Bộ giáo dục và đào tạo trờng đại học vinh ---------- Lê văn hùng Vai trò của trịnh khả đối với vơng triều lê sơ thế kỷ XV Chuyên ngành : lịch sử việt nam M sốã : 60.22.54 Luận văn thạc sĩ khoa học lịch sử Ngời hớng dẫn khoa học : PGS hoàng văn lân, PGS.TS nguyễn trọng văn Vinh, tháng 12/2010 1 Lời cảm ơn Trớc tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo, phó giáo s Hoàng Văn Lân và Phó giáo s, tiến sĩ Nguyễn Trọng Văn đã tận tình h- ớng dẫn tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo khoa lịch sử, khoa Đào tạo Sau đại học Trờng Đại học Vinh, và các thầy ở các trờng Đại học khác đã tham gia giảng dạy đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học ở Trờng Đại học Vinh, giúp tôi hoàn thành khóa học cao học của mình và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn. Cùng cảm ơn tất cả bạn bè và ngời thân đã quan tâm giúp đỡ tôi. Vinh, ngày 20 tháng 12 năm 2010 Tác giả Lê Văn Hùng 2 mục lục trang Mởđầu 1 Nội dung 1. Lý do chọn đề tài. 4 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. 5 3. Đối tợng, mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. 7 4. Nguồn t liệu. 7 5. Phơng pháp nghiên cứu. 8 6. Những đóng góp mới của đề tài. 8 7. Cấu trúc luận văn. 9 Chơng 1. Vai trò của Trịnh Khả đối với cuộc khởi nghĩa lam sơn ( 1418 1427 ). 1.1. Khái quát về bối cảnh lịch sử nớc ta từ 1407 đến trớc khởi nghĩa 10 Lam Sơn. 1.2 Vài nét về đặc điểm tự nhiên, xã hội và truyền thống văn hoá lịch sử 13 của huyện Vĩnh Lộc 1.3 Quê hơng gia đình và tuổi thơ của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả 17 1.4. Trịnh Khả tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. 19 Chơng 2. Vai trò của Trịnh Khả trong sự nghiệp xây dựng và cũng có vơng triều Lê Sơ (1428 1527). 2.1. Trách nhiệm của Trịnh Khả trong ba đời vua đầu triều đại lê sơ. 35 2.2. Các chức vụ Trịnh Khả trong thời kỳ phụng sự vơng triều lê sơ. 45 2.3. Đóng góp của gia tộc trong công cuộc xây dựng đất nớc thời lê sơ. 49 Chơng 3. Đánh giá của đời sau đối với Hiển Khánh vơng Trịnh Khả 3.1. Sự tôn vinh của hậu thế. 55 3 3.2. Sự tôn vinh của nhân dân quê h ơng dòng họ . 61 3.3. Sự tôn vinh của dân tộc lịch sử . 66 3.4. Di tích lễ hội. 70 Kết luận. 77 Tài liệu tham khảo 81 Phụ lục 84 Mở đầu 1. Lý do chọn đề tài. 4 Thanh Hóa là nơi sinh ra biết bao anh hùng dân tộc, trong các cuộc kháng chiến chống lại giặc ngoại xâm củng nh xây dựng đất nớc, trong thời bình những con ngời ấy đã làm dặng danh lịch sử dân tộc. Trong các vùng miền ở Thanh Hóa, huyện Vĩnh Lộc là huyện có truyền thống và tinh thần hiếu học, nơi phát tích của hai dòng họ lớn họ Hồ và họ Trịnh có công lao lớn đối với lịch sử dân tộc, ngay từ thời phong kiến, huyện Vĩnh Lộc có nhiều vị tớng giỏi cầm quân đánh giặc cứu nớc nh: Trần Khát Chân, Hoàng Đình ái, Trịnh Khả, Tống Duy Tân Danh tớng Hiển Khánh vơng Trịnh Khả có công trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đánh bại quân Minh xâm lợc, góp phần xây dựng vơng triều Lê Sơ ở đầu thế kỷ XV. Ông tham gia ngay từ ngày đầu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, và có mặt trong 18 vị anh hùng ở hội thề Lũng Nhai năm 1416. Ông xuất thân trong một gia đình có truyền thống hiếu học, tổ tiên ông đã từng làm quan nhà Trần đánh giặc Nguyên Mông có công, cha ông là Trịnh Quyện làm chức Chánh tổng.Thời niên thiếu ông đã đợc cha cho học cả văn lẫn võ một ngời có tài năng toàn diện, văn võ song toàn. Trịnh Khả lớn lên trong cảnh quê hơng đất nớc đang bị giặc Minh dày xéo. Khi giặc Minh xâm lợc nớc ta, lật đổ nhà Hồ, gây ra nhiều oán hận, cha mẹ ông đều bị giặc Minh giết hại. Nợ nớc, thù nhà với trí làm trai nghe tin Thái Tổ Cao Hoàng đế ngời hơng Lam Sơn, phất cờ tụ nghĩa, ông đã mang gơm đi theo Lê Lợi và đợc tin dùng ngay từ những ngày đầu khởi nghĩa. Trong chiến đấu ông đã lập đợc nhiều chiến công lớn, góp phần vào sự thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đánh bại giặc Minh. Không những là danh tớng tài ba về quân sự mà ông còn là nhà hoạt động chính trị, xã hội xuất sắc, dốc hết sức lực, lập đợc nhiều chiến công đợc các triều vua Lê phong nhiều chức vụ quan trọng ở trong triều: Kim tử vinh lộc đại phu, Tả Lâm Hổ vệ thợng tớng quân, ban cho phù hiệu bạc, túi vàng, Thợng kinh xa đô uý, sớm tối lo toan công việc, lại ban tặng thêm chức Đô Thái Giám nội ngoại ch quân, đô quân sự vụ. Đến triều vua Nhân Tông lại đợc nhà vua thăng 5 thởng Tán trị Dơng vũ. Tịnh nạn bảo chính Tá lý công thần, nhập nội đô đốc Bình Chơng quân quốc trọng sự, hàm Thái uý, tớc Liệt quốc công . Ông không chỉ có công lớn trong công cuộc giải phóng dân tộc, mà còn là ngời có công lớn trong việc góp phần cũng cố, xây dựng vơng triều Lê Sơ phát triển ở các đời vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, trong công cuộc khôi phục đất nớc, xây dựng xóm làng, đời sống nhân dân đợc ấm no, thái bình. Trịnh Khả có công lao to lớn đối với đất nớc đầu thế kỷ XV, trớc hết là nhờ có một nhân cách cao cả mà đặc trng bản chất là lấy sự tồn vong của Tổ quốc, của nhân dân làm lẽ sống, làm lý tởng phụng sự, sẵng sàng hy sinh quyền lợi riêng cá nhân và gia đình cho Tổ quốc, là ngời công minh chính trực văn võ song toàn. Công tích và nhân đức của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả thuộc vào loại vĩnh hằng, bất biến trong sự tồn vong của dân tộc, của lịch sử. Bởi vậy, chúng tôi nghiên cứu những đóng góp của ông, cũng là góp phần khôi phục lại bức tranh toàn cảnh trong quá trình ông tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, và việc xây dựng vơng triều Lê Sơ. Đồng thời, nhìn nhận và đánh giá một cách khách quan về công lao của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả đối với dân tộc đã cách ngày nay gần 600 năm, để cho con cháu của hậu thế mãi mãi ngỡng mộ, tự hào và kính trọng ngời, một vị công thần khai quốc thời Lê Sơ. Xuất phát từ vấn đề trên, chúng tôi lạ chọn đề tài Vai trò của Trịnh Khả đối với vơng triều Lê Sơ đầu thế kỷ XV để nghiên cứu. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. Trong kho tàng lịch sử dân tộc từ xa tới nay có nhiều tài liệu viết về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và các danh tớng Lam Sơn trong việc đánh đổ ách thống trị của quân Minh, thiết lập nên vơng triều Lê Sơ làm dạng danh sử sách. Sau khi thiết lập vơng triều Lê Sơ để lu lại những chiến tích của cuộc khởi nghĩa Lam 6 Sơn Nguyễn Trãi đã viết cuốn Lam Sơn thực lục và đợc Lê Lợi tựa đề, cuốn sách viết đầu tiên về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn mới đề cập tới gia thế Lê Lợi và tóm tắt tiến trình của cuộc khởi nghĩa. Đến Ngô Sĩ Liên nhà sử học thời hậu Lê sống vào thế kỷ XV, ông đã có công lớn soạn bộ Đại Việt sử ký toàn th bộ quốc sử chính thống nhà Lê cũng mới đề cập một cách ngắn gọn tới cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cha ghi kỹ về các công trạng của các danh tớng Lam Sơn. Mãi tới thế kỷ XVIII với hai tác phẩm đồ sộ, Đại Việt thông sử của Lê Quí Đôn và Lịch triều hiến chơng loại chí của Phan Huy Chú có viết về các danh tớng Lam Sơn, những khai quốc công thần, những vị tớng giỏi tài ba có nhắc tới những đóng góp to lớn của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả nhng mới đề cập ở mức khái quát cha đầy đủ. Tới ngày nay các cuốn sử, tìm về cuội nguồn của Phan Huy Lê, Danh tớng Việt Nam của Đổ Đức Hùng, Danh tớng Lam Sơn của Nguyễn Khắc Thuần, Lịch sử Việt Nam tập III thế kỷ XV XVI của Viện sử học, Võ tớng Thanh Hóa trong lịch sử dân tộc của Trần Văn Thịnh vẫn ch a đề cập một cách đầy đủ về nhân vật Trịnh Khả. Mới đây có cuốn Hiển Khánh Vơng Trịnh Khả của Hoàng Tuấn Phổ viết đợc Sở văn hoá - thông tin Thanh Hoá phát hành năm 1996 nhng vẫn còn viết vắn tắt và cha có những đánh giá đầy đủ. Trong các công trình nghiên cứu đã nêu trên đều có giá trị hết sức to lớn về mặt sự kiện và giá trị lịch sử của dân tộc, đã viết về nhiều khía cạnh về cuộc khởi nghĩa Lam sơn, các danh tớng Lam Sơn. Nhng cha có tài liệu nào nghiên cứu một cách toàn diện của từng vị khai quốc công thần triều Lê, nhất là viết về nhân vật Trịnh Khả đã có nhiều công trạng trong khởi nghĩa Lam Sơn, cũng nh đóng góp trong việc xây dựng vơng triều Lê Sơ qua ba đời vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông một cách đầy đủ. Vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài Vai trò của Trịnh Khả đối với vơng triều Lê sơ đầu thế kỷ XV làm đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của mình. 3. Đối tợng, mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. 3.1 Đối tợng nghiên cứu: 7 Đối tợng nghiên cứu của đề tài là vai trò của Trịnh Khả đối với Vơng triều Lê Sơ đầu thế kỷ XV, tức là đánh giá cá nhân trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng củng cố vơng triều Lê Sơ. 3.2 Mục đích nghiên cứu. Căn cứ vào điều kiện thực tế của lịch sử hiện nay và nhu cầu nghiên cứu của bản thân muốn góp phần tìm hiểu và làm rõ về những đóng góp về nhân vật Trịnh Khả đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và vơng triều Lê Sơ. Bên cạnh đó tôi hy vọng mang lại những đóng góp cho các bạn sinh viên và những ai yêu thích môn lịch sử, quan tâm nghiên cứu đến nhân vật Hiển Khánh vơng Trịnh Khả. 3.3 Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn chủ yếu tập trung và giải quyết các nhiệm vụ sau đây: Thứ nhất: Làm rõ vai trò của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ (1418 1427) . Thứ hai: Làm rõ vai trò của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả đối với sự nghiệp xây dựng và củng cố vơng triều Lê Sơ (1428 1527). Thứ ba: Những đánh giá của đời sau đối với Hiển Khánh vơng Trịnh Khả. 3.4 Phạm vi nghiên cứu Đề tài về nhân vật lịch sử là đề tài có ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất phong phú, liên quan đến thế hệ sau này, đối với dòng họ nói riêng và cả dân tộc nói chung nên mang nội dung tơng đối rộng. Vì thế, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu về các nội dung chủ yếu sau: + Vai trò của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ (1418 1427) . + Vai trò của Hiển Khánh vơng Trịnh Khả đối với sự nghiệp xây dựng và cũng cố vơng triều Lê Sơ (1428 1527). + Đánh giá của đời sau đối với Hiển Khánh vơng Trịnh Khả. 4. Nguồn t liệu. 8 Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng các nguồn tài liệu sau - Tài liệu thành văn. Cuốn Lam Sơn thực lục bản mới phát hiện NXB khoa học xã hội Hà Nội 2006, Đại Việt sử ký toàn th của Ngô Sỹ Liên, Đại Việt thông sử của Lê Quí Đôn; Lịch triều hiến chơng loại chí của Phan Huy Chú; Tìm về cuội nguồn của Phan Huy Lê; Danh tớng Việt Nam của Đổ Đức Hùng; Danh tớng Lam Sơn của Nguyễn Khắc Thuần; Lịch sử Việt Nam tập III thế kỷ XV XVI của Viện sử học; Việt Nam sử lợc của Trần Trọng Kim; Một số trận quyết chiến trong lịch sử dân tộc của Phan Huy Lê, Bùi Đăng Dũng, Phan Đại Doãn; Những lời thề của Lê Lợi của Hoàng Xuân Hãn; Lịch sử Thanh Hóa tập 2 của Ban nghiên cứu lịch sử Thanh Hóa; Võ tớng Thanh Hóa trong lịch sử dân tộc của Trần Văn Thịnh; Văn bia Đại Nam quốc Thái úy từ đờng bia minh bản sao lu kho địa chí th viện Thanh Hóa. - Tài liệu gia phả. Tham khảo gia phả dòng họ Trịnh Khả đợc lu giữ ở đền thờ họ Trịnh Vĩnh Lộc Thanh Hoá. - Tài liệu truyền miệng. Qua lời kể của con cháu trởng tộc họ Trịnh lu truyền lại từ đời này qua đời khác. 5. Phơng pháp nghiên cứu. Để thực hiện tốt đề tài, tôi sử dựng hai phơng pháp cơ bản đó là phơng pháp lịch sử và phơng pháp lôgíc. Về phơng pháp nghiên cứu cụ thể. -Thứ nhất: Tìm, đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến nội dung đề tài. -Thứ hai: Đi điền giả để xác minh, phỏng vấn, su tầm các t liệu, di tích còn sót lại có liên quan tới đề tài. 9 -Thứ ba: Phơng pháp phân tích, so sánh đối chiếu, tổng hợp để từ đó rút ra một số nhận định, kết luận phù hợp với những vấn đề đặt ra của luận văn. 6. những đóng góp mới của đề tài. - Đóng góp về mặt lịch sử: Đây là đề tài nghiên cứu về nhân vật lịch sử kiệt xuất ở làng Sóc Sơn xã Vĩnh Hoà, huyện Vĩnh Lộc tỉnh Thanh Hoá. Hiển Khánh vơng Trịnh Khả đã có công lao hết sức to lớn trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và trong sự nghiệp xây dựng cũng cố vơng triều Lê Sơ ở đầu thế kỷ XV, giúp mọi ngời dân Việt Nam nói chung và ngời dân Thanh Hoá nói riêng, hiểu rõ thêm về một danh t- ớng có nhiều công trạng trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lợc, cũng nh một khai quốc công thần bậc nhất thời Lê Sơ. - Đóng góp về thực tiễn: Đóng góp một công trình khoa học làm tài liệu tham khảo cho sinh viên ở các trờng đại học, và đóng góp vào việc giảng dạy lịch sử địa phơng ở các trờng phổ thông Thanh Hoá. Luận văn này giúp mọi ngời hiểu thêm một dòng họ, một nhân vật lịch sử cách ngày nay 600 năm ở một vùng quê có truyền thống lịch sử, giúp c dân ở vùng Vĩnh Lộc nói riêng và tỉnh Thanh Hoá nói chung càng hiểu rõ thêm về công lao to lớn của Hiển Khánh vơngTrịnh Khả trong quá khứ. Từ đó khơi dậy ý thức trách nhiệm của dòng họ, của quê hơng trong việc bảo vệ và phát huy duy sản truyền thống dân tộc, mà Bộ văn hoá - thông tin đã công nhận và cấp bằng duy tích lịch sử văn hoá quốc gia bia và nhà thời Trịnh Khả ở xã Vĩnh Hoà, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hoá. Qua đó phát huy những giá trị văn hoá tinh thần của danh nhân dòng họ ở quê hơng Vĩnh Lộc trong quá khứ, hiện tại và tơng lai. 7. cấu trúc luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung đề tài đợc tập trung làm rõ ba chơng. Chơng 1. Vai trò của Trịnh Khả đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ. 10 . vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông một cách đầy đủ. Vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài Vai trò của Trịnh Khả đối với vơng triều Lê sơ đầu thế kỷ XV. thần khai quốc thời Lê Sơ. Xuất phát từ vấn đề trên, chúng tôi lạ chọn đề tài Vai trò của Trịnh Khả đối với vơng triều Lê Sơ đầu thế kỷ XV để nghiên cứu.