CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Cơ sở lý luận
Rối loạn tâm thần do rượu là một bệnh lý tâm thần nghiêm trọng, phát sinh từ việc nghiện rượu Triệu chứng lâm sàng bao gồm các rối loạn tâm thần thực tổn và các rối loạn giống loạn tâm thần nội sinh Việc tiêu thụ rượu không chỉ gây hại cho sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng nặng nề đến tình trạng tâm lý của người bệnh.
Loạn thần do rượu, chiếm 10% các trường hợp nghiện rượu mãn tính, được xác định bởi sự phát triển của triệu chứng tâm thần do tác động trực tiếp của rượu lên não Tình trạng này chủ yếu do nhiễm độc rượu kéo dài, dẫn đến tổn thương nội tạng và rối loạn chuyển hóa Loạn thần có thể xảy ra không chỉ khi nồng độ rượu trong máu cao mà còn khi nồng độ rất thấp hoặc không có Theo Sumski (1963), loạn thần do rượu có thể được phân loại thành nhiều dạng như sảng rượu, ảo giác do rượu, hoang tưởng do rượu, hội chứng Korsakoff và bệnh não do rượu.
Rượu có thể gây ra nhiều tác hại đối với sức khỏe thể chất và tinh thần Theo Tổ chức Y tế Thế giới, khoảng 10% trường hợp nghiện rượu mãn tính liên quan đến các rối loạn tâm thần do rượu.
Thường là những ảo giác thật, có thể có nhiều ảo giác trên một người bệnh, có thể có ảo thanh, ảo thị, ảo giác xúc giác, ảo khứu…[1]
Hội chứng ảo giác thính giác là biểu hiện lâm sàng chủ yếu của ảo giác do rượu, với nội dung thường gặp là những lời nói đe dọa, chửi rủa và xỉ nhục người bệnh Mặc dù ý thức của người bệnh không bị rối loạn, nhưng ảo thanh ra lệnh có thể gây nguy hiểm cho tính mạng của họ và những người xung quanh, dẫn đến hành vi phá hoại, đốt nhà hoặc thậm chí giết người theo mệnh lệnh của ảo thanh.
Ảo thị là hiện tượng thường xuất hiện sau ảo thanh, với nội dung thường liên quan đến ảo thanh và hoang tưởng Khi có sảng, người bệnh có thể thấy các côn trùng hoặc động vật với kích thước thu nhỏ Ngược lại, khi ảo giác kèm theo ý thức u ám, bệnh nhân thường trải qua những cảnh tượng giống như mộng, nhưng chủ đề thường không hoàn chỉnh và thiếu tính trật tự.
Ảo giác xúc giác là hiện tượng ít gặp hơn so với ảo thanh và ảo thị, thường xuất hiện đồng thời với ảo thị Người bệnh có thể cảm nhận sự hiện diện của côn trùng bò trên da hoặc cảm giác như chuột gặm nhấm tay chân, gây ra sự khó chịu Ngoài ra, đôi khi ảo giác xúc giác còn biểu hiện qua cảm giác có vật lạ trong miệng và họng.
- Ảo khứu và ảo vị chỉ gặp ở 9% người bệnh loạn thần do rượu với ảo giác chiếm ưu thế [1]
Hoang tưởng ghen tuông và hoang tưởng bị truy hại là triệu chứng chính của hoang tưởng do rượu, thường liên quan đến những mối quan hệ thực tế như với vợ, hàng xóm, đồng nghiệp, bạn bè và đồng chí Người bệnh thường cảm thấy lo âu và hoảng sợ, với cảm xúc rất đa dạng Nội dung hoang tưởng không chỉ chi phối hành vi mà còn ảnh hưởng đến tính cách của họ, dẫn đến những hành vi tấn công người khác.
Bệnh nhân loạn thần do rượu có thể gặp một số loại hoang tưởng khác như hoang tưởng liên hệ, hoang tưởng tự cao và hoang tưởng nghi bệnh, tuy nhiên, tỷ lệ xuất hiện của những loại hoang tưởng này là tương đối thấp.
Hoang tưởng và ảo giác thường xuất hiện đồng thời trong các trường hợp loạn thần do rượu Theo thống kê của Soayle (1990), chỉ có 13% bệnh nhân loạn thần do rượu trải qua ảo giác đơn thuần.
Tiến triển của hoang tưởng do rượu được phân chia làm 3 loại:
- Hoang tưởng cấp tính do rượu kéo dài 3-4 tuần
- Hoang tưởng bán cấp tính do rượu kéo dài 2-3 tháng
- Hoang tưởng mãn tính do rượu kéo dài hơn 3 tháng đến hàng năm [1]
Theo bảng phân loại của tổ chức Y tế thế giới lần thứ 10 (ICD 10 ) năm
1992, sảng rượu được phân loại như sau:
- F10.03: Sảng do ngộ độc rượu cấp
- F10.1: Trạng thái cai với mê sảng, trong đó có:
+ Trạng thái cai với mê sảng không có co giật
+ Trạng thái cai với mê sảng có co giật
Các giai đoạn của sảng rượu:
Sảng rượu có thể xuất hiện đột ngột trong vòng một đến vài ngày sau khi ngừng uống, với dấu hiệu ban đầu là người bệnh có xu hướng uống rượu liên tục, mặc dù số lượng mỗi lần không lớn Họ thường trong trạng thái say rượu, kèm theo rối loạn giấc ngủ, mất ngủ và ác mộng Ngoài ra, người bệnh còn có triệu chứng mệt mỏi, run rẩy, ra nhiều mồ hôi, đánh trống ngực, cảm giác nóng bừng hoặc lạnh, cùng với nỗi sợ hãi và lo lắng.
Sảng rượu thường khởi phát vào buổi chiều, trở nên nặng nề hơn vào ban đêm, dẫn đến những hồi ức và ảo tưởng thị giác Người bệnh thường không nhận thức được thời gian và không gian, không biết mình đang ở đâu hay là buổi chiều hay buổi sáng Biểu cảm trên khuôn mặt của họ trở nên kém linh hoạt, sự chú ý giảm sút, và cảm xúc thường không ổn định, thể hiện sự trái ngược rõ rệt.
Khoảng 10-15% số người bệnh ở giai đoạn khởi phát của sảng rượu có các cơn co giật kiểu động kinh Trên nền hội chứng cai rượu mức độ nặng, người bệnh xuất hiện các cơn co giật kiểu động kinh một cách đột ngột Đây là dấu hiệu báo trước sảng rượu sẽ sớm xuất hiện.[6]
Các triệu chứng của giai đoạn này rất đa dạng và phong phú, biến đổi liên tục nhưng sảng rượu luôn có 3 triệu chứng sau:[6]
+ Mất ngủ hoàn toàn: người bệnh không ngủ được lúc nào trong vài ngày liên tục
Rối loạn ý thức là tình trạng mà người bệnh gặp khó khăn trong việc định hướng không gian và thời gian, dẫn đến việc họ không nhận thức được bản thân mình Tình trạng này có thể tiến triển thành sự u ám ý thức và cuối cùng là hôn mê.
+ Rối loạn nhận thức: người bệnh không có khả năng nhận thức các điều mới, có hoang tưởng ghen tuông bị hại, ảo giác rầm rộ
Sảng rượu thường đi kèm với nhiều rối loạn thần kinh, đặc biệt là tình trạng run ở đầu chi với biên độ nhỏ và tần số nhanh, vì vậy nó còn được gọi là sảng run Nguyên nhân chính của tình trạng run này là do sự mất nước của người bệnh.
Giai đoạn lui bệnh trong trường hợp sảng rượu thường có kết thúc tích cực, với các triệu chứng tăng giảm không đều Thông thường, sảng rượu cấp kéo dài từ 3-4 ngày, sau đó bệnh nhân sẽ rơi vào giấc ngủ sâu và kéo dài Sau cơn sảng, người bệnh chỉ có thể nhớ lại một cách đứt đoạn, trong khi những hình ảnh và âm thanh ảo vẫn được nhớ rõ, nhưng khả năng nhớ những sự kiện xung quanh lại rất kém.
* Tiêu chuẩn chẩn đoán sảng rượu [7]
- Rối loạn ý thức: (có nghĩa là giảm rõ ràng trong nhận thức về môi trường) cùng với giảm khả năng tập chung, sự chú ý luôn xê dịch
Cơ sở thực tiễn
2.2.1.Quy trình chăm sóc người bệnh có rối loạn tâm thần do rượu QT.04.ĐD: ( Ban hành kèm theo Quyết định số 304/QĐ-BV ngày 26/9/2016 v/v Ban hành một số quy trình chuẩn tại Bệnh viện) 2.2.1.1 Nhận định:
- Người bệnh có tỉnh táo, lú lẫn hay hôn mê?
- Tiếp xúc như thế nào?
- Người bệnh có cơn co giật không? Tính chất và thời gian cơn co giật?
- Có rối loạn giấc ngủ hay không? Có lo lắng sợ hãi không?
- Tư thế, dáng đi của người bệnh như thế nào? có run chân tay không?
- Có chấn thương trên cơ thể hay không? mô tả rõ tình trạng vết thương hiện tại (nếu có)
- Tình trạng da, niêm mạc: màu sắc da, niêm mạc Người bệnh có vã mồ hôi nhiều hay không?
- Thể trạng người bệnh dựa vào chỉ số BMI
- Có phù hay xuất huyết dưới da hay không?
- Có ảo giác không? Ảo giác như thế nào?
- Có hoang tưởng không? Hoang tưởng như thế nào?
- Người bệnh có kích động vận động, kích động ngôn ngữ không?
- Người bệnh có rối loạn năng lực định hướng không?
* Các cơ quan bộ phận:
- Tuần hoàn: nhịp tim đều rõ hay không? có biểu hiện bệnh lý hay không?
- Hô hấp: quan sát lồng ngực, nhịp thở, kiểu thở của người bệnh Sử dụng kỹ năng để nhận định những dấu hiệu bất thường của người bệnh
Khi đánh giá tình trạng tiêu hóa, cần chú ý đến một số yếu tố quan trọng như độ mềm của bụng, sự chướng bụng, kích thước gan, và các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn, nôn hay chán ăn Ngoài ra, chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sức khỏe tiêu hóa Cần xem xét liệu có đau bụng, ợ hơi, ợ nóng hay không, và liệu người bệnh có cảm giác thèm uống rượu hay không.
- Các cơ quan khác có biểu hiện bệnh lý gì hay không?
1- Người bệnh có hoang tưởng bị hại, ghen tuông, truy sát
2- Người bệnh có ảo giác luôn có cảm giác như kiến bò trong người, rắn rết bò trên tường, nhìn thấy ma quỷ
3- Người bệnh có rối loạn ý thức, rối loạn năng lực định hướng, đi lại loạng choạng
5- Người bệnh lên cơn co giật do cai rượu
6- Người bệnh kích động đập phá, đánh chửi người xung quanh
7- Người bệnh ngủ ít, bồn chồn, khó chịu
8- Người bệnh có vết thương trên cơ thể do bị ngã
9- Người bệnh có run chân tay, vã mồ hôi do rối loạn thần kinh thực vật 10- Nguy cơ người bệnh trốn viện do thèm rượu
11- Người bệnh ho nhiều, ho khan hay ho có đờm, sốt do bội nhiễm
12- Nguy có thiếu hụt dinh dưỡng do người bệnh đầy bụng, khó tiêu, chán ăn
13- Người bệnh và người nhà không biết tác hại của rượu đến sức khỏe Trên mỗi người bệnh và ở từng giai đoạn khác nhau có chẩn đoán điều dưỡng khác nhau
2.2.1.3 Lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch chăm sóc:
Giảm nhẹ các hoang tường cho người bệnh:
- Động viên và quản lý người bệnh tại giường hoặc buồng riêng
- Theo dõi phát hiện các hoang tưởng, đi buồng kiểm tra theo dõi người bệnh
30 phút/ lần, 60 phút/lần theo chỉ định của Bác sỹ Báo cáo Bác sỹ các bất thường
- Theo dõi tác dụng phụ của thuốc
Giảm nhẹ các ảo giác cho người bệnh:
- Động viên và quản lý người bệnh, hướng dẫn người nhà luôn theo sát người bệnh
Theo dõi và phát hiện ảo giác là rất quan trọng; do đó, cần kiểm tra người bệnh trong khoảng thời gian 30 phút hoặc 60 phút theo chỉ định của bác sĩ Hãy báo cáo ngay cho bác sĩ về bất kỳ bất thường nào được phát hiện trong quá trình theo dõi.
- Theo dõi tác dụng phụ của thuốc
Giúp người bệnh giữ thăng bằng, đi lại an toàn:
- Hướng dẫn người nhà luôn bám sát người bệnh, khi có bất thường báo nhân viên y tế
- Đi buồng kiểm tra, theo dõi người bệnh
Tăng cường trí nhớ cho người bệnh:
- Hướng dẫn người nhà gợi nhớ lại người thân, những việc đã diễn ra
Quản lý và giảm nhẹ cơn co giật:
- Quản lý người bệnh tại buồng, giường hạn chế đi lại
- Theo dõi cơn co giật
- Chăm sóc người bệnh trong và sau cơn co giật
- Thực hiện y lệnh thuốc Đảm bảo an toàn cho người bệnh và những người xung quanh:
- Động viên người bệnh, giải thích người nhà và quản lý người bệnh tại buồng, giường
- Theo dõi sát tình trạng người bệnh
- Thực hiện y lệnh thuốc Đảm bảo giấc ngủ:
- Tạo không gian yên tĩnh, động viên người bệnh ngủ đúng giờ, không dùng các chất kích thích
- Theo dõi, đánh giá giấc ngủ của người bệnh
- Thay băng, vệ sinh vết thương nếu là vết thương hở
- Thực hiện y lệnh thuốc kháng sinh khi có bội nhiễm
- Theo dõi tình trạng vết thương Đảm bảo an toàn, vệ sinh thân thể cho người bệnh:
- Hướng dẫn người nhà luôn theo sát người bệnh, giúp người bệnh đi lại khi có thể đi lại được
- Hướng dẫn người nhà lau mồ hôi, thay quần áo, vệ sinh cá nhân cho người bệnh Đề phòng người bệnh trốn viện:
- Động viên, giải thích người bệnh yên tâm điều trị
- Theo dõi sát người bệnh phát hiện ý tưởng trốn viện để có biện pháp quản lý người bệnh
Giảm sốt, giảm ho cho người bệnh:
- Nới rộng quần áo, cho nằm buồng thoáng mát
- Đo và kiểm tra nhiệt độ
- Theo dõi cơn ho, tính chất ho
- Thuốc hạ nhiệt, giảm ho theo y lệnh Đảm bảo dinh dưỡng:
- Động viên người bệnh ăn uống đảm bảo đủ dinh dưỡng
- Hướng dẫn người nhà cho người bệnh ăn thức ăn dễ tiêu, giàu dinh dưỡng
- Cho người bệnh ăn qua sonde (nếu cần)
- Thuốc bổ trợ nâng cao thể trạng
Tư vấn, giáo dục sức khỏe:
- Tuyên truyền cho người bệnh và người nhà tác hại của rượu với sức khỏe
- Động viên người bệnh hạn chế, ngừng uống hoặc cai rượu
- Động viên người nhà quản lý hạn chế tối đa cơ hội để người bệnh tiếp xúc và sử dụng rượu
- Đánh giá sự đáp ứng của người bệnh với từng triệu chứng và can thiệp điều dưỡng, ghi hồ sơ bệnh án
2.2.2 Tác hại của rượu đối với cơ thể:
* Có nhiều nguy cơ mà do uống rượu quá nhiều có thể gây hại cho cơ thể: [8]
- Thứ nhất: rượu gây ngộ độc trực tiếp cho một số cơ quan quan trọng như não và gan
- Thứ hai: uống rượu thường phối hợp với chế độ ăn nghèo dinh dưỡng dẫn đến thiếu protein và vitamin nhóm B
- Thứ ba: người uống rượu nhiều có nguy cơ cao bị các tai nạn, đặc biệt là vết thương vùng đầu
- Thứ tư: người uống rượu nhiều thường có vệ sinh cơ thể bẩn, từ đó dẫn đến các bệnh nhiễm trùng
* Các tổn thương thực tổn xảy ra ở vài cơ quan trong cơ thể:[8]
- Tổn thương ở hệ tiêu hóa: là phổ biến nhất, đặc biệt là ở gan, loét dạ dày - tá tràng, viêm thực quản, viêm tụy cấp và mạn
Uống rượu có thể gây ra nhiều tổn thương cho cơ thể, bao gồm thiếu máu, viêm cơ, cơn hạ đường huyết, xuất huyết mạn tính, viêm cơ tim, thiếu vitamin và lao.
2.2.3 Vai trò của điều dưỡng trong chăm sóc người bệnh có rối loạn tâm thần do rượu: Điều dưỡng là người chăm sóc người bệnh trong suốt thời gian điều trị nội trú với mục đích phục hồi sức khỏe cho người bệnh, giúp người bệnh sớm ổn định trở về với cuộc sống thường ngày Với tính chất đặc thù của người bệnh tâm thần nói chung và của người bệnh có các rối loạn tâm thần do rượu nói riêng đòi hỏi người điều dưỡng khi chăm sóc người bệnh phải vận dụng các kiến thức, kỹ năng lâm sàng với nghiệp vụ chuyên môn chuyên sâu để lượng giá được tình trạng người bệnh về các tổn thương do rượu gây ra Công tác chăm sóc, theo dõi và nuôi dưỡng người bệnh có rối loạn tâm thần do rượu là công việc hết sức nặng nhọc, vất vả, đòi hỏi có sự kết hợp và hỗ trợ lẫn nhau giữa các NVYT, giữa điều dưỡng với gia đình người bệnh Việc theo dõi sát, phát hiện kịp thời các biểu hiện rối loạn tâm thần, các diễn biến bất thường, các bệnh kèm theo của người bệnh để có kế hoạch chăm sóc phù hợp nhằm đảm bảo an toàn cho tính mạng người bệnh [5]
Khi tiếp nhận bệnh nhân nghiện rượu tại cơ sở y tế, điều dưỡng cần đánh giá tình trạng chấn thương đầu và các cơ quan khác trên cơ thể, kiểm tra mức đường huyết và xác định có hay không tình trạng hạ đường huyết, cũng như các vấn đề sức khỏe khác Đồng thời, cần nhận diện các kiểu thở không hiệu quả do chèn ép hệ thần kinh trung ương và đánh giá nguy cơ bạo lực liên quan đến ngộ độc nặng do rượu.
LIÊN HỆ THỰC TIỄN CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH CÓ RỐI LOẠN TÂM THẦN DO RƯỢU
Thực trạng công tác chăm sóc người bệnh rối loạn tâm thần do rượu tại Bệnh viện Tâm thần Yên Bái năm 2018
3.1.1 Về phía nhân viên y tế:
Bệnh viện có hai khoa lâm sàng, chuyên điều trị cho nam giới mắc rối loạn tâm thần do rượu, với các bệnh nhân được chăm sóc tại khoa Điều trị Nam.
Số giường bệnh theo kế hoạch là 32 giường, thực kê là 37 giường
Cơ cấu tổ chức của khoa: 09 cán bộ
+ 01 Cử nhân điều dưỡng + 05 Điều dưỡng trung học + (02 được đào tạo ĐD chuyên khoa tâm thần 3 tháng)
- Y sỹ làm công tác điều dưỡng: 01
Bảng 1.1 Số liệu người bệnh rối loạn tâm thần do rượu 6 tháng đầu năm 2018
STT Nội dung Tổng số
1 Số người bệnh điều trị nội trú 619
2 Số người bệnh rối loạn tâm thần do rượu 75/619 12,11
Số người bệnh mắc bệnh kèm theo 44/75 58,7
Bệnh về khớp và cơ 13/75 17,33
Trong 6 tháng đầu năm 2018, tỷ lệ người bệnh vào viện điều trị do rối loạn tâm thần liên quan đến rượu đạt 12,11% Đáng chú ý, 58,7% người bệnh có các bệnh kèm theo, trong đó bệnh tiêu hóa chiếm 21,33%, bao gồm rối loạn tiêu hóa và viêm gan Ngoài ra, 17,33% người bệnh gặp phải tình trạng đau xương khớp với triệu chứng nóng, đỏ và đau ở các khớp, trong khi 10,66% người bệnh mắc viêm phổi Bệnh tim mạch, chủ yếu là cao huyết áp, chiếm 9,33% trong tổng số người bệnh.
Khảo sát được thực hiện với 6 điều dưỡng tại khoa Điều trị Nam, nơi chăm sóc 75 bệnh nhân có biểu hiện rối loạn tâm thần do rượu.
Bảng 1.2 Nhận định điều dưỡng
STT Nội dung Có Tỷ lệ %
1 Đi buồng nhận định, đánh giá tình trạng người bệnh 75 100
2 Tương đối đầy đủ, phù hợp với tình trạng người bệnh 64 85,3
3 Phát hiện các bệnh kèm theo kịp thời 35/44 79,5
4 Thể trạng, tình trạng dinh dưỡng 72 97,3
5 Tình trạng tự chăm sóc bản thân, vệ sinh cá nhân 72 97,3
6 Sự hiểu biết của người bệnh và người nhà về tác hại của rượu 68 90,7
7 Ghi chép hồ sơ bệnh án mô tả triệu chứng sơ sài 25 33,3
Theo khảo sát, 100% điều dưỡng đều thực hiện việc đánh giá người bệnh, với 85,3% đánh giá tình trạng người bệnh một cách đầy đủ và phù hợp Tuy nhiên, 20,5% trường hợp còn lại không phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường do khai thác không kỹ Khi tiếp nhận người bệnh, 97,3% điều dưỡng tiến hành đo chỉ số sinh tồn, cân nặng và chiều cao để đánh giá toàn trạng, nhưng có 2 trường hợp không đo được chiều cao và cân nặng do tình trạng kích động mạnh Việc đánh giá tình trạng tự chăm sóc bản thân và vệ sinh cá nhân cũng được thực hiện ngay khi người bệnh nhập khoa với tỷ lệ 97,3% Tuy nhiên, hồ sơ bệnh án do điều dưỡng ghi chép còn sơ sài, thiếu đầy đủ thông tin và chủ yếu phụ thuộc vào nhận xét của bác sĩ với tỷ lệ 33,3%.
Bảng 1.3 Chẩn đoán điều dưỡng
STT Nội dung Có Tỷ lệ %
1 Người bệnh có hoang tưởng bị hại, ghen tuông, truy sát 65 86,7
2 Người bệnh có ảo giác luôn có cảm giác như kiến bò trong người; rắn rết bò trên tường; nhìn thấy ma quỷ 25 33,3
3 Người bệnh có rối loạn ý thức, rối loạn năng lực định hướng, đi lại loạng choạng 14 18,7
5 Người bệnh lên cơn co giật do cai rượu 8 10,7
6 Người bệnh kích động đập phá, đánh chửi người xung quanh 24 32
7 Người bệnh ngủ ít, bồn chồn, khó chịu 68 90,7
8 Người bệnh có vết thương trên cơ thể do bị ngã 3 4
9 Người bệnh có run chân tay, vã mồ hôi do rối loạn 52 69,3
STT Nội dung Có Tỷ lệ % thần kinh thực vật
10 Nguy cơ người bệnh trốn viện do thèm rượu 12 16
11 Người bệnh có bệnh kèm theo 44 58,7
12 Nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng do người bệnh đầy bụng, khó tiêu, chán ăn 72 96
13 Người bệnh và người nhà thiếu hiểu biết tác hại của rượu đến sức khỏe 15 20
Kết quả nghiên cứu cho thấy Chẩn đoán của Điều dưỡng:
Người bệnh thường gặp tình trạng ngủ ít, cảm thấy bồn chồn và khó chịu, luôn trong trạng thái bứt rứt, không thể đứng ngồi yên Đặc biệt, có đến 90,7% người bệnh báo cáo nhìn thấy nhiều sâu bọ và rắn rết bò quanh mình.
Người bệnh nhập viện thường có biểu hiện ghen tuông, với 86,7% cho rằng vợ mình ngoại tình hoặc nghi ngờ có người muốn hại mình Những hoang tưởng này ảnh hưởng đến hành vi và tính cách của họ, dẫn đến tình trạng kích động, với 32% bệnh nhân có hành vi đạp phá và đánh chửi người xung quanh.
Người bệnh có rối loạn thần kinh thực vật biểu hiện run chân tay khiến người bệnh đi lại loạng choạng, vã mồ hôi như tắm chiểm 69,3%
Người bệnh mệt mỏi, đầy bụng khó tiêu, chán ăn, không muốn ăn dẫn đến nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng là 96%
Có 20% người bệnh và người nhà thiếu kiến thức về tác hại của rượu ảnh hưởng đến sức khỏe
Người bệnh có vết thương trên cơ thể do bị ngã tại nhà cần được chăm sóc với tỷ lệ 4%
Người bệnh có nguy cơ trốn viện do thèm rượu, luôn tìm cách trốn ra ngoài tìm rượu uống 16%
Người bệnh không xác định được không gian, thời gian, nơi người bệnh đang ở 18,7%
Bảng 1.4 Chăm sóc của Điều dưỡng
STT Nội dung Đúng quy trình
1 Quản lý người bệnh tại buồng, giường 75 100
2 Chăm sóc người bệnh hoang tưởng 61/65 93,8
3 Chăm sóc người bệnh ảo giác 22/25 88
4 Chăm sóc người bệnh có rối loạn ý thức, rối loạn năng lực định hướng 13/14 92,8
6 Người bệnh lên cơn co giật do cai rượu 8/8 100
7 Người bệnh kích động đập phá, đánh chửi người xung quanh 22/24 91,7
8 Người bệnh ngủ ít, bồn chồn, khó chịu 55/68 80,9
9 Người bệnh có vết thương trên cơ thể do bị ngã 3/3 100
10 Người bệnh có run chân tay, vã mồ hôi do rối loạn thần kinh thực vật 47/52 90,4
11 Nguy cơ người bệnh trốn viện do thèm rượu 9/12 75
12 Người bệnh có bệnh kèm theo 42/44 95,4
13 Nguy có thiếu hụt dinh dưỡng do người bệnh đầy bụng, khó tiêu, chán ăn 65/72 90,3
14 Người bệnh và người nhà thiếu hiểu biết tác hại của rượu đến sức khỏe 15/15 100
15 Hướng dẫn người bệnh cách dùng thuốc và theo dõi tác dụng phụ 69/75 92
Kết quả khảo sát cho thấy chăm sóc của Điều dưỡng:
Tất cả người bệnh đều được quản lý chặt chẽ tại buồng bệnh, với đội ngũ điều dưỡng thực hiện quy trình chăm sóc một cách hiệu quả, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân trong suốt thời gian nằm viện.
Tất cả bệnh nhân mắc rối loạn trí nhớ đều nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ từ đội ngũ điều dưỡng, cùng với sự hướng dẫn cho người nhà trong việc khôi phục lại những ký ức, những mối quan hệ gia đình, từ đó giúp bệnh nhân dần hồi phục trí nhớ.
100% người bệnh có cơn co giật do sảng rượu được điều dưỡng chăm sóc tận tình, đúng quy trình, đảm bảo an toàn
100% người bệnh có vết thương được chăm sóc thay băng, rửa vết thương đảm bảo vết thương khô, liền tốt
Tất cả người bệnh và gia đình đã được cung cấp kiến thức đầy đủ về tác hại của rượu đối với sức khỏe Nhờ đó, họ nhận thức rõ ràng về những nguy cơ mà rượu gây ra và đã cam kết từ bỏ việc uống rượu.
Người bệnh có hoang tưởng được chăm sóc đúng quy trình đạt 93,8%, trong khi tỷ lệ ảo giác là 88% Trong giai đoạn rối loạn tâm thần do rượu, tình trạng kích động có thể gây nguy hiểm cho bản thân và người khác, do đó, nhân viên y tế cần thực hiện các biện pháp quản lý và cố định người bệnh để đảm bảo an toàn Việc theo dõi và phát hiện các hoang tưởng, ảo giác là rất quan trọng, với lịch kiểm tra người bệnh 30 phút/lần hoặc 60 phút/lần.
Người bệnh rối loạn năng lực định hướng và ý thức cần sự hỗ trợ từ điều dưỡng và người nhà để quản lý an toàn trong phòng riêng Đội ngũ điều dưỡng luôn theo sát người bệnh, đảm bảo an toàn đạt 92,8% Tuy nhiên, có 1/14 người bệnh đã tự ý rời phòng để đi mua đồ ăn nhưng không nhớ đường trở về, dẫn đến việc người nhà và điều dưỡng phải đi tìm.
Khi bệnh nhân có biểu hiện kích động, việc điều dưỡng cần phối hợp với người nhà để cố định bệnh nhân bằng dây chuyên dụng tại giường Đồng thời, việc thực hiện y lệnh thuốc cũng rất quan trọng, giúp đảm bảo an toàn cho bệnh nhân lên đến 91,7%.
Người bệnh gặp tình trạng run chân tay và ra nhiều mồ hôi cần được chăm sóc chu đáo Điều dưỡng phối hợp cùng gia đình thực hiện việc lau rửa và vệ sinh cá nhân cho người bệnh, đồng thời hỗ trợ họ trong việc đi lại và vận động một cách an toàn Để bù nước và điện giải cho người bệnh, cần thực hiện truyền dịch, đặc biệt khi họ ra nhiều mồ hôi, đạt hiệu quả lên tới 90,4%.
Khi bệnh nhân có bệnh kèm theo, điều dưỡng cần theo dõi sát sao để đảm bảo an toàn tính mạng cho họ, với tỷ lệ 95,4% người bệnh được chăm sóc kỹ lưỡng Trong số đó, có 2/44 bệnh nhân đã được gia đình xin chuyển tuyến điều trị khi phát hiện bệnh kèm theo.
Bệnh nhân rối loạn tâm thần do rượu thường gặp tình trạng men gan tăng, kèm theo triệu chứng mệt mỏi, đầy bụng và chán ăn, dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng Do đó, điều dưỡng cần hướng dẫn chế độ ăn cho bệnh nhân để gia đình chuẩn bị, đồng thời phối hợp cùng người nhà trong việc cho bệnh nhân ăn Trong trường hợp bệnh nhân chống đối việc ăn uống, điều dưỡng có thể cho bệnh nhân ăn qua sonde và trực tiếp hỗ trợ để tránh tai biến có thể xảy ra, nhằm đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng Việc này giúp bệnh nhân sớm hồi phục và tăng cân đạt 90,3% Tuy nhiên, có 7/72 bệnh nhân không nhận được chế độ dinh dưỡng đầy đủ do gia đình không hợp tác trong việc cung cấp thức ăn, điều này ảnh hưởng đến kết quả điều trị.
Các ưu điểm, nhược điểm
- Luôn gần gũi, thân thiện, nhiệt tình, chu đáo, tận tình trong chăm sóc, phục vụ người bệnh
Điều dưỡng đánh giá tình trạng bệnh nhân một cách toàn diện, từ đó xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp nhằm giúp bệnh nhân nhanh chóng ổn định sức khỏe.
Điều dưỡng thực hiện chăm sóc và phục vụ người bệnh theo đúng quy trình và quy định của Bệnh viện, nhờ đó, người bệnh đã cải thiện tình trạng sức khỏe, giảm dần các triệu chứng loạn thần và đạt được sự hồi phục, tăng cân.
- 100% người bệnh được chăm sóc điều trị ổn định ra viện, không để xảy ra trường hợp người bệnh tử vong nào do hậu quả của rượu
- Người bệnh được uống và tiêm thuốc tại giường, đảm bảo thuốc được vào cơ thể người bệnh, đảm bảo an toàn sau khi dùng thuốc
Công tác truyền thông và giáo dục sức khỏe hiệu quả giúp bệnh nhân và người nhà hiểu rõ tác hại của rượu và cách chăm sóc Nhờ đó, bệnh nhân nhận thức được những ảnh hưởng tiêu cực của rượu, từ đó thay đổi hành vi và quyết tâm từ bỏ rượu.
- Người bệnh và người nhà tin tưởng, hài lòng với tinh thần, thái độ và chất lượng phục vụ, chăm sóc của nhân viên y tế trong bệnh viện
Điều dưỡng luôn giám sát chặt chẽ và kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường, đảm bảo không xảy ra sai sót nào ảnh hưởng đến an toàn tính mạng của bệnh nhân.
- Người bệnh trong quá trình điều trị được quản lý chặt chẽ không tiếp xúc và uống rượu
Khi bệnh nhân ổn định và ra viện, cần động viên họ quyết tâm từ bỏ rượu Đồng thời, hướng dẫn người nhà cách quản lý thuốc và chăm sóc, quan tâm để hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình từ bỏ rượu hiệu quả.
Trong một số trường hợp, điều dưỡng gặp khó khăn trong việc khai thác thông tin từ người bệnh, dẫn đến việc không mô tả chính xác các dấu hiệu bất thường hoặc mô tả không phù hợp với tình trạng thực tế của người bệnh.
Một số bệnh nhân có dấu hiệu bệnh đi kèm nhưng điều dưỡng chưa kịp thời khai thác thông tin, dẫn đến việc bác sĩ phát hiện diễn biến bệnh trước, từ đó điều dưỡng mới nắm bắt và thực hiện các biện pháp chăm sóc cần thiết.
Ghi chép hồ sơ điều dưỡng cần được thực hiện một cách chi tiết hơn, tránh sự sơ sài, để có thể mô tả rõ ràng các dấu hiệu bất thường của người bệnh Việc này không nên chỉ phụ thuộc vào nhận xét của bác sĩ, mà cần có sự đóng góp tích cực từ đội ngũ điều dưỡng để đảm bảo chất lượng chăm sóc sức khỏe.
Người bệnh cần được tham gia các hoạt động vui chơi giải trí và phục hồi chức năng để sớm tái hòa nhập cộng đồng Hiện tại, bệnh viện chỉ có phòng xem tivi và góc truyền thông với tranh ảnh, tờ rơi, tạp chí, điều này chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của người bệnh.
Bệnh viện áp dụng hệ thống quản lý mở, cho phép người bệnh tự do di chuyển trong khuôn viên, tuy nhiên hiện tại chưa có khu vực chuyên biệt để điều trị cho bệnh nhân cai rượu Điều này gây khó khăn trong việc quản lý, theo dõi và chăm sóc người bệnh.
3.3 Nguyên nhân của các việc đã làm được và chưa làm được
3.3.1 Nguyên nhân của việc đã làm được
- Điều dưỡng thực hiện tốt "12 Điều Y Đức" của Bộ Y tế
- Thực hiện tốt 12 nhiệm vụ trong Thông tư 07/2011/TT-BYT ngày 26/01/2011 của Bộ Y Tế
- Thực hiện đúng “Quy Tắc ứng xử của cán bộ ,viên chức trong các đơn vị sự nghiệp y tế ” trong thực hiện nhiệm vụ
- Thực hiện tốt các quy định của cơ quan, đơn vị, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao
- Báo cáo kịp những diễn biến bất thường, sự cố xảy ra để kịp thời xử lý nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh
3.3.2 Nguyên nhân của những việc chưa làm được:
- Chưa được đào tạo về chuyên ngành chăm sóc người bệnh tâm thần
- Thiếu nhân lực, do đó điều dưỡng chưa có nhiều thời gian để giao tiếp với người bệnh
- Cơ sở vật chất phục vụ người bệnh và nhân viên y tế còn hạn chế
- Chưa có khu quản lý, điều trị riêng cho người bệnh cai rượu
- Chưa có khoa phục hồi chức năng, khu vui chơi giải trí cho người bệnh.
ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH RỐI LOẠN TÂM THẦN DO RƯỢU TẠI BỆNH VIỆN TÂM THẦN YÊN BÁI 28 1 Đối với Điều dưỡng
Đối với gia đình người bệnh
Gia đình người bệnh cần nhận thức rằng việc chăm sóc người cai rượu không chỉ phụ thuộc vào thuốc mà còn cần sự quan tâm và động viên từ họ Sự hỗ trợ này sẽ giúp người bệnh có đủ nghị lực và quyết tâm từ bỏ rượu.
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và động viên người bệnh, giúp họ vượt qua những mặc cảm Sự gần gũi và chia sẻ cảm xúc từ gia đình tạo điều kiện cho người bệnh tham gia vào các hoạt động lao động tập thể, học việc và học nghề, từ đó nâng cao tinh thần và cải thiện chất lượng cuộc sống.
- Khi người bệnh trở về cộng đồng thì vai trò của gia đình tạo công ăn việc làm ổn định cho người bệnh
- Bố trí thời gian cho người bệnh tham gia các buổi truyền thông bổ xung kiến thức về tác hại của nghiện rượu và cách phòng tránh
- Đưa người bệnh khám lại theo lịch của bác sĩ
- Quản lý thuốc chặt chẽ và cho người bệnh uống thuốc đều hàng ngày theo đơn và hướng dẫn của thầy thuốc.
Đối với Bệnh viện Tâm Thần Yên Bái
- Có khoa riêng biệt để quản lý, chăm sóc, điều trị người bệnh cai rượu
- Xây dựng kế hoạch và thực hiện chăm sóc người bệnh toàn diện trên toàn bệnh viện
- Bệnh viện nâng cấp cơ sở vật chất, thành lập Khoa phục hồi chức năng, khu vui chơi giải trí cho người bệnh
- Công tác giáo dục sức khỏe cho người bệnh điều trị nội trú được thực hiện thường xuyên trong thời gian người bệnh nằm viện
Tăng cường công tác truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, loa đài, tờ rơi và áp phích tại địa phương là cần thiết để người dân nhận thức rõ tác hại của việc tiêu thụ rượu bia quá mức Việc nâng cao ý thức về bệnh nghiện rượu sẽ giúp họ sớm đưa người bệnh đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời.
Bệnh viện cần tạo điều kiện cho điều dưỡng viên tham gia các khóa học nâng cao chuyên môn trong lĩnh vực Điều dưỡng tâm thần Đồng thời, tổ chức các lớp tập huấn về chăm sóc người bệnh tâm thần nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
Kết luận, để nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh rối loạn tâm thần do rượu, cần giảm thiểu hậu quả và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho gia đình và xã hội Qua nghiên cứu chuyên đề “Thực trạng công tác chăm sóc người bệnh rối loạn tâm thần do rượu tại Bệnh viện Tâm thần Yên Bái năm 2018”, tôi rút ra một số kết luận quan trọng.
4.1 Thực trạng công tác chăm sóc người bệnh rối loạn tâm thần do rượu tại Bệnh viện Tâm thần Yên Bái năm 2018
Điều dưỡng tại bệnh viện luôn thể hiện sự gần gũi, thân thiện và nhiệt tình trong công tác chăm sóc bệnh nhân Sự chu đáo và tận tâm của họ giúp bệnh nhân và người nhà cảm thấy tin tưởng và hài lòng với chất lượng phục vụ Thái độ tích cực của nhân viên y tế góp phần nâng cao trải nghiệm chăm sóc sức khỏe tại bệnh viện.
Kế hoạch chăm sóc đúng đắn là yếu tố then chốt giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và trở lại cuộc sống gia đình Việc chăm sóc và phục vụ bệnh nhân cần tuân thủ chặt chẽ quy trình và quy định mà bệnh viện đã ban hành.
Người bệnh sẽ được uống và tiêm thuốc ngay tại giường, với sự giám sát chặt chẽ của Điều dưỡng để đảm bảo thuốc được đưa vào cơ thể một cách an toàn.
Công tác truyền thông và giáo dục sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cho bệnh nhân và người nhà về tác hại của rượu cũng như các phương pháp chăm sóc hiệu quả Nhờ những hoạt động này, bệnh nhân có thể nhận thức rõ hơn về những hậu quả của việc tiêu thụ rượu, từ đó khuyến khích họ thay đổi hành vi và quyết tâm từ bỏ rượu.
Điều dưỡng luôn theo dõi sát sao và phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường, đảm bảo không xảy ra sai sót nào ảnh hưởng đến an toàn tính mạng của bệnh nhân.
- Chưa mô tả được các dấu hiệu bất thường của người bệnh hoặc mô tả chưa phù hợp với tình trạng người bệnh
- Còn một vài trường hợp điều dưỡng chưa khai thác, phát hiện kịp thời dấu hiệu bệnh kèm theo
Ghi chép hồ sơ điều dưỡng cần được thực hiện một cách chi tiết và đầy đủ, tránh tình trạng sơ sài, vì điều này có thể dẫn đến việc không mô tả chính xác các dấu hiệu bất thường của người bệnh Việc ghi chép này không nên chỉ phụ thuộc vào nhận xét của bác sĩ mà còn cần sự quan sát và đánh giá của điều dưỡng viên để đảm bảo chất lượng chăm sóc bệnh nhân.
- Chưa có khoa phục hồi chức năng, chưa có khu vui chơi giải trí
- Bệnh viện chăm sóc, điều trị với hệ thống quản lý mở, chưa có khoa hoặc khu quản lý, điều trị riêng cho những người bệnh cai rượu
4.2 Để khắc phục một số tồn tại nêu trên tôi xin đưa ra những giải pháp để cải thiện chăm sóc người bệnh rối loạn tâm thần do rượu tại Bệnh viện tâm thần Yên Bái như sau:
* Khi người bệnh nằm điều trị tại bệnh viện cần:
Theo dõi chặt chẽ và phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường là rất quan trọng để xây dựng kế hoạch chăm sóc toàn diện cho từng bệnh nhân cai rượu, phù hợp với từng giai đoạn của bệnh.
- Ghi chép cụ thể, đầy đủ, rõ ràng, chính xác dấu hiệu bệnh vào hồ sơ điều dưỡng
- Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục sức khỏe
- Gần gũi, tìm hiểu tâm tư của người bệnh, động viên người bệnh yên tâm điều trị
- Hướng dẫn người bệnh tập luyện phục hồi chức năng, cách tự chăm sóc bản thân
- Sử dụng các liệu pháp tâm lý – xã hội để tác động đến tâm lý người bệnh
- Tuyên truyền về quyền lợi, nghĩa vụ trách nhiệm của người bệnh như yêu cầu được giúp đỡ khi cần, tham gia vào các hoạt động của cộng đồng
* Khi người bệnh ra viện:
- Động viên người bệnh sau khi ra viện về gia đình tự giác bỏ rượu
- Động viên gia đình luôn quan tâm giúp người bệnh bỏ rượu
- Hướng dẫn gia đình người bệnh cách dùng thuốc cho người bệnh tại nhà và cách quản lý thuốc
4.2 Đối với Bệnh viện Tâm Thần Yên Bái:
- Có khoa riêng biệt để quản lý, chăm sóc, điều trị người bệnh cai rượu
- Xây dựng kế hoạch và thực hiện chăm sóc người bệnh toàn diện trên toàn bệnh viện
- Bệnh viện nâng cấp cơ sở vật chất, thành lập Khoa phục hồi chức năng, khu vui chơi giải trí cho người bệnh
- Công tác giáo dục sức khỏe cho người bệnh điều trị nội trú được thực hiện thường xuyên trong thời gian người bệnh nằm viện
Để nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của việc uống rượu nhiều và bệnh nghiện rượu, cần tăng cường công tác truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, loa đài, tờ rơi và áp phích tại các địa phương Việc này sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về những nguy cơ sức khỏe liên quan và khuyến khích họ đưa những người mắc bệnh đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời.
Bệnh viện cần tạo điều kiện cho điều dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn trong lĩnh vực Điều dưỡng tâm thần bằng cách tổ chức các lớp học và tập huấn về chăm sóc bệnh nhân tâm thần.
TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt
1 Trương Tuấn Anh (2017), Bài giảng Rối loạn tâm thần thực tổn, Bộ môn Tâm - Thần kinh, Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định
2 Nguyễn Hoàng Điệp (2013), "Các tác hại của rượu", Bệnh viện Tâm thần Trung ương I
3 Cao Tiến Đức (2017), Các rối loạn tâm thần cấp cứu và điều trị,
Nhà xuất bản Y học, Hà Nội
4 Nguyễn Thị Thanh Hà (2008 ) , Nghiên cứu thực trạng nghiện rượu và các rối loạn tâm thần thường gặp do rượu ở xã Khánh Hà Huyện ThườngTín Tỉnh Hà Tây
5 Đỗ Thị Hoa (2010), "Vai trò của Điều dưỡng trong chăm sóc sức khỏe tâm thần", Theo T/c NursingeJournal
6 Nguyễn Mạnh Hùng (2009 ), Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và biến đổi một số chỉ số cận lâm sàng ở người bệnh sảng rượu , Luận án Tiến Sĩ y học, Học Viện Quân Y, Hà Nội
7 Ngô tích Linh (2005), Rối loạn tâm thần do rượu,Tâm thần học, Nhà xuất bản Y học, Chi nhánh TPHCM
8 Trần viết Nghị (2000), Loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế, Tập bài giảng giành cho sau đại học, Đại học Y, Hà Nội
9 Nguyễn Thị Ngọc Sương (2015), "Chăm sóc người nghiện rượu",
Báo sức khỏe đời sống
10 Nguyễn Viết Thiêm (2000), Lạm dụng rượu rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng các chất tác động tâm thần, Tập bài giảng giành cho sau đại học, Đại học Y, Hà Nội
11 Howard H goldman (2000), Review of general psychiatry, pp 263-