Lịch sử vấn đề
Những công trình nghiên cứu về Tolstoy
Nhà văn tiến bộ người Nhật Nobori Xiomu từng nói rằng: “Tài năng Tolstoy là
Nguồn lửa của toàn nhân loại đã truyền cảm hứng và khơi dậy sự sáng tạo cho nhiều thế hệ nhà văn trên toàn thế giới Hơn một thế kỷ trôi qua, khao khát tìm hiểu về Tolstoy và tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình" - được coi là "cuốn tiểu thuyết vĩ đại nhất" - vẫn là một ẩn số hấp dẫn mà các nhà nghiên cứu và phê bình văn học luôn muốn khám phá.
Cuốn sách "Lev Tolstoy" của Sklovsky, được dịch bởi Hoàng Oanh và xuất bản năm 1978, cung cấp cái nhìn sâu sắc về cuộc đời và tác phẩm của nhà văn vĩ đại này, bao gồm cả những hồi ký, nhật ký và thư từ của ông Sklovsky đã làm sáng tỏ những bí ẩn xung quanh Tolstoy và các tác phẩm nổi bật như "Chiến tranh và hòa bình" Ông nhấn mạnh tư duy của Tolstoy trong việc kết nối những người quý tộc với nhân dân, thể hiện qua hình tượng Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov Chernyshevsky, nhà nghiên cứu nổi tiếng, cũng đã công nhận tài năng nghệ thuật độc đáo của Tolstoy trong việc xây dựng hình tượng nhân vật.
Quá trình tìm kiếm lẽ sống của Andrei và Pierre trong tác phẩm của Tolstoy trở nên tự nhiên và sinh động nhờ vào khả năng sâu sắc của ông trong việc hiểu những quy luật thầm kín của đời sống tâm lý Điều này tạo ra một nền tảng vững chắc để Tolstoy nghiên cứu cuộc sống con người, từ đó nắm bắt được các tính cách và động lực hành động của nhân vật.
Tolstoy và tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình" là một nguồn cảm hứng lớn cho các nhà nghiên cứu và phê bình văn học trên toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam.
Trong cuốn Lịch sử văn học Nga (Nhà xuất bản Giáo dục tái bản năm 2009), các
Năm tác giả đã mang đến cho độc giả cái nhìn sâu sắc về tác phẩm vĩ đại của Lev Tolstoy, “Chiến tranh và hòa bình” Tác phẩm này được coi là một “Iliat hiện đại”, đại diện cho một sáng tạo độc đáo trong thể loại tiểu thuyết anh hùng ca, không chỉ có ý nghĩa quan trọng đối với văn học Nga mà còn đối với văn học thế giới thế kỷ XIX, từ thời Homer cho đến ngày nay.
Trong bộ giáo trình Lịch sử văn học Nga (nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm
Trong tác phẩm của Hoàng Xuân Nhị về L.Tolstoy và A.Chekhov, tác giả dành 123 trang để phân tích "Chiến tranh và hòa bình" Ông nhận xét về nhân vật Andrei Bolkonsky là người kiên cường, tích cực và giàu sáng tạo, với giá trị nằm ở bản lĩnh, tinh thần dũng cảm và khát vọng tìm kiếm chân lý qua những thử thách Đồng thời, tác giả cũng nhấn mạnh sự tìm tòi không ngừng của Pierre Bezukhov về ý nghĩa cuộc sống, mong muốn sống hòa hợp với danh dự và thỏa mãn tâm hồn.
Cuốn chuyên luận "Thi pháp tiểu thuyết L Tônxtôi" của Nguyễn Hải Hà, xuất bản năm 2006, mở ra một cách tiếp cận mới đối với kiệt tác "Chiến tranh và hòa bình" thông qua thi pháp học Tác giả đánh giá Tolstoy là bậc thầy trong nghệ thuật miêu tả tâm lý và biện chứng tâm hồn con người Nguyễn Hải Hà nhấn mạnh rằng Tolstoy luôn nhìn nhận con người trong trạng thái động, không ngừng thay đổi và phát triển Điểm nổi bật trong tài năng của Tolstoy là khả năng theo dõi sự chuyển động của con người và khám phá những giá trị tốt đẹp bên trong họ.
Cuốn sách "L Tônxtôi - Đỉnh cao hùng vĩ của văn học Nga" của tác giả Nguyễn Văn Kha, được Nhà xuất bản Trẻ phát hành năm 2006, là một phần trong tủ sách Văn học trong nhà trường.
Nguyễn Văn Kha nhấn mạnh rằng Tolstoy tập trung vào hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống của giới trẻ ưu tú qua hai nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov Cả hai đều xuất thân từ tầng lớp quý tộc, nhưng không hài lòng với cuộc sống hiện tại và luôn băn khoăn về mục đích sống Họ đã từ bỏ cuộc sống xa hoa để đối diện với thực tại đầy thử thách Nhờ vào nghị lực phi thường và động cơ đúng đắn, họ cuối cùng đã tìm thấy ý nghĩa cuộc sống qua việc hướng về nhân dân.
Nhà Tolstoy học Nguyễn Trường Lịch đã nhận xét sâu sắc về phẩm chất của Andrei và Pierre Bezukhov trong cuốn chuyên luận "Lev Tolstoy" (1986), cho rằng nhân vật của Tolstoy thể hiện tình yêu sâu sắc và nỗi đau khi tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống Họ trải qua những khoảnh khắc đẹp đẽ và tinh tế, nhưng cũng không ít lần rơi vào những cảm xúc tiêu cực, như sự thất vọng và bế tắc Dù vậy, các nhân vật này luôn giữ được sự độc đáo và không bao giờ trở nên nhạt nhòa.
Những bài viết về Tolstoy
Hoàng Trung Thông đã ca ngợi L.Tolstoy là "nhà văn của hôm qua, hôm nay và mãi mãi mai sau", nhấn mạnh tầm ảnh hưởng của tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình" không chỉ đối với nhân dân Nga mà còn với nhiều thế hệ người Việt Nam trong cuộc đấu tranh giải phóng đất nước Sự vĩ đại của Tolstoy đã được khẳng định qua nhiều bài viết tại Việt Nam, tôn vinh tài năng của ông.
Nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày lễ Tolstoy mất, Hồ Chủ tịch đã viết một bài đăng
Vào ngày 19 tháng 11 năm 1960, Bác Hồ đã viết một bài báo, trong đó ông tự nhận mình là “người học trò nhỏ của nhà văn Nga vĩ đại” Lev Tolstoy Ông đánh giá cao tác phẩm của Tolstoy không chỉ vì nội dung sâu sắc mà còn bởi cách viết “rất giản dị, rõ ràng và dễ hiểu.”
Trên tạp chí Văn nghệ, Nguyễn Tuân, một người am hiểu sâu sắc văn học Nga, đã khẳng định rằng tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình" của Tolstoy đạt đến đỉnh cao mà chưa ai vượt qua được Ông cũng đưa ra những nhận định về hai nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov, nhấn mạnh mối tương quan giữa họ và nhà văn vĩ đại này.
Tolstoy thể hiện hai khía cạnh của con người qua hai nhân vật Andrei và Pierre Andrei đại diện cho mặt thiết thực của Tolstoy, trong khi Pierre là biểu tượng cho lý tưởng Mặc dù ở hai vị trí đối lập, cả hai nhân vật đều cùng nhau tìm kiếm chân lý của sự sống.
Trong tiểu thuyết "Chiến tranh và hòa bình," Nguyễn Hải Hà nhận định rằng Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov là những nhân vật tiêu biểu của thời đại khao khát lý tưởng Cả hai đều nhận thức rõ ràng về cuộc sống khắc nghiệt xung quanh và tính chất đối kháng của hoàn cảnh Họ không chỉ ra đi để di chuyển mà là để tìm kiếm lý tưởng sống Dù phải đối mặt với nhiều thử thách, Andrei và Pierre vẫn kiên trì hướng tới những lý tưởng cao đẹp, bởi nếu thiếu chúng, cuộc sống sẽ trở nên vô nghĩa.
Trong bài viết "Đại văn hào Nga L Tônxtôi" đăng trên tạp chí Nghiên cứu văn học số 11 năm 1960, Nguyễn Hải Hà đã đưa ra những nhận xét sâu sắc về hai nhân vật trung tâm của tiểu thuyết "Chiến tranh và hòa bình", đó là Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov.
“Đó là những thanh niên quý tộc tiến bộ đang khao khát đi tìm ý nghĩa và lí tưởng của
Trong tác phẩm của mình, Tolstoy phê phán những nhân vật như cha con Kuraghin, Anna Pavlovna Sherera, và bọn sĩ quan như Berg và Boris, những kẻ đã tách mình khỏi vận mệnh chung của dân tộc Trong khi toàn dân đang anh dũng kháng chiến, họ chỉ chăm chăm vào tiền tài, tìm kiếm vợ giàu và thăng tiến trong sự nghiệp Quá trình tìm tòi gian khổ trong cuộc đời và sáng tác đã giúp Tolstoy chỉ ra hướng đi tìm lí tưởng cho họ, đó là trở về với nhân dân.
Trong bài viết "Chủ nghĩa anh hùng trong Chiến tranh và hòa bình," Trần Vĩnh Phúc nhấn mạnh rằng việc tìm hiểu cuộc sống của nhân dân, hòa mình vào cuộc đấu tranh và tham gia vào những chiến công của họ là con đường chủ yếu hình thành nên chủ nghĩa anh hùng tự giác Điều này được nhà văn Tolstoy thể hiện qua nhiều nhân vật trung tâm trong văn học Nga và văn học toàn thế giới.
Nhà văn Nguyễn Minh Châu trong bài viết "Trang sách trước đèn" đã nhấn mạnh sức hút mạnh mẽ của tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình" và ảnh hưởng sâu sắc của các nhân vật Andrei và Pierre đối với những chiến sĩ bộ đội cụ Hồ trong thời kỳ kháng chiến Ông cho biết, nhiều đồng chí đã say mê đọc đến quên ăn quên ngủ, thậm chí thương binh cũng không thể rời mắt khỏi cuốn sách quý giá này Việc chỉ có một bản "Chiến tranh và hòa bình" đã khiến người đọc phải tháo rời từng trang để chia sẻ, với nhiều người lính trẻ quên đi vết thương, chỉ còn mải mê bàn luận về chàng Andrei yêu nước và nhân vật Bezukhov.
Hành trình tìm kiếm lẽ sống của Andrei và Pierre không chỉ phản ánh quá trình cách mạng từ tự phát đến tự giác của người Nga, mà còn đại diện cho nhiều dân tộc khác Kết luận của Nguyễn Minh Châu ở cuối bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của những trải nghiệm này trong bối cảnh rộng lớn hơn.
Ông già nhà văn Nga, được ví như tạo hóa, đã đạt được sự giao hòa bí ẩn với tâm hồn Nga, thể hiện giá trị tinh thần cao đẹp của dân tộc Nhờ đó, ông có khả năng cảm nhận sâu sắc tâm hồn của những con người bình thường từ các dân tộc khác.
Trong bài viết Thi pháp tự sự và mối quan hệ giữa lịch sử với hư cấu trong tiểu
Nguyễn Trường Lịch trong nghiên cứu của mình về Lev Tolstoy đã chỉ ra rằng hình tượng nhân vật của Tolstoy luôn gắn liền với những biến động của cuộc sống chiến tranh và hòa bình Tính cách và tâm lý của các nhân vật phát triển song song với bối cảnh lịch sử, thể hiện sự vận động không ngừng của cuộc sống Tác giả cũng ca ngợi Tolstoy vì đã khắc họa những tính cách đang chuyển biến theo một quá trình phát triển logic, phản ánh đúng bản chất của cuộc sống.
Các công trình nghiên cứu và bài viết về Tolstoy từ các nhà nghiên cứu, phê bình trong và ngoài nước cung cấp những gợi ý quý giá cho chúng tôi trong việc xử lý đề tài này.
Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu này là khám phá sâu sắc hình tượng nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov, nhằm làm nổi bật tầm quan trọng và ý nghĩa của họ trong tác phẩm.
Hành trình tìm kiếm lẽ sống của hai nhân vật trong buổi thiếu thời của những chiến sĩ tháng Chạp phản ánh sự khát khao tự do và quyết tâm đấu tranh cho lý tưởng Cuộc khởi nghĩa tháng Chạp không chỉ là một sự kiện lịch sử mà còn là biểu tượng cho tinh thần bất khuất của những người trẻ tuổi, những người đã dũng cảm đứng lên chống lại áp bức để mang lại hy vọng cho tương lai.
(1825) thức tỉnh cuộc đấu tranh chống chế độ nông nô chuyên chế đầu thế kỷ XIX.
Hai nhân vật trong tác phẩm nổi bật với những phẩm chất cao đẹp, thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc Những đặc điểm này không chỉ tạo nên sức hấp dẫn cho hình tượng mà còn chạm đến cảm xúc của nhiều thế hệ độc giả tại Nga và Việt Nam.
- Chỉ ra những điểm thành công trong nghệ thuật xây dựng nhân vật để thấy được đóng góp của L.Tolstoy trong việc xây dựng hình tượng nhân vật.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Trong khóa luận tốt nghiệp, chúng tôi tập trung nghiên cứu hình tượng nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov trong tiểu thuyết "Chiến tranh và hòa bình" của Lev Nikolayevich Tolstoy.
Chúng tôi nghiên cứu bộ tiểu thuyết "Chiến tranh và hòa bình" gồm ba tập, được dịch bởi các dịch giả Cao Xuân Hạo, Nhữ Thành, Hoàng Thiếu Sơn và Trường Xuyên.
10 ra tiếng Việt do nhà xuất bản Văn hóa thông tin ấn hành năm 2010
Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi đã sử dụng kết hợp những phương pháp nghiên cứu sau:
Phương pháp lịch sử xã hội cung cấp cái nhìn rõ ràng và chính xác về cơ sở xã hội và lịch sử trong việc xây dựng hình tượng nhân vật.
- Lí thuyết thi pháp học được vận dụng vào việc phân tích hình tượng nhân vật.
- Các thao tác phân tích, so sánh, tổng hợp được vận dụng khi triển khai vấn đề
Cấu trúc của khóa luận tốt nghiệp
Khóa luận ngoài phần Mở đầu và Kết luận, nội dung gồm 03 chương:
Chương 1: Tiền đề xã hội - lịch sử và quá trình xây dựng hình tượng nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov
Trong chương này, chúng tôi sẽ trình bày một vài nét về cuộc khởi nghĩa Tháng
Chạp và ý nghĩa của nó trong đời sống xã hội, văn học Nga những năm đầu thế kỉ XIX.
Chúng tôi sẽ tóm tắt ý đồ xây dựng hình tượng nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov, đồng thời trình bày một số thông tin về quá trình viết tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình" cũng như cách hình thành các nhân vật này.
Chương 2: Những phẩm chất tốt đẹp của hai nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov trên hành trình đi tìm lẽ sống
Trong chương này, chúng tôi sẽ trình bày cách hiểu khái niệm “hình tượng” và
“hình tượng nhân vật” Sau đó, chúng tôi sẽ trình bày những phẩm chất tốt đẹp của Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov trên hành trình đi tìm lẽ sống.
Chương 3: Một số thủ pháp nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov
Trong chương này, chúng tôi sẽ khám phá một số thủ pháp nghệ thuật mà Tolstoy sử dụng để xây dựng hình tượng của hai nhân vật Andrei Bolkonsky và những khía cạnh nổi bật trong tính cách của họ.
Pierre Bezukhov thể hiện nghệ thuật miêu tả ngoại hình tinh tế, khắc họa hành động một cách sinh động, và miêu tả thiên nhiên đầy cảm xúc Ngoài ra, nhân vật còn sử dụng thủ pháp độc thoại nội tâm để thể hiện suy nghĩ sâu sắc, cùng với nghệ thuật tổ chức đối thoại hấp dẫn, tạo nên sự kết nối mạnh mẽ với độc giả.
Cuộc khởi nghĩa Tháng Chạp và ý nghĩa của nó trong đời sống xã hội, văn học
Cuộc khởi nghĩa Tháng Chạp là sự kiện chính trị xã hội quan trọng nhất thế kỷ XIX, có ý nghĩa sâu sắc và ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội Nga Những người tham gia khởi nghĩa, được gọi là những người Tháng Chạp, đã góp phần làm nên một chương lịch sử sôi động của dân tộc Nga.
Tháng Chạp đã ảnh hưởng sâu sắc đến Tolstoy, tạo nguồn cảm hứng cho ông trong việc phát triển các nhân vật trung tâm của tác phẩm Chiến tranh và hòa bình Khóa luận sẽ dành một phần để phân tích sự kiện này, từ đó làm rõ bối cảnh xã hội và lịch sử, góp phần vào việc hiểu sâu hơn về hình tượng hai nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov trong tác phẩm.
1.1.1 Nguyên nhân xảy ra cuộc khởi nghĩa Tháng Chạp
Cuộc khởi nghĩa Tháng Chạp được phôi thai từ cuộc chiến tranh vệ quốc chống
Vào năm 1812, 600.000 quân xâm lược Pháp đã xâm chiếm Nga, đánh thức nỗi nhục mất nước và lòng căm thù giặc trong mỗi người dân Tinh thần cách mạng và ý thức dân tộc tiềm tàng đã trỗi dậy, tạo nên sức mạnh vô địch giúp Nga đánh bại quân đội Napoléon Sau chiến thắng vinh quang, nhân dân Nga tự hào nhận ra rằng họ chính là những anh hùng đã viết nên những trang sử vàng cho dân tộc.
Sau khi hòa bình được lập lại, những người lính hân hoan trở về với cuộc sống trước chiến tranh Tuy nhiên, những người đã góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại vẫn phải chịu đựng cuộc sống nô lệ, bị bóc lột một cách tàn bạo Chế độ nông nô chuyên chế, lạc hậu và lỗi thời vẫn tiếp tục áp bức họ.
Sự cố gắng duy trì và củng cố của chính quyền đã đẩy nước Nga vào khủng hoảng, cản trở quá trình tư bản hóa và dẫn đến năng suất lao động thấp kém nhất châu Âu Kinh tế sa sút khiến mức sống của nhân dân không những không cải thiện mà còn giảm sút nghiêm trọng, gây ra nỗi khổ đau Sau chiến tranh, đời sống người dân Nga chìm trong bầu không khí ngột ngạt của chính quyền phản động với các chính sách cai trị khắc nghiệt Bất bình trước sự bóp nghẹt tự do và áp bức, người dân đã đứng lên đấu tranh đòi quyền tự do và bình đẳng, với thống kê cho thấy có tới 280 cuộc nổi dậy lớn nhỏ diễn ra khắp nơi trên đất nước.
Cao trào yêu nước năm 1812 đã thúc đẩy một số quý tộc tiến bộ, những người có lý tưởng và trách nhiệm, khao khát mang lại bình đẳng và hạnh phúc tự do cho nhân dân Họ nhận thức rằng những khát vọng cao cả này chỉ có thể đạt được khi chế độ nông nô bị xóa bỏ Vì vậy, họ đã liên kết thành lập các tổ chức cách mạng bí mật nhằm chuẩn bị cho một cuộc đảo chính quân sự nhằm bãi bỏ chế độ nông nô chuyên chế trong tương lai.
1.1.2 Diễn biến và kết quả của cuộc khởi nghĩa Tháng Chạp
Tháng 11 năm 1825, chính quyền quân chủ chuyên chế Nga trở nên hỗn loạn khi
Sau khi Sa hoàng Aleksandr Đệ nhất qua đời, các lãnh đạo của các tổ chức cách mạng bí mật đã nhanh chóng lên kế hoạch cho một cuộc đảo chính quân sự Sau nhiều cuộc thảo luận, họ thống nhất sẽ tiến hành khởi nghĩa vào ngày 14 tháng Chạp năm 1825, trùng với ngày lễ đăng quang của Nikolai I, khi chính phủ ít đề phòng nhất.
Vào sáng ngày 14 tháng Chạp năm 1825, hơn 3000 lính hải lục đội ngũ chỉnh tề, vũ trang đầy đủ đã hùng dũng tiến vào quảng trường Senate tại Saint - Petersburg Tại đây, họ dàn quân thành thế trận chiến đấu hình vuông và đồng thanh hô to khẩu hiệu.
“Từ chối tuyên thệ! Phản đối tuyên thệ! Yêu cầu hiến pháp! Yêu cầu dân chủ!” là những tiếng hô đầy căm phẫn của nghĩa binh vang vọng khắp nơi, khiến Nikolai I hoang mang và sợ hãi Ông lập tức ra lệnh cho đội kỵ binh tinh nhuệ của Nga hoàng giải tán nghĩa binh Tuy nhiên, mặc cho nhiều đợt tấn công từ kỵ binh, nghĩa binh đã kiên cường chống trả và đẩy lùi nhiều cuộc xung phong, gây ra thương vong cho quân đội Sa hoàng.
Trước tình hình khẩn cấp, Sa hoàng Nikolai I quyết định áp dụng chiến thuật dụ hàng, khi tổng giám mục Petersburg lên tiếng thuyết giáo trước nghĩa binh, gọi hành động của họ là phản loạn và đe dọa xử phạt Tuy nhiên, thái độ hách dịch và lời lẽ trơ trẽn của ông chỉ khiến nghĩa binh thêm phẫn nộ Một nghĩa binh đã lao tới tấn công ông, khiến ông phải bỏ chạy trong đau đớn Những người khởi nghĩa hân hoan hô vang khẩu hiệu “Dân chủ muôn năm”.
Quần chúng nhân dân ở Petersburg, đặc biệt là nông nô và người lao động nghèo, đã bị thu hút bởi mục đích chân chính của cuộc khởi nghĩa nhằm giải phóng nông nô và thực hiện dân chủ Sự đồng tình và ủng hộ mạnh mẽ của họ đã khiến đông đảo người dân đổ về quảng trường Senate, làm tăng số lượng người tham gia khởi nghĩa một cách nhanh chóng.
Cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thất bại do những người lãnh đạo thiếu kiên quyết, khiến binh sĩ do dự không dám hành động mạnh mẽ Nikolai I đã kịp thời điều quân lính trung thành bao vây quảng trường, thay đổi cục diện Để dập tắt phong trào, ông ra lệnh sử dụng đạn ghém bắn vào các đơn vị nổi dậy, dẫn đến một cuộc thảm sát tại quảng trường Senate Những người sống sót bị thương nặng và buộc phải rút lui Để ngăn chặn các cuộc nổi dậy tiếp theo, Nikolai I cho quân lùng bắt nghĩa binh, dẫn đến việc nhiều lãnh đạo khởi nghĩa bị bắt Kết quả là năm nhà lãnh đạo bị kết án tử hình và xử án tại pháo đài Petropavlovsky, trong khi hơn 100 người khác bị đày tới Siberia hoặc tham gia chiến tranh chống lại các dân tộc vùng Kavkaz.
1.1.3 Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Tháng Chạp
Cuộc khởi nghĩa ngày 14 tháng Chạp năm 1825 được coi là phong trào cách mạng đầu tiên chống lại chế độ chuyên chế của Nga hoàng, mặc dù thất bại nhưng có ý nghĩa lớn lao đối với lịch sử xã hội và văn học Nga thế kỷ XIX Những người tham gia khởi nghĩa, được gọi là Những người Tháng Chạp, đã ghi dấu ấn trong lịch sử dân tộc với tinh thần kiên trung và sẵn sàng hy sinh vì chính nghĩa, góp phần “thức tỉnh nhân dân” (Lenin) Sự nghiệp đấu tranh của họ đã khuyến khích cao trào khởi nghĩa của quần chúng, dẫn đến hàng loạt cuộc khởi nghĩa nông dân trên khắp nước Nga bất chấp sự đàn áp khốc liệt từ Nikolai Đệ nhất.
Bên cạnh góp sức vào việc “thức tỉnh nhân dân” [2; 13] (Lenin), những người
Tháng Chạp đã "đánh thức cả một thế hệ" tri thức, những người đang nỗ lực tìm ra hướng đi giúp nước Nga thoát khỏi "Thế kỷ tàn bạo" dưới sự thống trị của Nikolai I, được xem là một trong "những thời kỳ đen tối nhất trong lịch sử nước Nga."
Những người trí thức thế hệ sau nhận thức rằng nguyên nhân dẫn đến thất bại của cuộc khởi nghĩa là do sự hạn chế trong tư tưởng của những người Tháng Chạp, khi họ chưa nhận ra sức mạnh tiềm tàng của nhân dân và đã "xa rời nhân dân quá đổi" Để rút ra bài học từ sự cách biệt giữa giới quý tộc và nhân dân, những trí thức này đã nỗ lực thu hẹp khoảng cách bằng cách trở về nông thôn, tiếp xúc và sống gần gũi với nhân dân Qua việc hòa mình vào cuộc sống của nhân dân, họ thấu hiểu nỗi khổ và nguyện vọng của họ, từ đó tự đặt cho mình sứ mệnh giải phóng nhân dân khỏi ách thống trị Những trí thức này nhận ra rằng để cách mạng thành công, họ cần dựa vào nhân dân và vì vậy đã tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân khởi nghĩa đấu tranh vũ trang chống lại chính quyền.
Cách hiểu khái niệm “hình tượng”, “hình tượng nhân vật”
Người nghệ sĩ sáng tạo tác phẩm để nhận thức và diễn giải đời sống, thể hiện tư tưởng và cảm xúc, giúp con người trải nghiệm ý nghĩa cuộc sống và hiểu biết các mối quan hệ của bản thân với thế giới Khác với nhà khoa học, nghệ sĩ truyền tải tư tưởng và tình cảm thông qua hình tượng chứ không phải khái niệm hay công thức.
Hình tượng nghệ thuật là sự tái hiện các đối tượng trong đời sống qua trí tưởng tượng sáng tạo của nghệ sĩ, tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo Đặc điểm quan trọng của hình tượng nghệ thuật là giá trị trực quan độc lập, cho phép người xem thưởng ngoạn và cảm nhận qua các chất liệu cụ thể như đồ vật, phong cảnh thiên nhiên hoặc sự kiện xã hội Mặc dù hình tượng có thể tồn tại qua vật chất, nhưng giá trị cốt lõi của nó lại nằm ở phương diện tinh thần.
Mỗi loại hình nghệ thuật đều sử dụng chất liệu riêng để tạo nên hình tượng độc đáo; trong hội họa, chất liệu là đường nét và màu sắc, âm nhạc sử dụng giai điệu và âm thanh, trong khi văn học lại dựa vào ngôn từ.
Hình tượng văn học, được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật, là bức tranh sinh động phản ánh thế giới khách quan qua trí tưởng tượng và sự sáng tạo của nghệ sĩ Theo Hữu Đạt, hình tượng này là kết quả của sự kết hợp giữa ngôn ngữ và óc sáng tạo, trong khi Lưu Hiệp nhấn mạnh rằng nó là hình ảnh được nghệ sĩ quan sát và biểu hiện qua những cảm nhận tinh tế của bản thân.
Vì phản ánh hiện thực khách quan muôn hình vạn trạng nên hình tượng văn học cũng vô cùng đa dạng: hình tượng thiên nhiên, sự vật, con người
Hình tượng nhân vật trong tác phẩm văn học là hình ảnh cụ thể mà nhà văn khéo léo miêu tả, đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện tư tưởng, tình cảm và quan niệm của tác giả Đây chính là linh hồn của tác phẩm, là sản phẩm sáng tạo tỉ mỉ, giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về đời sống xã hội thông qua suy nghĩ, lời nói và hành động của nhân vật.
Tính cách điển hình và hoàn cảnh điển hình là hai đặc điểm cơ bản của hình tượng điển hình, mang lại tính chân thực cao và phản ánh tài năng sáng tạo của nhà văn Trong tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình", nhân vật Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov đại diện cho tầng lớp thanh niên tiến bộ ở Nga vào đầu thế kỉ XIX.
Phẩm chất có thể hiểu nôm na là những tính chất và đặc điểm vốn có của sự vật.
Phẩm chất của con người được thể hiện qua các đặc điểm tâm lý như tính cách, ý chí, hứng thú, tính khí và phong cách Trong tác phẩm "Chiến tranh và hòa bình," những nhân vật trung tâm như Andrei Bolkonsky và Pierre Bezukhov đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp của dân tộc Nga và thanh niên tiến bộ vào đầu thế kỷ XIX Hành trình tìm kiếm lẽ sống đầy gian nan của họ sẽ làm nổi bật những phẩm chất này.
Những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật Andrei Bolkonsky trên hành trình đi tìm lẽ sống
2.2.1 Thông minh, trung thực, không chịu tha hóa
Andrei Bolkonsky là một chàng trai quý tộc, sinh ra trong gia đình có truyền thống yêu nước, con trai của một vị đại tướng từng làm tổng tư lệnh quân đội Nga Bạn thân Pierre nhận xét Andrei là người mẫu mực, hoàn hảo với nghị lực vượt trội Tài năng của Andrei gây ấn tượng mạnh với Pierre, nhờ vào khả năng giao tiếp bình tĩnh, trí nhớ phi thường, kiến thức uyên bác và năng lực làm việc cũng như học hỏi xuất sắc.
Andrei Bolkonsky bước vào phòng khách của Anna Pavlovna với sự chán ngán và khó chịu trước những lời nói, hành động và cử chỉ của các tân khách, vì chúng đều giống nhau đến mức như được sao chép từ một kịch bản Mỗi người trong số họ đều thực hiện những hành động này theo một cách thức đã được quy định, không thể khác đi Công tước Vassili, với thói quen như “một chiếc đồng hồ đã lên dây sẵn”, phát biểu những điều mà chính ông cũng không mong người khác tin là thật.
Pavlovna giống như một bà chủ xưởng dệt, luôn đi lại trong phòng để duy trì không khí giao tiếp Andrei, với sự nhạy bén của mình, cảm thấy chán ngán với cuộc sống tẻ nhạt của giới thượng lưu, nơi mà anh đã lớn lên Sự chán nản này đã khơi dậy ý định thoát khỏi ngôi nhà quý tộc, mặc dù cuộc sống trong nhung lụa và vinh hoa phú quý là điều có thể Anh nhận ra rằng niềm vui của giai cấp mình được xây dựng trên sự đau khổ của quần chúng lao động, và vì thế, cuộc sống nhàn hạ ấy trở nên tội lỗi trong mắt anh, khiến anh khao khát rời xa nó.
Phẩm chất cao đẹp của Andrei thể hiện qua sự thông minh, trung thực và khả năng kháng cự trước tha hóa Trong khi hôn nhân thường mang lại hạnh phúc cho nhiều người, Andrei lại cảm thấy cuộc sống với Liza thật nhạt nhẽo và buồn tẻ Anh không tìm thấy sự thú vị nào, và ngay cả người vợ xinh đẹp của mình cũng khiến anh chán ngán Andrei đối xử với Liza một cách khách khí, như với một người lạ, phần nào do sự kiểu cách của cô, khi nàng sử dụng tiếng Pháp trong không gian gia đình và vẫn giữ giọng điệu bông đùa Sự bất đồng quan điểm giữa họ khiến cả hai không hạnh phúc; Liza cần không khí thượng lưu trong khi Andrei cảm thấy ngột ngạt Điều này dẫn đến quyết định tham gia trận chiến tranh biên giới năm 1805 của Andrei, khi anh nhận thức rõ về cuộc sống rỗng tuếch và những vòng lẩn quẩn mà anh không thể thoát ra.
Andrei là một người thông minh, trung thực và có lý tưởng sống Chàng không chấp nhận cuộc sống tĩnh lặng và hưởng thụ của xã hội thượng lưu, mà luôn khao khát vươn tới những chân trời mới, tránh xa cuộc sống gia đình chật hẹp và bó buộc.
2.2.2 Sự dấn thân với nghị lực sống phi thường và tình yêu thương mãnh liệt đối với con người
Chán nản với cuộc sống thượng lưu, Andrei khao khát tạo dựng những chiến công vĩ đại và mong muốn trở thành một nhân vật lịch sử như Napoléon với chiến thắng Toulon nổi tiếng Đây chính là bước khởi đầu trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống của Andrei.
Andrei tôn sùng Napoléon như biểu tượng của lòng nhân đạo và lý tưởng anh hùng, nhưng lại cảm thấy bị ràng buộc bởi gia đình, khiến anh trở thành "một thằng tù bị xích, mất hết tự do." Anh coi gia đình là nơi chôn vùi những ước mơ và hoài bão của mình, dẫn đến cảm giác cuộc đời trở nên vô vị và không có ý nghĩa Trong cuộc trò chuyện với Pierre, Andrei bộc lộ nỗi niềm sâu kín của mình, khuyên bạn không nên kết hôn, vì anh sẵn sàng chấp nhận mọi khó khăn nếu được sống tự do như một người chưa vợ.
Cuộc sống thượng lưu khiến Andrei cảm thấy bế tắc, và anh tìm kiếm động lực sống từ vinh quang trên chiến trường Anh hăng hái tham gia cuộc chiến tranh biên giới năm 1805, khao khát lập công lớn Khi giao chiến sắp diễn ra, Andrei háo hức chờ đợi giấc mơ Toulon trở thành hiện thực, mặc kệ những lời nhắc nhở về cái chết và đau thương Đứng trước chiến trường Austerlitz, anh cảm thấy phấn khích nhưng cũng bình tĩnh, tin rằng cơ hội lập công đang ở ngay trước mắt Andrei tưởng tượng mình sẽ giương cao lá cờ và quét sạch kẻ thù Tuy nhiên, ánh sáng vinh quang mà anh chờ đợi nhanh chóng vụt tắt khi bị thương và ngã quỵ, chỉ còn lại bầu trời cao và những đám mây xám lững lờ trôi qua trước mắt.
Andrei đối chiếu khung cảnh hỗn loạn của cuộc chiến với bầu trời yên tĩnh, cao vời vợi Sự tương phản này khiến chàng cảm thấy sung sướng vì cuối cùng đã tìm thấy bầu trời chân lý mà mình luôn kiếm tìm Trong khoảnh khắc đó, Andrei chợt nhận ra
Ngoài bầu trời vô tận, mọi thứ trở nên vô nghĩa và lừa dối Chàng nhận ra sự nhộn nhạo giả tạo của thế gian trái ngược hoàn toàn với sự tĩnh lặng tự nhiên của chân lý vĩnh hằng Trong mắt Andrei, thần tượng Napoléon đã sụp đổ, và hình ảnh của Napoléon trở nên nhỏ bé và vô nghĩa.
516], giọng nói của Napoléon dường như chỉ là “tiếng vo ve của một con ruồi” [31;
Nhìn thẳng vào Napoléon, Andrei nhận ra sự hư vô của danh vọng mà mình từng theo đuổi Chàng chợt nhận thức rằng từ trước đến nay, mình hoàn toàn “không biết gì cả” về cuộc sống.
Bầu trời Austerlitz không chỉ là một khung cảnh, mà còn là biểu tượng cho sự trưởng thành trong nhận thức của Andrei Sau khi bị thương trên chiến trường, Andrei đã nhìn nhận lại bản thân mình, từ một người khao khát danh vọng trở thành một người thất vọng Giờ đây, bầu trời lý tưởng của anh không còn là những chiến công vĩ đại, mà là một cuộc sống bình yên, không lo âu, tràn đầy hạnh phúc giản dị Đối với Andrei, bầu trời lý tưởng chính là bầu trời hòa bình, không có chiến tranh.
Sau khi thất vọng với công danh tại chiến trường Austerlitz, Andrei trở về nhà với hy vọng tìm lại hạnh phúc giản dị mà trước đây anh không trân trọng Tuy nhiên, niềm vui đoàn tụ chưa kéo dài thì nỗi đau đã ập đến Thời khắc một đứa trẻ chào đời cũng là lúc người vợ ra đi Chúa trời ban cho Andrei một đứa con nhưng cũng cướp đi người vợ yêu quý, khiến ước mơ về một gia đình trọn vẹn tan vỡ Nhìn thấy sự trách móc trên gương mặt người vợ, Andrei cảm thấy hối hận sâu sắc vì đã không trân trọng tình yêu và sự hy sinh của cô.
Andrei cảm thấy một nỗi đau sâu sắc và lỗi lầm không thể nào chuộc lại sau cái chết của Liza, điều này khiến chàng chìm trong chán nản và tuyệt vọng, mất hết niềm tin vào cuộc sống Để bảo vệ bản thân, Andrei đã xây dựng một bức tường ngăn cách mình với thế giới bên ngoài, quyết định trở về trại ấp ở vùng quê nghèo với hy vọng tìm thấy bình yên, tuy nhiên, hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống của chàng tạm thời bị gián đoạn.
Andrei, mặc dù lẩn trốn khỏi cuộc sống, vẫn thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến lợi ích của nhân dân Những chính sách mà anh áp dụng tại trại ấp của mình cho thấy anh không chỉ có trí tuệ sắc bén mà còn trái tim đầy nhiệt huyết, luôn lo lắng cho quyền lợi của nông dân Chẳng hạn, Andrei đã chuyển ba trăm nông nô thành nông dân tự do, một trong những ví dụ đầu tiên ở Nga, trong khi ở các điền trang khác, lực dịch được thay thế bằng địa tô Tại Bogutsarovo, Andrei còn chi tiền thuê một bà đỡ để chăm sóc sản phụ và trả lương cho một linh mục dạy con cái nông dân biết đọc, biết viết.
Những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật Pierre Bezukhov trên hành trình đi tìm lẽ sống
2.3.1 Không bằng lòng với đời sống thượng lưu, trăn trở tìm mục đích cuộc sống
Pierre là con rơi của bá tước Bezukhov - “một đại thần nổi tiếng thời hoàng hậu
Ekaterina hiện đang bị bệnh nặng tại Moskva Chàng vừa trở về từ Pháp sau thời gian du học và chưa đảm nhận bất kỳ chức vụ nào Buổi tiệc tại nhà Anna Pavlovna là sự kiện xã giao đầu tiên của chàng trong giới thượng lưu.
Ngay từ đầu buổi lễ tiếp tân, Pierre đã thể hiện sự khác biệt rõ rệt so với các tân khách khác, khi mà mọi người đều miễn cưỡng thực hiện những nghi lễ xã giao mà không ai thực sự quan tâm Trong khi giới thượng lưu đeo mặt nạ ngụy trang, che giấu suy nghĩ và cảm xúc thật của mình, Pierre lại thẳng thắn bày tỏ quan điểm cá nhân mà không ngại ngần Khi gặp bà dì của Anna Pavlovna, chàng không chờ đợi những lời xã giao mà lập tức rời đi Đặc biệt, trong cuộc thảo luận về cuộc chiến tranh biên giới sắp tới, Pierre đã mạnh dạn thể hiện sự tôn trọng đối với Napoleón Bonaparte, cho thấy chàng không chỉ là người không tuân theo quy tắc xã giao mà còn có chính kiến rõ ràng.
Kẻ thù số một của quân đội Nga, Napoléon, được Pierre coi là người có “tâm hồn cao cả” và là người duy nhất “hiểu được cách mạng, thắng cách mạng.” Điều đặc biệt ở Pierre là anh dám công khai bênh vực Napoléon trong khi hầu hết mọi người chỉ trích ông Pierre tin rằng Napoléon vĩ đại vì đã “vượt lên cao hơn cách mạng, đã trấn áp những phần quá khích của nó và giữ lại những cái tốt lành của nó.”
Pierre sùng bái Napoléon đến mức chàng coi cuộc chiến tranh biên giới là vô nghĩa, không phải vì đau thương hay chết chóc, mà vì kẻ thù chàng phải đối mặt chính là Napoléon vĩ đại.
Napoleon cho rằng nếu cuộc chiến này thực sự vì tự do, ông đã sẵn sàng gia nhập quân đội ngay từ đầu Tuy nhiên, việc ông giúp nước Anh và nước Áo chống lại một nhân vật vĩ đại như vậy là điều không tốt Trong khi đó, chỉ có Andrei nhận ra những phẩm chất tốt đẹp của Pierre, khi anh nói rằng: “Tôi quý cậu, nhất là vì trong giới thượng lưu của ta, cậu là người duy nhất còn sống.”
Pierre dũng cảm bày tỏ những suy nghĩ của mình và kiên định bảo vệ quan điểm, dù thường không nhận được sự đồng tình Hành động và lời nói của Pierre tại phòng khách của Anna Pavlovna thể hiện rõ tính cách dám nghĩ dám làm, một phẩm chất tốt đẹp của chàng.
Sau buổi lễ tiếp tân, Pierre đã đến thăm nhà Andrei, nơi cậu bạn thân khuyên nhủ Pierre tránh xa nhà Kouraguina xấu xa Tuy nhiên, với tính cách còn non nớt, Pierre không lắng nghe và tiếp tục kết giao với Anatol và Dolokhov, những nhân vật nổi tiếng trong giới du đãng ở Peterburg Hệ quả là, Pierre dần trở nên xấu tính do ảnh hưởng từ bạn bè xấu Sau một buổi tiệc thâu đêm, cả ba đã thực hiện một trò đùa điên rồ bằng cách trói một ông quận trưởng cảnh binh lên lưng một con gấu và thả xuống sông Moika Hành động này đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng: Dolokhov bị giáng chức, Pierre bị trục xuất về Moskva, và Anatol bị đuổi khỏi Peterburg.
Mặc dù ở Moskva, ai cũng biết đến câu chuyện không hay ho của Pierre, nhưng chàng vẫn phải ở lại nhà cha mình vì không có nơi nào khác Trong gia đình, Pierre không được ai coi trọng, chàng bị đối xử như “người chết hiện về” hay “người mắc bệnh ôn dịch” Tuy nhiên, Pierre không quá bận tâm, vì chàng hiểu rằng mọi người đối xử với mình như vậy chỉ vì chàng là “đứa con hoang”, không có tên họ và tài sản.
Pierre tham gia lễ thánh tại nhà bá tước Rostov để tìm kiếm sự tiêu khiển và quên đi nỗi buồn của mình Trong khi đang mải ăn uống, chàng nhận được tin cha mình đang nguy kịch và phải về nhà ngay lập tức Là con hoang, Pierre không cảm nhận được tình cha con thiêng liêng, và trên đường về, chàng thậm chí còn ngủ gật trong xe mà không lo lắng Khi về đến nhà, chàng thấy mọi người thì thầm và nhìn mình với vẻ sợ hãi, điều này khiến chàng cảm thấy bối rối Lần đầu tiên, Pierre nhận ra sự kính trọng từ những người xung quanh mà trước đây chưa từng thấy Sự thay đổi đột ngột này báo hiệu một biến chuyển lớn, làm Pierre cảm thấy không biết phải làm gì và nhận ra rằng để tránh những hành động ngớ ngẩn, chàng cần phải tuân theo ý muốn của những người xung quanh.
Sau khi cha của Pierre qua đời, ông để lại cho con trai một khối tài sản khổng lồ, như một cách chuộc lỗi cho việc không nuôi nấng và yêu thương Pierre Từ một đứa con hoang, Pierre trở thành bá tước giàu có, và cuộc sống của anh thay đổi hoàn toàn Trước đây cô độc và vô tư, giờ đây Pierre cảm thấy mình được săn đón và bận rộn, chỉ có thể tìm thấy thời gian cho bản thân khi lên giường đi ngủ Mọi người xung quanh, từ đủ tầng lớp, đều đối xử với Pierre bằng sự hòa nhã và dịu dàng, tin tưởng rằng anh sở hữu những đức tính cao quý.
Sống trong xã hội thượng lưu dối trá, Pierre dần bị cuốn vào những lời nịnh hót và ca tụng từ những kẻ mưu lợi, khiến chàng tin rằng mình có lòng tốt hiếm có và trí tuệ phi thường Những lời khen ngợi được lặp đi lặp lại đã làm Pierre tự phụ, cho rằng mình là trung tâm của mọi sự chuyển động quan trọng, và nếu ai không quý mến mình thì đó là điều vô lý.
Con đường danh vọng của Pierre đầy cạm bẫy, mà anh không hề hay biết Công tước Vassili đã biến Pierre thành mục tiêu béo bở, tìm cách dụ dỗ anh để trục lợi cá nhân thông qua con gái mình Đầu tiên, Vassili chiếm được lòng tin của Pierre bằng cách tặng cho anh một chức vụ cao cấp Dần dần, hắn tiếp cận Pierre, và anh nhanh chóng bị cuốn hút bởi vẻ đẹp mê hồn của Hélèna.
Trong cuộc trò chuyện giữa hai người bạn, Andrei đã khuyên Pierre tránh xa thế giới Kouraguina đồi trụy, nhưng Pierre không nghe và tiếp tục giao du với Anatole, dẫn đến việc bị đuổi khỏi Peterburg và phải trở về Moskva trong nhục nhã Andrei cũng cảnh báo Pierre không nên kết hôn trước khi thật sự hiểu rõ người phụ nữ mình chọn, nếu không sẽ mắc phải sai lầm đau đớn Tuy nhiên, Pierre đã phớt lờ lời khuyên và tiến tới hôn nhân với Hélèna Dù có nhiều đồn thổi không hay về cô, Pierre vẫn bị cuốn hút bởi vẻ đẹp của Hélèna và tin rằng cô chính là người vợ dành cho mình, bất chấp những nghi ngờ về cuộc hôn nhân này Cuối cùng, Pierre và Hélèna đã trở thành vợ chồng.
Thời gian trôi qua, Pierre nhận ra mình đang chìm trong cuộc sống thượng lưu trống rỗng và giả dối Việc kết hôn vội vàng với Hélèna, một người vợ xa đọa, đã dẫn đến khủng hoảng tinh thần và tình cảm Quyết tâm rời xa Hélèna, Pierre sẵn sàng ủy quyền một phần lớn tài sản cho vợ và lên đường đến Peterburg để tìm kiếm lối thoát Trên hành trình, tại trạm Torjok, tâm trí chàng đầy rẫy những câu hỏi về cuộc sống, như chiếc đinh ốc trật khớp không thể tháo ra hay vặn vào.
Pierre nhận ra rằng tiền không có giá trị thực sự, vì nó không mang lại hạnh phúc hay sự bình yên cho tâm hồn Quan sát bà bán hàng tại trạm ngựa, chàng cảm thấy cuộc sống xung quanh mình đầy hỗn loạn, vô nghĩa và đáng ghét.
[31; 603] Nhưng ngay trong sự chán ghét đối với mọi vật chung quanh, chàng vẫn thấy
