CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỊ TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG CỦA MỘT DOANH NGHIỆP
Một số vấn đề về thị trường
Thị trường, theo nghĩa hẹp, được hiểu là không gian diễn ra hoạt động mua bán hàng hóa và dịch vụ Hàng hóa ở đây bao gồm cả hàng hóa hữu hình và vô hình, tức là các dịch vụ, vì vậy chỉ cần đề cập đến hàng hóa là đủ.
Thị trường không chỉ đơn thuần là một chợ nơi diễn ra các giao dịch hàng hóa, mà còn là một khái niệm rộng lớn hơn, phản ánh các điều kiện và thỏa thuận giữa người mua và người bán Trong nền kinh tế hiện đại, giao dịch mua bán có thể thực hiện qua điện thoại, fax hoặc email mà không cần gặp mặt trực tiếp, cho phép hàng hóa được vận chuyển mà không cần qua một địa điểm cụ thể Các thỏa thuận về hàng hóa và dòng tiền có thể hoạt động độc lập trên các thị trường kỳ hạn, cho thấy rằng thị trường cần được hiểu theo nội dung kinh tế của nó, không chỉ là một không gian địa lý.
1.1.2 Chức năng của thị trường
Thị trường có 4 chức năng cơ bản như sau:
Hoạt động mua bán là yếu tố chủ chốt trong thị trường, ảnh hưởng lớn đến các mối quan hệ và hoạt động khác Việc thực hiện mua bán không chỉ là giao dịch đơn thuần mà còn là nền tảng quyết định cho sự phát triển của các hoạt động kinh tế khác.
Thị trường thực hiện hành vi trao đổi hàng hóa, cân bằng tổng cung và cầu, và xác định giá trị thông qua giá cả Chức năng của thị trường không chỉ giúp thiết lập giá trị trao đổi mà còn là nền tảng quan trọng cho việc hình thành cơ cấu sản phẩm và các quan hệ tỷ lệ kinh tế.
Hàng hóa sau khi sản xuất cần được bán ra, và việc này diễn ra thông qua sự thừa nhận của thị trường Thị trường thừa nhận khi người mua chấp nhận sản phẩm, điều này có nghĩa là quá trình tái sản xuất xã hội của hàng hóa đã hoàn tất Sự tiêu dùng sản phẩm cùng với các chi phí liên quan cũng được xác nhận trên thị trường khi hàng hóa được tiêu thụ.
Thị trường thừa nhận tổng khối lượng hàng hóa và cơ cấu cung cầu, cũng như mối quan hệ giữa chúng với từng loại hàng hóa Nó xác định giá trị sử dụng và giá cả hàng hóa, chuyển đổi giá trị sử dụng và giá trị cá biệt thành giá trị xã hội Ngoài việc thừa nhận các hoạt động mua bán, thị trường còn đóng vai trò chủ động trong việc kiểm tra và nghiệm thu quá trình tái sản xuất và giao dịch thông qua các quy luật kinh tế.
Chức năng điều tiết, kích thích:
Nhu cầu thị trường đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy các hoạt động kinh tế Thị trường, với các quy luật của nó, không chỉ định hướng cho sản xuất mà còn là cơ sở để chức năng điều tiết và kích thích phát huy hiệu quả.
Chức năng điều tiết và kích thích thể hiện ở chỗ:
Để đáp ứng nhu cầu thị trường, các nhà sản xuất chủ động chuyển đổi tư liệu sản xuất, vốn và lao động giữa các ngành và sản phẩm khác nhau nhằm tối đa hóa lợi nhuận.
Các quy luật kinh tế của thị trường tạo ra động lực cho sản xuất, trong đó những người sản xuất có lợi thế cạnh tranh sẽ tận dụng khả năng của mình để phát triển Ngược lại, những người sản xuất chưa tạo ra lợi thế phải nỗ lực vươn lên để tránh nguy cơ phá sản.
Thị trường đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn tiêu dùng, buộc người tiêu dùng phải cân nhắc và tính toán trong quá trình tiêu dùng của họ thông qua các quy luật kinh tế hoạt động.
Trong quá trình tái sản xuất, không phải mọi cách chi phí của người sản xuất và lưu thông đều được xã hội chấp nhận Thị trường chỉ công nhận mức chi phí thấp hơn hoặc bằng mức xã hội cần thiết Do đó, thị trường đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích tiết kiệm chi phí và lao động.
Trong toàn bộ quá trình tái sản xuất hàng hóa, thị trường đóng vai trò quan trọng nhất trong việc cung cấp thông tin Mặc dù trên thị trường tồn tại nhiều mối quan hệ khác nhau như kinh tế, chính trị và xã hội, nhưng thông tin kinh tế vẫn được coi là yếu tố then chốt.
Thị trường thông tin bao gồm tổng số cung và cầu, cơ cấu của chúng, và mối quan hệ cung cầu đối với từng loại hàng hóa Nó cũng đề cập đến giá cả thị trường, các yếu tố ảnh hưởng đến mua bán, chất lượng sản phẩm, cũng như xu hướng vận động của hàng hóa Ngoài ra, các điều kiện dịch vụ trong mua bán hàng hóa và các quan hệ tỷ lệ về sản phẩm cũng là những yếu tố quan trọng trong thị trường này.
Thông tin thị trường đóng vai trò quan trọng trong quản lý kinh tế, đặc biệt là trong quá trình ra quyết định Quyết định hiệu quả cần dựa trên thông tin, và dữ liệu từ thị trường là nguồn thông tin quan trọng nhất Những dữ liệu này mang tính khách quan và được xã hội công nhận, giúp nâng cao chất lượng quản lý kinh tế.
Bốn chức năng của thị trường có mối quan hệ chặt chẽ và tương tác với nhau, với mỗi hiện tượng kinh tế trên thị trường phản ánh các chức năng này Những tác dụng này là bản chất vốn có của thị trường, do đó không nên so sánh chức năng nào quan trọng hơn Tuy nhiên, cần nhận thức rằng chỉ khi chức năng thừa nhận được thực hiện, các chức năng khác mới có thể phát huy tác dụng hiệu quả.
Có nhiều cách phân loại khác nhau về thị trường
Chiến lược phát triển thị trường của doanh nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến nó
Chiến lược phát triển thị trường của công ty định hướng tương lai thông qua các mục tiêu chiến lược dài hạn, tập trung vào nhu cầu của khách hàng và đáp ứng cả về sản phẩm lẫn thời gian Để thực hiện các mục tiêu này, công ty cần đưa ra các giải pháp cơ bản Có hai cách phân chia chiến lược thị trường: thứ nhất, dựa trên mục tiêu và mong muốn của khách hàng; thứ hai, dựa trên khả năng bao quát thị trường của công ty.
1.3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược phát triển thị trường của doanh nghiệp
*Phân tích các yếu tố môi trường bên ngoài - Môi trường vĩ mô
Môi trường chính trị- pháp luật
Chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc các nhà đầu tư và quản trị doanh nghiệp phân tích để đánh giá mức độ an toàn cho các hoạt động kinh doanh Các yếu tố như chế độ chính trị, sự ổn định và biến động chính trị tại quốc gia hoặc khu vực là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến quyết định đầu tư và quan hệ thương mại.
Các nhà quản trị cần nhận diện các tín hiệu ban đầu để xác định cơ hội và nguy cơ cho doanh nghiệp, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và sản xuất kinh doanh hiệu quả Yếu tố chính trị, với tính phức tạp của nó, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế cả trong nước và quốc tế Để phát triển thị trường, các nhà quản trị chiến lược cần nhạy bén với tình hình chính trị tại từng khu vực, đồng thời dự báo diễn biến chính trị toàn cầu nhằm đưa ra các quyết định chiến lược kịp thời và phù hợp.
Môi trường kinh doanh lành mạnh phụ thuộc vào hệ thống pháp luật và quản lý nhà nước Việc ban hành luật pháp chất lượng là điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự bình đẳng cho các doanh nghiệp, khuyến khích họ kinh doanh chân chính và có trách nhiệm Ngược lại, một hệ thống pháp luật không hoàn thiện có thể gây khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường kinh doanh.
Pháp luật quy định những yêu cầu và giới hạn mà doanh nghiệp phải tuân thủ, và sự thay đổi nhỏ trong hệ thống pháp luật như thuế hay đầu tư có thể ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh Chẳng hạn, sự ra đời của Pháp lệnh Bưu chính Viễn thông đã mở ra cơ hội cho nhiều doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ chuyển phát, nhưng cũng đặt VNPT trước thách thức cạnh tranh gia tăng Do đó, các doanh nghiệp cần nắm vững tinh thần pháp luật, tuân thủ quy định, và nghiên cứu để tận dụng cơ hội từ các điều khoản pháp lý, đồng thời chuẩn bị đối phó kịp thời với những rủi ro có thể phát sinh từ quy định pháp luật nhằm tránh thiệt hại do thiếu hiểu biết.
Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế thông qua các chính sách kinh tế, tài chính và tiền tệ, cùng với các chương trình chi tiêu Trong mối quan hệ với doanh nghiệp, chính phủ không chỉ là người kiểm soát và quy định mà còn là khách hàng quan trọng và nhà cung cấp dịch vụ như thông tin vĩ mô và dịch vụ công cộng Để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro, doanh nghiệp cần nắm bắt các quy định và ưu tiên chương trình chi tiêu của chính phủ, đồng thời thiết lập mối quan hệ tốt đẹp và thực hiện vận động hành lang khi cần thiết để tạo ra môi trường thuận lợi cho hoạt động kinh doanh.
Môi trường kinh tế là yếu tố quan trọng thu hút sự chú ý của các nhà quản trị, vì nó tác động trực tiếp và năng động đến doanh nghiệp Những diễn biến trong môi trường này mang lại cả cơ hội lẫn thách thức cho từng ngành, ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh Mặc dù có nhiều yếu tố vĩ mô khác nhau, nhưng một số yếu tố nhất định có tác động lớn đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
- Tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế:
Nền kinh tế tăng trưởng nhanh tạo ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp mở rộng sản xuất và kinh doanh, trong khi suy thoái kinh tế dẫn đến giảm chi tiêu tiêu dùng và tăng cường cạnh tranh Điều này thường dẫn đến tình trạng chiến tranh giá cả trong ngành.
- Lãi suất và xu hướng của lãi xuất trong nền kinh tế
Lãi suất và xu hướng của nó trong nền kinh tế có tác động lớn đến tiết kiệm, tiêu dùng và đầu tư, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp Khi lãi suất tăng, nhu cầu vay vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh sẽ bị hạn chế, ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp Đồng thời, lãi suất cao cũng khuyến khích người dân gửi tiền vào ngân hàng nhiều hơn, dẫn đến sự giảm sút trong nhu cầu tiêu dùng.
- Chính sách tiền tệ và tỷ giá hối đoái
Chính sách tiền tệ và tỷ giá hối đoái có thể mang lại cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp, đặc biệt trong việc điều chỉnh quan hệ xuất nhập khẩu Chính phủ thường áp dụng các công cụ này để thúc đẩy xuất nhập khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế.
Lạm phát là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tốc độ đầu tư trong nền kinh tế Lạm phát cao có thể làm giảm khả năng tiết kiệm, tăng rủi ro cho doanh nghiệp và khiến sức mua của xã hội suy giảm, dẫn đến tình trạng đình trệ kinh tế Ngược lại, thiểu phát cũng gây ra trì trệ cho nền kinh tế Do đó, duy trì tỷ lệ lạm phát vừa phải là cần thiết để khuyến khích đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng thị trường.
- Hệ thống thuế và mức thuế
Các ưu tiên hay hạn chế của chính phủ với các ngành được cụ thể hoá thông qua luật thuế
Sự thay đổi trong hệ thống thuế hoặc mức thuế có thể mang lại cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp, vì nó ảnh hưởng đến chi phí và thu nhập của họ.
Môi trường văn hoá xã hội
Các chuẩn mực và giá trị văn hoá xã hội được chấp nhận và tôn trọng trong một nền văn hoá cụ thể có ảnh hưởng sâu sắc đến hành vi và hoạt động kinh doanh Sự thay đổi của các yếu tố văn hoá xã hội thường diễn ra chậm và có tính dài hạn, khó nhận biết hơn so với các yếu tố khác Các nhà quản trị cần nhận thức rằng yếu tố văn hoá xã hội xác định cách thức người dân sống, làm việc, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm Hiểu biết về văn hoá xã hội là cơ sở quan trọng trong quản trị chiến lược, đặc biệt là những quan niệm về đạo đức, thẩm mỹ, phong tục, tập quán và ưu tiên của xã hội Những yếu tố này có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến các hoạt động kinh doanh và quyết định chiến lược của doanh nghiệp.
Dân số là yếu tố quan trọng tác động đến môi trường vĩ mô, đặc biệt là các khía cạnh xã hội và kinh tế Sự thay đổi trong môi trường dân số sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự biến động của môi trường kinh tế và xã hội, từ đó tác động đến chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
Môi trường tự nhiên bao gồm các yếu tố như vị trí địa lý, khí hậu, cảnh quan thiên nhiên, đất đai, sông biển, và tài nguyên khoáng sản Những điều kiện này không chỉ quan trọng đối với cuộc sống con người, mà còn là yếu tố đầu vào thiết yếu cho nhiều ngành kinh tế như nông nghiệp, công nghiệp khai khoáng, du lịch và vận tải Trong nhiều trường hợp, các điều kiện tự nhiên còn đóng vai trò quyết định trong việc tạo ra lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm và dịch vụ.
Các nhà quản trị chiến lược cần nhạy bén với những mối đe dọa và cơ hội gắn liền với bốn xu hướng trong môi trường tự nhiên