr·i * Phân tích và đánh giá các yếu tố nghệ thuật văn bản: - ThÓ th¬ , ng«n ng÷ th¬, ©m hëng cña bµi th¬: ThÓ th¬ biÒn ngÉu, ng«n ng÷ th¬ võa dung dÞ võa trang träng thÓ hiÖn khÝ thÕ vµ niÒm vui chiÕn th¾ng cña c¶ d©n téc sau kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh-> ©m hëng bµi th¬ d¹t dµo, hµo s¶ng thÓ hiÖn niÒm tù hµo d©n téc… - KÕt hîp ph¬ng thøc tù sù vµ biÓu c¶m-> hiÖn thùc cña cuéc chiÕn vµ c¶m høng l·ng m¹n cña ngêi chiÕn th¾ng - C¸ch dïng tõ ng÷ , kiÓu c©u - Bè côc cña bµi viÕt chÆt chÏ mµ khóc chiÕt * Néi dung vµ ý nghÜa cña v¨n b¶n: (76) - Tæng kÕt l¹i qu¸ tr×nh khëi nghÜa Lam S¬n - Khẳng định độc lập chủ quyền dân tộc, chiến - Miªu t¶ khÝ thÕ tiÕn c«ng kÎ thï vµ nh÷ng thÊt b¹i th¶m h¹i cña chóng - NiÒm vui chiÕn th¾ng vµ t tëng nh©n nghÜa -> Văn đợc coi nh tuyên ngôn độc lập lần thứ hai dân tộc ta + Chó ý so s¸nh víi v¨n b¶n “ S«ng nói níc Nam”-> ý thøc tù t«n d©n téc vµ t tëng nh©n nghÜa cña ngêi ViÖt c KÕt bµi: - Khẳng định lại cảm xúc văn - Liªn hÖ *Yªu cÇu: HS viÕt bµi hoµn chØnh *GV củng cố lại cách trình bày cảm nghĩ tác phẩm văn học để chuẩn bị tâm cho HS tiÕp thu kiÓu bµi nghÞ luËn v¨n häc *VÒ nhµ: ¤n lý thuyÕt kiÓu bµi v¨n thuyÕt minh vÒ danh lam th¾ng c¶nh ****************************************** THÁNG 3/2014 BUỔI 21 Ngày soạn: Ngày dạy: OÂN TAÄP VAÊN THUYEÁT MINH A - MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - Giúp HS nắm lại đặc điểm chung văn Thuyết minh, yêu cầu thể loại, phöông phaùp thuyeát minh - Biết xác định đề văn Thuyết minh, phân biệt nó với các thể loại khác - Bieát phaân bieät caùc daïng vaên Thuyeát minh: Thuyeát minh veà danh lam thaéng cảnh; Thuyết minh thể loại văn học; Thuyết minh cách làm (Phương pháp)… - Biết vận dụng phù hợp các biện pháp nghệ thuật, miêu tả viết văn thuyeát minh B - CHUAÅN BÒ GV : Giaùo aùn, taøi lieäu veà vaên Thuyeát minh, SGK, SGV HS : SGK Ngữ văn 8, 9, ôn tập kiểu bài C- HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC Hoạt động : Ổn định nề nếp, kiểm tra sĩ số Hoạt động KT việc chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập HS Hoạt động Bài : Tieát Hoạt động thầy và trò Nội dung cần đạt - Yêu cầu HS dựa vào SGK để trả lời nội I Đặc điểm chung văn Thuyết dung sau : minh - Theá naøo laø vaên thuyeát minh ? 1- Theá naøo laø vaên Thuyeát minh ? - Cung cấp tri thức đặc điểm, tính (77) - Yeâu caàu chung cuûa baøi Thuyeát minh laø gì ? - Nhận xét, bổ sung cho hoàn thiện nội dung trả lời HS - Đưa số đề văn, yêu cầu HS xác định đề văn Thuyết minh, giải thích khác đề văn thuyết minh với các đề văn khác - Hướng dẫn HS đến nhận xét : Đề văn Thuyeát minh khoâng yeâu caàu keå chuyeän, miêu tả, biểu cảm mà yêu cầu giới thiệu, thuyeát minh, giaûi thích - Hãy vài đề văn thuộc dạng văn Thuyeát minh ? - Em haõy neâu caùc daïng vaên Thuyeát minh và nêu khác các dạng đó ? chất, nguyên nhân … tượng, vật 2- Yeâu caàu : - Tri thức đối tượng thuyết minh khách quan, xác thực, hữu ích - Trình baøy chính xaùc, roõ raøng, chaët cheõ 3- Đề văn Thuyết minh : - Nêu các đối tượng để người làm bài trình bày tri thức chúng - Ví dụ : Giới thiệu đồ chơi dân gian; Giới thiệu tết trung thu 4- Caùc daïng vaên Thuyeát minh : - Thuyết minh thứ đồ dùng - Thuyết minh thể loại văn hoïc - Thuyeát minh veà moät danh lam thaéng caûnh - Em haõy keå teân caùc phöông phaùp thuyeát - Thuyeát minh veà moät phöông phaùp minh thường sử dụng ? (caùch laøm) - Tại cần phải sử dụng các phương 5- Các phương pháp thuyết minh : pháp đó ? + Nêu định nghĩa : Làm rõ đối tượng - Suy nghĩ, trả lời thuyeát minh laø gì? - Nhaän xeùt- keát luaän + Liệt kê : Kể hàng loạt công dụng tác hại đối tượng + Nêu ví dụ: Những dẫn chứng có liên quan đến tượng + So sánh : Giúp khẳng định mức độ vật việc + Phaân tích : Laøm roõ, cuï theå II- Sử dụng các biêïn pháp nghệ thuật, mieâu taû vaên thuyeát minh 1- Các biện pháp nghệ thuật thường - Kể tên các biện pháp nghệ thuật thường sử dụng văn thuyết minh sử dụng văn thuyết minh ? (78) - Nhân hoá - Hướng dẫn HS thảo luận nhóm và trả - Liên tưởng, tưởng tượng lời nội dung sau : - So saùnh - Để sử dụng các biện pháp nghệ thuật - Kể chuyện vaên thuyeát minh em phaûi laøm gì ? - Sử dụng thơ, ca dao - Gợi ý : Sử dụng so sánh, liên tưởng a- Cách sử dụng : cách nào? Muốn sử dụng biện pháp - Lồng vào câu văn thuyết minh Nhân hoá ta cần làm gì ? ñaëc ñieåm caáu taïo, so saùnh, lieân tưởng - Tự cho đối tượng thuyết minh tự kể mình (Nhân hoá) - Trong quaù trình thuyeát minh veà công dụng đối tượng thường sử duïng caùc bieän phaùp so saùnh, lieân tưởng - Xem đối tượng có liên quan đến câu - Em hãy nêu tác dụng việc sử dụng thơ, ca dao nào dẫn dắt, đưa vào caùc bieän phaùp ngheä thuaät troøng vaên baøi vaên thuyeát minh ? * Chú ý : Khi sử dụng các yếu tố trên không sa rời mục đích thuyết minh b- Taùc duïng : - Baøi vaên thuyeát minh khoâng khoâ khan mà sinh động, hấp dẫn Hoạt động Hướng dẫn hoạt động tiếp nối - Đọc các bài văn thuyết minh đã học; - Xem lại thể loại văn thuyết minh đã học lớp 8, - Làm thành bài viết hoàn chỉnh các đề trên nhà TIEÁT 2,3 Hoạt động : Ổn định nề nếp, kiểm tra sĩ số Hoạt động KT việc chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập HS Hoạt động Bài : (79) - Những điểm lưu ý sử dụng II- Sử dụng các biêïn pháp nghệ thuật, miêu tả yeáu toá mieâu taû vaên thuyeát vaên thuyeát minh minh? 2- Yeáu toá mieâu taû vaên baûn thuyeát minh - Thông qua cách dùng tứ ngữ, các hình ảnh có sức gợi lớn cùng biện pháp nghệ thuật đặc sắc so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, ước lệ … - Miêu tả dừng lại việc tái hình ảnh chừng mực định… - Những câu văn có ý nghĩa miêu ta nên sử - Dàn ý chung bài văn dụng đan xen với nhỡng câu văn có ý nghĩ lí thuyeát minh? giải, ý nghĩa minh hoạ III- Caùch laøm baøi vaên thuyeát minh a, Mở bài Giới thiệu đối tượng thuyết minh b, Thaân baøi Thuyeát minh veà ñaëc ñieåm, coâng dụng, tính chất, cấu tạo, … đối tượng thuyết minh GV ghi lên bảng các đề bài c, Kết bài Giá trị, tác dụng chúng YC HS lựa chọn đề bài xây đời sống dựng các ý cho đề bài IV- Luyện tập - HS laøm theo nhoùm + Đề : Giới thiệu loài cây em yêu thích - Chú ý sử dụng các biện pháp + Đề : Em hãy giới thiệu nón Việt Nam nghệ thuật và miêu tả vào + Đề : Giới thiệu áo dài Việt Namø baøi vieát CHIEÁC AÙO DAØI VIEÄT NAM - Cử đại diện lên trình bày Mỗi dân tộc trên giới có loại y - Nhaän xeùt, boå sung phuïc rieâng, chæ caàn nhìn caùch aên maëc cuûa hoï ta có thể biết họ thuộc quốc gia nào Con người việt nam ta từ xưa truyến thống nét vaên hoùa trang phuïc soáng maõi laø “Chieác aùo daøi” Và nó xem là áo quê hương Dân tộc VIỆT NAM có nguồn gốc từ nhieàu nghìn naêm: Hôn taùm möôi naêm ñoâ hoä cuûa thực dân Pháp, ba mươi năm chiến đấu chống Mĩ ngoại xâm … khiến cho bao nhiêu tài sản lịch sử, văn hóa, … bị thất lạc, bị xuyên tạc … thật đáng tiếc Mà kẻ xâm lược nào (80) muốn hủy diệt tất gì thuộc daân toäc maø mình xaâm chieám Theá nhöng hình aûnh chieác aùo daøi vaãn coøn soáng maõi neùt văn hóa truyền thống người việt nam Chiếc áo dài tha thướt xinh đẹp đã phải trải qua quá trình phát triển đến hoàn thiện khá laâu daøi Ngày xưa, áo dài hình thành từ chúa: Nguyễn Phúc Khoát May y phục theo phong tục nước nhà Như vậy, từ đầu kỷ XVIII áo dài đời, ban đầu còn thô sơ kín đáo Từ đó đến hình ảnh áo dàikhông ngừng hoàn thiện dần trở thành thứ y phục dân tộc mang tính thẩm mỹ cao Giờ đây, áo dài phụ nữ đã trở thành tác phẩm mĩ thuật tuyệt vời Nó không là niềm tự hào y phục dân tộc mà còn là tiếng nói văn hóa trên trường quốc tế Muốn có áo dài đẹp đòi hỏi người chọn phải có cách nhìn : chất liệu vải phải mềm, rũ Hoa văn phải thể hài hòa với lứa tuổi người mặc Đến người thợ may với khéo léo tạo nên áo dài với đường viền, cong, đặt biệt là hai tà áo phải rũ và ôm nhau, cút áo phải vị trí Hoạt động - Đọc các bài văn thuyết minh đã học; - Xem lại thể loại văn thuyết minh đã học lớp 8, - Làm thành bài viết hoàn chỉnh các đề trên ****************************************** THÁNG 3/2014 BUỔI 22 Ngày soạn: Ngày dạy: TiÕt 1,2: nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc hiÖn tợng đời sống và nghị luận t tởng đạo lí (81) A Mục tiêu cần đạt Kiến thức: Giúp học sinh nắm đợc kiến thức văn nghị luận việc tợng và nghị luận t tởng đạo lí Hiểu rõ đợc yêu cầu phần dàn ý kiểu bµi Kü n¨ng: RÌn cho häc sinh cã kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n nghÞ luËn Thái độ: Giáo dục học sinh có ý thức chuẩn bị bài nhà, ý thức thực hành viết bµi B C huẩn bị: Thầy: Nghiên cứu soạn nội dung chuyên đề Trß: So¹n bµi häc bµi C TiÕn tr×nh lªn líp 1- ổn định tổ chức 2- KiÓm tra bµi cò: 3- Bµi míi: Hoạt động thầy và trò Néi dung * Hoạt động I: Nghị luận việcI Nghị luận việchiện tợng đời sống tợng đời sống ? ThÕ nµo lµ nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc hiÖn tợng đời sống xã hội Kh¸i niÖm: Lµ bµn vÒ mét sù viÖc - Hs: Là bàn việc tợng có tợng có ý nghĩa xã hội, ý nghĩa xã hội, đáng khen, đáng đáng khen, đáng chê hay có vấn đề chê hay có vấn đề đáng suy nghĩ đáng suy nghĩ ? Yªu cÇu chung cña kiÓu bµi nµy lµ g× - Hs: Phải nêu rõ đợc việc, tợng có vấn đề, phân tích mặt sai, mặt đúng, mÆt lîi, mÆt h¹i cña nã; chØ nguyªn nhân và bày tỏ thái độ, ý kiến nhận định cña ngêi vÕt ? Yªu cÇu vÒ h×nh thøc cña kiÓu bµi nµy - Hs: Bè côc m¹ch l¹c,; luËn ®iÓm râ rµng; luËn cø x¸c thùc, phÐp lËp luËn phï hợp; lời văn chính xác sống động ? Cho biết các dạng đề bài văn nghị luận việc tợng đời sống - Hs: + Dạng đề bài từ các việc tợng đời sống XH + Dạng đề bài từ câu chuyện kÓ råi yªu cÇu dùa vµo néi dung cña c©u chuyện kể đó để nghị luận ? Lấy số ví dụ các đề bài văn nghị luËn v mét sù viÖc hiÖn tîng - Hs: HiÖn tîng tham nhòng, mª tÝn dÞ ®oan, bÖnh thµnh tÝch, tai n¹n giao th«ng, chất độc màu da cam, H5N1, gơng học tập , xem thêm đề SGK… §Ò bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét sù việc tợng đời sống * Ví dụ dạng đề bài: - HiÖn hiÖn t¬ng vøt r¸c bõa b·i ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ trë thµnh tợng đáng báo động Em có suy nghĩ gì vấn đề này - HiÖn tîng tham nhòng, mª tÝn dÞ ®oan, bÖnh thµnh tÝch, tai n¹n giao thông, chất độc màu da cam, H5N1, (82) ? Yêu cầu tìm hiểu đề, tìm ý cho bài v¨n nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc hiÖn tîng lµ g× - Hs: + Xác điịnh kiểu loại đề + Hiện tợng, việc gì đợc nêu đề bµi + §Ò yªu cÇu g× ? Nªu nh÷ng yªu cÇu chung vÒ dµn ý cña bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mé sù viÖc hiÖn tîng - Hs: + Më bµi: Giíi thiÖu sù viÖc tợng có vấn đề + Th©n bµi: Liªn hÖ thùc tÕ, ph©n tích các mặt, đánh giá nhận định + Kết luận khẳng định, phủ định, lêi khuyªn nh÷ng tÊm g¬ng häc tËp , xem thêm đề SGK… C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc hiÖn tîng a Tìm hiểu đề, tìm ý + Xác điịnh kiểu loại đề + Hiện tợng, việc gì đợc nêu đề bài + §Ò yªu cÇu g× b LËp dµn bµi: + Më bµi: Giíi thiÖu sù viÖc hiÖn tợng có vấn đề + Th©n bµi: Liªn hÖ thùc tÕ, ph©n tÝch các mặt, đánh giá nhận định + Kết luận khẳng định, phủ định, lời khuyªn * Thùc hµnh §Ò bµi1: Hiện ngành giáo dục phát động phong trào “ Nói không với tiêu cực thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch gi¸o dôc” Em có suy nghĩ gì vấn đề này * Gîi ý dµn ý: Dạng đề bài - HiÖn ngµnh gi¸o dục phát động phong trµo “ Nãi kh«ng víi tiªu cùc thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch gi¸o dôc” Em cã suy nghÜ g× vÒ vÊn đề Dạng đề bài tơng tự: Lý thuyÕt Më bµi: Giíi thiÖu sù viÖc, hiÖn t có vấn đề - HiÖn ngµnh gi¸o dục phát động phong trµo “ Nãi kh«ng víi tiªu cùc thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch gi¸o dôc” Em cã suy nghÜ gì vấn đề này? a Nªu râ b¶n chÊt sù viÖc hiÖn tîng cã vấn đề Thùc hµnh NQTƯ2 khẳng định: “…GD ĐT là quèc s¸ch hµng ®Çu” N¨m 2006 ngµnh GD phát động phong trào “ Nói không víi tiªu cùc thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch gi¸o dôc” Th©n bµi: *NX: Tiªu cùc thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch gi¸o dôc , trë thµnh c¨n bÖnh kh¸ trÇm träng vµ phæ biÕn hiÖn Nã thÓ hiÖn qua mét sè biÓu hiÖn chÝnh sau: - Tiªu cùc: + Xin ®iÓm, ch¹y ®iÓm + Mua b»ng cÊp + Xin, ch¹y cho vµo trêng chuyªn, líp chän + §êng d©y ch¹y ®iÓm vµo THPT, §¹i häc… + Thi hé, thi thuª… (83) - HiÖn hiÖn t¬ng vøt r¸c bõa b·i ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ trë thµnh hiÖn tîng đáng báo động Em có suy nghĩ gì vấn đề nµy - BÖnh thµnh tÝch b Ph©n tÝch : §óng, sai, lîi, h¹i - Tai n¹n giao th«ng c ChØ nguyªn nh©n - Chất độc màu da cam d Đánh giá nhận định, đề xuÊt, biÖn ph¸p xö lý - HiÖn tîng tham KÕt bµi : nhòng, mª tÝn dÞ ®oan Kh¼ng định, phủ định, ®a lêi khuyªn + Ch¹y chøc ch¹y quyÒn… - BÖnh thµnh tÝch gi¸o dôc : +Báo cáo không đúng thực tế + Bao che khuyết điểm để lấy thành tÝch + Coi träng sè lîng chø kh«ng coi träng chÊt lîng +HS: Học để lấy cấp, phát biểu để cộng điểm… + Sè GSTS, c¸c nhµ khoa häc nhiÒu nhng Ýt cã nh÷ng c¶i tiÕn s¸ng t¹o Lîi: tríc m¾t cho c¸ nh©n kh«ng cÇn bá c«ng søc nhiÒu nhng đạt kết cao Hại là nghiêm trọng để lại hậu l©u dµi: +Các hệ HS đợc đào tạo không có đủ trình độ để tiếp cận với công việc đại, đất nớc ít nhân tài + T¹o thãi quen cho HS ng¹i häc, ng¹i thi, ng¹i s¸ng t¹o + Tạo bất bình đẳng xã hội Do gia đình : Không muốn vất vả mà đạt kết cao Do nhµ trêng: Muèn HS có thành tích cao để báo cáo Do XH: HÖ thèng luËt cha nghiªm, cô thÓ; cha thùc sù coi träng nh©n tµi; nhËn thøc cña nhiÒu ngêi cßn h¹n chÕ … Ph¶i gi¸o dôc nhËn thức cho HS , và toàn XH để họ hiểu r»ng chØ cã kiÕn thøc thùc sù hä míi cã chỗ đứng XH đại XH ph¶i thùc sù coi träng nh÷ng ngêi cã kiÕn thøc, cã thùc tài và lấy đó là tiêu chuẩn chính để sử dông hä Ph¶i cã mét hÖ thèng ph¸p luËt, luËt gi¸o dôc chÆt chÏ, nghiªm ngÆt, xö lý nghiªm nh÷ng sai ph¹m Cách đề thi coi chấm thi phải đổi để cho HS không thể không d¸m tiªu cùc - Ngành GD phát động phong trào là phù hợp với thực tế đất nớc Có tác dụng thóc ®Èy nÒn GD ph¸t triÓn - Mäi ngêi h·y tÝch cùc hëng øng (84) ****************************************** TiÕt 3,4,5: luyÖn tËp §Ò bµi 1: Hiện tơng vứt rác bừa bãi nông thôn và thành thị trở thành tợng đáng báo động Em có suy nghĩ gì vấn đề này R¸c th¶i - Mèi ®e do¹ cña toµn nh©n lo¹i * Gîi ý dµn ý: I Mở bài: Giới thiệu việc tợng có vấn đề II Th©n bµi: Nh÷ng biÓu hiÖn: - Vøt r¸c bõa b·i lµ hiÖn tîng kh¸ phæ bÕn ë níc ta ë bÊt kú ®©u nh¬: BÕn xe, c«ng viên vỉa hè bờ hồ, di tích lịch sử, bài biển ta có thể đợc chứng kiến cảnh tợng không đẹp mắt này - C«ng viªn, bê hå lµ n¬i c«ng céng mµ ngêi cã thÓ th d·n, hÝt thë kh«ng khÝ lµnh, d¹o ch¬i, ng¾m c¶nh vøt r¸c bõa bµi kh«ng nh÷ng lµm cho c¶nh quan xung quanh không đẹp mà còn làm cho ngời không còn cảm giác thoải mái đến đây - khu dân c đông đúc, rác không vứt lung tung mà còn chất thành đống, bốc mùi hôi thối, có đống rác to lấn chiếm lòng lề đờng, cản trở giao th«ng - Các khu chợ từ nông thôn đến thành thị, sau buổi họp chợ là bài chiến trờng với đầy đủ các chủng loại rác và mùi hôi thối Nguyªn nh©n: - Do ý thức ngời, đó là thái độ vô trách nhiệm, lối sống ích kỷ Họ biết làm cho mình mà không nghĩ đến môi trờng xung quanh - Họ cha ý thức đợc tác hại rác thải sức khởe ngời - Các cấp chính quyền cha có đợc giải pháp hợp lí vấn đề rác thải nh: Cha xây đựng đợc nơi chứa rác tập trung, cha trang bị đầy đủ các thùng rác nơi công céng, cha x©y dùng c¸c nhµ m¸y xö lÝ r¸c th¶i HËu qu¶: - Rác thải bừa bãi gây Ô nhiễm môi trờng, không khí lành, thay vào đó là hôi thối ngột ngạt đến khó chịu Đây la nguyên nhân gây các bệnh đờng h« hÊp - R¸c díi s«ng ngßi ao hå sÏ lµm « nhiÔm nguån níc cña chÝnh ngêi Nguån níc ô nhiễm sinh các bệnh đờng tiêu hoá, da liễu, làm chết các loại sinh vật có lợi nh: T«m, cua , c¸ (85) - Rác thải nơi công cộng làm vẻ đẹp tự nhiên mà ngời đã cố gắng tạo Gi¸ trÞ cña cña ngêi ViÖt Nam sÏ bÞ h¹ thÊp m¾t cña ngêi níc ngoµi - Trong khu d©n c c¸c lo¹i r¸c khã ph©n huû nh tói ni l«ng vøt bõa b·i sÏ g©y hiÖn tîng t¾c ngÏn nguån níc th¶i BiÖn ph¸p xö lÝ: - Giáo dục, tyuên truyền cho ngời biết đợc tác hại rác thải gây - Mçi ngêi ph¶i cã ý thøc tr¸ch nhiÖm víi m«i trêng - C¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i cã kÕ ho¹ch ph©n lo¹i r¸c th¶i vµ xö lÝ r¸c th¶i mét c¸ch hîp lÝ X©y dùng c¸c hè r¸c xa n¬i d©n c III Kết bài: Kết luận, khẳng định đa lời khuyên * §Ò bµi2 Níc ta cã nhiÒu tÊm g¬ng vît lªn sè phËn häc tËp thµnh c«ng (nh anh NguyÔn Ngäc Ký bÞ háng tay, dïng ch©n viÕt ch÷, anh Hoa Xu©n Tø bÞ côt tay, dïng vai viÕt chữ, anh Đỗ Trọng Khơi bị bại liệt đã tự học thành nhà thơ; anh Trần Văn Th ớc bị tai nạn lao động, đã tự học (học giỏi…) lấy nhan đề "Những ng ời không chịu thua sè phËn" em h·y viÕt bµi v¨n nªu suy nghÜ cña m×nh vÒ nh÷ng ngêi Êy * Gîi ý dµn ý: Mở bài: Giới thiệu nhân vật chính bài viết: Ngời là ai? Có đặc biệt gì nghÞ lùc vît khã? anh NguyÔn Ngäc Ký quª ë H¶i HËu Th©n bµi: - Nêu suy nghĩ em ngời không chịu thua số phận đã đợc khái qu¸t ë më bµi + Anh NguyÔn Ngäc Ký quª ë H¶i HËu sinh bÞ liÖt c¶ hai tay anh r¸t thÝch häc mét hôm mẹ dẫn đến trơng nhng thầy co giáo không nhận nhà anh nhìn thấy đàn gà bới thóc chân anh nảy sinh ý nghĩ mình có thể viết chân đợc là anh tập viết chân chữ rát đẹp lên đợc cô giáo nhận vào trờng từ đó anh gắn liền với manh chiếu ngồi dới lớp hết cấp anh đợc Bác Hồ tặng huy hiệu anh học hết cấp hai hết cấp ba và đợc chuyển thẳng vào đại học tổng hợp khoa văn anh học xong d¹y häc ë quª nhµ trë thµnh mét gi¸o viªn d¹y giái + Nªu nh÷ng sù viÖc thÓ hiÖn phÈm chÊt vµ nghÞ lùc phi thêng vît lªn trªn hoµn c¶nh khó khăn ngời đó - Nêu suy nghĩ em phẩm chất và nghị lực ngời đợc giới thiệu + Họ chính là gơng sáng để chúng ta ngời học sinh cần học hỏi + Ôi chao! ngời đó dũng cảm và kiên cờng vì mục đích mình mà giám vợt qua số phận mà ông trời đã đặt cho họ thật đáng kính + Họ thật là dũng cảm, vì mục đích tơng lai sống đã vợt lên chính số phận khắc nghiệt mình để vơn dậy - Rót bµi häc tõ tÊm g¬ng ngêi vît lªn sè ph©n KÕt bµi: - Nêu khái quát ý nghĩa và tác động gơng tâm vợt lên số phận - Chóng ta kh«ng bÞ nh hä, nªn kh«ng * Hoạt động II: Nghị luận t tởng II Nghị luận t tởng đạo lí đạo lí Kh¸i niÖm: ? ThÕ nµo lµ kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét Nghị luận vấn đề t tởng đạo vấn đề t tởng đạo lí lí là bàn vấn đề thuộc t tởng đạo (86) - Hs: Là bàn vấn đề thuộc t tởng đạo đức, lối sống ngời ? Cho biÕt yªu cÇu vÒ néi dung cña kiÓu bµi nµy - Hs: Làm sáng tỏ đợc các vấn đề t tởng đạo lí cách giải thích, chứng ? Em h·y nªu c¸c bíc lµm bµi v¨n nghÞ luËn vấn đề t tởng đạo lí - Hs: Nªu, Gv kh¸i qu¸t, chèt kiÕn thøc ? Phần tìm hiểu đề, tìm ý yêu cầu chúng ta xác định nội dung gì - Hs: + Tính chất đề + Yªu cÇu vÒ néi dung + Tri thøc cÇn cã + T×m nghÜa c©u tôc ng÷ b»ng c¸ch gi¶i thÝch nghÜa ®en, nghÜa bãng cña nã ? Em h·y nªu yªu cÇu tõng phÇn cña dµn bài văn nghị luận vấn đề t tởng đạo lí - Hs: + Mở bài: Giới thiệu vấn đề t tởng đạo lí cần bàn luận + Th©n bµi: - Giải thích nội dung ý nghĩ vấn đề t tởng đạo lí - Nhận định, đánh giá nội dung ý nghĩa t tởng đạo lí - Liªn hÑ thùc tÕ cuéc sèng lÊy lÝa lÏ, dÉn chứng để chứng minh t tởng đạo lí - Bàn bạc mở rộng vấn đề t tởng đạo lí hoµn c¶nh x· héi chung, riªng + KÕt bµi: KÕt luËn, tæng kÕt, nªu nhËn thøc míi, tá ý khuyªn b¶o hoÆc tá ý hành động ? Muèn lµm tèt bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét vấn đề t tởng đạo lí, em cần lu ý điều gì Gv: Lu ý: Muèn lµm tèt bµi v¨n nghÞ luËn vấn đề t tởng đạo lí cần vận dụng linh ho¹t c¸c phÐp lËp luËn: Gi¶ thÝch, chøng minh, ph©n tÝch tæng hîp đức, lối sống ngời * Ví dụ vấn đề t tởng đạo lí: Tranh giµnh vµ nhêng nhÞn, Thêi gian lµ vµng, cã chÝ th× nªn C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét vÊn đề t tởng đạo lí a Tìm hiểu đề, tìm ý + Tính chất đề + Yªu cÇu vÒ néi dung + Tri thøc cÇn cã + T×m nghÜa c©u tôc ng÷ b»ng c¸ch gi¶i thÝch nghÜa ®en, nghÜa bãng cña nã LËp dµn bµi + Mở bài: Giới thiệu vấn đề t tởng đạo lí cần bàn luận + Th©n bµi: - Gi¶i thÝch néi dung ý nghÜ cña vÊn đề t tởng đạo lí - Nhận định, đánh giá nội dung ý nghĩa t tởng đạo lí - Liªn hÑ thùc tÕ cuéc sèng lÊy lÝa lÏ, dẫn chứng để chứng minh t tởng đạo lÝ - Bàn bạc mở rộng vấn đề t tởng đạo lÝ hoµn c¶nh x· héi chung, riªng + KÕt bµi: KÕt luËn, tæng kÕt, nªu nhËn thøc míi, tá ý khuyªn b¶o hoÆc tỏ ý hành động (87) * Thùc hµnh Đề bài: Suy nghĩ đạo lí Uống nớc nhớ nguồn *Bíc 1: - Tri thøc cÇn cã: + HiÓu biÕt vÒ tôc ng÷ ViÖt Nam + Vận dụng cái tri thức đời sống T×m ý: * Bíc 2: LËp dµn bµi: a, Më bµi: Giíi thiÖu c©u tôc ng÷ vµ nªu t tëng chung cña nã b, Th©n bµi: - Gi¶i thÝch néi dung c©u tôc ng÷ - §¸nh gi¸ néi dung c©u tôc ng÷ c, Kết bài: - Khẳng định truyền thống tốt đẹp dân tộc - Nªu ý nghÜa cña tôc ng÷ víi ngµy h«m * Bíc 3: ViÕt bµi: a, Viết đoạn mở bài: Có nhiều cách mở bài tuỳ theo góc độ nhìn nhận vấn đề - Đi thẳng vào vấn đề: Uống nớc nhớ nguồn là truyền thống đạo lí tốt đẹp ngời Việt Để hiểu cách đầy đủ ý nghĩa sâu sắc đạo lí đó chúng ta cùng bàn luËn b, ViÕt ®o¹n thÇn bµi - Gi¶i thÝch c©u tôc ng÷: (Gi¶i thÝch nghÜa ®en, nghÜa bãng) + Nớc là thành mà ngời đợc hởng thụ từ các giá trị đời sống vật chất (nh c¬m ¨n, ¸o mÆc, ®iÖn th¾p s¸ng, níc dïng, c¶ non sèng gÊm vãc, thèng nhÊt hoµ bình) các giá trị tinh thần (văn hoá phong tục tín ngỡng, nghệ thuật…) + " Nguån" lµ nh÷ng ngêi lµm thµnh lÞch sö truyÒn thèng s¸ng t¹o, b¶o vÖ thµnh "Nguồn" là tổ tiền, xã hội, dân tộc, gia đình… Nhớ nguồn là thể lòng biết ơn ngời làm thành Đạo lí "Uống nớc nhớ nguồn" là đạo lí ngêi hëng thô thµnh qu¶ + Nhớ nguồn thể tâm, trách nhiệm ngời đợc hởng thành ngời tạo thµnh qu¶ - B×nh: + Câu tục ngữ nêu đạo lí làm ngời + Câu tục ngữ nêu truyền thống tốt đẹp dân tộc + C©u tôc ng÷ nªu mét nÒn t¶ng tù tr× vµ ph¸t triÓn cña x· héi + Câu tục ngữ là lời nhắc nhở vô ơn + C©u tôc ng÷ khÝch lÖ mäi ngêi cèng hiÕn cho x· héi, d©n téc - LuËn: + Gi¸ trÞ cña c©u tôc ng÷ hoµn c¶nh XH hiÖn + Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i c, ViÕt ®o¹n kÕt bµi: - Đi từ nhận thức tới hành động * Bíc 4: §äc l¹i vµ söa lçi - LËp luËn gi¶i thÝch, chøng minh vµ ph©n tÝch tæng hîp Cñng cè: Gv hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc vÒ kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc hiÖn tợng và kiểu bài nghị luận vấn đề t tởng đạo lí đã ôn tập Híng dÉn vÒ nhµ: ¤n tËp chuÈn bÞ kiÓm tra Xem l¹i néi dung «n tËp SGK ****************************************** (88) THÁNG 4/2014 BUỔI 23 Ngày soạn: Ngày dạy: TiÕt 1,2: LuyÖn tËp v¨n b¶n nghÞ luËn A Mục tiêu cần đạt KiÕn thøc: TiÕp tôc cñng cè cho c¸c em kiÕn thøc vÒ kiÓu bµi NghÞ luËn vÒ mét vấn đề t tởng đạo lí và kiểu bài Nghị luận tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích), nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ Kü n¨ng: RÌn cho häc sinh cã kü n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n nghÞ luËn Thái độ: Giáo dục học sinh có ý thức chuẩn bị bài nhà, ý thức thực hành viết bµi B C huẩn bị: Thầy: Nghiên cứu soạn nội dung chuyên đề Trß: So¹n bµi häc bµi C TiÕn tr×nh lªn líp 1- ổn định tổ chức 2- KiÓm tra bµi cò: 3- Bµi míi: Hoạt động thầy và trò Nội dung cần đạt * Hoạt động I I.T×m hiÓu bµi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm Ví dụ: Học sinh đọc bảng phụ truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) * Gi¸o viªn diÔn gi¶ng cho häc VÝ dô: sinh: Vấn đề nghị luận chính là t tởng Vấn đề nghị luận chính là t tởng cốt lõi, là chủ đề bài văn nghị cốt lõi, là chủ đề bài văn nghị luận luËn : Những phẩm chất đức tính đẹp đẽ và ? Văn vừa đọc trên nêu đáng yêu nhân vật anh niên vấn đề nghị luận gì? làm công tác khí tợng kiêm vật lí địa ? Vấn đề nghị luận : Những cầu truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" phẩm chất đức tính đẹp đẽ và đáng yêu Nguyễn Thành Long cña nh©n vËt anh niªn lµm c«ng tác khí tợng kiêm vật lí địa cầu Hình ảnh anh niên làm công tác truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" cña khÝ tîng truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa NguyÔn Thµnh Long Pa" cña NguyÔn Thµnh Long ? Hãy đặt tên cho bài văn trên? - Häc sinh th¶o luËn ®iÓm: - Hs1: Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ - luận + Nh©n vËt anh niªn HS Hình ảnh anh niên làm này đẹp ởLĐ1: tÊm yêu đời, yêu nghề c«ng t¸c khÝ tîng truyÖn ng¾n tinh thÇn tr¸ch lßng nhiÖm "LÆng lÏ Sa Pa" cña NguyÔn Thµnh l¾m gian khæ cña m×nh.cao víi c«ng viÖc Long LĐ2: Anh niên này đáng ? Bàn vẻ đẹp anh niên tác yêu ở+ chỗ ngêi"long fhieeus gi¶ nªu mÊy luËn ®iÓm? Nh÷ng c©u khachsnoongf"thÌm nhiÖt, ë sù quan t©m tíi v¨n nµo mang luËn ®iÓm, h·y t×m vµ ngêi kh¸c mét c¸ch chu đáo đọc? + L§3: Ngêi niªn hiÕu - luËn ®iÓm: kh¸ch vµ s«i næi Êy l¹i rÊt khiªm tèn + L§1: Nh©n vËt anh niªn Dïng lÝ lÏ, dÉn chøng này đẹp lòng yêu đời, yêu nghề phẩm để phân tích và chứng minh tác tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc - Tr×nh bµy luËn ®iÓm râ rµng, ng¾n l¾m gian khæ cña m×nh + LĐ2: Anh niên này đáng gọn, gây chú ý cho ngời đọc (89) yªu ë chç "thÌm ngêi"lßng nhiÖt, sù quan t©m tíi ngêi kh¸c mét c¸ch chu đáo + L§3: Ngêi niªn hiÕu kh¸ch vµ s«i næi Êy l¹i rÊt khiªm tèn ? §Ó lµm s¸ng tá c¸c luËn ®iÓm trên tác giả đã dùng lí lẽ và dẫn chứng g×? ? NhËn xÐt c¸ch tr×nh bµy luËn ®iÓm, c¸ch ®a dÉn chøng vµ lÝ lÏ cña t¸c gi¶? - Dïng lÝ lÏ, dÉn chøng t¸c phẩm để phân tích và chứng minh - Tr×nh bµy luËn ®iÓm râ rµng, ngắn gọn, gây chú ý cho ngời đọc - Vấn đề nghị luận chính là t tởng cốt lõi, là chủ đề bài văn nghÞ luËn * Hoạt động II Lập dàn ý cho đề văn nghị luận tác phÈm truyÖn h×nh ¶nh anh niªn v¨n b¶n: LÆng LÏ Sa Pa- NguyÔn Thµnh Long + Mở bài: Nêu vấn đề nghị luận (Giới thiệu nhân vật và vẻ đẹp đáng yêu nhân vật đã để lại ấn tợng khó phai mờ ngời đọc) + Thân bài: trình bày vẻ đẹp cña ngêi niªn b»ng luËn ®iÓm đợc phân tích, chứng minh lí lẽ và dÉn chøng t¸c phÈm + Kết bài: Nâng cao vấn đề nghị luận: (Khẳng định vấn đề nghị luận) (Víi truyÖn ng¾n nµy, ph¶i ch¨ng nhà văn muốn khẳng định: Cuộc sống chúng ta đợc làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao thầm lặng) ? Tìm các đề bài nghị luận tác phẩm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) vµ nªu yªu cÇu §Ò 1: NghÞ luËn vÒ th©n phËn ngêi Vấn đề nghị luận chính là t tởng cốt lõi, là chủ đề bài văn nghị luËn H×nh ¶nh anh niªn lµm c«ng t¸c khÝ tîng truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" cña NguyÔn Thµnh Long + Mở bài: Nêu vấn đề nghị luận (Giới thiệu nhân vật và vẻ đẹp đáng yêu nhân vật đã để lại ấn tợng khó phai mờ ngời đọc) + Thân bài: trình bày vẻ đẹp cña ngêi niªn b»ng luËn ®iÓm đợc phân tích, chứng minh lí lẽ và dÉn chøng t¸c phÈm + Kết bài: Nâng cao vấn đề nghị luận: (Khẳng định vấn đề nghị luận) (Víi truyÖn ng¾n nµy, ph¶i ch¨ng nhà văn muốn khẳng định: Cuộc sống chúng ta đợc làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao thầm lặng) II Tìm các đề bài nghị luận tác phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) §Ò 1: NghÞ luËn vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ x· héi phong kiÕn §Ò 2: NghÞ luËn vÒ diÔn biÕn cèt truyÖn truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n Yêu cầu: Phân tích đặc điểm bËt cèt truyÖn cña t¸c phÈm §Ò 3: NghÞ luËn th©n phËn Thuý KiÒu ®o¹n trÝch Yªu cÇu: Nªu suy nghÜ cña b¶n th©n ߪ th©n phËn Thuý KiÒu ®o¹n trÝch (Më réng lµ th©n phËn ngêi phô n÷ x· héi cò ) Đề 4: Nghị luận đời sống tình cảm gia đình qua tác phẩm "Chiếc lợc ngà" (90) phô n÷ x· héi phong kiÕn Yêu cầu: Qua nhân vật Vũ Nơng đề xuÊt nh÷ng nhËn xÐt g× vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ x· héi cò §Ò 2: NghÞ luËn vÒ diÔn biÕn cèt truyÖn truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n Yêu cầu: Phân tích đặc điểm bËt cèt truyÖn cña t¸c phÈm §Ò 3: NghÞ luËn th©n phËn Thuý KiÒu ®o¹n trÝch Yªu cÇu: Nªu suy nghÜ cña b¶n th©n th©n phËn Thuý KiÒu ®o¹n trÝch (Më réng lµ th©n phËn ngêi phô n÷ x· héi cò ) Đề 4: Nghị luận đời sống tình cảm gia đình qua tác phẩm "Chiếc lợc * §Ò bµi : Suy nghÜ vÒ nh©n vËt «ng Hai truyÖn ng¾n "Lµng" cña Kim L©n Tìn hiểu đề và tìm ý: - ThÓ lo¹i: NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm : Dạng đề 1: sâu vào nhân vật t¸c phÈm Yªu cÇu: Nªu suy nghÜ vÒ nh©n vËt «ng Hai truyÖn ng¾n "Lµng" cña Kim L©n LËp dµn ý: a) më bµi: Giíi thiÖu t¸c phÈm vµ nh©n vËt «ng Hai b) Thân bài: Triển khai các nhận định vÒ t×nh yªu lµng, yªu níc cña «ng Hai và nghệ thuật đặc sắc nhà văn (Làm bật đặc điểm nhân vật ông Hai vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm) c) Kết bài: Khẳng định vẻ đẹp tâm hồn cña nh©n vËt «ng Hai * Hoạt động III: Cách làm bài văn nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ * Hoạt động Đề bài nghị luận ®o¹n th¬, bµi th¬ Giáo viên treo bảng phụ ghi đề sgk lªn cho häc sinh quan s¸t - Học sinh đọc đề bài ? Các đề bài trên có gì giống và khác nhau? * Gièng nhau: Cïng nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬ hoÆc bµi th¬ * Kh¸c nhau: VÒ yªu cÇu vµ néi dung nghÞ luËn * §Ò bµi : Suy nghÜ vÒ nh©n vËt «ng Hai truyÖn ng¾n "Lµng" cña Kim L©n LËp dµn ý: a) më bµi: Giíi thiÖu t¸c phÈm vµ nh©n vËt «ng Hai b) Thân bài: Triển khai các nhận định vÒ t×nh yªu lµng, yªu níc cña «ng Hai và nghệ thuật đặc sắc nhà văn (Làm bật đặc điểm nhân vật ông Hai vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm) c) Kết bài: Khẳng định vẻ đẹp tâm hồn cña nh©n vËt «ng Hai C¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ I §Ò bµi nghÞ luËn vÒ mét bµi th¬, ®o¹n th¬ Đọc lại các đề bài: * Gièng nhau: Cïng nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬ hoÆc bµi th¬ (91) ? Theo em từ ngữ nào đề thÓ hiÖn râ yªu cÇu nghÞ luËn ? * Kh¸c nhau: VÒ yªu cÇu vµ néi dung - Ph©n tÝch, c¶m nhËn, suy nghÜ … nghÞ luËn ? Dựa vào từ ngữ đó em hãy xếp các đề cùng dạng với nhau? - §Ò 1, cïng cã yªu cÇu lµ ph©n tÝch - §Ò 2,3, 5, cïng cã yªu cÇu lµ suy - Ph©n tÝch, c¶m nhËn, suy nghÜ … nghÜ vµ c¶m nhËn - Đề 4, là đề không có lệnh, đòi hỏi ngời viết tự xác định hớng làm bài §Ò ngêi viÕt híng vµo h×nh tîng ngêi chiÕn sÜ l¸i xe Đề hớng vào đặc sắc nghệ thuật và néi dung cña bµi th¬ ViÕng l¨ng B¸c ? C¸c tõ ng÷: Ph©n tÝch, c¶m nhËn, suy nghÜ … biÓu thÞ yªu cÇu g× víi viÖc lµm bµi? - Phân tích định phơng pháp, cảm nhận lu ý đến ấn tợng và cảm thụ ngêi viÕt, tõ suy nghÜ nhÊn m¹nh tíi nhận định, phân tích ngời làm bài ? Dựa vào các đề bài trên em hãy số đề tơng tự? - Học sinh đề và giáo viên nhận xét + tổ nhóm đề và đọc * Hoạt động 2: Các bớc làm bài nghị luËn vÒ bµi th¬, ®o¹n th¬ * §Ò bµi: Ph©n tÝch t×nh yªu quª h¬ng bµi th¬ "Quª h¬ng" cña TÕ Hanh a) Tìm hiểu đề và tìm ý: * Tìm hiểu đề - §Ò thuéc thÓ lo¹i nghÞ luËn mét ®o¹n th¬, bµi th¬ - Yªu cÇu: Ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh yªu quª h¬ng * T×m ý: ? Đọc kĩ bài thơ để xác định biểu hiÖn cña t×nh yªu quª h¬ng ? Bài thơ đợc sáng tác vào thời gian nµo? §Þa ®iÓm nµo? Trong t©m tr¹ng nh thÕ nµo? - Trong xa c¸ch nhµ th¬ lu«n nhí vÒ quª h¬ng b»ng tÊt c¶ t×nh c¶m tha thiÕt - H×nh ¶nh lµng quª hiÖn lªn nçi nhí cña nhµ th¬ + Cảnh đoàn thuyền đánh cá khơi + C¶nh trë vÒ + C¶nh nghØ ng¬i - Nçi nhí tha thiÕt xa quª b) LËp dµn ý: - Học sinh đọc và quan sát dàn bài sgk II C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ C¸c bíc lµm bµi nghÞ luËn vÒ bµi th¬, ®o¹n th¬ * §Ò bµi: Ph©n tÝch t×nh yªu quª h¬ng bµi th¬ "Quª h¬ng" cña TÕ Hanh a) Tìm hiểu đề và tìm ý: * Tìm hiểu đề - §Ò thuéc thÓ lo¹i nghÞ luËn mét ®o¹n th¬, bµi th¬ - Yªu cÇu: Ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh yªu quª h¬ng - Trong xa c¸ch nhµ th¬ lu«n nhí vÒ quª h¬ng b»ng tÊt c¶ t×nh c¶m tha thiÕt - H×nh ¶nh lµng quª hiÖn lªn nçi nhí cña nhµ th¬ - Nçi nhí tha thiÕt xa quª b) LËp dµn ý: + Më bµi: + Th©n bµi: TriÓn khai luËn ®iÓm - T×nh yªu quª tha thiÕt s¸ng, m¬ méng - Những hình ảnh đẹp khơi - Cảnh trở tấp nập no đủ - Hình ảnh ngời dân chài đất trời (92) ? PhÇn më bµi ph¶i giíi thiÖu nh÷ng g×? + Më bµi: Quª h¬ng lµ nguån c¶m høng suốt đời nhà thơ Tế Hanh, đây là đề tài bật sáng tác nhà thơ Bµi "Quª h¬ng" lµm sèng l¹i mét lµng chµi ven biÓn víi tÊt c¶ nçi nhí vµ t×nh yªu quª h¬ng tha thiÕt + Th©n bµi: TriÓn khai luËn ®iÓm ? PhÇn th©n bµi cÇn tr×nh bµy nh÷ng nhËn xÐt g× vÒ t×nh yªu quª h¬ng bµi th¬ "Quª h¬ng" ? Những suy nghĩ đợc dẫn dắt khẳng định cách nào? đợc liên kết với mở bµi vµ kÕt bµi sao? - Nh÷ng nhËn xÐt chÝnh vÒ t×nh yªu quª h¬ng cña t¸c gi¶:t×nh yªu quª tha thiÕt s¸ng, m¬ méng - Những hình ảnh đẹp khơi - Cảnh trở tấp nập no đủ - Hình ảnh ngời dân chài đất trời léng giã víi vÞ nång mÆn cña biÓn kh¬i - H×nh ¶nh ng«n tõ cña bµi th¬ giµu søc gîi c¶m, thÓ hiÖn t©m hån phong phó rung động tinh tế + Kết bài: Khẳng định sức hấp dẫn bài thơ và ý nghĩa bồi dỡng tâm hồn ngời đọc c) ViÕt bµi - Nh÷ng suy nghÜ ý kiÕn cña ngêi viÕt luôn đợc gắn với phân tích, bình gi¶ng cô thÓ, h×nh ¶nh ng«n tõ, giéng ®iÖu - Phần thân bài đợc nối kết với mở bài cách chặt chẽ, tự nhiên đó là ph©n tÝch chøng minh lµm s¸ng tá nhËn xét bao quát đã nêu mở bài - Từ các luận điểm này đã dẫn đến phần kết bài đánh giá sức hấp dẫn khẳng định ý nghÜa bµi th¬ ? Tõ viÖc t×m hiÓu v¨n b¶n trªn em cã thÓ rót c¸ch lµm bµi nghÞ luËn nh thÕ nµo? ? Học sinh đọc ghi nhớ SGK * Hoạt động 3: Luyện tập Gv: Yªu cÇu Hs lµm bµi tËp LËp dµn ý: Mçi nhãm lµm phÇn * Më bµi: * Th©n bµi: - Cảnh sang thu đất trời h¬ng æi chÝn th¬m + Tõ "ph¶" gîi h¬ng th¬m nh s¸nh l¹i v× ®Ëm vµ v× c¬n giã se ®ang truyÒn h¬ng th¬m ®i n¸o nøc léng giã víi vÞ nång mÆn cña biÓn kh¬i - H×nh ¶nh ng«n tõ cña bµi th¬ giµu søc gîi c¶m, thÓ hiÖn t©m hån phong phó rung động tinh tế + Kết bài: Khẳng định sức hấp dẫn bài thơ và ý nghĩa bồi dỡng tâm hồn ngời đọc c) ViÕt bµi - Bè côc m¹ch l¹c, râ rµng III LuyÖn tËp: Ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu bµi "Sang thu" cña H÷u ThØnh Tìm hiểu đề, tìm ý - ThÓ lo¹i: NghÞ luËn t¸c phÈm v¨n häc - Yªu cÇu: NghÞ luËn ®o¹n th¬ ®Çu bµi (93) + S¬ng nh chïng ch×nh qua ngâ võa m¬ hồ vừa động gợi tả gió hơng và t×nh + Thiên nhiên đợc cảm nhận từ gì v« h×nh (h¬ng, giã, s¬ng mê ¶o) + C¶m xóc cña thi sÜ: B»ng c¸c c¶m gi¸c cô thÓ vµ tinh tÕ qua c¸c gi¸c quan C¶m nhận nhà thơ có phần khá đột ngột vµ bÊt ngê s÷ng sê tríc c¶nh sang thu + Đã nhận dấu hiệu đặc trng cña mïa thu (h¬ng thu, giã thu, s¬ng thu) mµ vÉn m¬ hå cha thÓ tin §©y lµ Ên tîng vÌ nh÷ng c¶m gi¸c riªng nhng vÉn lµ suy ®o¸n b»ng c¶m gi¸c m¬ hå hîp víi c¶nh giao mïa cha râ rÖt + T©m hån thi sÜ biÕn chuyÓn nhÞp nhµng víi phót giao mïa cña c¶nh vËt Từng cảnh sang thu tạo vật đã thấp tho¸ng hån ngêi sang thu: chïng ch×nh, lu luyÕn, bÞn rÞn, b©ng khu©ng, chÝn chắn, điềm đạm * KÕt bµi: "Sang thu " - H¬ng vÞ: h¬ng æi - Kh«ng gian: Giã heo may se l¹nh - H×nh ¶nh: S¬ng chïng ch×nh qua ngìng cöa cña mïa thu * Thùc hµnh: §Ò bµi: C¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n trÝch "ChiÕc lîc ngµ" * Bớc 1: Tìm hiểu đề và tìm ý - Đọc kĩ đề (chú ý từ quan trọng) - Xác định yêu cầu đề - ThÓ lo¹i: nghÞ luËn (C¶m nhËn vÒ ®o¹n trÝch) - Néi dung : §o¹n trÝch "ChiÕc lîc ngµ"cña NguyÔn Quang S¸ng * Bíc 2: LËp dµn ý: 1, Më bµi: ? Nªu yªu cÇu cña më bµi? - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm vµ ®o¹n trÝch 2, Th©n bµi: TriÓn khai c¸c luËn ®iÓm Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh khai th¸c luËn ®iÓm, luËn cø, lùa chän dÉn chøng tiªu biÓu + LuËn ®iÓm 1: T×nh c¶m cha s©u nÆng - Luận 1: Cuộc gặp gỡ hai cha sau năm xa cách Dẫn chứng: Thái độ và t×nh c¶m cña bÐ Thu tríc vµ sau nhËn «ng S¸u lµ cha - LuËn cø 2: ë khu c¨n cø, «ng S¸u cßn lµm lîc tÆng DÉn chøng: T©m tr¹ng cña «ng S¸u sau chhia tay con, qu¸ tr×nh «ng S¸u lµm chiÕc lîc ngµ, lêi tr¨n trèi cña «ng tríc lóc hi sinh … + LuËn ®iÓm 2: NghÖ thuËt kÓ chuyÖn - Cèt truyÖn chÆt chÏ víi nhiÒu yÕu tè bÊt ngê, hîp lÝ + BÐ Thu nhËn cha «ng S¸u vÒ th¨m nhµ qua n¨m xa c¸ch + Biểu lộ tình cảm nồng nhiệt và xúc động trớc lúc chia tay + Sự bất ngờ gây hứng thú cho ngời đọc + Cuéc gÆp gì t×nh cê nh©n vËt - ngêi kÓ chuyÖn víi bÐ Thu + Lùa chän ng«i kÓ phï hîp: TruyÖn kÓ ë ng«i thø nhÊt + Miªu t¶ diÔn biÕn t©m lÝ nh©n vËt (nhÊt lµ trÎ th¬) chÝnh x¸c vµ hîp lÝ + Ng«n ng÷ tù nhiªn, lêi kÓ hÊp dÉn + Kể xen miêu tả Giọng kể giàu cảm xúc, chân thực, sinh động, giàu sức thuyết phôc (94) 3, KÕt bµi: Kh¸i qu¸t tæng hîp l¹i néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch - Đoạn trích diễn tả chân thực và cảm động tình cha thắm thiết sâu nặng hoµn c¶nh Ðo le cña cuéc chiÕn tranh - Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, miêu tả tính cách nhân vật đặc sắc, thể tình cảm s©u s¾c cña t¸c gi¶: c¶m th«ng, chia sÎ, tr©n träng * Bíc 3: ViÕt bµi N 2: LuËn ®iÓm N 3: LuË ®iÓm * Bớc 4: - Cho học sinh đọc lại toàn Cñng cè: §Ò bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn vµ ®o¹n trÝch, c¸ch t×m ý vµ lËp dnf ý cho bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch Dăn dò: Học sinh nhà học bài, thực hành viết các đề bài đã hớng dãn ****************************************** THÁNG 4/2014 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 24 tæng kÕt tËp lµm v¨n A Mục tiêu cần đạt KiÕn thøc: - Giúp học sinh ôn và nắm vững các kiểu văn đã học từ lớp đến lớp 9: Văn tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn, thuyÕt minh, hµnh chÝnh c«ng vô - Ph©n biÖt c¸c kiÓu v¨n b¶n vµ nhËn biÕt sù phèi hîp cña chóng thùc tiÔn lµm v¨n - Phân biệt kiểu văn và thể loại văn học Viết đợc văn cho phù hợp Kỹ năng: Nhận biết đợc các kiểu văn bản, tạo lập văn theo yêu cầu B ChuÈn bÞ: - Thầy: Chuẩn bị nội dung chuyên đề - Trß: So¹n bµi ö nhµ C Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học 1- ổn định tổ chức 2- KiÓm tra bµi cò: ?Nªu c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt Th¬m vë kÞch “B¾c s¬n” 3- Bµi míi * Hoạt động I: I HÖ thèng ho¸ c¸c kiÓu v¨n b¶n: - Gi¸o viªn dïng b¶ng phô - Học sinh nhắc lại các kiến thức đã học các kiểu loại văn bản? Mỗi loại cho vÝ dô minh ho¹? - Gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung thëng ®iÓm cho häc sinh tr¶ lêi tèt * Hoạt động II: Giao viên cung cấp bảng hệ thống các kiểu văn và phơng thức biểu đạt (95) KiÓu v¨n b¶n Phơng thức biểu đạt vÝ dô V¨n b¶n tù sù Tr×nh bµy c¸c sù viÖc cã quan hÖ nhân dẫn đến kết cục Mục đích biểu ngời quy luật đời sống bày tỏ thái độ - B¶n tin b¸o chÝ - B¶n têng thuËt, têng tr×nh LÞch sö … - T¸c phÈm VHNT (truyÖn, tiÓu thuyÕt.) - V¨n t¶ c¶nh, t¶ ngêi t¶ sù vËt - §o¹n v¨n miªu t¶ t¸c phÈm tù sù §iÖn mõng, th¨m hái, chia buån V¨n b¶n miªu t¶ T¸i hiÖn c¸c tÝnh chÊt thuéc tÝnh sù vËt, liªn tëng gióp ngêi c¶m nhËn và hiểu đợc chúng V¨n b¶n biÓu Bµy tá trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t×nh c¶m c¶m c¶m xóc cña ngêi, tù nhiªn x· héi sù vËt V¨n b¶n Tr×nh bµy thuéc tÝnh cÊu t¹o, nguyªn thuyÕt minh nh©n kÕt qu¶ cã Ých hoÆc cã h¹i cña vật tợng để giúp ngời đọc có tri thức khả quan vì có thái độ đúng đắn với chúng V¨n b¶n nghÞ Tr×nh bµy, t tëng chñ tr¬ng quan ®iÓm luËn ngời TN, XH, ngời qua các luận điểm, luận và lập luËn t phôc - ThuyÕt minh s¶n phÈm - Giíi thiÖu di tÝch, th¾ng c¶nh, nh©n vËt - Tr×nh bµy tri thøc vµ ph¬ng ph¸p khoa häc - C¸o, kÞch, chiÕu, biÓu - X· luËn, b×nh luËn, lêi kªu gäi - S¸ch lÝ luËn - Tranh luận vấn đề chính trÞ, x· héi, v¨n ho¸ Văn điều Trình bày theo mẫu chung và chịu - Đơn từ, báo cáo, đề nghị hµnh (hµnh tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lÝ c¸c ý kiÕn, - Biªn b¶n, têng tr×nh, th«ng chính công vụ) nguyện vọng các nhân tập thể đối báo, hợp đồng víi c¬ quan qu¶n lÝ hay ngîc l¹i bµy tỏ yêu cầu định ngời có thẩm quyền ngời có trách nhiÖm thùc thi hoÆc tho¶ thuËn gi÷a c«ng d©n víi vÒ lîi Ých vµ chøc vô * Hoạt động III: So sánh các kiểu văn b¶n trªn: * Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh th¶o luËn nhãm Nhãm 1: Tù sù kh¸c miªu t¶ nh thÕ nµo? - Tù sù: Tr×nh bµy chuçi c¸c sù viÖc - Miªu t¶: §èi tîng lµ ngêi, sù vật, tợng và tái đặc điểm chóng Nhãm 2: ThuyÕt minh kh¸c tù sù vµ miªu t¶ nh thÕ nµo? - Trình bày đối tợng thuyÕt minh, cÇn lµm râ vÒ b¶n chÊt bªn vµ nhiÒu ph¬ng diÖn cã tÝnh chÊt kh¸ch quan Nhãm 3: NghÞ luËn kh¸c víi ®iÒu hµnh III So s¸nh c¸c kiÓu v¨n b¶n trªn: - Tù sù: Tr×nh bµy chuçi c¸c sù viÖc - Miªu t¶: §èi tîng lµ ngêi, sù vËt, tợng và tái đặc điểm chúng - trình bày đối tợng thuyết minh, cần lµm râ vÒ b¶n chÊt bªn vµ nhiÒu ph¬ng diÖn cã tÝnh chÊt kh¸ch quan - NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm - §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh - BiÓu c¶m: Bäc lé c¶m xóc (96) ë chç nµo? - NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm - §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh Nhãm 4: BiÓu c¶m kh¸c thuyÕt minh nh thÕ nµo? - BiÓu c¶m: C¶m xóc ? C¸c v¨n b¶n trªn cã thÓ thay thÕ cho kh«ng? Cã thÓ phèi hîp víi mét v¨n b¶n cô thÓ kh«ng? - Häc sinh th¶o luËn, nªu ý kiªn - Cã thÓ kÕt hîp víi mét v¨n b¶n cô thÓ ph©n biÖt c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù: * Hoạt động IV: V¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù - Gièng: KÓ sù viÖc - Kh¸c: + V¨n b¶n tù sù: XÐt h×nh thøc ph¬ng thøc + ThÓ lo¹i tù sù ®a d¹ng: TruyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt (nét độc đáo hình thức thể loại tự sự; kÞch lµ phong phó ®a d¹ng) ? TÝnh nghÖ thuËt t¸c phÈm tù sù? Cèt truyÖn – nh©n vËt – sù viÖc – kÕt cÊu KiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh - Giống: Chứa đựng cảm xúc, tình cảm chủ đạo - Kh¸c nhau: + V¨n biÓu c¶m bµy tỏ cảm xúc đối tợng (văn xuối) + T¸c phÈm tr÷ t×nh: §êi sèng phong phó cña chñ thÓ trớc vấn đề đời sống (Thơ) tËp lµm v¨n ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n thcs - Gi¸o viªn cho häc sinh liÖt kª c¸c thÓ lo¹i tËp lµm v¨n Tìm hiểu kiểu văn đã học ngữ v¨n IV Ph©n biÖt c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù: V¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù - Gièng: KÓ sù viÖc - Kh¸c: + V¨n b¶n tù sù: XÐt h×nh thøc ph¬ng thøc + ThÓ lo¹i tù sù ®a dạng: Truyện ngắn, tiểu thuyết (nét độc đáo hình thức thể loại tự sự; kịch là phong phó ®a d¹ng) Cèt truyÖn – nh©n vËt – sù viÖc – kÕt cÊu KiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh - Giống: Chứa đựng cảm xúc, tình cảm chủ đạo - Kh¸c nhau: + V¨n biÓu c¶m bµy tá c¶m xúc đối tợng (văn xuối) + T¸c phÈm tr÷ t×nh: §êi sống phong phú chủ thể trớc vấn đề đời sèng (Th¬) V Tìm hiểu kiểu văn đã học ngữ v¨n V¨n b¶n thuyÕt minh * Hoạt động V V¨n b¶n thuyÕt minh - Khả kết hợp đặc điểm cách làm phơng pháp - M§: Kh¬i bµy néi dung sau kÝn thuyÕt minh gi¶i thÝch bên đặc trng đối tợng - C¸c yÕu tè t¹o thµnh §Æc ®iÓm khả quan đối tợng - Khả kết hợp đặc điểm cách lµm ph¬ng ph¸p thuyÕt minh gi¶i thÝch V¨n b¶n tù sù: V¨n b¶n tù sù: (97) - M§: Tr×nh bµy sù viÖc - Tr×nh bµy sù viÖc - C¸c yÕu tè t¹o thµnh: Sù viÖc, - C¸c yÕu tè t¹o thµnh: Sù viÖc, nh©n nh©n vËt vËt - Khả kết hợp đặc điểm - Khả kết hợp đặc điểm cách làm: c¸ch lµm: Giíi thiÖu tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc Giới thiệu trình bày diễn biến theo trình tự nhận định việc theo trình tự nhận định V¨n b¶n nghÞ luËn: V¨n b¶n nghÞ luËn: Bày tỏ quan điểm nhận xét, đánh giá - M§: Bµy tá quan ®iÓm nhËn vai trß xét, đánh giá vai trò - C¸c yÕu tè t¹o thµnh: - C¸c yÕu tè t¹o thµnh: LuËn LuËn ®iÓm, luËn cø, dÉn chøng ®iÓm, luËn cø, dÉn chøng - Khả kết hợp, đặc điểm cách làm: - Khả kết hợp, đặc điểm + Hệ thống lập luận c¸ch lµm: + HÖ thèng lËp luËn + KÕt hîp miªu t¶, tù sù + KÕt hîp miªu t¶, tù sù ba kiểu văn đã học * Hoạt động VI: Luyện tập tổng hợp I §Ò bµi: Bµi th¬ ViÕng l¨ng b¸c cña ViÔn Ph¬ng lµ nÐn h¬ng th¬m mµ ViÔn Ph¬ng thành kính dâng lên Bác Hồ kính yêu Em hãy phân tích bài thơ để làm rõ nhận định trên Gv: Tæ chøc híng dÉn HS lËp dµn ý cho bµi v¨n A Më bµi ? Em h·y nh¾c l¹i yªu cÇu phÇn më bµi cña bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ - Giới thiệu đợc tác giả tác phẩm dẫn dắt đến văn ý khái quát văn bảnViễn Ph¬ng nhµ th¬ lín «ng s¸ng t¸c nhiÒu tÊc phÈm tiªu biÓu lµ bµi … - Nhận định khái quát tác phẩm: Bài thơ thể tình cảm Viễn Phơng B¸c B Th©n bµi ? §äc l¹i bµi th¬ vµ nªu c¸c luËn ®iÓm cÇn ph©n tÝch LĐ1: Cảm xúc nhà thơ đứng trớc lăng Bác - Më ®Çu bµi th¬ t¸c gi¶ xng m×nh lµ sau bao n¨m xa c¸ch vÒ th¨m ngêi cha đó là tình cảm ruột thịt - Tác giả đến lăng Bác sớm quan sát thấy hàng tre sơng sớm hàng tre tợng trng cho dân tộc Việt Nam kiên cờng bất khất L§2: C¶m xóc cña nhµ th¬ tríc dßng ngêi vµo l¨ng viÕng B¸c - B¸c nh mÆt trêi ®em l¹i h¹nh phóc cho d©n téc - §Ó nhí tíi B¸c hµng ngµy dßng ngêi v« tËn vµo l¨ng viÕng B¸c d©ng nªn ngêi thành tốt đẹp L§3: C¶m xóc cña nhµ th¬ vµo l¨ng B¸c - Khi vào lăng đợc chứng kiến Bác giấc ngủ vĩnh lòng tác giả quặn đau L§4: C¶m xóc cña nhµ th¬ rêi l¨ng B¸c - Mai t¸c gi¶ ph¶i chia tay víi B¸c t¸c gi¶ muèn biÒn thµnh chim hãt quanh l¨ng biÒn thµnh b«ng hoa to¶ h¬ng C KÕt bµi - Giá trị bài thơ, nêu đợc cảm nghĩ thân * Hoạt động 7: Kiểm tra tổng hợp cuối năm §Ò bµi: (98) C©u 1(6 ®): VÒ t¸c phÈm ChuyÖn ngêi g¸i Nam X¬ng ( s¸ch ng÷ v¨n 9, tËp I) em h·y: Nªu râ t¸c gi¶, xuÊt xø, hoµn c¶nh s¸ng t¸c, nh÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt c¬ b¶n cña t¸c phÈm (kh«ng cÇn ph©n tÝch) Ph©n tÝch gi¸ trÞ, ý nghÜa (c¶ vÒ nghÖ thuËt vµ néi dung) cña chi tiÕt c¸i bãng ChuyÖn ngêi g¸i Nam X¬ng.(4,0 ®) C©u2 (6 ®): Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh KÓ chi ngêi v« t×nh ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c §ñ cho ta giËt m×nh ( ¸nh tr¨ng- NguyÔn Duy) Tõ c¸i “giËt m×nh” tríc ¸nh tr¨ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh bµi th¬, em cã suy nghĩ gì đạo lý, lẽ sống dân tộc Việt Nam ta Câu ( đ): Về truyện ngắn Chiếc lợc ngà, có ý kiến nhận xét: “ Đọc Chiếc lợc ngà, chúng ta đợc chứng kiến Nguyễn Quang Sáng sâu sắc và tinh tế nghÖ thuËt kh¾c häa t©m lý nh©n vËt” Em h·y ph©n tÝch nghÖ thuËt kh¾c häa t©m lý nh©n vËt bÐ Thu truyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng (Ng÷ v¨n 9, tËp I) Củng cố: Các phơng thức biểu đạt, phối hợp các phơng thức biểu đạt mét v¨n b¶n Dăn dò: Ôn tập các kiểu văn và phơng thức biểu đạt, chuẩn bị thi hét học kỳ II ****************************************** THÁNG 4/2014 BUỔI 25 Ngày soạn: Ngày dạy: LÀNG A Mục tiêu cần đạt: - Cảm nhận tình yêu làng quê thắm thiết thống với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến nhân vật ông Hai truyện Qua đó thấy biểu sinh động, cụ thể tinh thần yêu nước nhân dân ta thời kháng chiến - Thấy nét khá đặc sắc nghệ thuật : xây dựng tình tâm lí, miêu tả sinh động, diễn biến tâm trạng, ngôn ngữ nhân vật quần chúng - Rèn luyện lực phân tích nhân vật tác phẩm tự sự, đặc biệt là phân tích tâm lí nhân vật B Công tác chuẩn bị C Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học: * Kiểm tra bài cũ: - ? Em hãy nêu tình độc đáo truyện ngắn "Làng "? tác dụng việc sử dụng tình ? * Giới thiệu bài: (99) Mỗi người dân Việt Nam vô cùng gắn bó với làng quê mỡnh , nơi sinh và sống suốt đời cần lao giản dị Sống làng, chết nhờ làng Không gỡ khổ phải bỏ làng tha phương cầu thực, lâm vào cảnh sống nơi đất khách, chết chôn quê người Tỡnh cảm đặc biệt đó đó nhà văn Kim Lân thể cách độc đáo hoàn cảnh đặc biệt : Kháng chiến chống Pháp, để viết lên truyện ngắn đặc sắc : Làng ? Phân tích đoạn chuyện này - Bốn khúc đoạn tâm trạng : + Khi bắt đầu nhận tin quán chính là phân tích diễn biến tâm trạng ông Hai Vậy ta có thể nước ven đường + Khi đến nhà chia diễn biến tâm trạng ông + Chiều tối hôm Hai thành khúc đọan tâm + Ba bốn ngày sau trạng? ? Hãy phân tích diễn biến tâm trạng ông Hai qua khúc đoạn tâm trạng này? ( Muồn phân tích các em phải Diễn biến tâm lí theo trình tự thời gian biểu tâm lí - Cổ họng ông lão … và hành động ông Hai - Hỏi lại : Liệu có thật không hở bác… đoạn – Phân tích nghệ - Chèm chẹp miệng cười nhạt : Hà nắng thuật biểu – từ đó thấy nét tâm trạng gớm ! Về nào … - Trên đường : Cúi gằm mặt xuống nhân vật mà ? Khi bắt đầu nhận tin làng Dầu theo Tây ông Hai đã có biểu gì? ? Để diễn tả tâm trạng ông Hai lúc này tác giả đẫ sử dụng yếu tố nghệ thuật nào? ? Tại ông Hai lại có tâm trạng ấy? ? Thực lúc này chưa - Miêu tả nội tâm gián tiếp thông qua vịêc miêu tả ngoại hình, hành động nhân vật ông Hai để diễn tả tâm trạng sửng sốt, bất ngờ ông Hai - Vì ông quá tin tưởng tự hào tinh thần kháng chiến làng Ông quá yêu làng - Ông không ngờ cái tin ấy, ông lại tâm trạng sung sướng ? Tác giả còn sử dụng yếu tố nghệ thuật nào? - Lời thoại : Ông Hai cố trấn tĩnh lại để hỏi rõ thực hư Chứng tỏ lúc này ông chưa tin Nhưng nghe xác minh lại thì ông lại chèm chẹp miệng…về nào câu nói này vi phạm phương châm quan hệ ông nhằm đánh trống lảng (100) biết ông là người làng Dầu để dấu mình là người làng Dầu trên đường ông GV : Thực chất đây là câu nói bâng quơ ông lại cúi gằm mặt xuống mà ? nói với chính ông là độc thoại sau học - Vì ông xấu hổ, ông cảm thấy lời người đàn bà cho bú chửi mình Nó nhát dao cứa sâu vào tim ông Ông còn thoáng nghĩ đến mụ chủ ? Trên đường thì ông dấu mình - Về đến nhà : ông nằm vật giường, là người làng Dầu nhà nhìn ông tủi thân nước mắt giàn Ông ông còn dấu mình không? nắm chặt hai bàn tay rít lên : Chúng bay ….thế Ông nào? này Ông kiểm điểm lại người….Chao ôi ! cực nhục chưa … - Miêu tả nội tâm trực tiếp – diễn tả trực V? đường ông Hai phải dấu tiếp suy nghĩ cảm xúc ông Hai mình lên tác giả miêu tả nội tâm – người làng – thân ông gián tiếp còn lúc này tác giả – người lang Dầu nơi tản cư và ghi lại miêu tả nội tâm cách nào? trực tiếp lời ông Hai với bọn việt gian nhà - Giọng văn xót xa dồn dập - Nhiều câu cảm, câu nghi vấn để bộc lộ cảm xúc và tự chất vấn mình để bộc lộ tâm ? Để diễn tả cảm xúc, suy trạng giằng xé, dằn vặt, đau đớn đến xót xa uất nghĩ vấn đề này ức đến vật vã lương tâm ông Hai, tác giả đã sử dụng - Chiều tối bà Hai : Ông nằm rũ giọng văn và nhiều loại câu trên giường không nói gì, bà hỏi ông nào? không muốn nói Đêm ông trằn trọc không ngủ được, hết trở mình – thở dài – lặng hẳn ? Khi bà Hai thì ông sao? …không cất lên - Nghe tiếng mụ chủ : trống ngực đập thình thịch, nín thở nghe ? Em thấy gì lời nói ông - Ông Hai nói ít, nói ngắn, gắt gỏng, nói Hai lúc này? nhỏ Vì : Ông vừa bực bội, vừa đau buồn đến mức không muốn nói gì Ông không muốn tạo âm gì, động tĩnh gì kẻo mụ chủ nhà biết Ông thu mình lại im lặng, đau ? Tai nghe tiếng mụ chủ đớn xót xa ông lại có tâm trạng đó? - Vì ông sợ mụ chủ biết chuyện, mụ mà biết thì mụ chửi bới, đuổi (101) ? Vậy ba bốn ngày sau ông Hai ? Diễn tả tâm trạng ông Hai lúc này tác giả làm gì? có cách diễn tả gì khác với đoạn trước? -Tác giả có xen vào yếu tố tả cảnh nhà : không khí im lặng bao trùm toàn nhà, lan tỏa không khs xung ? Chứng tỏ ông Hai luôn luôn quanh tâm trạng gì? - Ông Hai không đến ngoài, suốt ngày ? Vậy mụ chủ đuổi thì ông ru rú xó nhà nghe ngóng tình hình, lúc phản ứng sao? nào chột dạ, động nghe thấy tiếng tây, việt ? Với ông đây là chuyện gian, … ông lại lủi vào góc nhà nín thin nào? thít : thôi lại chuyện ? Và ngày này đã - Lo lắng, sợ hãi thường xuyên có chuyện gì xảy ra? - Chuyện mụ chủ nhà đuổi gia đình ông - Đây là chuyện khủng khiếp Thật là tuyệt đường sinh sống - Ngồi lặng trên góc giường, bao nhiêu ý nghĩ đen tối bời bời nối tiếp óc ? Vì ông lại phản đối việc ông : Hay là quay phản đối Làng thì yêu quay làng, ông lại thù làng? thật làng đã theo tây thì phải thù - Ông chẳng biết làm gì biết ôm ? Ông không được, lại vào lòng thủ thỉ không xong Ông Hai - Vì làng đã theo tây Về làng tức là bỏ rơi vào tình trạng gì? kháng chiến, bỏ cụ Hồ - Bế tắc tuyệt vọng, sinh thù hận với ? Bế tắc, tuyệt vọng ông biết làng tâm với Trong lời tâm - Ông tâm với làng chợ với ta tháy ông tâm gì Dầumuốn ghi nhận mình là người làng với con? Ông muốn ghi Dầu, ủng hộ cụ Hồ, ủng hộ kháng chiến, cánh nhận điều gì? mạng Không dám đơn sai - Nước mắt ông giàn ròng ròng trên ? Ông tâm với hai má điều này để làm gì? - Để ngỏ lòng mình, mình lại minh oan cho mình biểu tâm lí ông Hai lúc này so với lúc trước? - Lúc trước : tâm lí ông Hai chủ yếu ẩn dấu bên trong, có lúc nước mắt ? Em có so sánh gì về giàn - Lúc này : Ông Hai không thể kìm nén nữa, nỗi lòng ông bung thành lời nói trực tiếp với con, thành giọt nước mắt giàn chảy ròng ròng trên hai (102) ? Với cách đường tâm lí má nhân vật giúp em hiểu - Nguyện gắn bó, thủy chung với làng gì nhân vật ông Hai? với kháng chiến, với cách mạng - Dù hoàn cảnh có đổi thay lòng ? Qua phân tích em có nhận xét ông Hai không thay đổi lòng gì diến biến tâm lí nhân vật hướng cách mạng kháng chiến cụ Hồ và tình huồng truyện? - Tâm lí nhân vật diễn biến vô cùng phức tạp, gay go, căng thẳng Độ gay go căng ? Em có so sánh gì mảng tâm thẳng kúc đẩy lên cao, cao trào là lúc kí nhân vật ông Hai lúc này ông quẫn bách thù hận làng, thủ thỉ tâm với so với lúc trước? - Tác giả đã đẩy nhân vật vào tình ? Những lời nói trực tiếp éo le, bế tắc từ đó mà tình cách bộc lộ ông Hai cùng với giọt - Truyện xây dựng theo kiểu thắt nút, nước mắt đã diễn tả tâm trạng nút thắt từ bắt đầu nhận tin làng cảm xúc gì nhân vật ông Dầu theo tây và càng ngày càng thắt chặt Hai? và thắt chặt mụ chủ đuổi gia đình ông - Hai mảng tâm lí đối lập : trước ông Hai hay cười, hay nói, hay để khoe cái làng…Lúc này không giám nói gì ru rú xó nhà, nói to không giám nói….Hai mảng tâm lí đối lập này mở tình yêu làng, yêu nước trẻo - Ông Hai là người yêu làng, yêu nước ? Theo dõi vào phần chữ nhỏ vô bờ bến còn lại? Cho biết nhận - Tình yêu làng, yêu nước ông hai luôn tin cải chính thì ông Hai có gắn với tình yêu nước và tinh thần kháng biểu gì? chiến GV : Nhà văn Kim Lân đã rơi vào tình trạng nhân vật ông Hai cho nên ông ? Tại tây nó đốt nhà mà ông hóa thân vào nhân vật ông hai để diễn tả tình Hai lại khoe với tâm trạng vui yêu làng, yêu nước và tinh thần kháng chiến mừng, phấn khởi vậy? nhân vật sâu sắc, tinh tế Nhà văn nói lúc đó còn nước là chui xuống đất Cho nên nhà văn càng sâu vào nỗi đau vò xé ? Lại nhận điều gì cách ông Hai nhà văn càng bộc lộ rõ tình yêu kể chuyện, cách biểu tâm lí làng, yêu nước nhân vật của nhân vật ông Hai? chính mình Nỗi đau đớn tưởng rơi vào đường cùng bế tắc không có cách nào giải thì truyện tiếp diễn Ông Hai nghe tin cải chính : (103) - Cái mặt buồn thỉu tươi vui rạng rỡ hẳn - Mồm bỏm bẻn nhai trầu, cặp mắt hung đỏ hấp háy - Mua quà bánh chia cho các - Đi khắp nhà khoe cái tin tây nó đốt nhà, cái tin cải chính - Lúc này nút truyện cởi, tâm lí nhân vật lại vui vẻ xưa : ông Hai lại hay cười, hay nói, vui vẻ hồn nhiên nít - Tây đốt nhà là chứng chứng minh làng ông không phải theo tây, không phải việt gian - Nó đã trả lại danh dự cho ông và làng Như ông cái riêng là ngôi nhà cái chung làng ông lại còn đó ông đã đặt cái chung, cái tình yêu làng, yêu nước lên trên hết ? Điều này càng thể rõ đặc điểm gì nhân vật ông Hai? - Tình yêu làng ông Hai luôn thống với tình yêu nước.Tình yêu làng, yêu nước ông Hai trước sau GV : cho nên ông Hai lại sang bên nhà bác Thứ vén quần lên tận bẹn say sưa kể cái làng mình ? Đến đây các em có nhận xét gì ngôn ngữ nhân vật ông Hai? Ngôn ngữ người kể/ - Ngôn ngữ nhân vật ông Hai : mang tính ngữ, là lời ăn tiếng nói hàng ngày người nông dân mang cá tính nhân vật làm cho nhân vật trở thành tiêu biểu cho người nông dân sau cách mạng -Ngôn ngữ người kể là lời trần thuật ngôi thứ ba gần với ngôn ngữ nhân vật càng làm cho nhân vật biểu cách tự nhiên ? Với ngôn ngữ này đã góp phần bộc lộ chủ đề tác phẩm nào? - Góp phần bộc lộ tình yêu làng, yêu nước nhân vật cách tự nhiên, chân thật (104) và đó là tình yêu làng, yêu nước tất người nông dân Việt Nam sau cách mạng ? Người nông dân sau cách mạng lên không thong qua nhân vật ông Hai mà còn thông qua nhận xét nhân vật nào? - Còn thông qua nhân vật phụ : bà Hai, mụ chủ, người tản cư ? Thông qua nhân vật này em còn hiểu gì họ? - Những nhân vật này là chất xúc tác xoay quanh nhân vật chính, làm cho nhân vật chính tỏa sáng, bộc lộ chủ đề - Họ là người căm ghét bọn việt gian, đau đớn nghe tin làng việt gian theo tây Đây là biểu tình yêu nước, tình thần kháng chiến GV bình tình yêu làng, tinh thần kháng chiến người nông dân kháng chiến chống Pháp * Chú ý ND và NT kể: - Nghệ thuật : cốt truyện tâm lí, tình truyện căng thẳng, thử thách nội tâm nhân vật, từ đó bộc lộ đời sống tình cảm nội tâm bên trong, miêu tả tâm lí nhân vật sâu sắc, tinh tế, ngôn ngữ nhân vật tự nhiên sinh động, giàu tình ngữ thể cá tính nhân vật, cách trần thuật tự nhiên, linh hoạt - Nội dung : Truyện ngắn Làng đã thể sinh động chân thực tình cảm bền chặt và sâu sắc tình yêu làng, yêu nước và tinh thần kháng chiến ông Hai tác giả và người nông dân năm đầu kháng chiến chống TDP B/ HS lập thành dàn ý để kể (Chú ý câu in đậm) - HS kể GV nhận xét rút kinh nghiệm * Củng cố, dặn dò: *Củng cố: ? Em nhận điều gì cách kể chuyện, cách biểu tâm lí nhân vật ông Hai? (105) *Dặn dò: -Học bài - Làm bài tập( vẽ sơ đồ) (106) (107) (108) (109) (110) (111) THÁNG 5/2014 BUỔI 27 Ngày soạn: Ngày dạy: CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh - Rèn luyện cho học sinh kỹ cảm thụ văn học II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ đại, tóm tắt các tác phẩm truyện III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài VIẾNG LĂNG BÁC * Cảm xúc ngoài lăng Bác ( khổ đầu) - Câu thơ mở đầu: “ Con …” lời nói nghẹn ngào đứa xa trở thăm viếng hương hồn Bác Hồ kính yêu Tình cảm là tình cảm chung đồng bào chiến sĩ miền Nam vị lãnh tụ vĩ đại dân tộc - Nhà thơ đứng lặng đi, trầm ngâm từ phía xa nhìn lăng Bác Hình ảnh hàng tre quanh lăng Bác gợi cho Viễn Phương nhiều cảm xúc và liên tưởng thấm thía Màu tre xanh thân thuộc làng quê Việt Nam luôn luôn gắn bó với tâm hồn Bác Bác đã “đi xa” tâm hồn Bác gắn bó thiết tha với quê hương xứ sở: “ Ôi hàng tre …Bão táp …” Cây tre, “ hàng tre xanh xanh….đứng thẳng hàng” ẩn thấp thoáng trước lăng Bác Cây tre đã nhân hóa biểu tượng ca ngợi dáng đứng người Việt Nam: kiên cường, bất khuất, mộc mạc, cao Hình ảnh cây tre lời thơ Viễn Phương biểu thị niềm tự hào dân tộc làm cho chúng ta cảm nhận sâu sắc phẩm chất cao quý Bác Hồ người Việt Nam bốn ngàn năm lịch sử - Trong thơ ca Việt Nam đại, có nhiều bài thơ nói đến hình ảnh mặt trời (Liên hệ, mở rộng………) Viễn Phương có lối nói hay và sáng tạo đem đến cho ta nhiều liên tưởng thú vị: “ Ngày ngày mặt trời …… ” Hai câu thơ sóng đôi, hô ứng Một mặt trời thiên nhiên rực rỡ, vĩnh hằng” ngày ngày qua trên lăng” và “ mặt trời lăng đỏ” là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho đạo đức, lòng yêu nước, tinh thần cách mạng sáng ngời Bác - Hòa nhập vào dòng người đến thăm lăng Bác, nhà thơ xúc động bồi hồi: “ Ngày ngày dòng người thương nhớ - Kết tràng hoa …” Viễn Phương đã ví dòng người vô tận đến viếng lăng Bác “ Kết tràng hoa …” Mỗi người Việt Nam đến viếng Bác với tất lòng thành kính và biết ơn vô hạn Ai muốn đem đến (112) dâng lên người thành tích tốt đẹp, bông hoa thắm tươi nảy nở sản xuất, chiến đấu và học tập Hương hoa hồn người, hương hoa dân tộc kính dâng lên người Cách nói Viễn Phương hay và xúc động: Lòng tiếc thương, kính yêu Bác gắn liền với niềm tự hào nhân dân ta – nhớ Bác và làm theo di chúc Bác * Cảm xúc lăng Bác ( khổ 3) - Vào lăng Bác, cảm giác nhà thơ là: “ Bác nằm …” Khi đứng trước linh cửu Người mà nhìn ngắm Bác, nhà thơ xúc động bùi ngùi, tưởng Bác còn đó Bác ngủ “ giấc ngủ bình yên” sau ngày làm việc, giấc ngủ Bác có ánh trăng vỗ Sinh thời Bác yêu trăng, gần gũi trăng, xem trăng bạn tri âm, tri kỉ Và giấc ngủ vĩnh Người có ánh trăng làm bạn - Dẫu biết Bác còn sống mãi cùng non sông đất nước, cùng muôn vạn cháu con, đứng đối diện với thật – Bác đã mãi mãi vào cõi vĩnh hằng, lòng nhà thơ thổn thức, quặn đau: “ Vẫn biết trời xanh là mãi mãi- Mà …….” Một nỗi đau nhức nhối tận tâm can! Nỗi đau nhà thơ là nỗi đau chung dân tộc: “ Bác Hồ xế chiều, Nghìn thu nhớ Bác nhiêu!” ( Bác – Tố Hữu) * Cảm xúc rời xa lăng Bác (khổ cuối) Khổ thơ cuối nói lên cảm xúc nhà thơ Biết bao lưu luyến, buồn thương Nhà thơ muốn hóa thân làm “ chim”, làm “ đóa hoa tỏa hương”, làm “ cây tre trung hiếu” để đền ơn đáp nghĩa Người Ý thơ sâu lắng, hình ảnh thơ đẹp và độc đáo, cách biểu cảm xúc “ Nam Bộ” : “ Mai miền Nam Muốn làm cây tre ” Điệp ngữ “ muốn làm” láy lại ba lần nói lên ước mong tha thiết hóa thân để gần gũi bên Bác Ước muốn khiêm tốn thể trách nhiệm người công dân: “ trung với nước, hiếu với dân” đã trở thành lẽ sống, là tâm huyết nhà thơ c) Kiến thức mở rộng, nâng cao: - Bác là mặt trời hay mặt trời là Bác? Có lẽ là hai Người mặt trời vĩnh và ấm áp Người đem đến cho nhân loại tình yêu thương, lòng nhân ái và độc lập Hình ảnh mặt trời làm sáng câu thơ Bác là nguồn ánh sáng làm hồi sinh sống Nhờ có Bác mà dân tộc Việt Nam đã “ rũ bùn đứng dậy sáng lòa”, đất nước không còn cảnh: “ Con đói lả ôm lưng mẹ khóc Mẹ đợ đấu thóc cầm hơi.” ( Tố Hữu) Người người biết ơn Bác, đời đời ngợi ca Bác lời ca, ý thơ đẹp đẽ: “ Người rực rỡ mặt trời cách mạng Còn đế quốc là loài dơi hốt hoảng Đêm tàn bay chập choạng chân Người.” ( Tố Hữu) Hay: “ Mặt trời lặn, mặt trời mang theo nắng Bác để ánh sáng cho đời.” ( Phạm Tiến Duật) (113) Cảm động lòng thành kính Những lòng lòng Viễn Phương: “ Ngày ngày mặt trời qua trên lăng/ Thấy …… ” - Khi phân tích hình ảnh ẩn dụ thứ hai khổ ( Ngày ngày dòng người đi….Kết tràng hoa ….” Liên hệ tới câu thơ nhà thơ Thu Bồn bài thơ “ Gửi lòng đến cùng cha”: “ …Gửi lòng đến cùng cha Chiến công đất nước kết hoa triệu vòng” - Khi phân tích hình ảnh “ Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam” liên hệ tới thơ Nguyễn Duy: “ Ở đâu tre xanh tươi Cho dù đất sỏi, đất vôi bạc màu … Rễ siêng không ngại đất nghèo Tre bao nhiêu rễ nhiêu cần cù…” ( Tre Việt Nam) d) Phần bài tập vận dụng: Bài tập 1: Cho khổ thơ: “…Mai miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này…” a Chỉ biện pháp nghệ thuật sử dụng khổ thơ trên? Nêu tác dụng biện pháp nghệ thuật b Hình ảnh hàng tre bên lăng Bác đã nhà thơ miêu tả khổ thơ đầu văn Việc tác giả nhắc lại chi tiết cây tre câu thơ cuối bài có ý nghĩa gì? * Gợi ý: a Biện pháp nghệ thuật sử dụng: Điệp ngữ “Muốn làm” và liệt kê cảnh vật bên lăng mà tác giả muốn hoá thân, muốn hoà nhập “con chim”, “đoá hoa”, “cây tre trung hiếu” để diễn tả tâm trạng lưu luyến muốn mãi bên lăng Bác Đặc biệt, tác giả muốn làm “cây tre trung hiếu”, nghĩa là muốn sống đẹp, trung thành với lí tưởng Bác, dân tộc b Hình ảnh hàng tre bên lăng Bác đầu bài thơ lặp lại câu cuối bài có kết cấu đầu cuối tương ứng, làm đậm nét hình ảnh hàng tre, gây ấn tượng sâu sắc và dòng cảm xúc trọn vẹn Bài tập 2: Cho hai câu thơ sau: “…Ngày ngày mặt trời qua trên lăng Thấy mặt trời lăng đỏ…” (Viếng lăng Bác – Viễn Phương) Từ “mặt trời” câu thơ thứ hai sử dụng theo phương thức nào? Có thể coi đây là tượng nghĩa gốc từ phát triển thành nhiều nghĩa không? Vì sao? (114) * Gợi ý: - Kĩ năng: + Trình bày các ý theo yêu cầu đề Nhận biết phương thức ẩn dụ tu từ + Diễn đạt, lập luận rõ ràng, đúng, chính xác + Không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp - Nội dung: Học sinh diễn đạt, lập luận theo nhiều cách khác nhau, phải đáp ứng các yêu cầu sau: Từ “mặt trời” câu thơ thứ hai sử dụng theo phép ẩn dụ tu từ Nhà thơ gọi Bác Hồ là mặt trời dựa trên mối quan hệ tương đồng hai đối tượng hình thành theo cảm nhận nhà thơ Đây không phải là tượng phát triển nghĩa từ – không phải là phương thức ẩn dụ Bởi vì chuyển nghĩa từ “mặt trời” câu thơ có tính chất lâm thời, nó không làm cho từ có thêm nghĩa mới, và không thể đưa vào để giải thích từ điển Bài tập 3: Phân tích cảm xúc nhà thơ Viễn Phương đoạn thơ sau: “… Bác nằm giấc ngủ bình y ên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà nghe nhói tim…” (Viếng lăng Bác) * Gợi ý: Yêu cầu chung: Qua bài viết rèn luyện: + Kĩ cảm thụ, phân tích tác phẩm văn học (một đoạn thơ ngắn) + Trình bày, xếp bố cục bài viết cách mạch lạc, chặt chẽ + Khắc phục sai sót lối diễn đạt, chính tả, ngữ pháp Yêu cầu cụ thể: Tác giả: Viễn Phương là cây bút xuất sớm lực lượng Văn nghệ giải phóng miền Nam Thơ Viễn Phương thường nhỏ nhẹ, giàu tình cảm và chất mơ mộng hoàn cảnh chiến đấu ác liệt chiến trường và quen thuộc với bạn đọc hồi kháng chiến chống Mĩ Trong suốt thời kì đó, Viễn Phương hoạt động vùng ven Sài Gòn và chiến trường Nam Bộ Tác phẩm: Bài thơ “Viếng lăng Bác” viết không khí xúc động nhân dân ta lúc công trình Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh hoàn thành sau giải phóng miền Nam thống đất nước, đồng bào miền Nam có thể thực (115) mong ước viếng Bác Tác giả số đồng bào, chiến sĩ từ miền Nam sau giải phóng viếng Bác Kết cấu bài thơ và vị trí đoạn thơ: Bài thơ gọn (chỉ có khổ, 16 dòng) kết hợp miêu tả cảnh (cảnh lăng Bác) với biểu cảm xúc, tâm trạng, bố cục theo trình tự vào lăng viếng Bác Ngoại cảnh miêu tả chấm phá vài nét khổ thơ đầu bật là hình ảnh hàng tre bên lăng; khổ thơ thứ hai là hình ảnh dòng người vào lăng viếng Bác; khổ thơ thứ ba chủ yếu nêu bật tâm trạng, cảm xúc chủ thể trữ tình; khổ cuối diễn tả tâm trạng lưu luyến nhà thơ muốn mãI bên lăng Bác Đoạn thơ trên là khổ thơ thứ ba bài thơ Viếng lăng Bác Phân tích: Khổ thơ diễn tả cảm xúc và suy nghĩ tác giả vào lăng Khung cảnh và không khí tĩnh ngưng kết thời gian và không gian bên lăng Bác đã nhà thơ gợi tả đạt hai câu thơ giản dị: “Bác nằm giấc ngủ bình yên / Giữa vầng trăng sáng dịu hiền” - Câu thơ diễn tả chính xác và tinh tế yên tĩnh, trang nghiêm và ánh dịu nhẹ, trẻ không gian lăng Bác Đồng thời, hình ảnh vầng trăng dịu hiền lại gợi nghĩ đến tâm hồn cao đẹp, sáng Bác và vần thơ tràn đầy ánh trăng Người Chú ý: Khai thác hai trạng thái dường trái ngược mà thống đoạn thơ: yên tĩnh, thản, trang nghiêm lăng và nỗi niềm thương tiếc, xót đau nhà thơ lăng Lí trí thì nhận biết trường tồn Bác đất nước “Vẫn biết trời xanh là mãi mãi”, tình cảm thì không thể không đau xót vì mát lớn lao Bác đã “Mà nghe nhói tim!” - Tâm trạng xúc động tác giả biểu hình ảnh ẩn dụ sâu xa: “Vẫn biết trời xanh là mãi mãi / Mà nghe nhói tim!” Nghệ thuật: - Hình ảnh thơ có nhiều sáng tạo, kết hợp nình ảnh thực, hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng Đặc sắc là hình ảnh ẩn dụ – biểu tượng (trời xanh, vầng trăng) vừa quen thuộc, gần gũi với hình ảnh thực, lại vừa sâu sắc có ý nghĩa khái quát và giá trị biểu cảm *Củng cố: ? Em nêu nghệ thuật, nội dung tp? *Dặn dò: -Học bài.- Làm bài tập( vẽ sơ đồ) ****************************************** (116) THÁNG 5/2014 BUỔI 28 Ngày soạn: Ngày dạy: CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh - Rèn luyện cho học sinh kỹ cảm thụ văn học II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ đại, tóm tắt các tác phẩm truyện III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài MÙA XUÂN NHO NHỎ 1/ Kiến thức – kĩ a) Kiến thức: - Nắm vững hiểu biết các tác giả ( Thanh Hải và Hữu Thỉnh ) và các tác phẩm ( Mùa xuân nho nhỏ, Sang thu ) - Nắm vững hiểu biết giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật tác tác phẩm thơ nêu trên - Liên hệ, mở rộng tới số tác phẩm thơ ca đại Việt Nam viết mùa xuân “ Mùa xuân chín” Hàn Mặc Tử; “ Đây mùa thu tới” Xuân Diệu; “ Một khúc ca” Tố Hữu …; số tác phẩm viết mùa thu “ Tiếng thu” Lưu trọng Lư; “chùm thơ thu Nguyễn Khuyến; “ Đây mùa thu tới” Xuân Diệu; “ đất nước” Nguyễn Đình Thi; “ Chiều Sông Thương” Hữu Thỉnh… b) Kĩ năng: - Yêu cầu HS nắm vững kĩ làm bài văn nghị luận đoạn thơ, bài thơ - Vận dụng các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm văn nghị luận 2/ Các trường hợp vận dụng, ứng dụng kiến thức – kĩ trên và các phương pháp giải ứng với trường hợp a) Những hiểu biết cần lưu ý tác giả, tác phẩm: ( Xem SGK trang 56, 57, Ngữ văn 9, tập 2) - Trong năm kháng chiến chống Pháp , Thanh Hải làm công tác văn nghệ địa phương Những năm chống Mĩ xâm lược, nhà thơ tiếp tục làm công tác văn hóa – tuyên huấn chiến khu Sau năm 1975, Thanh Hải là tổng thư kí hội văn nghệ Bình – Trị - Thiên và là ủy viên thường vụ Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam Ông năm 1980 Huế (117) - Tác phẩm đã xuất bản: Những đồng chí trung kiên (1962); Huế mùa xuân ( tập – 1970, tập – 1975); Dấu võng Trường Sơn(1977); Mưa xuân đất này(1982); Thanh Hải thơ tuyển (1982) b) Gợi ý phân tích: * Mùa xuân thiên nhiên qua tâm tưởng nhà thơ ( câu thơ đầu) - Trên dòng sông xanh quê hương mọc lên “một bông hoa tím biếc” Động từ “ mọc” đảo trật tự lên đầu câu gợi tả ngạc nhiên, vui thú, niềm vui hân hoan đón chào tín hiệu mùa xuân: “ mọc dòng … Một bông hoa …” “Bông hoa tím biếc” có thể là hoa lục bình, hay hoa sung mà ta thường gặp trên sông nước làng quê? - Màu xanh nước hòa hợp với màu tím biếc hoa gợi vẻ đẹp bình dị than quen Chỉ vài nét chấm phá mà đằm thắm Thanh Hải đã tạo nên tranh xuân hài hòa màu sắc, hình ảnh thơ đẹp, sống động - Ngẩng mặt nhìn bầu trời, nhà thơ vui sướng lắng tai nghe chim chiền chiền hót lảnh lót “hót vang trời” Từ “ ơi” cảm thán biểu lộ niềm vui ngây ngất, say sưa: “ Ơi chim chiền chiện/ Hót chi mà …” Hai tiếng “ hót chi” là giọng điệu thân thương người dân xứ Huế tác giả đưa vào diễn tả cảm xúc thiết tha người và cảnh Chim chiền chiện hót gọi xuân Tiếng chim ngân vâng, rung động đất trời đem đến bao niềm vui - Ngắm dòng sông, nhìn bông hoa đẹp, nghe chim hót, nhà thơ bồi hồi sung sướng: “ Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay …” Không gian dường ngưng đọng lại Nhà thơ đã lựa chọn từ ngữ thật tài tình: “ hứng” là cử bình dị, trân trọng, thể cảm xúc sâu xa Còn “ giọt long lanh” là liên tưởng đầy chất thơ Là giọt sương mai, hay giọt âm tiếng chim chiền chiện? Sự chuyển đổi cảm giác đã tạo nên hình khối thẩm mĩ âm => Tóm lại ba nét vẽ: dòng song xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót … Thanh Hải đã vẻ nên tranh xuân tươi đẹp và đáng yêu vô cùng Đó là vẻ đẹp và sức sống mặn mà đất trời vào xuân * Mùa xuân đất nước qua tâm tưởng nhà thơ ( khổ 2,3) - Cấu trúc thơ song hành để rõ hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ tổ quốc: “ Mùa xuân người cầm súng …………Lộc trải …….” “ lộc” là chồi non, cành biếc mơn mởn “ lộc” văn cảnh này tượng trưng cho vẻ đẹp mùa xuân và sức sống mãnh liệt đất nước Người lính khoác trên lưng vành lá ngụy trang xanh biếc, mang theo sức sống mùa xuân, sức mạnh dân tộc để bảo vệ tổ quốc Người nông dân đem mồ hôi và sức lao động cần cù làm nên màu xanh cho ruộng đồng: “ trải dài nương mạ” bát ngát quê hương Ý thơ vô cùng sâu sắc: Máu và hoa nhân dân đã góp phần tô điểm mùa xuân và để giữ lấy mùa xuân mãi mãi - Cả dân tộc bước vào mùa xuân với khí trẩn trương, náo nhiệt: “ Tất hối hả/ Tất xôn xao …” “ hối hả” nghĩa là vội vàng, gấp gáp, khẩn trương “ xôn xao” là có nhiều âm xen lẫn vào nhau, làm cho náo động Việc vận (118) dụng từ láy linh hoạt vừa có sức gợi hình, gợi cảm, vừa làm cho lời thơ vang lên nhịp điệu vui tươi, mạnh mẽ khác thường Đó là hành khúc mùa xuân thời đại Hồ Chí Minh - Bốn câu thơ khổ ba bộc lộ niềm suy tư tác giả đất nước, nhân dân: “ Đất nước bốn nghìn năm ….Cứ lên ….” Chặng đường lịch sử đất nước với bốn ngàn năm trường tồn, lúc suy vong, lúc hưng thịnh với bao thử thách: “ Vất vả và gian lao” Thời gian đằng đẵng nhân dân ta từ hệ này sang hệ khác đã đem mồ hôi xương máu, lòng yêu nước tinh thần cảm để xây dựng và bảo vệ đất nước Câu thơ “ Đất nước vì sao” là hình ảnh so sánh đẹp và mang ý nghĩa Sao là nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp vĩnh không gian và thời gian So sánh đất nước với vì là biểu lộ niềm tự hào đất nước Việt Nam anh hùng, giàu đẹp Hành trang tới tương lai dân tộc ta không lực nào có thể ngăn cản được: “ Cứ lên…” Ba tiếng “ Cứ lên” thể tâm và niềm tin sắt đá dân tộc để xây dựng Việt Nam dân giàu, nước mạnh - Sau lời suy tư là tâm niệm nhà thơ: “ Ta là chim hót … Một nốt trầm …” Nhà thơ muốn hóa thân vào gì gần gũi để dâng hiến đời mình cho đời chung: muốn làm “con chim hót” để gọi xuân về, đem đến niềm vui cho người Làm “ cành hoa” để góp vào muôn nghìn hương sắc tô điểm cho sống, làm đẹp thiên nhiên, sông núi Làm “ nốt trầm” hòa ca bất tận để làm xao xuyến lòng người - Với Thanh Hải hóa thân là để dâng hiến, để phục vụ cho mục đích cao cả: “ Một mùa xuân …….Dù là ……” Lời thơ tâm tình, thiết tha Mỗi người hãy trở thành “ Một mùa xuân nho nhỏ” để làm nên mùa xuân bất tận đất nước Ai phải có ích cho đời “ Mùa xuân nho nhỏ” là ẩn dụ đầy sang tạo khắc sâu ý tượng: “ Mỗi đời đã hóa núi sông ta” (Nguyễn Khoa Điềm) “ nho nhỏ” và “ lặng lẽ” là cách nói khiêm tốn, chân thành; “ dâng cho đời” là lẽ sống đẹp, cao Bởi “ Sống là cho đâu nhận riêng mình” ( Tố Hữu) Sống hết mình, thủy chung cho đất nước, đem đời mình phục vụ đất nước, từ lúc tuổi hai mươi căng tràn sức sống hay tóc đã điểm bạc Thanh Hải đã sống lời thơ ông tâm tình ( Liên hệ đời hoạt động cách mạng Thanh Hải và hoàn cảnh sáng tác bài thơ để thấy rõ ý thơ vừa phân tích trên.) - Thanh Hải sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp ngữ tài tình: “ Ta làm … ta làm … ta nhập”, “ dù là tuổi … dù là khi…” đã làm cho âm điệu thơ, giọng thơ thêm tha thiết, sâu lắng, ý thơ khắc sâu và nhấn mạnh Người đọc xúc động trước giọng thơ trữ tình, ấm áp tình đời Bởi lời thơ chính là “ tiếng hót” cuối cùng Thanh Hải cất lên gửi trọn tâm tình với non sông, đất nước * Tiếng hát yêu thương ngợi ca quê hương ( khổ cuối ) (119) “ Nam Ai” và “ Nam Bình” là hai điệu dân ca Huế nởi tiếng trăm năm “ Phách Tiền” là loại nhạc cụ dân tộc để điểm nhịp cho lời ca Câu thơ “ Mùa xuân ta xin hát” diễn tả niềm xúc động bồi hồi nhà thơ quê hương yêu dấu buổi xuân c) Kiến thức mở rộng, nâng cao: - Mùa xuân chính là chuyển giao đất trời năm đến, thơ Thanh Hải nó trở thành “ Mùa xuân nho nhỏ” có hình, có khối Mùa xuân đã gợi cảm hứng cho không nhiêu thi nhân, nghệ sĩ, ta bắt gặp đôi bướm trắng “ phấp phới sấn hoa bay” thơ Lê Thánh Tông, màu xanh “ rợn chân trời” cỏ non thơ Nguyễn Du hay “ Mùa xuân chín” với cô thôn nữ trẻ trung, xinh đẹp Hàn Mặc Tử, …Nhưng hình tượng “ Mùa xuân nho nhỏ” độc đáo, tác giả đã tạo nên dấu ấn cho riêng mình bài thơ xuân đất Việt Phải chăng, đó là hình ảnh ẩn dụ cống hiến đời mình cho đất nước, để cùng với người làm nên “ Mùa xuân lớn” dân tộc? - Trong thơ Thanh Hải, không có cảnh xuân tươi đẹp mà ẩn chứa hình ảnh đó còn có tình yêu sống, yêu quê hương tha thiết Ta bắt gặp cái gì này: “ Xuân đất trời đến Trong tôi xuân đã đến lâu Từ lúc yêu hoa nở mãi Trong vườn thơm ngát hồn tôi.” ( Xuân Diệu ) Hai nhà thơ khác nhau, hai hoàn cảnh sang tác và hai nội dung ý nghĩa khác nhau, dường họ đồng cảm với lòng: Mùa xuân không đất trời, mùa xuân tràn ngập mãi lòng người với tình yêu mãnh liệt, sức sống tràn trề Nếu tình yêu làm cho khu vườn tâm hồn cảu Xuân Diệu mãi nở hoa, kết trái thì khát vọng sống, cống hiến làm cho mùa xuân mãi tâm hồn Thanh Hải khiến ông luôn trẻ trung, sung sức Ta tưởng mùa xuân lúc nào ngân vang, phơi phới lòng tác giả Chính “ mùa xuân tâm hồn” bất diệt là nội lực to lớn giúp tác giả vượt lên bệnh tật để “hót lên tiếng hót cuối cùng” dâng đời… - Sau phn tích xong khổ thơ 4,5 – hai khổ thơ thể tập trung chủ đề, ý nghĩa bài thơ, ta lin hệ câu thơ Tố Hữu: Nếu là chim, lá Thì chim phải hót, lá phải xanh Lẽ nào vay mà không có trả Sống là cho, đâu nhận riêng mình? ( Một khúc ca xuân) Hay câu thơ ông viết lúc từ giã đời: Xin để lại đời yêu quý Một nắm tro và vần thơ Thơ gửi bạn đời, tro bón đất (120) Sống là cho, chết là cho.(Tố Hữu) Nhà thơ Thanh Hải, nhà thơ Tố Hữu, và nhân vật tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa Nguyễn Thành Long có lẽ sống đẹp, giống nhau: Sống là để cho, để cống hiến cho quê hương đất nước, cống hiến cách thầm lặng, vô tư và họ xem đó là niềm hạnh phúc… d) Phần bài tập vận dụng: Bài tập Trong bài thơ có hình ảnh mùa xuân nào ? Phân tích quan hệ các hình ảnh mùa xuân - Có hình ảnh mùa xuân bài thơ : mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân đất nước, mùa xuân nhỏ người Từ cảm hứng mùa xuân thiên nhiên cảm nghĩ mùa xuân đất nước Từ mùa xuân lớn thiên nhiên đất nước mà liên tưởng đến mùa xuân người – đời – mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân lớn - Như hình ảnh mùa xuân trước chuẩn bị và gợi hình ảnh mùa xuân Trong hình ảnh mùa xuân đất nước có hình ảnh mùa xuân thiên nhiên Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ người thể chi tiết đã hình ảnh mùa xuân thiên nhiên có biến đổi Bài tập Trong phần đầu bài thơ, tác giả dùng đại từ “tôI” sang phần sau lại dùng đại từ “ta” Em hiểu nào chuyển đổi đại từ nhân xưng chủ thể trữ tình - Giữa hai phần bài thơ có chuyển đổi đại từ nhân xưng chủ thể trữ tình từ “tôi” sang “ta” Điều này không phải hoàn toàn là ngẫu nhiên mà đã tác giả sử dụng dụng ý nghệ thuật thích hợp với chuyển biến cảm xúc và tư tưởng bài thơ Chữ “tôi” câu “tôi đưa tay tôi hứng” khổ thơ đầu vừa thể cái “tôi” cụ thể riêng nhà thơ, vừa thể nâng niu, trân trọng với vẻ đẹp và sống mùa xuân Nếu thay chữ “ta” thì hoàn toàn không thích hợp với nội dung cảm xúc mà vẽ tư có vẻ phô trương - Còn phần sau, bầy tỏ điều tâm niệm tha thiết khát vọng dâng hiến giá trị tinh tuý đời mình cho đời chung thì đại từ “ta” lại tạo sắc thái trang trọng, thiêng liêng lời nguyện ước - Hơn nữa, điều tâm nguyện không riêng nhà thơ, cái “tôi” tác giả đã nói thay cho nhiều cái “tôi” khác, nó thiết phải hoá thân thành cái “ta” Nhưng “ta” mà không chung chung vô hình, mà nhận giọng nhỏ nhẹ, khiêm nhường, đằm thắm cái “tôi” Thanh Hải (121) Bài tập Cho đoạn thơ: Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy trên lưng Mùa xuân người đồng Lộc trải dài nương mạ Tất hối Tất xôn xao (Thanh Hải - Mùa xuân nho nhỏ - Ngữ văn 9, tập hai) Em hãy viết đoạn văn khoảng câu, phân tích để làm rõ giá trị các điệp ngữ đoạn thơ trên Gợi ý a Về hình thức: - Độ dài khoảng 10 câu - Bố cục đoạn văn theo cách tổng hợp - phân tích - tổng hợp - Không mắc lỗi diễn đạt b Về nội dung, trình bày cảm nhận đoạn thơ: - Chỉ rõ điệp ngữ đoạn: mùa xuân, lộc, tất - Vị trí điệp ngữ: đầu câu thơ - Cách điệp: nối liền và cách - Tác dụng: tạo nhịp điệu cho câu thơ Các điệp ngữ tạo nên điểm nhấn cho câu thơ nốt nhấn nhạc, góp phần gợi không khí sôi nổi, khẩn trương, tấp nập tranh đất nước vừa lao động, vừa chiến đấu Bài tập Đã có nhiều nhà thơ sáng tạo nên hình ảnh đất nước đẹp Thế nhưng, đã đọc Mùa xuân nho nhỏ Thanh Hải, ta không thể quên khổ thơ: Đất nước bốn nghìn năm Vất vả và gian lao Đất nước vì Cứ lên phía trước Em hãy trình bày ấn tượng đất nước qua việc phân tích các biện pháp tu từ sử dụng khổ thơ trên Gợi ý Trong bốn câu thơ, Thanh Hải đã nhân hoá đất nước “vất vả và gian lao” Hình ảnh đất nước trở nên gần gũi, mang vóc dáng người mẹ, người chị tần tảo, cần cù "vất vả và gian lao" - Khi so sánh đất nước với "vì lên phía trước", nhà thơ đã sáng tạo nên hình ảnh đất nước khiêm nhường (là vì không dùng hình ảnh mặt trời) tráng lệ Là vì vị trí lên phía trước dẫn đầu (122) Đó là hình ảnh tiên phong cách mạng Việt Nam, đất nước lịch sử giới - Hình ảnh thơ đặc sắc và hàm súc, ca ngợi trường tồn, hướng tương lai đất nước Đó chính là lòng tự hào dân tộc sâu sắc *Củng cố: Đọc diễn cảm bài thơ *Hướng dẫn nhà: Học thuộc bài thơ Phân tích ****************************************** THÁNG 5/2014 BUỔI 29 Ngày soạn: Ngày dạy: CẢM THỤ CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC VIỆT NAM HIỆN ĐẠI I Mục tiêu cần đạt: - Học sinh nắm các bước làm bài văn cảm thụ, từ các đoạn thơ, đoạn văn đã học, viết bài cảm thụ hoàn chỉnh - Rèn luyện cho học sinh kỹ cảm thụ văn học II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ đại, tóm tắt các tác phẩm truyện III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài a) Những hiểu biết cần lưu ý tác giả, tác phẩm: ( Xem SGK trang 71, Ngữ văn 9, tập 2) b) Gợi ý phân tích: * Khæ th¬ 1: C¶m nhËn tinh tÕ cña t¸c gi¶ tríc nh÷ng tÝn hiÖu giao mïa ë kh«ng gian gÇn vµ hÑp - Cảm nhận khøu gi¸c và xóc gi¸c: + Hương ổi + c¸i se lạnh giã lan toả không gian nơi vườn thôn, ngâ xóm +P " hả" hương thơm sánh lại, luồn vào gió Gợi hình dung cụ thể hương ổi chín + Gợi vận động nhẹ nhàng gió đưa hương Hữu Thỉnh không tả mà gợi tạo liên tưởng ( màu vàng khươm, hương thơm lừng lan tỏa, bốc lên từ trái ổi, nồng nàn phả vào đất trời và hồn người ) “ Hương ổi ” bài thơ là tứ thơ mới, đậm đà màu sắc dân dã Hữu Thỉnh - Cảm nhận thị giác: (123) + "Chùng chình" NT nhân hoá: sương thu có ý chậm lại, quấn quýt bên ngõ xóm đường làng - Cảm xúc: + “Bỗng”: cảm giác bất ngờ + “Hình như”: cảm giác mơ hồ mong manh, chưa rõ ràng Sự giao thoa tạo vật + cảm xúc ngỡ ngàng, xao xuyến nhà thơ * Khổ thơ 2: Cảm nhận biến chuyển đất trời sang thu không gian dài, rộng, cao í chuyển: không gian Hữu Thỉnh mở rộng theo chiều cao, độ rộng nhiều hỡnh ảnh giàu sức biểu cảm - Sự đổi thay tạo vật: NT đối: Sương chùng chình >< Chim vội vã vận động tương phản + Sông dềnh dàng – NT nhân hóa + từ láy gợi hình, tả dòng sông trôi chậm gợi suy nghĩ trầm tư + Chim vội vã - NT nhân hoá + từ láy gợi cảm thu se lạnh khiến lũ chim “vội vã” bay phương Nam tránh rét - Hình ảnh đám mây “vắt nửa mình sang thu” - NT nhân hoá > gợi hình dung: + Mây mỏng dải lụa treo trên bầu trời + Ranh giới nửa nghiêng mùa hạ, nửa nghiêng mùa thu (Câu thơ khá hay, độc đáo, cách chọn từ, dùng từ sáng tạo) Dũng sụng, cỏnh chim, đám mây nhân hóa, giàu sức gợi cảm, tạo nên tranh thu Hữu Thỉnh chứa chan thi vị: Cảm xúc say sưa, tâm hồn giao cảm với thiên nhiên * Khổ thơ 3: Cảm nhận thời tiết (tạo vật) sang thu tâm tưởng, suy tư: - “Vẫn còn”, “vơi dần”, “bớt” từ mức độ chuyển biến các tượng tự nhiên: hạ nhạt dần, thu đậm nột Quan sát tinh tế, tâm hồn nhạy cảm - Sấm bất ngờ, hàng cây đứng tuổi + Tả thực: Sang thu, sấm thưa và nhỏ dần, không đủ sức lay động hàng cây đã bao mùa thay lá + NT nhân hoá: bất ngờ + đứng tuổi trạng thái người + H×nh ¶nh Èn dô: Từ ngoại cảnh nhà thơ suy ngẫm đời; “ sấm ”và “ hàng cây đứng tuổi” hình ảnh ẩn dụ tạo nên tính hàm nghĩa bài “ Sang thu” + Nắng, mưa, sấm là biến dộng thiên nhiên, còn mang ý nghĩa tượng trưng cho thay đổi, biến động, khó khăn, thử thách đời + Hình ảnh hàng cây đứng tuổi là hình ảnh ẩn dụ nói lớp người đã trải, tôi luyện nhiều khó khăn, gian khổ (124) - Bài thơ đời vào năm 80 kỉ trước: đất nước đã độc lập, thống nhất, đứng trước nhiều khó khăn, thử thách kinh tế xã hội Hai câu kết mang hàm ý khẳng định lĩnh cứng cỏi và tốt đẹp nhân dân ta năm gian khổ, khó khăn §Êt trêi sang thu khiÕn lßng ngêi còng b©ng khu©ng, xóc c¶m, gîi bao suy nghÜ đời ngời lúc sang thu * Đánh giá, nhận xét giá trị bài thơ: - Sang thu là bài thơ hay Hữu Thỉnh Nhà thơ không sử dụng bút màu để vẽ nên cảnh thu, mùa thu rực rỡ Chỉ vài nét chấm phá tả ít, gợi nhiều, tác giả đã làm lên cái hồn thu nhẹ, trang trọng, êm đềm, mênh mang…đầy thi vị - Nghệ thuật nhân hóa và ẩn dụ, cách chọn lựa từ ngữ khá tinh tế đã để lại dấu ấn đẹp và sâu sắc bài “ Sang thu ” - Bài thơ đã thể cách cảm, cách nghĩ, cách diễn đạt mẻ, hàm súc lắng đọng và hồn nhiên c) Kiến thức mở rộng, nâng cao: - Với thi sĩ Xuân Diệu thì tín hiệu đầu thu là sắc “ mơ phai” lá bàn tay tạo hóa “dệt” nên muôn ngàn cây: “ Đây mùa thu tới mùa thu tới Với áo mơ phai dệt lá vàng.” ( Đây mùa thu tới) Nhưng với Hữu Thỉnh là “ hương ổi” vườn quê “ phả vào” làn gió thu se lạnh Cái hương vị nồng nàn nơi vườn mẹ, mà tuổi thơ chúng ta mang theo mãi tâm hồn, suốt đời: “ Bỗng nhận hương ổi phả vào gió se.” … - Nhiều người đã biết: Thạch Lam, Vũ Bằng, Nguyễn Tuân, Băng Sơn, Nguyễn Đình Thi, … đã viết thật hay hương cốm Vòng (Hà Nội), nét đẹp mến yêu hương vị mùa thu quê hương, đất nước: “ Sáng mát sáng năm xưa Gió thổi mùa thu hương cốm mới…” ( Đất nước, Nguyễn Đình Thi) Qua đó, ta thấy “ hương ổi” bài “ Sang thu” là tứ thơ mới, đậm đà màu sắc dân giã Hữu Thỉnh - Hữu Thỉnh viết bài thơ “ Sang thu” vào đầu năm 80 kỉ trước Lúc giờ, đất nước ta đã độc lập và thống nhất; đứng trước nhiều khó khăn, thử thách kinh tế, xã hội Hai câu kết bài thơ mang hàm nghĩa khẳng định lĩnh cứng cỏi và tốt đẹp nhân dân ta năm tháng gian khổ, khó khăn - Khi phân tích bài thơ có thể liên hệ tới số bài thơ thu như: “chùm thơ thu Nguyễn Khuyến, “ Tiếng thu” Lưu Trọng Lư; “ Chiều Sông Thương” Hữu Thỉnh… d) Phần bài tập vận dụng: Bµi tËp Phân tích cảm nhận tinh tế nhà thơ giây phút "thu đã về" khổ thơ thứ (125) Bốn câu thơ đầu là cảm nhận tinh tế, bất ngờ nhà thơ trước tín hiệu thu không gian gần và hẹp Gợi ý: Xem luận điểm bài ôn tập “Sang thu” - Cảm nhận tinh tế tác giả trước tín hiệu giao mùa không gian gần và hẹp - Cảm nhận khứu giác và xúc giác: + Hương ổi + cái se lạnh gió lan toả không gian nơi vườn thôn, ngõ xóm +P " hả" hương thơm sánh lại, luồn vào gió Gợi hình dung cụ thể hương ổi chín + Gợi vận động nhẹ nhàng gió đưa hương - Cảm nhận thị giác: + "Chùng chình" NT nhân hoá: sương thu có ý chậm lại, quấn quýt bên ngõ xóm đường làng - Cảm xúc: + “Bỗng”: cảm giác bất ngờ + “Hình như”: cảm giác mơ hồ mong manh, chưa rõ ràng Sự giao thoa tạo vật + cảm xúc ngỡ ngàng, xao xuyến nhà thơ Bài tập Cảm nhận em hỡnh ảnh thơ: "Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mỡnh sang thu" Gợi ý: Sự biến chuyển đất trời sang thu khoảnh khắc giao tô đậm hỡnh ảnh thơ độc đáo - Hình ảnh đám mây “vắt nửa mình sang thu” - NT nhân hoá > gợi hỡnh dung: + Mây mỏng dải lụa treo trên bầu trời + Ranh giới vô hình nửa nghiêng mùa hạ, nửa nghiêng mùa thu Cảm nhận vừa tinh tế, vừa khác lạ Hình ảnh thơ đẹp mặt tạo hình Thể c¶m xóc say sa, t©m hån giao c¶m víi thiªn nhiªn Bài tập Phân tích ý nghĩa hai câu thơ cuối Gợi ý: Hai câu thơ cuối miêu tả thời tiết lúc sang thu đầy suy tư và giàu sức gợi "Sấm bớt bất ngờ, Trên hàng cây đứng tuổi + Tả thực: Sang thu, sấm thưa và nhỏ dần, không đủ sức lay động hàng cây đã bao mùa thay lá (126) + NT nhân hoá: bất ngờ + đứng tuổi trạng thái người + Hình ảnh ẩn dụ: người trải vững vàng trước thử thách đời Đất trời sang thu khiến lòng người bâng khuâng, xúc cảm, gợi bao suy nghĩ đời người lúc sang thu./ *Củng cố: Đọc diễn cảm bài thơ *Hướng dẫn nhà: Học thuộc bài thơ Phân tích ****************************************** THÁNG 5/2014 Ngày soạn: Ngày dạy: BUỔI 30 luyÖn ViÕt ®o¹n v¨n I Môc tiªu Học xong chuyên đề này, học sinh đạt đợc: - Củng cố khái niệm doạn văn và các cách trình bày nội dung đoạn văn từ đó viết đợc đoạn văn theo yêu cầu - Nhận diện đợc đoạn văn và kết cấu đoạn văn - Cã kÜ n¨ng x©y dùng ®o¹n v¨n II Chuẩn bị: Thầy: Soạn giáo án Trò: Học thuộc các bài thơ đại, tóm tắt các tác phẩm truyện III Tiến trình lên lớp: Ổn định tổ chức Kiểm tra: Gv kiểm tra việc học thuộc lòng thơ học sinh Bài HÖ thèng lÝ thuyÕt c¬ b¶n * Kh¸i niÖm ®o¹n v¨n : - Đoạn văn thông thờng đợc hiểu là phần VB tính từ chỗ viết hoa, thờng lùi vào đầu dòng chỗ dấu chám xuống dòng - > DÊu hiÖu nhËn biÕt vÒ mÆt h×nh thøc - Mỗi đoạn văn thờng đợc trình bày nội dung tơng đối hoàn chỉnh(Chủ đề đoạn ) * Có nhiều cách trình bày nội dung đoạn văn, đó lu ý có cách thờng gặp: + DiÔn dÞch : Tr×nh bµy theo lèi diÔn dÞch lµ tr×nh bµy ý chØ c¸i chung tríc , ý chØ c¸i riêng sau Thờng nói là từ cái chung đến cái riêng + Quy n¹p : Tr×nh bµy theo lèi quy n¹p lµ tr×nh bµy ý chØ c¸i riªng tríc , ý chØ c¸i chung sau Thờng nói là từ cái riêng đến cái chung + Tổng phân hợp :Gồm câu đề, phần luận giải và câu kết Câu đè thờng mang t/c nêu vấn đề , làm tiền đề cho phần luận giải Câu kết mang t/c tổng kết, khái quát, đánh giá, nâng cao vấn đề * Đoạn văn phải đảm bảo tính liên kết nội dung ( LK chủ đề, LK lôgíc ) và hình thøc (sö dông c¸c phÐp LK hîp lÝ ) C¸c vÝ dô vËn dông : (127) Ví dụ : Có ý kiến cho khổ thơ đây đã diễn tả cực điểm nỗi buồn ông đồ ý kiến em nh nào ? Hãy viết đoạn văn ngắn khoảng 20 -> 25 dòng nªu c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n v¨n trªn “ Ông đồ ngồi Qua đờng không hay L¸ vµng r¬i trªn giÊy Ngoµi trêi ma bôi bay” Nội dung : Đoạn thơ cực tả nỗi buồn ông đồ Khai th¸c c¸i hay c¸ch t¹o c©u vµ x©y dùng h×nh ¶nh + Khæ th¬ cã sù phèi hîp c¸c dßng th¬ cã nhiÒu b»ng ( c©u thø hai vµ thø t ) , vần xen kẽ chỉnh ( giấy - ; hay - bay ) Câú trúc này có sức diễn tả cảm xúc buồn thơng kéo dài , ngân vang lòng ngời đọc ông đồ già , ngời tài hoa , xa đợc bao ngời biết đến , ngỡng mộ + X©y dùng h×nh ¶nh : - Ông đồ ngồi chỗ cũ trên hè phố nhng âm thầm , lặng lẽ thờ mäi ngêi -> Gợi tả h/ả ngời già nua , cô độc , lạc lõng phố phờng - H×nh ¶nh l¸ vµng , ma bôi - > C¶nh tîng thª l¬ng , tiÒu tuþ * §o¹n v¨n mÉu : Khổ thơ đã cực tả nỗi buồn ông đồ Với tinh tế cách tạo câu và xây dựng hình ảnh, VĐL đã tái đợc hình ảnh ngời già nua, cô đơn, lạc lâng gi÷a phè phêng mét c¶nh tîng thËt thª l¬ng, tiÒu tuþ VÉn nh÷ng c©u th¬ ngũ ngôn không đẽo gọt cầu kì mà thâm trầm bề sâu nó Vẫn là giọng thơ mang d¸ng dÊp kh¸ch quan t¶, kÓ mµ kh«ng dÊu næi ngËm ngïi Khæ th¬ cã sù phèi hîp c¸c dßng th¬ cã nhiÒu b»ng ( c©u thø hai vµ thø t ) , vÇn xen kÏ rÊt chØnh ( giấy - ; hay - bay ) Câú trúc này có sức diễn tả cảm xúc buồn thơng kéo dài , ngân vang lòng ngời đọc ông đồ già , ngời tài hoa , xa đợc bao ngời biết đến , ngỡng mộ là , thì “ Ông đồ ngồi - Qua đờng không hay” , ông tồn mà nh không tồn Ông ngồi bày mực tàu giấy đỏ trên hè phố đông ngời nhng dờng nh là không biết , chẳng hay Ông ngồi chờ đợi, cô độc , lạc lõng phố phờng , đất trời tàn tạ , buồn thơng Thay dòng chữ “ nh phợng múa , rồng bay” trên giấy đỏ , còn lá vàng , ma bụi tàn úa , lạnh lẽo Đặc biệt là hình tợng “ ma bụi bay” , “ ma bụi bay” đẹp với mùa xuân với đất trời , nhng dờng nh lại chính là ma rơi cõi lòng ông đồ , xoá nhoà h/ả ông đồ Tứ thơ thật sâu sắc , hàm súc Tác giả đặt cái cô độc cái tấp lập , dửng dng Những hình ảnh đối lập , song hành đan xen vµo lµm cho nçi buån th¬ng cµng dµn tr¶i , thÊm s©u h¬n vµo lòng độc giả ông đồ xa VÝ dô : Mở đầu bài thơ “ Ông đồ”, Vũ Đình Liên viết : “ Mỗi năm hoa đào nở Lại thấy ông đồ già … Vµ kÕt thóc bµi th¬ , t¸c gi¶ viÕt : “ Năm đào lại nở Không thấy ông đồ xa …” a.§ã lµ kiÓu bè côc g× ? b.NhËn xÐt vÒ vÞ trÝ cña tõ “l¹i” hai lÇn xuÊt hiÖn vµ ý nghÜa cña nã ? (128) c.Mỗi cách gọi “ ông đồ già” , “ ông đồ xa” có ý nghĩa và giá trị biểu cảm nh nµo ? Em h·y tr¶ lêi c¸c c©u hái a,b,c ë trªn mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch cã dé dµi kho¶ng tõ 20 - 25 dßng Gîi ý : a Đó là kiểu bố cục : Đầu cuối tơng ứng chặt chẽ làm bật chủ đề bài thơ b NhËn xÐt vÒ vÞ trÝ cña tõ l¹i” hai lÇn xuÊt hiÖn vµ ý nghÜa cña nã : - Trong câu thơ mở đầu ( Lại thấy ông đồ già ) , từ “ lại” gắn với xuất hện ông đồ - > Gợi tả đợc song hành ông đồ và ngày tết Ông đồ trở thành đờng nét không thể thiếu đợc mùa xuân , nh quy luật tất yếu : Cứ hoa dào nở là ông đồ xuất nh ông già Nô - en trớc đêm trừ tịch Phơng Tây , chờ mong , chào đón , ngỡng mộ ngời - Còn câu thơ kết thúc ( Năm đào lại nở ) , từ “ lại” gắn với xuất hện của hoa đào - > Gợi tả đợc vắng mặt đột ngột ông đồ Đào nở theo quy luật tết đến xuân nhng hình ảnh ông đồ không còn năm quy luật Ông không vắng mặt mà địa không còn , ông đã hút vào cáI mªnh m«ng , kh«ng m¶y may dÊu vÕt - Trong hai câu ( mở đầu và kết thúc ) đó , có lặp lại hoa đào nhng không lặp lại hình ảnh ông đồ Nh chữ “ lại” xuất không diễn đạt đợc xuất tất yếu và vắng mặt đột ngột ông đồ Nó còn cho thấy quy luật tất yếu quá trình từ có đến không Từ thời hoàng kim , ông đồ còn là cái di tích tåi tµn , ch×m vµo quªn l·ng - Tø th¬ “ C¶nh cò …ngêi ®©u …” gîi c¶m xóc nuèi tiÕc xãt xa , day døt , … c Mỗi cách gọi “ ông đồ già” , “ ông đồ xa” có ý nghĩa và giá trị biểu cảm định : - Ông đồ già , cách gọi không tuổi tác mà xen vào đó là kính trọng , thân mật , gần gũi , … thời kì vàng son , rực rỡ ông đồ - Ông đồ xa , cách gọi không gợi đợc khoảng cách thời gian mà còn cho thấy hình ảnh ông đồ đã trở thành xa cũ chìm dần vào quên lãng theo thời gian và long ngời trớc biến thiên thời đại Đoạn văn diễn dịch dài khoảng từ 20 - 25 dòng Có thể sử dụng câu chủ đề sau : “Cảnh tàn tạ nho học thời mà ông đồ là nhân chứng tiều tuỵ cuối cùng nó đợc VĐL diễn tả kết cấu, ngôn ngữ thật độc đáo hai câu thơ mở đầu và kết thúc bài thơ “ Ông đồ” * §o¹n v¨n mÉu : Cảnh tàn tạ nho học thời mà ông đồ là nnhân chứng tiều tuỵ cuối cùng nó đợc VĐL diễn tat ngôn ngữ, kết cấu thật độc đáo hai câu mở đầu và kết thúc bài thơ “ Ông đồ”.Đó là kiểu kếtcấu đầu cuối tơng ứng chặt chẽ làm bật chủ đề bài thơ Chữ lại đợc dùng thật đặc sắc và giàu ý nghĩa Với xuất nhẹ nhàng , ấm áp đầu bt, câu thơ mở đầu ( Lại thấy ông đồ già ) , từ “ lại” gắn với xuất hện ông đồ , gợi tả đợc song hành ông đồ và ngày tết Ông đồ trở thành đờng nét không thể thiếu đợc mùa xuân , nh quy luật tất yếu : Cứ hoa dào nở là ông đồ xuất nh ông già Nô - en trớc đêm trừ tịch Phơng Tây , chờ mong , chào đón , ngỡng mộ ngời Còn câu thơ kết thúc ( Năm đào lại nở ) , chũ lại nhng xuất thật lạh lẽo, nặng nề, từ “ lại” gắn với xuất hện của hoa đào Gợi tả đợc vắng mặt đột ngột ông đồ Đào nở theo quy luật tết đến xuân nhng hình ảnh ông đồ (129) không còn năm quy luật “ Ông đồ già tài hoa, gần gũi, đầy ngỡng mộ đã trở thành ông đồ xa, trở thành ngời xa cũ , xa cách Ông không vắng mặt mà địa không còn , ông đã hút vào cái mênh mông , không mảy may dÊu vÕt VÝ dô : §o¹n v¨n diÔn dÞch : Tình thơng mẹ đã khiến Hồng trở nên già dặn Dù còn ít tuổi nhng Hồng đã biết th«ng c¶m víi mÑ, hiÓu mÑ kh«ng cã téi g× mµ chØ v× nî nÇn cïng tóng ph¶i ®i tha h¬ng cÇu thùc, v× thÕ mµ Hång còng trá nªn kh«n ngoan h¬n, biÕt c¶nh gi¸c tríc th¸i độ ngời cô Em đã cố giấu tình cảm thực, không từ chối chuyến Thanh Hoá mà còn hỏi văn để ngời cô không thực đợc âm mu Hồng hiểu nỗi đau khổ mẹ là cổ tục khong kiến gây nên hình dung cổ tục đó là mẩu gỗ, cục đá và em muốn chiến đấu xoá bỏ chúng ( nhai , nghiến cho kì nát vụn thôi ) Những cảm xúc , suy nghĩ có thể có đợc đứa trẻ ngây thơ không ? IV C¸c néi dung vËn dông tù luyÖn cña HS Đề : Cho câu chủ đề : “ Cách sống Bác gợi cho ta nhớ đến cách sống các vị hiÒn triÕt lÞch sö” H·y viÕt ®o¹n v¨n(dµi kho¶ng tõ 15 - 17 dßng )tr×nh bµy theo lèi diÔn dÞch víi c©u C§ trªn Gîi ý : §o¹n v¨n cÇn nªu râ : - Lèi sèng cña B¸c v« cïng gi¶n dÞ vµ cao: + Nơi và làm việc: Chỉ vài phòng nhỏ, là nơi tiếp khách, họp Bộ Chính trị (nhỏ bé, đồ đạc đơn sơ mộc mạc) + Trang phôc gi¶n dÞ: QuÇn ¸o bµ ba n©u, ¸o trÊn thñ, dÐp lèp th« s¬ + Ăn uống: đạm bạc với món ăn dân dã, bình dị - Cách sống giản dị, đạm bạc Chủ Tịch Hồ Chí minh lại vô cùng cao, sang träng: + §©y kh«ng ph¶i lµ lèi sèng kh¾c khæ cña nh÷ng ngêi tù vui c¶nh nghÌo khã + Đây không phải là cách tự thần thánh hoá, tự làm cho khác đời, đời + Đây là cách sống có văn hoá đã trở thành quan niệm thẩm mĩ: cái đẹp là giản dÞ, tù nhiªn ⇒ Hồ Chí Minh đã tự nguyện chọn lối sống vô cùng giản dị - Lối sống Bác là kế thừa và phát huy nét cao đẹp nhà văn hoá dân tộc, cách sống Bác gợi ta nhớ đến cách sống các vị hiền triết lịch sử nh Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm : “ Thu ăn măng trúc, đông ăn giá- Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao” Bác và họ mang vẻ đẹp lối sống giản dị cao; với Hồ Chủ TÞch lèi sèng cña Ngêi cßn lµ sù g¾n bã sÎ chia khã kh¨n gian khæ cïng nh©n d©n * §o¹n v¨n mÉu : Cách sống Bác gợi cho ta nhớ đến cách sống các vị hiền triết lịch sử Mặc dù cơng vị lãnh đạo cao Đảng và Nhà nớc nhng Chủ tịch HCM có lối sống vô cùng giản dị : Nơi và làm việc nhỏ bé, đơn sơ mộc mạc : Chỉ vài phòng nhá, lµ n¬i tiÕp kh¸ch, häp Bé ChÝnh trÞ Trang phôc hÕt søc gi¶n dÞ: QuÇn ¸o bµ ba n©u, áo trấn thủ, dép lốp thô sơ Ăn uống đạm bạc với món ăn dân dã, bình dị Cách sống giản dị, đạm bạc Chủ Tịch Hồ Chí minh lại vô cùng cao, sang trọng Bởi vì đó không phải là lối sống khắc khổ ngời tự vui cảnh nghèo khó, không phải là cách tự thần thánh hoá, tự làm cho khác đời, đời mà đó là cách sống có văn hoá đã trở thành quan niệm thẩm mĩ: cái đẹp là giản dị, tự nhiên Lối sống Bác là kế thừa và phát huy nét cao đẹp nhà văn hoá dân tộc, cách sống Bác gợi ta nhớ đến cách sống các vị hiền triết lịch sử nh Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm : “ Thu ăn măng trúc, đông ăn giá- Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao” Bác và họ mang vẻ đẹp lối sống giản dị mà cao, sang trọng; với Hồ Chñ TÞch lèi sèng cña Ngêi cßn lµ sù g¾n bã sÎ chia khã kh¨n gian khæ cïng nh©n d©n (130) *Củng cố: Cách viết đoạn văn? *Hướng dẫn nhà: Học thuộc lí thuyết Luyện viết đoạn văn theo các đề đã hướng dẫn ****************************************** (131) (132)giao an day them
131
5
0
THÔNG TIN TÀI LIỆU
Thông tin cơ bản
| Định dạng | |
|---|---|
| Số trang | 131 |
| Dung lượng | 229,58 KB |
Nội dung
Ngày đăng: 14/09/2021, 23:37
HÌNH ẢNH LIÊN QUAN
TỪ KHÓA LIÊN QUAN
TÀI LIỆU CÙNG NGƯỜI DÙNG
- Đang cập nhật ...
TÀI LIỆU LIÊN QUAN
-
52 312 0
-
65 786 0
-
46 570 4
-
2 873 8
-
67 489 0
-
50 657 1
-
1 315 0
-
15 406 0