MỤC TIÊU-NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Kỹ thuật dạy học Jigsaw được áp dụng trong môn An toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy, khuyến khích tính tích cực và hợp tác trong học tập, đồng thời phát triển kỹ năng mềm cho học sinh.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về kỹ thuật dạy học Jigsaw
- Tìm hiểu đặc trƣng, mục tiêu, nội dung môn học An toàn lao động
- Khảo sát thực trạng dạy và học môn An toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore
- Biên soạn tài liệu giảng dạy môn An toàn lao động theo kỹ thuật Jigsaw
- Thực nghiệm sƣ phạm nhằm kiểm tra hiệu quả của việc vận dụng kỹ thuật Jigsaw vào dạy học.
ĐỐI TƢỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU
Dạy học với kỹ thuật Jigsaw cho môn An toàn lao động
- Hoạt động dạy và học môn An toàn lao động của GV và HS tại trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore
- Môn học An toàn lao động.
GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
Nếu vận dụng kỹ thuật Jigsaw vào dạy học môn An toàn lao động thì sẽ góp phần:
- Nâng cao hiệu quả dạy và học môn An toàn lao động.
GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Hiện nay, có nhiều kỹ thuật dạy học nhằm tăng cường sự tham gia của người học và nâng cao chất lượng giảng dạy Tuy nhiên, bài viết này sẽ tập trung nghiên cứu kỹ thuật Jigsaw.
Do thời gian có hạn và kinh nghiệm cá nhân còn hạn chế, tác giả chỉ tập trung vào việc nghiên cứu cơ sở lý luận và biên soạn bài dạy môn An toàn lao động theo kỹ thuật Jigsaw.
- Thực nghiệm sƣ phạm một số bài dạy đƣợc tiến hành trong lớp T3101DC7 tại trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các văn bản pháp lý và tài liệu liên quan đến lý luận về kỹ thuật Jigsaw, phương pháp dạy học, cũng như các tài liệu về An toàn lao động và kiểm tra đánh giá kết quả học tập là cần thiết để nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
6.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Khảo sát thực trạng dạy và học môn An toàn lao động tại trường nhằm đánh giá hiệu quả giảng dạy, mức độ tích cực và sự hợp tác của học sinh Quá trình khảo sát sử dụng phiếu khảo sát để thu thập ý kiến từ giảng viên và học sinh về môn học này.
6.3 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm tại lớp T3101DC7 của trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore nhằm so sánh hiệu quả giữa phương pháp dạy học Jigsaw và phương pháp truyền thống Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá sự khác biệt trong kết quả học tập và mức độ tham gia của sinh viên khi áp dụng kỹ thuật Jigsaw.
6.4 Phương pháp thống kê toán học
Kết quả kiểm tra từ quá trình thực nghiệm và khảo sát cho thấy tác giả đã sử dụng phương pháp kiểm nghiệm thống kê để đánh giá hiệu quả của việc áp dụng kỹ thuật Jigsaw trong giảng dạy.
CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Luận văn được chia thành ba phần chính: Phần mở đầu, Phần nội dung và Phần kết luận cùng kiến nghị Phần nội dung được tổ chức thành ba chương, mỗi chương đều có phần kết luận riêng Dưới đây là tiêu đề của các chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về kỹ thuật Jigsaw
Chương 2: Đánh giá thực trạng của việc dạy học môn An toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore
Chương 3: Vận dụng kỹ thuật Jigsaw dạy học môn An toàn lao động tại trường Cao đẳng nghề Việt Nam-Singapore.
ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
SƠ LƢỢC LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1.1 Lịch sử ra đời kỹ thuật Jigsaw a Đôi nét về tác giả Elliot Aronson
Elliot Aronson (09/01/1932) là một nhà tâm lý học nổi tiếng người Mỹ, được công nhận là một trong 100 nhà tâm lý học hàng đầu của thế kỷ 20 Ông nổi bật với việc phát triển kỹ thuật Jigsaw, một phương pháp hiệu quả nhằm giảm xung đột và định kiến sắc tộc Ngoài ra, Aronson còn nổi tiếng với những nghiên cứu về mâu thuẫn nhận thức và có nhiều đóng góp quan trọng trong lĩnh vực sách tâm lý xã hội.
Kỹ thuật dạy học Jigsaw được Elliot Aronson khởi xướng và đặt tên vào năm
Vào năm 1971 tại Austin, Texas, sự xóa bỏ phân biệt chủng tộc trong giáo dục đã dẫn đến sự pha trộn chủng tộc trong học sinh Tuy nhiên, nhiều giáo viên gặp khó khăn trong việc quản lý tình trạng hỗn loạn và thù địch trong lớp học.
Sau khi nghiên cứu theo yêu cầu của hiệu trưởng, Aronson nhận thấy rằng sự cạnh tranh giữa các trường đã khiến học sinh học vì lợi ích cá nhân Để khắc phục tình trạng này, ông đã đề xuất ý tưởng về lớp học hợp tác Bằng cách sắp xếp học sinh vào các nhóm đa dạng về chủng tộc và văn hóa, Aronson cùng các cộng sự đã thành công trong việc giảm bớt sự phân hóa giữa các học sinh.
Kỹ thuật Jigsaw được áp dụng ngẫu nhiên trong một số lớp học, trong khi các lớp khác không sử dụng phương pháp này Điều này tạo điều kiện cho việc so sánh hiệu quả học tập giữa học sinh trong lớp Jigsaw và học sinh trong các lớp không áp dụng kỹ thuật này.
Khảo sát cho thấy học sinh trong lớp Jigsaw giảm định kiến, học tập tự tin hơn và thích đi học Dữ liệu hành vi hỗ trợ các tiêu chuẩn đánh giá, cho thấy học sinh Jigsaw đi học đều hơn, hòa đồng hơn trong nhà ăn và sân trường, và có kết quả tốt hơn trong các bài thi quan trọng, đặc biệt là ở học sinh dân tộc thiểu số.
Perkins và Saris đã chứng minh giá trị của kỹ thuật Jigsaw trong lớp học thống kê năm 2001, cho thấy bảng công tác mang lại phản hồi tức thì và khuyến khích học sinh tham gia tích cực Mặc dù có một số vấn đề với bảng tính, như sự khác biệt về khả năng giữa các học sinh, tác giả đã điều chỉnh kỹ thuật Jigsaw để phù hợp hơn Học sinh làm việc nhóm trong hai thời điểm khác nhau, với mỗi cặp được cung cấp bảng tính để tính toán các chỉ số thống kê cơ bản Tài liệu phát tay bao gồm bảng ANOVA với công thức và hướng dẫn để hoàn thành nhiệm vụ một cách hợp tác.
Kiểm định Chi-Square biến độc lập được thực hiện qua ba bài khác nhau, bắt đầu với một ví dụ cụ thể về cách tính toán và giải thích kết quả Chi-Square Sau khi thảo luận về ví dụ đầu tiên, học sinh sẽ nhận được một bảng tính hướng dẫn chi tiết các bước cần thiết để hoàn thành kiểm nghiệm Chi-Square cho một phần kế hoạch, giúp họ thực hiện từng bước một cách dễ dàng và hiệu quả.
Tài liệu phát tay là bước cuối cùng trong kế hoạch học tập, giúp nhóm học sinh nhận hướng dẫn chi tiết cho các phần của bài tập Một nhóm sẽ nhận thông tin cho phần 2 và phần 3, trong khi nhóm khác nhận thông tin cho phần 3 và hầu hết đáp án cho phần 2 Học sinh được khuyến khích tìm bạn cùng lớp có tài liệu bổ sung và đánh giá lợi ích của bài tập theo thang điểm từ 1 đến 5 Họ đánh giá sự cần thiết của việc nhận và cung cấp sự giúp đỡ, làm việc nhóm, đưa ra phương án mới, tiết kiệm thời gian và hiểu quy trình kiểm nghiệm thống kê Kỹ thuật Jigsaw được học sinh đánh giá cao vì tính tích cực và hiệu quả trong việc thay thế phương pháp học tập truyền thống, đồng thời giúp tiết kiệm thời gian và cải thiện tiến độ học tập.
Năm 2007, Hanze và Berger đã tiến hành so sánh giữa kỹ thuật Jigsaw và phương pháp dạy truyền thống một chiều trong môn vật lý lớp 12 Họ đã chọn ngẫu nhiên tám lớp 12 để áp dụng cả hai phương pháp giảng dạy này.
Bài kiểm tra lý thuyết và bảng điều tra tính cách được thực hiện với học sinh (HS) để đánh giá định hướng mục tiêu và ý niệm cá nhân Các chủ đề như sự di chuyển của các hạt electron và sóng điện từ được dạy trực tiếp trong cả hai điều kiện Trong phần 2, phương pháp Jigsaw được áp dụng cho nhóm thử nghiệm, trong khi nhóm điều khiển tiếp tục học theo phương pháp truyền thống HS trong lớp Jigsaw thực hiện bảng điều tra kinh nghiệm học tập sau khi làm việc nhóm, trong khi nhóm truyền thống làm điều này sau bài học Đánh giá kết quả học tập được thực hiện vài ngày sau đó Kết quả cho thấy có sự khác biệt trong kinh nghiệm học tập giữa hai phương pháp, nhưng không có sự khác biệt rõ rệt về thành tích học tập HS lớp Jigsaw đạt điểm cao hơn trong phần chuyên gia, trong khi nhóm truyền thống có thành tích tốt hơn trong phần hướng dẫn Hơn nữa, HS lớp Jigsaw thể hiện sự hứng thú và tích cực hơn, tạo ra môi trường học tập thân thiện và hòa đồng, từ đó gián tiếp ảnh hưởng đến nhận thức về khả năng của bản thân, mặc dù không tác động trực tiếp đến thành tích học tập thực tế.
Ngoài việc nhiều tác giả nghiên cứu và áp dụng thành công kỹ thuật dạy học hợp tác Jigsaw, Mike Lestik và Scott Plous đã tạo ra trang web http://www.Jigsaw.org để chia sẻ các kết quả nghiên cứu của Giáo sư Aronson Trang web này cung cấp thông tin tổng quan về kỹ thuật Jigsaw, lịch sử phát triển, các bước thực hiện, lời khuyên áp dụng, cũng như tài liệu và liên kết hữu ích, giúp mọi người trên toàn thế giới có thể tìm hiểu và áp dụng kỹ thuật Jigsaw trong giảng dạy.
Kỹ thuật Jigsaw là một phương pháp dạy học hiệu quả nhằm khuyến khích sự tích cực của học sinh Mặc dù nhiều giáo viên đã biết đến và bắt đầu áp dụng kỹ thuật này, nhưng họ thường gặp phải không ít khó khăn trong quá trình thực hiện Hiện nay, tài liệu về kỹ thuật Jigsaw còn hạn chế, chủ yếu chỉ mang tính giới thiệu, điều này làm cho việc áp dụng vào giảng dạy trở nên khó khăn hơn.
Dự án Việt-Bỉ đã giới thiệu kỹ thuật Jigsaw, hay còn gọi là kỹ thuật nhóm lắp ghép, trong tài liệu "Dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kỹ thuật dạy học" Kỹ thuật này thuộc nhóm các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh.
TS Đặng Thành Hƣng trong tác phẩm "Dạy học hiện đại: Lý luận-Biện pháp-Kỹ thuật" đã làm rõ các khái niệm quan trọng như quan điểm dạy học, phương pháp dạy học và kỹ thuật dạy học Tác giả đặc biệt giới thiệu các kỹ thuật dạy học, trong đó nổi bật là kỹ thuật Jigsaw, hay còn gọi là kỹ thuật “mảnh ghép”, giúp nâng cao hiệu quả học tập và sự tương tác giữa học sinh.
Thạc sĩ Kiều Ngọc Quý (2009) trong luận văn Thạc sĩ của mình đã nghiên cứu về tổ chức học tập hợp tác nhằm nâng cao hiệu quả phương pháp dạy học theo nhóm tại lớp Giáo dục K08, Khoa Giáo dục, trường Đại học KHXH & NV TPHCM Tác giả đã làm rõ khái niệm học tập hợp tác và chỉ ra những lợi ích tích cực của nó, đồng thời giới thiệu một số cấu trúc học tập hợp tác hiệu quả như: Chất vấn cùng nhau theo câu hỏi gợi ý, Dạy tương hỗ, Phương pháp thảo luận bàn tròn, Mô hình STAD (Student Teams-Achievement Division) và Phương pháp “ghép hình” (Jigsaw).
MỘT SỐ KHÁI NIỆM
Kỹ thuật bao gồm tổng hợp các kỹ năng, kỹ xảo và thủ thuật được áp dụng trong các hoạt động của con người, chẳng hạn như kỹ thuật đọc, thống kê và sư phạm.
Dạy học là hoạt động diễn ra song hành giữa người dạy và người học, do đó, hiệu quả của quá trình này phụ thuộc vào sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh Sự hợp tác nhịp nhàng trong các khâu như mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học là rất quan trọng để đạt được kết quả cao trong giáo dục.
Quan điểm giáo dục là điểm khởi đầu quan trọng trong việc đánh giá mối quan hệ giữa giáo dục và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của nó Quan điểm này có nhiều cấp độ khác nhau, bao gồm cấp vĩ mô với hệ thống giáo dục và cấp vi mô với các cơ sở giáo dục, cùng với nhiều khía cạnh cụ thể như chương trình, nội dung và phương pháp giảng dạy.
Chính sách phát triển giáo dục đại học hiện nay đang đối mặt với hai quan điểm chính: một là phát triển theo mô hình đại học tinh hoa, phục vụ cho một số ít người có năng lực cao; hai là hướng tới đại học đại chúng, mở rộng cơ hội học tập cho đông đảo sinh viên Việc lựa chọn giữa hai mô hình này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục mà còn định hình tương lai của nguồn nhân lực trong xã hội.
- Quan điểm về phương pháp dạy học: Theo quan điểm lấy người dạy làm trung tâm hay theo quan điểm lấy người học làm trung tâm
PPDH là phương pháp giảng dạy kết hợp giữa việc truyền đạt kiến thức và hướng dẫn học sinh cách tự học, giúp các em nắm vững nội dung học tập và phát triển kỹ năng tự học suốt đời.
Phương pháp dạy học là tổng hợp các hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình giáo dục, nhằm đạt được mục tiêu học tập hiệu quả.
KTDH là tập hợp các phương pháp sư phạm mà giáo viên áp dụng để truyền đạt kiến thức và hỗ trợ sự phát triển nhân cách của học sinh.
KTDH là các biện pháp và hành động của giáo viên (GV) và học sinh (HS) trong những tình huống và hoạt động cụ thể nhằm giải quyết một nhiệm vụ hay nội dung nhất định.
Kỹ thuật Jigsaw là phương pháp dạy học nhóm, tập trung vào việc học tập hợp tác và làm việc nhóm Phương pháp này giúp người học chủ động tiếp thu kiến thức và kỹ năng chuyên môn, đồng thời phát triển kỹ năng mềm và khả năng hội nhập trong môi trường hợp tác.
Vận dụng kỹ thuật Jigsaw vào dạy học
Nội dung bài học được chia thành các chủ đề nhỏ có sự liên kết chặt chẽ, với mỗi chủ đề được phát triển thành các nhiệm vụ cụ thể dành cho các nhóm Jigsaw.
Tổ chức lớp học theo phương pháp Jigsaw bằng cách phân chia thành các nhóm nhỏ, mỗi thành viên sẽ được giao một chủ đề cụ thể để trở thành chuyên gia trong lĩnh vực đó Sau thời gian chuẩn bị, các nhóm Jigsaw sẽ được tách ra thành các nhóm chuyên gia, nơi các thành viên sẽ chia sẻ kiến thức và hiểu biết của mình về chủ đề mà họ phụ trách.
HS thảo luận trong nhóm chuyên gia để xác định những điểm chính của vấn đề Sau đó, họ trở về nhóm Jigsaw ban đầu, nơi từng thành viên trình bày chủ đề của mình như một người hướng dẫn Kết quả của quá trình làm việc nhóm Jigsaw là tổng hợp các chủ đề thành nội dung bài học hoàn chỉnh.
Môn An toàn lao động
An toàn lao động là môn học thiết yếu cho học sinh ở mọi ngành nghề, giúp trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết Mục tiêu của môn học này là nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người lao động đối với an toàn lao động, không chỉ cho bản thân mà còn cho xã hội.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH DẠY HỌC
Quá trình dạy học bao gồm chuỗi các hành động liên tiếp giữa người dạy và người học, diễn ra trong một không gian và thời gian nhất định, nhằm thực hiện các nhiệm vụ giáo dục.
1.3.2 Thành tố cấu trúc của quá trình dạy học
QTDH với tƣ cách là một hệ thống gồm có nhiều thành tố cơ bản, trong đó
GV và HS là hai thành tố cơ bản trong quá trình dạy và học, kết hợp với nội dung dạy học để tạo nên quá trình giáo dục hiệu quả.
Cấu trúc đơn giản nhất của QTDH bao gồm các yếu tố cơ bản như mục đích dạy học, nội dung dạy học, hoạt động dạy học, phương pháp dạy học, phương tiện dạy học và kết quả học tập Tất cả các yếu tố này có mối quan hệ hữu cơ với nhau, trong đó mục tiêu dạy học đóng vai trò quy định cho các yếu tố còn lại.
1.3.3 Nhiệm vụ của quá trình dạy học
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh nắm vững kiến thức văn hóa và khoa học kỹ thuật, đồng thời phát triển kỹ năng và tay nghề cần thiết cho nghề nghiệp Chức năng của giáo dục không chỉ là tiếp thu tri thức khoa học mà còn là hình thành các kỹ năng chuyên môn để đáp ứng yêu cầu công việc.
1.3.3.2 Giáo dục học sinh Đồng thời với giáo dƣỡng là giáo dục HS trong QTDH, hình thành cho HS thế giới quan, quan điểm đạo đức, niềm tin, lòng ham muốn, hành vi ứng xử và hoạt cho xã hội Thực hiện chức năng giáo dục bắt nguồn hữu cơ từ chính nội dung, phương pháp, phương tiện, nhưng đồng thời cũng từ sự giao lưu giữa GV và HS, làm cho QTDH mang tính mục tiêu và có giá trị của xã hội nhất định
Dạy học không chỉ đơn thuần là truyền đạt kiến thức mà còn là tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện của cá nhân, bao gồm khả năng nhận thức, hành động, giải quyết vấn đề sáng tạo, và khả năng tự học, tự thích ứng với môi trường.
Để nhiệm vụ phát triển đạt hiệu quả cao, cần có phương hướng rõ ràng và thu hút học sinh tham gia vào các hoạt động nhằm phát triển cảm thụ, ý chí, cảm xúc và động cơ cá nhân của các em.
Nhiệm vụ phát triển là sản phẩm của chức năng giáo dưỡng và giáo dục, trong đó cường độ, mức độ đa dạng và chiều sâu của sự phát triển phụ thuộc vào hiệu quả của quá trình giáo dục và giáo dưỡng.
Ba nhiệm vụ của quá trình dạy học (QTDH) có mối quan hệ chặt chẽ và tác động lẫn nhau Để thực hiện các nhiệm vụ này, cần lập kế hoạch tổng thể cho bài dạy, lựa chọn phương pháp và phương tiện phù hợp để giải quyết từng nhiệm vụ Cuối cùng, việc kiểm tra và phân tích kết quả, cũng như đánh giá tiến độ thực hiện ba nhiệm vụ này là rất quan trọng.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
1.4.1 Hệ thống hóa các phương pháp dạy học
Trong quá trình giảng dạy, phương pháp dạy học đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến việc tiếp thu tri thức, kỹ năng và kỹ xảo của người học Các phương pháp khác nhau sẽ dẫn đến những kết quả học tập không giống nhau, vì vậy việc lựa chọn phương pháp phù hợp là rất cần thiết để nâng cao hiệu quả giáo dục.
Phương pháp dạy học đóng vai trò quan trọng trong quá trình giáo dục, thu hút sự chú ý của các nhà giáo cả trong nước và quốc tế Đến nay, lĩnh vực này vẫn tiếp tục là chủ đề nghiên cứu và quan tâm của các nhà lý luận giáo dục.
Có nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm, cấu trúc, phân loại, xu thế phát
Lý luận về phương pháp dạy học đã ngày càng hoàn thiện, dựa trên việc kế thừa và chọn lọc những thành tựu trong tâm lý sư phạm và lý luận dạy học Đặc biệt, những tư tưởng mới về dạy học nhấn mạnh sự tích cực hóa và tối ưu hóa quá trình giảng dạy.
Có nhiều cách tiếp cận khác nhau về dấu hiệu của phương pháp dạy học, chẳng hạn như vị trí của giáo viên và học sinh trong quá trình giảng dạy Tuy nhiên, dấu hiệu chung nhất để định nghĩa phương pháp dạy học là sự tương tác và vai trò của cả hai bên trong môi trường học tập.
Phương pháp dạy học là tổng hợp các phương thức hoạt động giữa người dạy và người học, nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục trong quá trình giảng dạy.
Dù có nhiều quan điểm khác nhau về PPDH nhƣng có thể khái quát hóa về PPDH nhƣ sau[12]:
PPDH là hiện tượng vận động có định hướng do giáo viên xác định, được hình thành từ sự đa dạng của nội dung, mục tiêu, trình độ học vấn, hình thức tổ chức và phương tiện dạy học Hiện tượng này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố chủ quan của người học.
GV như phong cách, sở trường năng lực chuyên môn, nghệ thuật sư phạm,…
PPDH là một cấu trúc tự giác, đóng vai trò quan trọng trong quá trình dạy học, giúp nội dung giáo dục tồn tại và phát triển trong mối quan hệ biện chứng với nhau.
Dấu hiệu quan trọng nhất của PPDH là tính hướng đích, với mỗi PPDH chỉ có một con đường duy nhất để thể hiện trong thực tế, đó là thông qua nội dung dạy học.
Ba đặc điểm cơ bản của PPDH là [12]:
Hoạt động bao gồm nhiều khía cạnh quan trọng như tổ chức, nhận thức, tạo động lực, kiểm tra, đánh giá, giao tiếp và giải quyết tình huống Những yếu tố này kết hợp với nhau để đảm bảo hiệu quả và thành công trong các hoạt động.
- Liên quan đến phạm trù lí luận: PPDH tồn tại khách quan, dựa trên những nguyên lý khoa học chứ không phải kinh nghiệm
Trong lĩnh vực nghệ thuật, việc áp dụng mô hình PPDH có thể giống nhau, nhưng mức độ thành công lại phụ thuộc vào tài năng và sự sáng tạo của từng giáo viên Do đó, việc sử dụng PPDH mang tính nghệ thuật và chịu ảnh hưởng bởi năng lực cũng như sở thích cá nhân của người giảng dạy.
1.4.1.2 Phân loại phương pháp dạy học
Theo nghĩa rộng của khái niệm PPDH thì phân biệt thành 3 bình diện: Quan điểm dạy học, phương pháp dạy học (PPDH), kỹ thuật dạy học (KTDH) [16]
Các quan điểm dạy học đóng vai trò là định hướng chiến lược dài hạn cho các phương pháp giảng dạy, kết hợp giữa nguyên tắc dạy học cơ bản và lý thuyết chuyên ngành Chúng xác định vai trò của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học, nhưng chưa cung cấp mô hình hành động cụ thể Một số quan điểm dạy học tiêu biểu bao gồm: dạy học giải thích-minh họa, dạy học kế thừa, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học khám phá, dạy học nghiên cứu, dạy học định hướng hành động, dạy học theo tình huống, và dạy học gắn với kinh nghiệm Ngoài ra, còn có những quan điểm dạy học đặc thù cho từng môn học.
- Phương pháp dạy học cụ thể
Khái niệm PPDH trong bài viết này được hiểu theo nghĩa hẹp, chỉ các PPDH cụ thể và mô hình hành động PPDH cụ thể đề cập đến các hình thức và cách thức hành động của giáo viên và học sinh, nhằm đạt được những mục tiêu dạy học đã xác định, phù hợp với nội dung và điều kiện cụ thể.
PPDH quy định rõ các mô hình hành động của giáo viên và học sinh, với hàng trăm phương pháp dạy học cụ thể, bao gồm cả những phương pháp chung cho nhiều môn học và những phương pháp đặc thù Ngoài các phương pháp truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, biểu diễn trực quan và làm mẫu, còn có các phương pháp khác như nghiên cứu trường hợp, điều phối và đóng vai.
- Kỹ thuật dạy học (KTDH)
Kỹ thuật dạy học (KTDH) bao gồm các hành động của giáo viên và học sinh trong những tình huống cụ thể để điều khiển quá trình dạy học Mặc dù KTDH chưa phải là phương pháp dạy học độc lập, nhưng chúng rất phong phú, với số lượng có thể lên tới hàng ngàn Hiện nay, bên cạnh những KTDH truyền thống, người ta đặc biệt chú trọng đến các KTDH khuyến khích tính tích cực và sáng tạo của người học, như kỹ thuật động não, kỹ thuật tia chớp, kỹ thuật tương tự và kỹ thuật lược đồ tư duy.
Quan điểm dạy học là khái niệm tổng quát, định hướng cho các phương pháp dạy học (PPDH) cụ thể Các PPDH là mô hình hành động hẹp hơn, trong khi kiến thức dạy học (KTDH) là khái niệm nhỏ nhất, thực hiện các tình huống hành động cụ thể Một quan điểm dạy học sẽ có những PPDH phù hợp, và mỗi PPDH cụ thể sẽ có các KTDH đặc thù Tuy nhiên, nhiều PPDH có thể phù hợp với nhiều quan điểm dạy học khác nhau, cũng như nhiều KTDH có thể được áp dụng trong các phương pháp khác nhau Sự phân biệt giữa các quan điểm dạy học, PPDH và KTDH là tương đối, và các hình thức tổ chức hay hình thức xã hội cũng được coi là các PPDH.
1.4.1.3 Hệ thống hóa các phương pháp dạy học
Quá trình học tập của con người có 5 kiểu tổng quát sau [7, tr 116]
- Học bằng bắt chước, sao chép, không có hoặc ít có tính chủ định
- Học bằng hành động (bằng việc làm) hoặc thực hành có chủ định
- Học bằng trải nghiệm các quan hệ và tình huống
- Học bằng suy nghĩ lý trí
- Học bằng các phương thức hỗn hợp
MỘT SỐ KỸ THUẬT DẠY HỌC
1.5.1 Một số KTDH theo kiểu làm việc nhóm
1.5.1.1 Kỹ thuật Place mat (Kỹ thuật khăn phủ bàn)
KTDH Place mat là kỹ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác, kết hợp giữa hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm
Mục tiêu: Dạy học với kỹ thuật Place mat giúp:
- Kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực của HS
- Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của HS
- Phát triển mộ hình có sự tương tác giữa HS
Bước 1: Chia HS thành nhóm 3 hoặc 4 HS
Bước 2: Phát cho HS phiếu làm việc, có chia ô tùy theo số lượng thành viên nhóm (xem mô hình phiếu làm việc Hình 1.2)
Bước 3: HS nhận nhiệm vụ rồi làm việc độc lập, tập trung suy nghĩ và viết ý kiến cá nhân vào phần giấy của mình
Bước 4: Từng HS chia sẻ những ý kiến cá nhân, thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến và ghi vào giữa phiếu làm việc
Mô hình phiếu làm việc với kỹ thuật Place mat khuyến khích các thành viên trong nhóm thực hiện công việc cá nhân tích cực trước khi tham gia thảo luận nhóm Điều này đảm bảo rằng mọi thành viên đều có cơ hội chia sẻ ý kiến và kinh nghiệm của mình, từ đó tự đánh giá và điều chỉnh nhận thức một cách tích cực Cuộc thảo luận sẽ trở nên sôi nổi và hiệu quả hơn khi tất cả các ý kiến được lắng nghe và tôn trọng.
Kỹ thuật Jigsaw là phương pháp dạy học theo nhóm, tập trung vào việc học tập hợp tác và làm việc nhóm Kỹ thuật này không chỉ giúp người học tiếp thu kiến thức và kỹ năng chuyên môn một cách hiệu quả mà còn rèn luyện kỹ năng mềm và khả năng hội nhập, thúc đẩy tinh thần hợp tác trong quá trình học tập.
Mục tiêu: Dạy học với kỹ thuật Jigsaw giúp:
- Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp
- Kích thích sự tham gia tích cực của tất cả HS trong quá trình làm việc nhóm
- Nâng cao vai tò cá nhân trong làm việc nhóm hợp tác
- Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm học tập của mỗi cá nhân
Bước 1: Thành lập nhóm Jigsaw, giao nhiệm vụ và phiếu làm việc nhóm
Chia lớp học thành các nhóm 3-4 thành viên, mỗi người sẽ nhận một chủ đề riêng (A, B, C, D) Mỗi thành viên có trách nhiệm giảng giải cho các bạn trong nhóm về chủ đề của mình Học sinh sẽ có khoảng 5 phút để tìm hiểu và chuẩn bị cho phần thuyết trình.
Bước 2: Thành lập nhóm chuyên gia, hợp tác tìm hiểu, làm rõ chủ đề được phân công
Các học sinh sẽ được phân chia thành các nhóm theo chủ đề, nơi họ sẽ cùng nhau nghiên cứu và làm rõ nội dung Mỗi thành viên trong nhóm cần hợp tác và thảo luận để hiểu sâu về chủ đề của mình, từ đó trở thành chuyên gia và sẵn sàng giảng giải cho nhóm Jigsaw.
Bước 3: Trở về nhóm Jigsaw, hợp tác xây dựng nội dung bài học
Các học sinh quay trở lại nhóm Jigsaw ban đầu, nơi mỗi thành viên lần lượt trình bày chủ đề mà mình phụ trách để các thành viên khác hiểu rõ hơn Trong quá trình này, các thành viên trong nhóm lắng nghe và đặt câu hỏi nhằm làm sáng tỏ vấn đề Sự tổng hợp tất cả các chủ đề từ các thành viên sẽ tạo nên nội dung phong phú cho bài học.
Bước 4: Báo cáo kết quả làm việc của nhóm
Một nhóm học sinh trình bày kết quả làm việc của mình trước toàn lớp Trong quá trình này, các bạn học sinh có cơ hội đặt câu hỏi và bổ sung ý kiến để phát triển nội dung bài học Giáo viên sẽ nhận xét, điều chỉnh và bổ sung để hoàn thiện nội dung bài học một cách tốt nhất.
Hình 1.3: Mô hình các bước của kỹ thuật Jigsaw
Kỹ thuật Jigsaw mang lại hoạt động đa dạng cho học sinh, giúp họ tham gia vào các nhiệm vụ với mức độ yêu cầu khác nhau Kỹ thuật này khuyến khích học sinh tích cực tham gia, hoàn thành vai trò và trách nhiệm cá nhân Qua quá trình học tập, Jigsaw giúp hình thành các kỹ năng giao tiếp, trình bày, hợp tác và giải quyết vấn đề Giáo viên cần theo dõi hoạt động của các nhóm để đảm bảo hiệu quả học tập.
Mô hình 4 góc khuyến khích học sinh suy nghĩ và thảo luận để bảo vệ quan điểm của nhóm, giúp củng cố kiến thức và phát triển năng lực bảo vệ ý kiến cá nhân.
Mục tiêu: Dạy học với kỹ thuật 4 góc giúp HS:
- Suy nghĩ độc lập và bảo vệ ý kiến của cá nhân
- Lắng nghe ý kiến của người khác một cách tích cực
Bước 1: Đưa ra một vấn đề, câu hỏi mà có 4 khuynh hướng lựa chọn, hoặc phản ứng
Bước 2: Đặt tên mỗi góc phòng là một lựa chọn thể hiện quan điểm hay phản ứng của HS
Bước 3: HS di chuyển đến góc của mình
Bước 4: Tại góc đó, HS sẽ thảo luận, chia sẻ quan điểm tại sao họ đưa ra quyết định đó
Bước 5: Đại diện mỗi góc trình bày quan điểm của nhóm cho cả lớp cùng nghe
Để nâng cao hiệu quả dạy học, cần thay đổi các yếu tố quan trọng như nội dung dạy học, phương pháp dạy học, hình thức kiểm tra và phương tiện dạy học Những yếu tố này đều góp phần quyết định đến chất lượng giáo dục và sự tiếp thu của học sinh.
Mô hình dạy học theo góc giúp học sinh củng cố kiến thức và rèn luyện khả năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn, từ đó đưa ra quyết định và bảo vệ ý kiến cá nhân một cách hiệu quả.
1.5.1.4 Kỹ thuật “KWL” (Know-Want to know-Learned)
Sơ đồ "KWL" giúp liên kết các kiến thức đã biết về bài học, xác định những điều cần tìm hiểu và ghi nhận các kiến thức đã học được sau khi hoàn thành bài học Kỹ thuật này có thể áp dụng cho cả cá nhân và nhóm học sinh.
Sơ đồ “KWL” đƣợc Ogle xây dựng vào năm 1986 đƣợc mô tả nhƣ sau:
Hình 1.5: Mô hình sơ đồ “KWL”
Mục tiêu: Dạy học với kỹ thuật “KWL” giúp:
- Tăng cường tính độc lập trong học tập của HS
HS cần tự xác định nhu cầu học tập bằng cách nhận diện những hiểu biết và kiến thức hiện có liên quan đến bài học, từ đó xác định nhu cầu về kiến thức mới cần bổ sung.
Học sinh tự đánh giá kết quả học tập của bản thân sau mỗi giờ học dựa trên những kết quả thu được Qua đó, học sinh có thể tự điều chỉnh các hoạt động học tập của mình để nâng cao hiệu quả học.
GV có thể đánh giá kết quả giờ học qua việc xem xét bài thu hoạch của học sinh Dựa vào những đánh giá này, GV sẽ điều chỉnh phương pháp giảng dạy cho phù hợp hơn.
Bước 1: Nêu chủ đề, yêu cầu HS thảo luận, nêu lên những kiến thức đã biết về
Tìm ra những điều bạn biết về chủ đề (K)
Tìm ra những điều bạn muốn biết về chủ đề (W)
Ghi lại những điều bạn học đƣợc (L)
Bước 2: Thảo luận nhóm để đưa ra những vấn đề cần biết thêm Tổng hợp câu hỏi của cả nhóm ghi vào cột (W)
Bước 3: Thảo luận nhóm, hoặc GV giảng bài mới, cung cấp các thông tin liên quan đến chủ đề
Bước 4: Sau khi tổng hợp ý kiến thảo luận hoặc thu thập thông tin từ bài giảng,
Học sinh ghi lại những kiến thức vừa tiếp thu vào cột (L), giúp xác nhận những điều đã học và nhận diện những vấn đề cá nhân cần tìm hiểu thêm.
Phiếu học tập với kỹ thuật “KWL”
L (Những điều đã học đƣợc)
KỸ THUẬT JIGSAW
1.6.1 Nội dung kỹ thuật Jigsaw
Kỹ thuật Jigsaw là phương pháp dạy học theo nhóm, tập trung vào việc học tập hợp tác, giúp học sinh phát triển kỹ năng làm việc cá nhân và làm việc nhóm hiệu quả Phương pháp này tạo ra một môi trường học tập liên kết, khuyến khích sự tương tác và hợp tác giữa các thành viên trong nhóm.
Lớp học được tổ chức theo phương pháp Jigsaw, trong đó học sinh được chia thành các nhóm nhỏ Mỗi nhóm Jigsaw nhận tài liệu học tập và phân công các chủ đề cho từng thành viên, giúp mỗi học sinh trở thành chuyên gia về chủ đề được giao Sau đó, các thành viên cùng chủ đề sẽ tách ra thành các nhóm “chuyên gia” để thảo luận và chia sẻ kiến thức Phương pháp này không chỉ tăng cường sự hiểu biết mà còn khuyến khích sự hợp tác giữa các học sinh.
HS cùng nhau tìm hiểu, hợp tác xây dựng một báo cáo Sau thời gian tìm hiểu, các
HS trở về nhóm Jigsaw ban đầu để báo cáo chủ đề mà mình đƣợc phân công tìm hiểu cho cả nhóm với vai trò là người hướng dẫn
Hình 1.10 Mô hình kỹ thuật Jigsaw
Nguồn: Kết quả do đề tài thực hiện 10/2012
1.6.2 Các bước dạy học bằng kỹ thuật Jigsaw
Vào năm 2008, Aronson đưa ra 10 bước quan trọng khi tiến hành kỹ thuật Jigsaw tại website: http://www.Jigsaw.org/ nhƣ sau: [25]
1 Các HS đƣợc chia thành nhóm Jigsaw gồm 5 hoặc 6 em Nhóm này có thể gồm nhiều điều kiện khác nhau nhƣ tính cách sắc tộc, giới tính, khả năng và tốc độ
2 Một HS có thể được đề cử làm trưởng nhóm Em này đầu tiên có thể là HS lớn tuổi nhất trong nhóm
3 Bài học trong ngày đƣợc chia thành 5-6 phần (cho mỗi thành viên của nhóm)
4 Mỗi HS đƣợc phân công một phần để học Mỗi HS nên có một gợi ý định hướng cho phần của chúng
5 Các HS nên dành thời gian đọc qua phần của chúng ít nhất 2 lần để làm quen phần của mình Các HS không cần thiết phải ghi nhớ chúng
6 Tạm thời các nhóm “chuyên gia” nên hình thành bởi 1 HS từ mỗi nhóm Jigsaw gia nhập với các HS khác đƣợc phân công phần giống nhau Các HS trong nhóm “chuyên gia” này dành thời gian để thảo luận những điểm chính về phần của họ và chuẩn bị bài thuyết trình mà họ dự định sẽ báo cáo cho nhóm Jigsaw của họ
7 Các HS trở về nhóm Jigsaw của họ
8 Các HS trình bày phần của mình trước nhóm Các thành viên khác trong nhóm đƣợc khuyến khích đặt câu hỏi để làm sáng tỏ vấn đề
9 GV cần phải đi từ nhóm này sang nhóm khác để theo dõi quá trình làm việc của các nhóm Can thiệp nếu có nhóm nào gặp rắc rối nhƣ một thành viên thống trị hoặc gây rối Điều đó sẽ dẫn đến việc nhóm trưởng sẽ điều khiển công việc Các GV có thể gợi ý nhỏ cho nhóm trưởng cách can thiệp cho đến khi nhóm trưởng có thể thực sự tự làm
10 Ở cuối tài liệu nên có một bài kiểm tra để HS nhận thấy rằng các buổi học không chỉ là cho vui cùng các trò chơi, mà chúng thật sự quan trọng
1.6.3 Lợi ích khi vận dụng kỹ thuật Jigsaw vào dạy học a Tiếp thu kiến thức, hình thành kỹ năng chuyên môn
- Đây là một cách học có hiệu quả vì HS tự lực, tích cực tham gia tìm hiểu, chiếm lĩnh tri thức
- Sự tiếp thu kiến thức thông qua làm việc cá nhân và tương tác giữa các bạn cùng lớp
Rèn luyện cho học sinh khả năng tìm hiểu bài học sâu sắc bằng cách phát hiện và hệ thống hóa các điểm quan trọng để trình bày trước nhóm, từ đó hình thành các kỹ năng mềm cần thiết cho việc giao tiếp và hợp tác hiệu quả.
- Kỹ năng cá nhân: HS có trách nhiệm với nhiệm vụ đƣợc phân công, tự lực tìm hiểu, rèn luyện kỹ năng thuyết trình
Kỹ năng nhóm là yếu tố quan trọng giúp học sinh phát triển khả năng làm việc hiệu quả trong môi trường tập thể Việc rèn luyện các kỹ năng như trình bày vấn đề trước nhóm, đặt và trả lời câu hỏi, lắng nghe tích cực, cùng với khả năng giao tiếp hợp tác sẽ nâng cao sự tương tác và hiểu biết lẫn nhau giữa các thành viên.
- Hình thành kỹ năng hợp tác để giải quyết một bài tập trong quá trình học, hay một nhiệm vụ thực tế trong cuộc sống.
KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG CỦA KỸ THUẬT JIGSAW VÀO DẠY HỌC
1.7.1 Khả năng ứng dụng của kỹ thuật Jigsaw
Kỹ thuật Jigsaw trong dạy học khuyến khích học sinh làm việc cá nhân và hợp tác nhóm, giúp các em tự chiếm lĩnh tri thức và cùng nhau xây dựng nội dung bài học Việc áp dụng Jigsaw phù hợp với quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm và xu hướng dạy học tích cực hiện nay.
Kỹ thuật Jigsaw không chỉ giúp học sinh tích cực và hợp tác trong việc tiếp cận nội dung bài học, mà còn rèn luyện các kỹ năng giao tiếp, thuyết trình và làm việc nhóm Nhờ đó, học sinh không chỉ nắm vững kiến thức cơ bản và chuyên ngành mà còn phát triển các kỹ năng mềm cần thiết Do đó, việc áp dụng kỹ thuật Jigsaw trong dạy học phù hợp với xu hướng tiếp cận CDIO hiện nay.
Việc vận dụng kỹ thuật Jigsaw vào dạy học có một số thuận lợi và gặp phải không ít khó khăn nhƣ sau: a Thuận lợi
- Có thể vận dụng vào nhiều môn học khác nhau
- Các GV có thể dễ dàng thiết kế bài dạy theo kỹ thuật Jigsaw
- Giúp HS vừa nắm vững tri thức chuyên ngành vừa rèn luyện kỹ năng mềm trong quá trình học
- Gây hứng thú học tập cho HS giúp nâng cao hiệu quả của giờ dạy
- Có thể đƣa vào giảng dạy với cơ sở vật chất nhƣ hiện tại b Khó khăn
Để thực hiện bài dạy hiệu quả, cần dành ít nhất 2 tiết để tổ chức các hoạt động như dẫn nhập, giao nhiệm vụ, làm việc nhóm và trình bày kết quả.
Việc tổ chức hoạt động nhóm trong lớp học không phải lúc nào cũng đạt hiệu quả cao, do đó giáo viên cần hướng dẫn học sinh về cách thức làm việc và quy tắc của nhóm Để đảm bảo sự hợp tác tốt giữa các học sinh, giáo viên nên rèn luyện các kỹ năng làm việc nhóm trước khi bắt đầu.
Di chuyển nhóm trong lớp học cần được thực hiện một cách khoa học để tránh tình trạng hỗn loạn và tiết kiệm thời gian Việc này đặc biệt quan trọng do đặc thù kỹ thuật yêu cầu di chuyển nhóm nhiều lần, nhằm đảm bảo hiệu quả và sự tập trung trong buổi học.
Kỹ thuật Jigsaw yêu cầu học sinh làm việc nhóm, di chuyển và thảo luận, dẫn đến một không gian lớp học ồn ào và náo nhiệt Sự ồn ào này có thể ảnh hưởng đến các lớp học khác xung quanh.
- GV phải rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm cho HS để có thể duy trì tinh thần làm việc hợp tác trong suốt buổi học
Kỹ thuật Jigsaw là một phương pháp dạy học phức tạp, thường gặp nhiều tình huống phát sinh trong quá trình tổ chức Khi giáo viên không có cách ứng xử phù hợp, điều này có thể dẫn đến sự thất vọng cho cả giáo viên và học sinh Do đó, việc thành lập một nhóm giáo viên sử dụng kỹ thuật Jigsaw là cần thiết để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình giảng dạy.
Trong lớp học, khả năng nhận thức của mỗi học sinh (HS) là khác nhau, dẫn đến nguy cơ nhàm chán khi áp dụng kỹ thuật giảng dạy đồng bộ Tình trạng này thường xảy ra với những HS học chậm, không theo kịp tốc độ của nhóm và không hoàn thành nhiệm vụ, nhưng cũng có thể xảy ra với các HS giỏi, những người có khả năng nhận thức nhanh và dễ cảm thấy nhàm chán.
Quá trình học đƣợc xây dựng sao cho nếu có cạnh tranh cá nhân thì HS không thể thành công sau khi học
Thành công chỉ đạt được thông qua sự hợp tác giữa các học sinh trong nhóm Mỗi học sinh cần đóng góp một món quà kiến thức độc đáo, mang đến thông tin quan trọng mà việc làm việc cá nhân không thể cung cấp.
HS nhận ra rằng sự thành công của nhóm phụ thuộc vào sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên, và mỗi người đều cần có trách nhiệm đóng góp công sức của mình để đạt được mục tiêu chung.
1.7.3 Quy trình vận dụng kỹ thuật Jigsaw vào dạy học Để vận dụng vào việc dạy học, người nghiên cứu chia thành 3 giai đoạn: Thiết kế, triển khai, đánh giá
Bài học được tổ chức thành các chủ đề nhỏ liên kết chặt chẽ với nhau, giúp học sinh dễ dàng hiểu và tiếp cận kiến thức Giáo viên xây dựng các nhiệm vụ cụ thể cho nhóm Jigsaw, tạo điều kiện cho việc hợp tác và học tập hiệu quả.
- Chuẩn bị các tài liệu cần thiết cho giờ dạy bao gồm: tài liệu phát tay, phiếu giao nhiệm vụ, phiếu kiểm tra…
- Chuẩn bị các câu hỏi định hướng, dự đoán các tình huống có thể xảy ra trong lớp học, thiết kế sơ đồ chia nhóm…
Bước Hoạt động của GV Hoạt động của HS Yêu cầu
-Phổ biến cách thức và thời gian làm việc
-Chia lớp thành các nhóm Jigsaw
-Giao các tài liệu học tập cho các nhóm
-Vẽ sơ đồ vị trí nhóm chuyên gia để chuẩn bị cho việc di chuyển nhóm nhanh hơn
-Lập nhóm theo yêu cầu của GV
-Bầu nhóm trưởng để nhận tài liệu và quản lý nhóm
-Mỗi thành viên nhận chủ đề, tự tìm hiểu chủ đề đƣợc giao trong một khoảng thời gian ngắn
-Định hướng làm việc -HS tự lực tìm hiểu về chủ đề phụ trách
Thành lập nhóm chuyên gia
Đi vòng qua các nhóm để quan sát và hỗ trợ kịp thời giúp các nhóm hiểu rõ vấn đề và có khả năng trình bày lại kết quả thảo luận một cách hiệu quả.
-Quan sát sơ đồ để xác định vị trí nhóm để di chuyển
-Nhanh chóng di chuyển về vị trí nhóm mới
-Thảo luận với các thành viên khác về vấn đề chung đƣợc phân công tìm hiểu
-Định hướng trước khi hành động
-Hình thành tác phong công nghiệp
-Tích cực thảo luận nhóm với tinh thần hợp tác
-Rèn luyện kỹ năng trình bày ý kiến của bản thân
-Kịp thời đặt câu hỏi định hướng suy nghĩ cho các nhóm chậm mà bản thân tìm hiểu đƣợc
-Lắng nghe thành viên cùng nhóm trình bày
-Đặt câu hỏi để làm sáng tỏ vấn đề
-Tổng kết lại ý kiến chung nhất, các trọng điểm của vấn đề để chuẩn bị báo cáo trong nhóm Jigsaw
-Rèn luyện kỹ năng lắng nghe
-Luyện tập kỹ năng đặt câu hỏi để làm sáng tỏ vấn đề, kỹ năng giao tiếp trong nhóm
-Hình thành kỹ năng tổng hợp các ý kiến và nhận biết các trọng điểm của vấn đề -Chiếm lĩnh tri thức, sẵn sàng giải thích cho người khác hiểu
-Yêu cầu các nhóm trở về nhóm Jigsaw ban đầu
-Yêu cầu các thành viên lần lƣợc trình bày chủ đề phụ trách
-Yêu cầu nhóm báo cáo kết quả thảo luận của cả nhóm
-Đi vòng quanh các nhóm để hỗ trợ
-Cuối giờ cho mỗi HS làm bài kiểm tra cá nhân, hoặc bài tập lớn cho cả nhóm Jigsaw để đánh giá kết quả làm việc
-Di chuyển về nhóm Jigsaw ban đầu
-Trình bày những trọng điểm về vấn đề mình nghiên cứu
-Các thành viên khác lắng nghe bạn trình bày, có thể đặt câu hỏi để hiểu vấn đề
-Tổng hợp nội dung các thành viên của nhóm báo cáo để hiểu rõ bài học
-Thể hiện kết quả thảo luận thông qua bài kiểm tra hoặc giải quyết bài tập của nhóm
-Rèn luyện kỹ năng thuyết trình, trình bày một vấn đề
-Nhấn mạnh các trọng điểm
-Lắng nghe tích cực, biến thành tri thức của mình
-Học cách thừa nhận những ý tưởng của người khác, tranh luận phải mang tính xây dựng
-Tăng cường sự tự tin -Rèn luyện khả năng tƣ duy tổng quát, liên kết các vấn đề với nhau
-Chọn một nhóm lên báo cáo thành quả làm việc của nhóm
-Đánh giá kết quả làm việc của HS
-Báo cáo thành quả làm việc của nhóm mình
-Các HS khác trong lớp lắng nghe, bổ sung
-Điều chỉnh và ghi nhớ
-HS thuyết trình những nội dung mà nhóm xây dựng đƣợc
-Bổ sung, điều chỉnh và tự đánh giá đƣợc kết quả làm việc nhóm
- Thông qua bài làm của HS, GV đánh giá kết quả kết quả của buổi làm việc.
GIỚI THIỆU MỘT SỐ KIỂU KẾT HỢP KỸ THUẬT JIGSAW VỚI CÁC KỸ THUẬT DẠY HỌC KHÁC
Để nâng cao hiệu quả dạy học, việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) cần dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa các PPDH khác nhau, phù hợp với từng tình huống cụ thể Nghiên cứu đã tích hợp một số kỹ thuật dạy học (KTDH) vào kỹ thuật Jigsaw nhằm cải thiện hiệu quả làm việc nhóm và khắc phục những hạn chế của kỹ thuật này.
1.8.1 Kết hợp Jigsaw với kỹ thuật “KWL” và kỹ thuật Place mat Đây là kiểu kết hợp kỹ thuật “KWL” vào bước thành lập nhóm Jigsaw ban đầu, và kết hợp kỹ thuật place mat vào quá trình làm việc nhóm chuyên gia Sự kết hợp các kỹ thuật giúp HS định hướng nhu cầu thảo luận, nhờ vậy quá trình làm việc nhóm đạt hiệu quả cao hơn
Mục tiêu: Vận dụng kiểu kết hợp này vào dạy học giúp HS:
- Tổng hợp kiến thức, định hướng nhu cầu để thảo luận nhóm đạt hiệu quả
- Tăng cường tính độc lập khi thảo luận nhóm chuyên gia
- Phân tích sâu vấn đề để có thể giải thích cho bạn cũng nhóm hiểu với vai trò là người dạy
Bước 1: Thành lập nhóm Jigsaw, giao nhiệm vụ cho nhóm (các chủ đề A, B, C, D)
Chia thành các nhóm gồm 4 HS, mỗi HS sẽ phụ trách một chủ đề riêng Mỗi
HS sẽ nhận phiếu “KWL” để tổng hợp kiến thức hiện có và xác định nhu cầu thảo luận Các HS sẽ được giao chủ đề, tìm hiểu về chủ đề đó và ghi lại những điều đã biết vào cột (K) và những điều cần biết vào cột (W).
Bước 2: Thành lập nhóm chuyên gia, hợp tác tìm hiểu, làm rõ chủ đề được phân công
Các HS cùng chủ đề sẽ tập hợp thành một nhóm chung, cả nhóm sẽ cùng tìm hiểu và làm rõ chủ đề này
GV cung cấp phiếu làm việc dạng place mat cho HS, yêu cầu HS ghi lại những kiến thức hiện có và ý kiến cá nhân Mỗi thành viên trong nhóm lần lượt trình bày những gì mình biết và những điều cần tìm hiểu về chủ đề Sau đó, cả nhóm thảo luận, bổ sung ý kiến để thống nhất nội dung cho phần ý kiến chung trên place mat Cuối cùng, HS ghi lại những kiến thức mới học được vào cột (L) của phiếu.
Bước 3: Trở về nhóm Jigsaw, hợp tác xây dựng nội dung bài học
Các học sinh quay lại nhóm Jigsaw ban đầu, mỗi thành viên lần lượt trình bày chủ đề mình phụ trách để các thành viên khác hiểu rõ hơn Trong quá trình này, các thành viên trong nhóm cùng lắng nghe và đặt câu hỏi nhằm làm rõ vấn đề Việc tổng hợp tất cả các chủ đề từ các thành viên sẽ tạo nên nội dung phong phú cho bài học.
Bước 4: Báo cáo kết quả làm việc của nhóm
Một nhóm học sinh sẽ trình bày kết quả công việc của mình trước toàn lớp Các bạn trong lớp có cơ hội đặt câu hỏi và bổ sung ý kiến, nhằm cùng nhau phát triển nội dung bài học.
Hình 1.11: Kết hợp KT Jigsaw với KT “KWL” và KT Place mat
1.8.2 Kết hợp kỹ thuật Jigsaw với sơ đồ tƣ duy
Mô hình này tích hợp sơ đồ tư duy với kỹ thuật Jigsaw, nhằm nâng cao tính hệ thống trong việc trình bày ý tưởng khi làm việc nhóm.
Sơ đồ tư duy là công cụ ghi chép khoa học giúp học sinh tổng hợp và trình bày ý tưởng một cách hệ thống và logic Kết hợp kỹ thuật Jigsaw với sơ đồ tư duy trong làm việc nhóm sẽ nâng cao hiệu quả hợp tác Sơ đồ tư duy tạo sự liên kết giữa các chủ đề, giúp xây dựng nội dung bài học một cách dễ dàng và khoa học Rèn luyện học sinh sử dụng thành thạo sơ đồ tư duy không chỉ giúp hệ thống nội dung bài học mà còn cung cấp cho các em một phương pháp học tập hiệu quả.
Bước 1: Thành lập nhóm Jigsaw, giao nhiệm vụ cho nhóm (các chủ đề A, B, C, D)
Chia lớp học thành các nhóm 4 học sinh, mỗi học sinh sẽ đảm nhận một chủ đề riêng biệt Các em sẽ có khoảng 5 phút để nghiên cứu và tìm hiểu sâu về chủ đề mà mình phụ trách.
Bước 2: Thành lập nhóm chuyên gia, hợp tác tìm hiểu, làm rõ chủ đề được phân công
Các học sinh sẽ được chia thành nhóm theo chủ đề, nơi họ cùng nhau khám phá và làm rõ nội dung Trong quá trình này, học sinh sẽ sử dụng sơ đồ tư duy để trình bày các ý chính và phát triển thêm các ý phụ nhằm làm nổi bật chủ đề Sau khi thảo luận, nhóm sẽ tổng hợp các ý kiến và tạo ra sơ đồ tư duy để chuẩn bị báo cáo cho nhóm Jigsaw của mình.
Bước 3: Trở về nhóm Jigsaw, hợp tác xây dựng nội dung bài học
Các học sinh quay lại nhóm Jigsaw ban đầu, mỗi thành viên lần lượt trình bày chủ đề mà mình phụ trách dựa trên sơ đồ tư duy để các thành viên khác hiểu Trong quá trình này, các thành viên trong nhóm cùng lắng nghe và đặt câu hỏi nhằm làm rõ vấn đề.
Sau khi nghe trình bày về các chủ đề, nhóm đã hợp tác để liên kết chúng và xây dựng nội dung bài học Kết quả được trình bày dưới dạng sơ đồ tư duy, giúp khái quát toàn bộ các chủ đề và tạo nên nội dung bài học rõ ràng Nhóm sẽ sử dụng sơ đồ tư duy này để báo cáo trước lớp, thể hiện thành quả làm việc tập thể.
Bước 4: Báo cáo kết quả làm việc của nhóm
Tất cả các thành viên trong nhóm cùng nhau hỗ trợ vẽ sơ đồ tư duy trên bảng, sau đó đại diện nhóm sẽ thuyết trình về kết quả công việc dựa trên sơ đồ tư duy đó.
GV và các bạn cùng lớp sẽ cùng nhau lắng nghe và bổ sung ý kiến để hoàn thiện sơ đồ tư duy Sau khi điều chỉnh và bổ sung, sơ đồ tư duy sẽ phản ánh toàn bộ nội dung trọng tâm của bài học.
Từ đó, HS có thể nhớ nhanh và nhớ lâu nội dung bài học
Hình 1.12: Kết hợp kỹ thuật Jigsaw với sơ đồ tƣ duy
Khối lượng tri thức nhân loại ngày càng gia tăng, đòi hỏi phương pháp dạy và học cần được đổi mới để người học có thể tiếp cận và làm chủ tri thức nhanh chóng Đồng thời, kỹ năng hòa nhập và hợp tác cũng cần được rèn luyện để đảm bảo quá trình học tập diễn ra liên tục và nhận thức không ngừng nâng cao.