Lịch sử vấn đề
Đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu về câu cầu khiến:
Theo quan điểm truyền thống, nghiên cứu câu cầu khiến cần tách rời khỏi bối cảnh giao tiếp Một trong những tác giả tiêu biểu cho quan điểm này là Đỗ Ảnh, trong tác phẩm "Thử vận dụng quan điểm cấu trúc chức năng để nhận diện, miêu tả câu cầu khiến tiếng Việt" xuất bản năm 1990.
Diệp Quang Ban trong “Ngữ pháp tiếng Việt” tập 2, Nxb Giáo dục, Hà Nội;
Hồ Lê trong “Cú pháp tiếng Việt”,quyển 2, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội,
1992; Đỗ Thị Kim Liên trong “Ngữ pháp tiếng Việt”, Nxb Giáo dục, Hà Nội,
1999; Hoàng Trọng Phiến trong “Ngữ pháp tiếng Việt”, Nxb Đại học và
Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội
Theo quan điểm hiện đại, nghiên cứu câu cầu khiến cần xem xét trong mối quan hệ với hoàn cảnh sử dụng Một số tác giả tiêu biểu như Cao Xuân Hạo đã đề cập đến vấn đề này trong tác phẩm "Tiếng Việt - Sơ thảo ngữ pháp chức năng", quyển I, xuất bản năm 1991 bởi Nxb Khoa học Xã hội tại Hà Nội.
Nguyễn Thị Hoàng Chi trong luận văn Thạc sĩ Ngữ văn tại Đại học đã thực hiện khảo sát hoạt động của các hư từ biểu thị tình thái cầu khiến trong câu tiếng Việt Nghiên cứu này nhằm phân tích và làm rõ vai trò của các hư từ trong việc thể hiện ý chí và mong muốn của người nói trong ngữ cảnh giao tiếp.
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 1998; Nguyễn Văn Độ trong “Những yếu tố làm biến đổi lực ngôn trung của lời thỉnh cầu trong tiếng Anh và tiếng Việt”,
1999; Nguyễn Văn Độ trong “Các phương tiện ngôn ngữ biểu hiện hành động thỉnh cầu trong tiếng Anh và tiếng Việt”, luận án Tiến sĩ Ngữ văn, Đại học
Hà Nội, 1999; Vũ Thị Thanh Hương đã nghiên cứu về "Gián tiếp và lịch sự trong lời cầu khiến tiếng Việt" đăng trên Tạp chí ngôn ngữ I (1999) Bà cũng đề cập đến "Chiến lược lịch sự thay đổi mức lợi thiệt trong lời cầu khiến tiếng Việt" trong Tạp chí ngôn ngữ 10 (1999) và phân tích "Lịch sự trong tiếng Việt: chiến lược hay chuẩn mực".
Báo cáo tham dự hội nghị ngôn ngữ học quốc tế lần thứ V, thành phố Hồ Chí
Minh (2000); Chu Thị Thuỷ An trong “Câu cầu khiến tiếng Việt” - Luận án
Tiến sĩ ngữ văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.v.v…
Các tác giả nghiên cứu theo quan điểm truyền thống cho rằng câu cầu khiến là một tiểu loại trong hệ thống câu chia theo định hướng phát ngôn, bên cạnh câu kể, câu hỏi và câu cảm thán Họ thống nhất rằng việc phân loại câu dựa vào mục đích phát ngôn không chỉ dựa trên tiêu chí nội dung mà còn xem xét các dấu hiệu hình thức.
Các tác giả đã tiến hành định nghĩa, phân loại câu về mặt nội dung, miêu tả, phân loại các phương tiện biểu hiện
Tác giả cao Xuân Hạo nghiên cứu theo quan điểm ngữ pháp chức năng
Theo quan điểm hiện đại, tiêu chí phân loại câu trong ngôn ngữ bao gồm câu kể, câu cầu khiến và câu hỏi nên dựa vào hành động ngôn trung Việc xác định mục đích phát ngôn không phản ánh đúng thực tế sử dụng ngôn ngữ, vì nhiều câu có hình thức khác nhau lại được sử dụng với mục đích khác nhau Ông cũng nhấn mạnh rằng dựa vào hình thức cú pháp, câu có thể được chia thành hai loại lớn: câu trần thuật và câu nghi vấn, trong đó câu cầu khiến được xem là một tiểu loại của câu trần thuật với giá trị tình thái Quan điểm này, cùng với một số tác giả khác, đã mở ra cái nhìn mới về câu cầu khiến trong tiếng Việt, nhấn mạnh vai trò của nó trong hoạt động giao tiếp.
Luận văn này tiếp nối và kế thừa những kết quả từ các nghiên cứu trước, nhằm bổ sung thêm những dữ liệu từ các hội thoại cụ thể Mục tiêu là làm sâu sắc thêm hiểu biết về hành vi cầu khiến, từ đó tạo nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực này.
Phương pháp nghiên cứu và tư liệu nghiên cứu
- Ph ươ ng pháp nghiên c ứ u
Quan sát, tập hợp, phân loại ngữ liệu
Phân tích, đối chiếu, thống kê ngữ liệu
Hệ thống tư liệu được thu thập từ
Các sách, báo, tạp chí nói về ngữ dụng học
Các đoạn thoại trong tiểu thuyết truyện ngắn hiện đại Việt nam
“Búp Bê Bắc Kinh”, bản dịch tiếng Việt
“Búp Bê Bắc Kinh”, bản gốc tiếng Hán
Các quan sát cá nhân về hành vi cầu khiến
Trên mạng Internet (tiếng Việt và tiếng Trung)
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đề tài nghiên cứu không nhằm mục đích đưa ra lý thuyết mới mà chấp nhận các quan điểm của các nhà dụng học như là nền tảng lý thuyết để phân tích hành vi cầu khiến Bài viết so sánh tác phẩm tiểu thuyết nửa tự truyện tiếng Trung, được coi là một bước đột phá trong văn học Trung Quốc hiện đại Kết quả nghiên cứu sẽ giúp hiểu rõ hơn về đặc trưng văn hóa và tư duy giao tiếp ngôn ngữ của hai cộng đồng người Việt Nam và Trung Quốc, đồng thời cung cấp tư liệu tham khảo cho các nghiên cứu khác.
Bài viết cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi cầu khiến trong tiếng Việt, đồng thời chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt so với tiếng Hán Những hiểu biết này sẽ hỗ trợ quá trình giao tiếp hàng ngày và giúp xây dựng các chiến lược dạy và học tiếng hiệu quả, tiết kiệm hơn.
Bố cục của Luận văn
Những yếu tố quan trọng trong giao tiếp
Chương hai: Đặc Điểm Hành Vi Cầu Khiến Tiếng Việt
Các phương tiện biểu hiện tình thái cầu khiến trong tương tác hội thoại.37
Lễ phép và lịch sự trong giao tiếp cầu khiến
Chương ba: Hành Vi Cầu Khiến Đối Chiếu Tiếng Việt Với Tiếng Hán Hiện Đại (Qua Tác Phẩm “Búp Bê Bắc Kinh”)
Hệ thống chiến lược cầu khiến trong tác phẩm “Búp Bê Bắc Kinh”
3.3 Một vài đối chiếu về phương diện tình thái của hành vi cầu khiến giữa hai ngôn ngữ Việt – Hán.
