Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu này nhằm xây dựng và đề xuất các phương án sử dụng hệ thống câu hỏi đánh giá năng lực học sinh trong dạy học Vật lí Nội dung tập trung vào hai chương “Động học chất điểm” và “Động lực học chất điểm” thuộc phần Cơ học của chương trình Vật lí 10 chuẩn Mục tiêu là cải thiện hiệu quả dạy học và nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài :
- Quá trình dạy học vật lí ở trường phổ thông
- Câu hỏi theo định hướng đánh giá năng lực học sinh trong dạy học Vật lí
Phạm vi nghiên cứu: hai chương “ Động học chất điểm” và “ Động lực học chất điểm” phần Cơ học Vật lí 10 chương trình chuẩn
Có thể phát triển hệ thống câu hỏi đánh giá năng lực học sinh dựa trên hai chương "Động học chất điểm" và "Động lực học chất điểm" trong chương trình Vật lí 10 Việc áp dụng các câu hỏi này một cách hợp lý sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học Vật lí tại các trường phổ thông.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học vật lí ở trường phổ thông
- Nghiên cứu, tìm hiểu về việc đánh giá năng lực học sinh trong dạy học vật lí
Nghiên cứu lý luận về vai trò và đặc điểm của câu hỏi trong quá trình dạy học vật lý giúp hiểu rõ tầm quan trọng của câu hỏi trong việc kích thích tư duy và phát triển kỹ năng của học sinh Việc sử dụng câu hỏi trong giảng dạy không chỉ tạo cơ hội cho học sinh tham gia tích cực mà còn nâng cao khả năng ghi nhớ và ứng dụng kiến thức Thực tế cho thấy, việc áp dụng các phương pháp đặt câu hỏi hiệu quả trong dạy học vật lý có thể cải thiện đáng kể chất lượng giáo dục và sự hứng thú của học sinh đối với môn học.
- Nghiên cứu hai chương “ Động học chất điểm” và “ Động lực học chất điểm” phần Cơ học Vật lí 10
Xây dựng hệ thống câu hỏi đánh giá năng lực học sinh là một phần quan trọng trong dạy học vật lí, đặc biệt cho hai chương "Động học chất điểm" và "Động lực học chất điểm" Các câu hỏi cần được thiết kế để kiểm tra hiểu biết và khả năng áp dụng kiến thức của học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập Việc này không chỉ giúp giáo viên đánh giá được năng lực của học sinh mà còn tạo điều kiện cho học sinh phát triển tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề trong lĩnh vực vật lí.
Trong bài viết này, chúng tôi trình bày ba tiến trình dạy học tiêu biểu sử dụng hệ thống câu hỏi theo định hướng đánh giá năng lực học sinh Các tiến trình này được thiết kế nhằm giảng dạy hai chương “Động học chất điểm” và “Động lực học chất điểm” trong phần Cơ học của chương trình Vật lý lớp 10.
- Thực nghiệm sư phạm các phương án dạy học đã thiết kế
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
- Nghiên cứu các tài liệu về lí luận dạy học vật lý và các tài liệu liên quan đến câu hỏi trong quá trình dạy học
- Nghiên cứu phương pháp đánh giá năng lực học sinh trong dạy học vật lý
- Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa và sách bài tập, các tài liệu tham khảo
Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm sư phạm, kiểm tra giả thuyết khoa học của đề tài
Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu thực nghiệm sư phạm
1 Lí do chọn đề tài
3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
7 Kết quả đóng góp của đề tài
* Phần nội dung: Gồm 3 chương
Chương 1 Cơ sở lí luận xây dựng hệ thống câu hỏi đánh giá năng lực học sinh
Chương 2 Xây dựng hệ thống câu hỏi theo định hướng đánh giá năng lực của học sinh trong dạy học phần “Cơ học” vật lí 10
Chương 3 Thực nghiệm sư phạm
8 Đóng góp của luận văn
Bài viết này nhằm làm rõ cơ sở lý luận cho việc xây dựng hệ thống câu hỏi đánh giá năng lực học sinh trong dạy học Vật lí tại trường THPT Việc thiết kế các câu hỏi phù hợp không chỉ giúp đánh giá chính xác năng lực của học sinh mà còn nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập môn Vật lí.
Đã xây dựng 52 câu hỏi đánh giá năng lực học sinh, tập trung vào việc dạy kiến thức mới, bài tập, thực hành và tổng kết chương Các câu hỏi này được thiết kế cho hai chương "Động học chất điểm" và "Động lực học chất điểm" trong phần Cơ học của chương trình Vật lí 10 chuẩn.
- Xây dựng 3 tiến trình dạy học gồm: 1 bài học lý thuyết; 1 bài học bài tập; 1 bài học thực hành đánh giá năng lực học sinh
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC SINH 1.1 Đánh giá năng lực học sinh trong dạy học vật lí
1.1.1.1 Khái niệm và mục đích của đánh giá
Hiện nay, khái niệm “đánh giá” được hiểu theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào từng lĩnh vực như đánh giá tổng quát, trong giáo dục, trong dạy học và đánh giá kết quả học tập Trong giáo dục, đánh giá được định nghĩa là quá trình tương tác giữa người đánh giá và người được đánh giá, nhằm thu thập và phân tích thông tin về kiến thức, kỹ năng, thái độ và hiểu biết của người đó.
Đánh giá trong giáo dục được định nghĩa là một quá trình hệ thống nhằm xác định mức độ đạt được của học sinh đối với các mục tiêu giáo dục Theo các tác giả như Taylor, Cronbach, Alkin, Stuffebeau, Stake và Scriven, đánh giá bao gồm cả mô tả định tính và định lượng về hành vi của người học, cùng với việc nhận xét và so sánh những hành vi này với các tiêu chí mong muốn.
Đánh giá trong giáo dục, theo Theo E Beeby, là quá trình thu thập và phân tích hệ thống các bằng chứng, nhằm đưa ra những phán xét về giá trị trong bối cảnh hoạt động giáo dục.
Theo Robert.F.Magor: “ Đánh giá là việc miêu tả tình hình của HS và GV để dự đoán công việc phải tiếp tục và giúp đỡ HS tiến bộ”
Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập và phân tích thông tin một cách có hệ thống về tình hình, khả năng và nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả giáo dục Quá trình này dựa trên các mục tiêu dạy học và đào tạo, nhằm làm cơ sở cho các chính sách, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo.
Theo những định nghĩa trên thì trong giáo dục việc đánh giá có những mục đích sau [13,13-14]:
+ Chuẩn đoán năng lực và trình độ của học sinh để phân loại, tuyển chọn và hướng học cho HS (đánh giá đầu vào)
+ Xác định kết quả học tập của học sinh theo mục tiêu của chương trình các môn học
+ Thúc đẩy, động viên HS cố gắng khắc phục thiếu sót, phát huy năng lực của mình để học tập kết quả hơn
+ Đánh giá sự phát triển nhân cách nói chung của HS theo mục tiêu giáo dục (đánh giá đầu ra)
Bài viết này cung cấp thông tin về đặc điểm tâm sinh lý và trình độ học tập của học sinh, từ đó đưa ra cái nhìn cụ thể về tình hình học tập của họ Những dữ liệu này sẽ là cơ sở quan trọng để cải tiến nội dung và phương pháp dạy học, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.
Đối với các cơ quan quản lý và nghiên cứu giáo dục
Cung cấp thông tin là nền tảng quan trọng để cải tiến toàn diện hoạt động giáo dục, bao gồm phát triển chương trình học, biên soạn sách giáo khoa, đào tạo và bồi dưỡng giáo viên, xây dựng cơ sở vật chất, cũng như quản lý nhà trường.
+ Cung cấp thông tin cần thiết cho việc đánh giá các cơ sở giáo dục
1.1.1.2 Quan hệ giữa đánh giá với quá trình dạy học vật lí
Mục tiêu của môn học, mục đích học tập và đánh giá hoạt động học tập có sự liên kết chặt chẽ Khi mục tiêu và mục đích học tập được xác định rõ ràng, chúng sẽ hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình đánh giá, từ đó giúp đạt được yêu cầu trong việc đánh giá kết quả học tập và năng lực của học sinh.
Mục tiêu môn học và mục đích học tập đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nội dung chương trình, phương pháp và quy trình dạy học Chúng cũng là cơ sở để lựa chọn phương pháp đánh giá hoạt động học tập và năng lực của học sinh Khi đánh giá học sinh dựa trên tiêu chí của mục tiêu dạy học, chúng ta sẽ nhận được thông tin phản hồi chính xác, từ đó giúp cải thiện và hoàn thiện quá trình giáo dục.
1.1.2 Năng lực của học sinh
Phạm trù năng lực thường được hiểu theo những cách khác nhau và mỗi cách hiểu có những thuật ngữ tương ứng [11,77-78]:
Năng lực được hiểu là khả năng hoặc tiềm năng của cá nhân khi tham gia vào một hoạt động cụ thể tại một thời điểm nhất định.