Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu tổng quan về cơ sở lí luận của dạy học hợp tác theo nhóm
- Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm vào dạy học các bài luyện tập - ôn tập(hoá học 11 THPT).
Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
Quá trình dạy học hoá học ở trường THPT
Sử dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm trong dạy học hoá học 11 ở trường THPT các bài luyện tập - ôn tập
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu tổng quan cơ sở lí luận về dạy học hợp tác theo nhóm
- Điều tra cơ bản về tình hình sử dụng dạy học hợp tác theo nhóm trong dạy học hoá học ở một số trường THPT trên địa bàn Nghệ An
- Nghiên cứu nội dung của chương trình hóa học 11 ở trường THPT
- Nghiên cứu việc áp dụng dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ trong dạy học hoá học 11 THPT các bài luyện tập - ôn tập
Thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả của việc áp dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ trong giảng dạy hóa học lớp 11 THPT đã cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong kết quả học tập của học sinh Việc tổ chức các bài luyện tập và ôn tập theo hình thức nhóm nhỏ không chỉ khuyến khích sự tương tác giữa các học sinh mà còn giúp họ phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tư duy phản biện Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng phương pháp này không chỉ nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực, góp phần vào sự phát triển toàn diện của học sinh.
Phương pháp nghiên cứu
5.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận:
+ Đọc và nghiên cứu các tài liệu liên quan
+ Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết
5.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
5.3 Phương pháp xử lí thông tin bằng thống kê toán học
Giả thuyết khoa học
Áp dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ sẽ mang lại hiệu quả cao khi giáo viên hiểu rõ các nguyên tắc và cách tổ chức, quản lý cũng như đánh giá trong hoạt động hợp tác Việc sử dụng linh hoạt các phương pháp này phù hợp với nội dung bài học và đặc điểm của đối tượng học sinh là rất cần thiết.
Điểm mới của đề tài
Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ trong giảng dạy hóa học lớp 11 THPT giúp phát huy năng lực người học, đặc biệt là khả năng cộng tác trong quá trình học tập Việc áp dụng các bài luyện tập và ôn tập chương trình cơ bản sẽ tạo điều kiện cho học sinh phát triển kỹ năng làm việc nhóm và tăng cường sự tương tác giữa các em.
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp tài liệu bổ sung quan trọng cho việc nghiên cứu và tối ưu hóa các hình thức tổ chức hoạt động nhóm hợp tác trong quá trình dạy và học.
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1 Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1 Vài nét về lịch sử ra đời của phương pháp dạy học hợp tác [9], [10],[11]
John Dewey, một nhà giáo dục thực dụng nổi tiếng người Mỹ, được xem là người tiên phong trong phong trào dạy học hợp tác Vào đầu thế kỷ 20, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục như một công cụ giúp con người học cách sống và làm việc cùng nhau trong một xã hội dân chủ.
Từ năm 1930 đến 1940, nhà tâm lý học xã hội Kurt Lewin đã ghi dấu ấn quan trọng trong tư tưởng giáo dục hợp tác, nhấn mạnh vai trò của hành vi nhóm trong nghiên cứu lãnh đạo và thành viên của các nhóm dân chủ Học trò của ông, Mornton Deutsch, đã mở rộng lý thuyết về hợp tác và cạnh tranh dựa trên các nguyên lý cơ bản mà Lewin đã đề xuất.
Elliot Aronson đã tạo ra mô hình lớp học Jigsaw vào năm 1978, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong dạy học hợp tác Nghiên cứu của ông chứng minh rằng thành tích cá nhân và tập thể cao hơn khi mọi người hợp tác thay vì cạnh tranh Cạnh tranh dẫn đến thành công của một người trên thất bại của người khác, làm giảm hiệu quả làm việc Trong khi đó, môi trường hợp tác khuyến khích mọi người cùng nhau làm việc tốt hơn.
Nghiên cứu của Johnson và các cộng sự vào năm 1981 và 1989 cho thấy giáo dục hợp tác có hiệu quả cao hơn trong việc tạo ra thành công từ cấp tiểu học đến trung học phổ thông Đến năm 1996, phương pháp dạy học hợp tác đã được đưa vào chương trình học chính thức hàng năm của một số trường đại học tại Mỹ.
Gần đây, David W Johnson và Roger T Johnson từ Đại học Minnesota cùng với Robert Slavin từ Viện Johns Hopkins và nhiều nhà nghiên cứu khác đã phát triển giáo dục hợp tác, biến nó thành một trong những phương pháp dạy học hiện đại nhất hiện nay.
Dạy học theo nhóm đã được chú trọng từ những năm đầu thế kỷ 20, xuất phát từ các nước phương Tây Nhiều nghiên cứu về hoạt động nhóm trong giáo dục đã được phát triển với tính ứng dụng cao, phản ánh sự thay đổi qua các thời kỳ lịch sử khác nhau.
1.1.2 Các luận văn, khoá luận tốt nghiệp về tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học
Phương pháp dạy học theo nhóm (PPDH) đã được các nhà giáo dục công nhận là hiện đại và tích cực, mang lại hiệu quả giáo dục không chỉ về kiến thức mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho người học Để áp dụng phương pháp này hiệu quả trong dạy học tại Việt Nam, cần tìm cách phù hợp với thực tiễn Tổ chức hoạt động nhóm không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng, giúp người học tự tin bảo vệ ý kiến, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm, cũng như biết hợp tác và sống hòa đồng với cộng đồng Dưới đây là một số đề tài nghiên cứu về tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hóa học.
Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục của Phan Đồng Châu Thủy tại Đại học Sư phạm Huế (2008) mang tên “Dạy học bằng phương pháp tổ chức hoạt động nhóm nhằm nâng cao chất lượng lĩnh hội kiến thức cho học sinh lớp 10 nâng cao qua chương Nhóm oxi” đã đóng góp tích cực vào việc đổi mới phương pháp dạy học Nghiên cứu này cho thấy các hình thức tổ chức dạy học theo nhóm và nội dung hoạt động đã phát huy tính tích cực và khả năng tư duy của học sinh.
Tác giả chủ yếu tập trung vào hoạt động nhóm nhỏ trong thời gian ngắn (3-5 phút) mà chưa chú trọng đến cách chia nhóm và rèn luyện kỹ năng cho học sinh Phương pháp đánh giá kết quả hoạt động nhóm hiện tại chưa phản ánh được sự đóng góp của từng thành viên vào kết quả chung của nhóm.
(2) Luận văn thạc sĩ Giáo dục học "Tổ chức hoạt động nhóm trong dạy và học hóa học ở trường trung học phổ thông - Phần hóa 10 chương trình nâng cao"
(2009) của học viên Hỉ A Mổi, Đại học Sƣ phạm TP.HCM[26]
Luận văn đã đề xuất và thử nghiệm 5 hình thức tổ chức hoạt động nhóm thích hợp với dạy học môn Hóa học ở trường THPT:
(3) Luận văn thạc sĩ Giáo dục học "Sử dụng phương pháp dạy học hợp tác nhóm nhỏ trong dạy học hóa học lớp 11 - chương trình nâng cao ở trường THPT"
(2010) của học viên Trần Thị Thanh Huyền, Đại học Sƣ phạm TP.HCM[21]
Tác giả đã đề xuất quy trình sử dụng PPDH hợp tác theo nhóm gồm năm bước chính: phân tích thông tin, xác định mục tiêu bài học, lập kế hoạch bài giảng, tổ chức giờ học và rút kinh nghiệm.
Hai luận văn đã cung cấp cái nhìn tổng quan về phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm, với các giáo án được thiết kế phù hợp cho học sinh khá và giỏi Tuy nhiên, các đề tài này vẫn chưa đề cập đến việc áp dụng phương pháp dạy học hợp tác trong thực tế.
(4) Khóa luận tốt nghiệp "Hoạt động nhóm trong dạy học hóa học ở trường trung học phổ thông" (2008) của sinh viên Phan Thị Thùy Trang, Đại học Sƣ phạm
Nhận xét: Tác giả đã nghiên cứu khá đầy đủ về PPDH hợp tác theo nhóm
Các bài học kinh nghiệm mà tác giả đưa ra sẽ nâng cao hiệu quả giảng dạy của giáo viên Tuy nhiên, tác giả cần chú trọng hơn đến phương pháp chia nhóm và cách đánh giá kết quả học tập của học sinh trong nhóm Hơn nữa, các hình thức hợp tác nhóm hiện tại còn khá đơn giản và có thể gây nhàm chán cho học sinh nếu giáo viên áp dụng quá thường xuyên.
Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục của học viên Lê (2014) nghiên cứu việc sử dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn hóa học cho học sinh lớp 10 THPT Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của phương pháp hợp tác trong việc cải thiện khả năng tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng làm việc nhóm của học sinh.
Thị Cầm, Đại học Vinh[6]
