Mục đích nghiên cứu
Đề tài này dựa trên nghiên cứu lý luận và thực tiễn, nhằm đề xuất các giải pháp khả thi để xây dựng văn hóa trường học tại các trường THPT ở huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bậc THPT.
Khách thể và đối tượng nghiên cứu
Công tác xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Giải pháp xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông huyện Ea Kar.
Giả thuyết khoa học
Việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp xây dựng văn hóa nhà trường dựa trên lý luận khoa học quản lý giáo dục sẽ tạo ra một môi trường làm việc tích cực cho cán bộ, giáo viên và học sinh tại các trường trung học phổ thông ở huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk Khi áp dụng những giải pháp này, chất lượng đào tạo của các trường sẽ được nâng cao, góp phần phát triển toàn diện cho học sinh và giáo viên.
Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk trong giai đoạn phát triển hiện nay.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu cơ sở lý luận về xây dựng VHNT.
Nghiên cứu thực trạng
Đánh giá thực trạng xây dựng VHNT và biện pháp xâ dựng VHNT ở các trường THPT huyện Eakar tỉnh Đăk Lăk.
Phương pháp nghiên cứu
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận nhằm thu thập thông tin để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài Các phương pháp nghiên cứu thuộc nhóm này bao gồm nhiều kỹ thuật khác nhau nhằm phân tích và tổng hợp các lý thuyết hiện có.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp hệ thống tài liệu
- Phương pháp khái quát hóa các lý thuyết nghiên cứu gắn với đề tài.
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này tập trung vào việc thu thập thông tin thực tiễn nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn trong nhóm này bao gồm nhiều phương pháp khác nhau.
- Quan sát, khảo sát thực tế
- Điều tra bằng phiếu hỏi
Nhóm phương pháp bổ trợ khác
- Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý, đánh giá, định lượng các số liệu điều tra.
Đóng góp của luận văn
Đề tài này đóng góp vào việc làm sáng tỏ cơ sở lý luận về xây dựng văn hóa trường học tại các trường THPT trên địa bàn huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk.
+ Nhận xét, đánh giá đúng thực trạng về công tác xây dựng văn hóa nhà trường THPT trên địa bàn huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk
Để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường THPT ở huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk, cần đề xuất các giải pháp xây dựng văn hóa nhà trường hiệu quả Việc tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích sự tham gia của học sinh, giáo viên và phụ huynh sẽ góp phần cải thiện kết quả giáo dục Các hoạt động ngoại khóa, chương trình giáo dục đạo đức và các buổi giao lưu văn hóa cũng nên được tổ chức thường xuyên để phát triển kỹ năng xã hội và tinh thần đoàn kết trong cộng đồng học đường.
Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của giải pháp xây dựng văn hoá nhà trường
Chương 2: Thực trạng công tác xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk
Chương 3: Một số giải pháp xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk.
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIẢI PHÁP XÂY DỰNG VĂN HOÁ NHÀ TRƯỜNG
Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1 Các nghiên cứu nước ngoài
Văn hóa là một khái niệm được nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực như dân tộc học, nhân loại học và xã hội học, với mỗi lĩnh vực có định nghĩa riêng về văn hóa Từ góc độ thuật ngữ khoa học, văn hóa xuất phát từ chữ Latinh "Cultus", có nghĩa gốc là gieo trồng, trong đó "Cultus Agri" chỉ việc gieo trồng ruộng đất và "Cultus Animi" ám chỉ việc gieo trồng tinh thần, tức là giáo dục và bồi dưỡng tâm hồn con người.
Khi thảo luận về khái niệm "văn hóa nhà trường", đã có nhiều ý kiến xung quanh việc sử dụng thuật ngữ "văn hóa" để giải thích khái niệm này Hơn 200 định nghĩa khác nhau về văn hóa cho thấy sự phức tạp trong việc hiểu về văn hóa nhà trường, dẫn đến nhiều quan điểm khác nhau về nó.
Trong hơn 200 định nghĩa về văn hóa, chúng ta có thể nắm bắt một số định nghĩa sau:
Theo thuyết đồng cảm xã hội, văn hóa được định nghĩa là hành vi tiếp thu trong mỗi xã hội, bao gồm ý thức, kỹ thuật và thói quen được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác Đây là một di sản xã hội, phản ánh tập hợp các giải pháp mà những người trước đó đã gặp phải và giải quyết trong quá trình dài Hành vi tiếp thu này của mỗi xã hội chính là văn hóa.
Theo E.A Capitonov, văn hóa là hiện tượng đặc biệt hình thành từ môi trường tự nhiên, nơi con người nắm bắt sức mạnh của thiên nhiên và điều chỉnh bản năng của mình Nó bao gồm những thành tựu vượt ra ngoài tự nhiên, gắn liền với sự phát triển xã hội và sự hoàn thiện của con người, như ngôn ngữ, kiến thức, nghệ thuật, và các phương pháp tổ chức cuộc sống Văn hóa cũng bao gồm các thiết chế xã hội, điều tiết mối quan hệ trong cộng đồng Với những đặc điểm này, văn hóa trở thành nền tảng của xã hội, thể hiện trong mọi lĩnh vực đời sống con người với nhiều hình thức đa dạng.
Theo UNESCO năm 2002, văn hóa được định nghĩa là tổng thể sống động các sáng tạo của cá nhân và cộng đồng, hình thành nên hệ thống giá trị, truyền thống và thị hiếu đặc trưng cho mỗi dân tộc Văn hóa không chỉ bao gồm nghệ thuật và văn chương mà còn phản ánh lối sống, quyền cơ bản của con người và các truyền thống tín ngưỡng Trong nghĩa hẹp, văn hóa là hệ thống biểu trưng chi phối cách ứng xử và giao tiếp trong cộng đồng, từ đó tạo nên những đặc thù riêng và hệ thống giá trị đánh giá các hiện tượng xã hội.
Thuật ngữ “văn hóa tổ chức” lần đầu xuất hiện trên báo chí Mỹ vào thập niên 1960, trong khi “văn hóa công ty” được sử dụng muộn hơn vào thập niên 1970 và trở nên phổ biến sau khi tác phẩm của Terrence Deal và Atlan Kennedy được phát hành năm 1982 Greert Hofstede định nghĩa văn hóa tổ chức là tập hợp các chuẩn mực, giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử, tạo nên sự khác biệt giữa các thành viên của tổ chức này với các tổ chức khác.
Theo Louis (1980), văn hóa tổ chức là tổng thể các quan niệm chung mà các thành viên trong tổ chức chia sẻ Những quan niệm này thường được ngầm hiểu trong nhận thức và hành vi của họ, chỉ phù hợp với tổ chức cụ thể Các quan niệm này được truyền đạt cho các thành viên mới gia nhập.
Văn hóa tổ chức, theo Theo Tunstall (1983), là tập hợp các tín ngưỡng, thông lệ, giá trị, quy chuẩn hành vi và cách thức hoạt động riêng biệt của mỗi tổ chức Những yếu tố này xác định mô hình hoạt động và hành vi của các thành viên trong tổ chức.
Văn hóa nhà trường là biểu hiện của một tổ chức hành chính - sư phạm, tạo nên một thế giới thu nhỏ với các cấu trúc, chuẩn mực và quy tắc hoạt động riêng Mỗi nhà trường sở hữu những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu đặc trưng cho những thế hệ học sinh và giáo viên, thể hiện sự đa dạng trong nền văn hóa giáo dục Do đó, mỗi nhà trường đều tồn tại một nền văn hóa nhất định, ảnh hưởng đến sự phát triển và môi trường học tập của học sinh.
1.1.2 Các nghiên cứu trong nước
Mặc dù xây dựng văn hóa nghệ thuật (VHNT) đang thu hút sự quan tâm tại Việt Nam, nhưng vẫn còn ít tác giả nghiên cứu một cách hệ thống về lý luận liên quan đến vấn đề này Nhiều sách và bài viết gần đây chỉ tập trung vào một số khía cạnh cụ thể như văn hóa học đường và môi trường văn hóa cơ sở, mà chưa khai thác đầy đủ các yếu tố cần thiết cho việc phát triển VHNT.
- Trần Ngọc Thêm (1998), Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB Thành phố Hồ Chí Minh
- V.M Rôđin (2000), Văn hóa học (Người dịch: Nguyễn Hồng Minh), NXB chính trị quốc gia, Hà Nội
- Vũ Khiêu (Chủ biên) (2000), Văn hóa Việt Nam, Xã hội và con người, NXB Khoa học xã hội
- Đỗ Huy (2001), Xây dựng môi trường văn hóa ở nước ta hiện nay từ góc nhìn giá trị học, Viện văn hóa, NXB thông tin, Hà Nội
- Văn Đức Thanh (2001), Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội
- Đinh Viễn Trí - Đông Phương Tri ( Ngọc Anh dịch) (2003) Văn hóa giao tiếp ứng xử, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội
- Phạm Hồng Quang (2006), Môi trường giáo dục, NXB giáo dục
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tổ chức hội thảo khoa học vào tháng 9 năm 2007, với chủ đề "Xây dựng văn hóa học đường – Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường" Sự kiện này nhằm mục đích thảo luận và tìm kiếm các giải pháp hiệu quả để cải thiện chất lượng giáo dục thông qua việc phát triển văn hóa học đường tại các cơ sở giáo dục.
- Lê Thị Ngọc Thúy (2013), Xây dựng văn hóa nhà trường phố thông lí thuyết và thực hành, NXB Đại học quốc gia Hà Nội
Các nghiên cứu hiện tại chưa cung cấp cái nhìn đầy đủ và toàn diện về văn hóa nghệ thuật (VHNT), đặc biệt là trong việc xây dựng VHNT tại các trường trung học phổ thông (THPT).
Trong những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Ngành giáo dục tỉnh Đăk Lăk đã chú trọng đến việc xây dựng văn hóa nghệ thuật (VHNT) trong các trường học, đặc biệt là trường THPT Mục tiêu là tạo ra một môi trường giáo dục lành mạnh, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và đáp ứng nhu cầu của người học trong thời đại hiện nay.
Các khái niệm cơ bản của đề tài
Văn hóa có nhiều định nghĩa khác nhau, mỗi định nghĩa thể hiện cách nhìn và đánh giá riêng Sự khác biệt giữa các định nghĩa không chỉ nằm ở bản chất mà còn ở nội dung, chức năng và thuộc tính của chúng, cũng như cách mà từ "văn hóa" được sử dụng phổ biến trong xã hội.
Văn hóa gắn liền với con người, phản ánh tư tưởng, tâm lý, chính trị và tình cảm của họ Lịch sử nhân loại là sự kết nối giữa con người và văn hóa, nơi con người sáng tạo ra văn hóa và văn hóa định hình nhân cách con người Văn hóa là sản phẩm do các cộng đồng dân tộc và cá nhân tạo ra, thể hiện bản sắc và giá trị riêng của mỗi cộng đồng.
Văn hóa bao gồm tất cả sản phẩm của con người, chia thành hai khía cạnh chính: khía cạnh phi vật chất như ngôn ngữ, tư tưởng và giá trị, cùng với khía cạnh vật chất như nhà cửa, quần áo và các phương tiện Cả hai khía cạnh này đều cần thiết để tạo ra sản phẩm văn hóa, góp phần định hình bản sắc và sự phát triển của xã hội.
Văn hóa có thể được định nghĩa là hệ thống giá trị vật chất và tinh thần do con người, cộng đồng, và các yếu tố văn hóa gia đình tạo ra Những giá trị này phản ánh cuộc sống của mỗi cá nhân, đồng thời đại diện cho loài người, dân tộc và nhóm người Con người không chỉ sáng tạo ra văn hóa mà còn mang theo các giá trị văn hóa, duy trì, bảo tồn và phát triển chúng, đồng thời truyền thụ cho thế hệ tương lai.
Tâm lý học định nghĩa "văn hóa" là tổng hợp hành vi, hành động và thái độ của con người Do đó, bên cạnh việc giáo dục tri thức và kỹ năng, việc giáo dục nhân cách văn hóa, tức là các thái độ của con người, cần được đặc biệt chú trọng.
Theo Từ điển tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ học, NXB Đà Nẵng, 2004), văn hóa được định nghĩa là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo trong quá trình lịch sử Nó bao gồm hệ thống hữu cơ các giá trị do con người tích lũy qua hoạt động thực tiễn và sự tương tác với môi trường xã hội tự nhiên Văn hóa còn thể hiện qua các hoạt động nhằm thỏa mãn nhu cầu đời sống tinh thần, tri thức và kiến thức khoa học, cũng như là trình độ cao trong sinh hoạt xã hội, phản ánh văn minh của một cộng đồng.
Tại hội nghị Quốc tế các nhà văn học tổ chức bởi UNESCO ở Mexico năm 1982, các đại biểu đã thống nhất một quan điểm về văn hóa, định nghĩa nó là tổng thể những đặc trưng tinh thần và vật chất, trí tuệ và cảm xúc, quyết định bản sắc của một xã hội hoặc nhóm người Văn hóa không chỉ bao gồm nghệ thuật và văn chương mà còn phản ánh lối sống, quyền cơ bản của con người, hệ thống giá trị, tập tục và tín ngưỡng của cộng đồng.
Văn hóa, từ góc độ xã hội học, được xem là một hiện tượng xã hội gắn liền với đời sống con người Nó là sản phẩm của các hoạt động sáng tạo và thực tiễn, được hình thành và phát triển qua quá trình kế thừa và ảnh hưởng của con người, nhằm phục vụ cho hạnh phúc của xã hội.
Văn hóa được hiểu là một hiện tượng xã hội đặc thù, thể hiện qua hệ thống giá trị vật chất và tinh thần chung của cộng đồng, dân tộc, thời đại hoặc giai đoạn lịch sử nhất định Nó là kết quả của quá trình hoạt động thực tiễn của con người trong môi trường tự nhiên và các mối quan hệ xã hội.
Trong quản lý xã hội, nhà trường được coi là một tổ chức phức tạp, với các quan hệ nghề nghiệp và chính trị - xã hội Quản lý trường học luôn mang đậm yếu tố văn hóa, bao gồm văn hóa chuyên môn và các lĩnh vực khác như kinh doanh, nghệ thuật Nhà quản lý thường tận dụng môi trường văn hóa để cải thiện hiệu quả hoạt động của trường Các tiêu chí quan trọng đánh giá hiệu quả của nhà trường bao gồm thành tích học tập, môi trường hợp tác, tính thẩm mỹ của cảnh quan sư phạm, hiệu lực quản lý và kết quả thực hiện chương trình giáo dục.
VHNT là yếu tố trừu tượng có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi khía cạnh trong môi trường giáo dục Để trường học hoạt động hiệu quả, cần xây dựng một tổ chức với nền văn hóa cao.
Có nhiều cách tiếp cận nội hàm văn hóa nghệ thuật (VHNT), dẫn đến sự xuất hiện của nhiều định nghĩa khác nhau, tùy thuộc vào từng người nhấn mạnh vào các khía cạnh cụ thể.
Tuy nhiên, tư tưởng xuyên suốt trong mọi định nghĩa là VHNT chính là văn hóa tổ chức
Hệ thống giá trị không tự nhiên mà hình thành qua thời gian, ổn định và được các thành viên chấp nhận Đặc thù của mỗi trường học tạo ra sự khác biệt trong hệ thống giá trị văn hóa của họ.
Hệ thống giá trị của văn hóa nghệ thuật (VHNT) bao gồm cả giá trị vật chất và tinh thần, thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau Những giá trị vật chất có thể thấy ở cấu trúc, hoa văn trang trí của phòng học, khung cảnh nhà trường và đồng phục Bên cạnh đó, các biểu tượng, khẩu hiệu, lễ nghi và hoạt động văn hóa, học tập cũng góp phần tạo nên giá trị tinh thần Những yếu tố tinh thần này bao gồm truyền thống, ý thức, tình cảm và niềm tin của các thành viên đối với nhà trường, tạo nên một bầu không khí tâm lý tích cực.
Theo Schein (1983) và Deal cùng Peterson (1990), văn hóa nhà trường (VHNT) được định nghĩa là một tổ hợp các tiêu chuẩn, quy phạm, giá trị, niềm tin, nghi lễ, biểu tượng và sự kiện đã diễn ra, tất cả tạo nên "nét riêng" của mỗi trường học.
Văn hóa nhà trường trung học phổ thông
1.3.1 Vai trò của văn hóa nhà trường trong trường trung học phổ thông
- VHNT có thể tác động tích cực hoặc cản trở đến sự vận hành của nhà trường
Khi nhà trường có văn hóa tích cực và chuyên môn cao, đội ngũ giáo viên và học sinh sẽ phát triển mạnh mẽ, dẫn đến cải cách chương trình thành công và sử dụng hiệu quả dữ liệu về học sinh Saphier chỉ ra rằng việc cho giáo viên thời gian làm việc cùng nhau là yếu tố then chốt trong việc tạo ra sự cộng tác trong trường học Sự chia sẻ thông tin giữa giáo viên và học sinh là rất quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục.
HS hàng ngày sẽ làm cho GV nắm chắc hơn về hành vi và kết quả học tập của
Sự chú ý của giáo viên giúp học sinh cảm thấy gắn bó với trường học, từ đó thúc đẩy họ cải thiện hành vi và kết quả học tập Saphier kết luận rằng việc xây dựng văn hóa đội ngũ giáo viên trong trường sẽ có ảnh hưởng lớn đến việc nâng cao văn hóa học sinh.
- VHNT với chất lượng đào tạo và thương hiệu nhà trường
VHNT có tác động sâu sắc đến chất lượng và hiệu quả giáo dục trong trường học, hướng tới phát triển con người toàn diện Nó ảnh hưởng đến tư duy, cảm xúc và hành động của từng thành viên trong nhà trường, từ đó có thể thúc đẩy hoặc cản trở động lực và kết quả học tập của học sinh.
VHNT tạo cảm giác tự hào và hãnh diện cho cả giáo viên lẫn học sinh khi là thành viên của tổ chức nhà trường, đồng thời khuyến khích họ cống hiến cho những mục tiêu cao cả mà nhà trường hướng tới.
VHNT đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối và kiểm soát hành vi cá nhân thông qua các chuẩn mực, thủ tục, quy trình và quy tắc Những yếu tố này được hình thành từ dư luận và truyền thống do các thế hệ trong tổ chức nhà trường xây dựng.
Văn hóa nghệ thuật (VHNT) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhà trường giải quyết các vấn đề phức tạp, tạo nền tảng tinh thần cho các nhà quản lý và giáo viên hợp tác, từ đó phát huy trí tuệ tập thể để đưa ra những quyết định đúng đắn.
VHNT giúp các thành viên trong tổ chức có sự thống nhất trong nhận thức và đánh giá vấn đề, từ đó định hướng và hành động một cách đồng bộ Nó như một chất keo gắn kết các thành viên, tạo ra dư luận tích cực và hạn chế những biểu hiện tiêu cực trái với quy tắc và chuẩn mực của tổ chức.
VHNT giúp hạn chế nguy cơ mâu thuẫn và xung đột, đồng thời tạo ra hành lang đạo lý để giải quyết những xung đột không thể tránh khỏi, đảm bảo không làm tổn hại đến tính chỉnh thể của tổ chức nhà trường.
Văn hóa tổ chức đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả hoạt động của nhà trường thông qua sự gắn kết, tạo động lực, và điều phối kiểm soát Bằng cách hạn chế các nguy cơ giảm sức mạnh, văn hóa này giúp hình thành những phẩm chất đặc trưng và khác biệt cho tổ chức, từ đó nâng cao uy tín và "thương hiệu" của nhà trường, tạo đà cho sự phát triển bền vững.
- VHNT lành mạnh nuôi dưỡng, hỗ trợ việc dạy và học
VHNT đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, với giáo viên (GV) là nhân tố chủ chốt trong việc xây dựng văn hóa này VHNT khuyến khích GV hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau, từ đó tạo ra môi trường tích cực cho việc trao đổi kiến thức và phương pháp giảng dạy Sự hợp tác giữa GV và lãnh đạo nhà trường giúp thực hiện mục tiêu giáo dục, đồng thời tạo bầu không khí tin cậy, thúc đẩy GV chú trọng đến chất lượng và hiệu quả giảng dạy cũng như học tập.
Văn hóa nghệ thuật (VHNT) được coi là kỹ năng sống quan trọng của học sinh (HS), giúp các em thích nghi với xã hội và điều chỉnh bản thân phù hợp với hoàn cảnh xung quanh VHNT tạo ra bầu không khí học tập tích cực, giúp HS cảm thấy tự tin, thoải mái và hứng thú trong việc học Các em nhận thức rõ trách nhiệm của mình, tích cực khám phá và tương tác với giáo viên cũng như bạn bè Điều này không chỉ khuyến khích HS đạt thành tích học tập tốt mà còn tạo ra môi trường thân thiện, an toàn, nơi các em có thể cởi mở và chấp nhận sự đa dạng của bạn bè VHNT cũng khuyến khích HS bày tỏ quan điểm cá nhân và xây dựng mối quan hệ tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau giữa thầy và trò.
1.3.2 Các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Các yếu tố cơ bản của nội dung văn hóa nhà trường có thể được phân thành năm nhóm chính: mục tiêu và chính sách, chuẩn mực và nội quy, biểu tượng, giá trị và truyền thống của trường, cùng với niềm tin, thái độ, cảm xúc và ước muốn cá nhân.
Cảm xúc và ước muốn cá nhân
Nghi thức và hành vi
Sơ đồ 1.1 Các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường THPT
1.3.3 Các yếu tố ảnh hưởng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
VHNT theo Frank Gonzales và Clive Dimmock có những phần nổi và phần chìm của nó
Trong một tổ chức, đặc biệt là trong môi trường giáo dục, các giá trị văn hóa (VH) có thể được phân chia thành hai loại: những biểu hiện rõ ràng và dễ thay đổi, thường được gọi là VH chung của tổ chức, và những giá trị ẩn chìm trong từng cá nhân, bao gồm niềm tin và ý nghĩa sống của họ Sự khác biệt về VH giữa các thành viên trong nhà trường không chỉ đến từ những yếu tố dễ quan sát mà còn từ những giá trị sâu sắc và khó thay đổi, tạo nên bản sắc riêng cho từng cá nhân.
Niềm tin trường Những sự khác biệt này được mô tả trong sơ đồ số 1.2 (Clive Dimmock)
Phần nổi của tảng băng
* Tầm nhìn, chính sách, mục đích, mục tiêu
Phần nổi của * Khung cảnh cách bài trí lớp học tảng băng * Logo, khẩu hiệu, bảng hiệu, biểu tượng
* Đồng phục, các nghi thức, nghi lễ
* Các hoạt động văn hóa, học tập của trường
Phần chìm của tảng băng Phần chìm * Nhu cầu, cảm xúc, ước muốn của cá nhân của tảng băng * Quyền lự và cách thức ảnh huổng
* Quyền lực và cách thức ảnh hưởng
Sơ đồ 1.2 Mô hình tảng băng của văn hóa nhà trường THPT
Nghiên cứu của Peter Smith tại trường Đại học Sunderland chỉ ra rằng văn hóa nghệ thuật (VHNT) có ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống và hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục Ông nhấn mạnh rằng phần chìm của tảng băng văn hóa không chỉ tạo thêm giá trị mà còn đặt ra những thách thức cho người lãnh đạo.
Một lãnh đạo không thể thành công nếu không đối mặt và thay đổi những vấn đề tiềm ẩn trong tổ chức Các giá trị văn hóa tiêu cực như sự buộc tội, kiểm soát chặt chẽ, và cạnh tranh nội bộ có thể ảnh hưởng xấu đến đội ngũ giáo viên Ngược lại, những giá trị tích cực mà giáo viên đề cao bao gồm sự sáng tạo, khả năng thích nghi, trung thực, sự chia sẻ và lợi ích chung (Peter Smith).
1.4 Một số vấn đề cơ bản về xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
1.4.1 Sự cần thiết xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
1.5.1 Kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Thực hiện Chỉ thị số 40/CT-BGD&ĐT và Kế hoạch 307/KH-BGD&ĐT, Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện - Học sinh tích cực” giai đoạn 2008-2013 Mục tiêu là huy động sức mạnh tổng hợp từ các lực lượng trong và ngoài nhà trường để tạo ra môi trường giáo dục an toàn, thân thiện và hiệu quả, phù hợp với điều kiện của từng địa phương Các trường THPT cần xây dựng kế hoạch chiến lược phát triển, xác định mục tiêu và phương pháp thực hiện văn hóa nhà trường, đồng thời ban hành các văn bản quy định như Qui chế dân chủ, Qui chế thi đua khen thưởng và nội quy trường học để điều chỉnh hành vi văn hóa trong nội bộ.
1.5.2 Tổ chức xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Nhà trường tổ chức các hoạt động nhằm duy trì và phát triển mối quan hệ giữa các thành viên trong và ngoài trường Để đạt được mục tiêu này, nhà trường phân công những thành viên có uy tín, năng lực và kinh nghiệm quản lý, đảm bảo trách nhiệm trong công việc.
Nhà trường cần tổ chức các hoạt động đưa nội dung các cuộc vận động:
Trong bối cảnh hiện nay, việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, cùng với các cuộc vận động như “Hai không” và “Mỗi thầy cô giáo là tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” cần được gắn liền với hoạt động chuyên môn và các phong trào thi đua trong nhà trường Để nâng cao hiệu quả công tác, các trường cần thiết lập website riêng nhằm cung cấp thông tin về mẫu biểu giấy tờ, quy trình thủ tục, thời gian thực hiện và các văn bản liên quan của bộ ngành cũng như của trường, giúp mọi người dễ dàng tra cứu.
Nhà trường tổ chức các buổi tham quan thực tế di tích lịch sử cách mạng nhằm giáo dục truyền thống yêu nước cho Đảng viên, Đoàn viên và Thanh niên Bên cạnh đó, nhà trường còn tổ chức các chuyến hành trình về nguồn, thăm hỏi và tặng quà cho các gia đình chính sách, đồng thời thực hiện các hoạt động đền ơn đáp nghĩa.
Nhà trường khuyến khích giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, nhằm đổi mới phương pháp giảng dạy và giúp học sinh phát triển tư duy cũng như khả năng tự học.
Nhà trường tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị trong nhà trường, xây dựng cảnh quang nhà trường xanh - sạch - đẹp
Nhà trường chú trọng đến việc giữ gìn an ninh trật tự và phòng chống tệ nạn xã hội Cấp ủy đảng thường xuyên triển khai hiệu quả các văn bản phối hợp với chính quyền địa phương nhằm đảm bảo an ninh và trật tự trong khuôn viên trường học.
1.5.3 Chỉ đạo công tác xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Các hoạt động xây dựng văn hóa nghệ thuật (VHNT) tại trường THPT cần được sự chỉ đạo và ủng hộ từ các cấp ủy đảng và Ban Giám Hiệu Tất cả các hoạt động phải được thông qua trong Nghị quyết của cấp ủy Đảng hàng tháng, quý và được phổ biến trước khi thực hiện Cán bộ, giáo viên và nhân viên cần thể hiện tinh thần đoàn kết, trách nhiệm, dân chủ và kỷ luật cao Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị cần đảm bảo chất lượng, phục vụ cho dạy học cũng như các hoạt động ngoại khóa, thể dục thể thao và văn nghệ Cần tập trung vào công tác dạy và học để đảm bảo hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh, giúp các em tự tin trong học tập và tăng cường rèn luyện kỹ năng sống.
1.5.4 Đánh giá công tác xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông
Vào cuối mỗi học kỳ và năm học, nhà trường tiến hành kiểm tra, đánh giá và bình xét thi đua đối với cán bộ, giáo viên và nhân viên trong việc thực hiện nhiệm vụ công tác cũng như chấp hành nội quy và quy định của trường.
Nhà trường thực hiện khen thưởng và kỷ luật đối với từng tập thể và cá nhân một cách kịp thời Học sinh sẽ được đánh giá và xếp loại về hạnh kiểm, học lực vào cuối học kỳ và cuối năm học, với kết quả này được ghi vào học bạ.
Nhà trường sẽ có cái nhìn toàn diện và đánh giá khách quan trong việc tổ chức các hoạt động phong trào thi đua, từ đó phát huy những điểm tích cực và hạn chế tiêu cực Đồng thời, nhà trường sẽ xây dựng định hướng và kế hoạch mới cho những năm tiếp theo dựa trên thành quả đạt được và những hạn chế của năm học trước.
Vai trò của Hiệu trưởng trong nhà trường trung học phổ thông
1.6.1 Vai trò chung của Hiệu trưởng
Trong hệ thống giáo dục phổ thông, Hiệu trưởng được bổ nhiệm bởi Nhà nước và là người đại diện pháp lý cho trường học Với vai trò là thủ trưởng, Hiệu trưởng có trách nhiệm và quyền hạn cao nhất trong quản lý hành chính và chuyên môn, đồng thời chịu trách nhiệm trước Nhà nước và nhân dân về toàn bộ hoạt động của nhà trường Hiệu trưởng cũng phải thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định trong Điều lệ của các cấp học như trường mầm non, tiểu học và trung học.
1.6.2 Phẩm chất, năng lực của Hiệu trưởng
Hiệu trưởng cần có trình độ chuyên môn cao và phẩm chất chính trị vững vàng, đồng thời phải hiểu rõ chủ trương, đường lối và chính sách của Đảng và Nhà nước Họ cũng cần nắm vững mục tiêu và nhiệm vụ của ngành giáo dục cũng như của trường học mà mình lãnh đạo.
Hiệu trưởng cần có kiến thức chuyên môn vững vàng, hiểu biết sâu sắc về nội dung giáo dục và phương pháp giảng dạy Họ cũng phải nắm vững các nguyên tắc tổ chức quá trình giáo dục và đặc biệt là công việc của giáo viên.
Hiệu trưởng là người có kiến thức sâu rộng về quản lý, kết hợp giữa khoa học và nghệ thuật Trong vai trò lãnh đạo và quản lý, hiệu trưởng cần nhận thức rõ những nhu cầu thiết yếu để xây dựng chương trình phát triển cho nhà trường.
Hiệu trưởng cần có nhân cách quản lý, bao gồm các đặc điểm và phẩm chất tâm lý quyết định bản sắc và giá trị xã hội của họ Nhân cách này được hình thành và phát triển thông qua quá trình hoạt động và giao lưu của người quản lý.
1.6.3 Vai trò của Hiệu trưởng trong việc xây dựng văn hóa nhà trường
* Hiệu trưởng có vai trò quyết định, chi phối sự phát triển VHNT
Tư duy phát triển giáo dục của Hiệu trưởng đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến văn hóa nghệ thuật (VHNT) trong trường học Hiệu trưởng không chỉ hình thành các chuẩn mực và giá trị cốt lõi mà còn góp phần xây dựng niềm tin trong cộng đồng giáo dục Sự quan tâm và chú ý của Hiệu trưởng đến các vấn đề cụ thể sẽ định hình VHNT, từ đó xác định và tập hợp hệ thống giá trị cốt lõi của trường Bên cạnh đó, Hiệu trưởng cần xác định các đặc trưng riêng biệt và chia sẻ tầm nhìn để tạo ra một môi trường giáo dục tích cực và sáng tạo.
* Những cách ảnh hưởng của Hiệu trưởng đến VHNT
Hiệu trưởng cần là một lãnh đạo gương mẫu, tạo ra ảnh hưởng tích cực đến giáo viên, nhân viên và học sinh thông qua các hoạt động tương tác hàng ngày Việc thiết lập cơ chế đánh giá và khen thưởng công bằng là rất quan trọng để khuyến khích sự phát triển Phong cách lãnh đạo dân chủ, khuyến khích đối thoại và phân công trách nhiệm rõ ràng sẽ giúp xây dựng môi trường làm việc tích cực Khả năng lắng nghe của hiệu trưởng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra bầu không khí tâm lý cởi mở, tin cậy và tôn trọng lẫn nhau, từ đó góp phần vào tiêu chuẩn lựa chọn và sa thải nhân viên.
Hiệu trưởng đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng văn hóa nhà trường bằng cách chia sẻ tầm nhìn và sứ mệnh với cán bộ, giáo viên và nhân viên Họ dẫn dắt thông qua các định hướng, chiến lược và mục tiêu, đồng thời thể hiện uy tín cá nhân Hiệu trưởng khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo để giáo viên có thể phát triển tối đa khả năng của mình Triết lý cá nhân của hiệu trưởng ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa nhà trường, tạo nên sự khác biệt trong mỗi môi trường giáo dục.
Trong bối cảnh hội nhập hiện nay, các trường học đã được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khang trang và đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, năng động Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, các nhà trường đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, bao gồm sự thay đổi trong lý tưởng sống, quan niệm sống, mục đích học tập, lối sống và cách ứng xử của học sinh Do đó, việc xây dựng văn hóa nghệ thuật trong trường học là cần thiết để truyền tải kiến thức và giá trị văn hóa cho thế hệ trẻ.
VHNT tập trung vào các giá trị cốt lõi cần thiết cho việc giảng dạy, ảnh hưởng tích cực đến tinh thần của giáo viên và học sinh Nó liên quan đến tất cả các đối tác trong trường học, từ Ban Giám Hiệu đến giáo viên, học sinh và phụ huynh VHNT tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc dạy và học, giúp các thành viên trong trường phát huy tối đa khả năng và hoàn thiện nhân cách.
VHNT không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động trong nhà trường mà còn giúp các trường hình thành văn hóa đặc trưng của riêng mình Điều này góp phần nâng cao uy tín và "thương hiệu" của nhà trường, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.
Xây dựng văn hóa nghệ thuật (VHNT) là một quá trình phức tạp và kéo dài, yêu cầu một cách tiếp cận toàn diện thông qua các hoạt động dạy và học, giáo dục, cũng như quản lý điều hành trong nhà trường Sự hình thành VHNT không chỉ dựa vào tinh thần và thái độ tích cực của tất cả các thành viên tham gia hoạt động tập thể, mà còn phụ thuộc vào nhận thức và khả năng của nhà quản lý trong việc tổ chức các hoạt động văn hóa.
