HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ KIM YẾN NGHIÊN CỨU QUẢN LÝ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 62 85 01 03 Người hướng dẫn khoa học: PGS TS Đỗ Nguyên Hải PGS.TS Nguyễn Quang Học NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi, kết nghiên cứu trình bày luận án trung thực, khách quan chưa dùng bảo vệ để lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận án cảm ơn, thơng tin trích dẫn luận án rõ nguồn gốc Tác giả luận án Nguyễn Thị Kim Yến i LỜI CẢM ƠN Trong trình nghiên cứu hồn thành luận án này, tơi nhận quan tâm giúp đỡ nhiều tập thể cá nhân Nhân dịp xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Lãnh đạo tập thể thầy, cô giáo Bộ môn Khoa học đất, Khoa Quản lý đất đai, Ban Quản lý đào tạo, Học viện Nơng nghiệp Việt Nam tận tình giúp đỡ tơi q trình học tập, nghiên cứu hồn thành luận án Đặc biệt tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Đỗ Nguyên Hải, PGS.TS Nguyễn Quang Học - người thầy tận tình hướng dẫn, trực tiếp ý kiến quý báu, định hướng giúp trưởng thành công tác nghiên cứu thực luận án Luận án thực với hỗ trợ từ lãnh đạo Phòng, Ban, người dân địa phương huyện Điện Biên; Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Điện Biên; Sở Nông nghiệp Phát triển Nông thôn tỉnh Điện Biên; Sở Văn hóa, Thể thao Du lịch tỉnh Điện Biên tạo điều kiện giúp đỡ để điều tra, thu thập số liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài Tôi xin trân trọng cảm ơn hỗ trợ quý báu Trong thời gian học tập nghiên cứu, nhận hỗ trợ giúp đỡ tận tình từ lãnh đạo đồng nghiệp Bộ mơn Địa chính, Khoa Trắc địa – Bản đồ Quản lý đất đai, Trường Đại học Mỏ - Địa chất tạo điều kiện thuận lợi thời gian động viên tinh thần giúp đỡ tơi q trình nghiên cứu hồn thành luận án Tơi xin trân trọng cảm ơn Cuối tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới tập thể, cá nhân, nhà khoa học, bạn bè người thân kịp thời động viên, chia sẻ tạo điều kiện giúp đỡ q trình nghiên cứu hồn thành luận án Một lần tơi xin bày tỏ lịng biết ơn gia đình người thân động viên, khích lệ giúp đỡ tơi hồn thành luận án Tác giả luận án ` Nguyễn Thị Kim Yến ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vi Danh mục bảng viii Danh mục biểu đồ x Danh mục hình xi Trích yếu luận án xii Thesis abstract xiv Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục đích nghiên cứu 1.3 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.4 Ý nghĩa khoa học thực tiễn 1.5 Những đóng góp luận án Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Cơ sở khoa học quản lý sử dụng đất nông nghiệp 2.1.1 Một số khái niệm quản lý sử dụng đất nông nghiệp 2.1.2 Cơ sở lý luận sử dụng đất nông nghiệp 2.1.3 Cơ sở đánh giá đất phục vụ phát triển du lịch 12 2.2 Sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch miền núi 17 2.2.1 Khát quát du lịch 17 2.2.2 Mối quan hệ quản lý sử dụng đất nông nghiệp phát triển du lịch 23 2.2.3 Một số mơ hình quản lý sử dụng đất nông nghiệp phát triển du lịch 28 2.3 Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp kết hợp du lịch giới Việt Nam 32 2.3.1 Trên giới 32 2.3.2 Ở Việt Nam 35 2.3.3 Một số cơng trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch giới Việt Nam 39 2.4 Nhận xét chung định hướng nghiên cứu đề tài 41 2.4.1 Nhận xét chung 41 2.4.2 Định hướng nghiên cứu đề tài 42 iii Phần Nội dung phương pháp nghiên cứu 44 3.1 Nội dung nghiên cứu 44 3.1.1 Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội sử dụng đất địa bàn huyện Điện Biên - Tỉnh Điện Biên 44 3.1.2 Thực trạng quản lý sử dụng đất nông nghiệp huyện Điện Biên 44 3.1.3 Thực trạng tiềm du lịch huyện Điện Biên 44 3.1.4 Đánh giá tiềm sử dụng đất nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 44 3.1.5 Định hướng giải pháp sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên 44 3.2 Phương pháp nghiên cứu 45 3.2.1 Phương pháp điều tra, thu thập số liệu thứ cấp 45 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp 45 3.2.3 Phương pháp đánh giá hiệu sử dụng đất 46 3.2.4 Phương pháp thống kê, so sánh 48 3.2.5 Phương pháp sử dụng công nghệ GIS thành lập đồ 49 3.2.6 Phương pháp đánh giá tiềm đất nông nghiệp phục vụ du lịch 49 3.2.7 Phương pháp tham vấn chuyên gia 52 3.2.8 Phương pháp phân tích SWOT 52 3.2.9 Phương pháp dự báo 53 Phần Kết nghiên cứu thảo luận 54 4.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội có liên quan đến quản lý sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện Điện Biên 54 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 54 4.1.2 Các nguồn tài nguyên thiên nhiên 58 4.1.3 Tài nguyên nhân văn 62 4.1.4 Điều kiện kinh tế - xã hội 63 4.1.5 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện liên quan đến nông nghiệp phục vụ du lịch 70 4.2 Thực trạng quản lý sử dụng đất nông nghiệp huyện Điện Biên 72 4.2.1 Tình hình quản lý đất đai địa bàn huyện Điện Biên 72 4.2.2 Hiện trạng biến động sử dụng đất nông nghiệp huyện Điện Biên giai đoạn 2005-2014 75 4.2.3 Tình hình sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện Điện Biên 79 4.3 Thực trạng tiềm phát triển du lịch huyện Điện Biên 93 4.3.1 Hiện trạng sử dụng đất khu du lịch huyện Điện Biên 93 iv 4.3.2 Thực trạng tiềm phát triển du lịch huyện Điện Biên 93 4.3.3 Thực trạng nhu cầu cung cấp sản phẩm nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 99 4.4 Đánh giá tiềm sử dụng đất nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 102 4.4.1 Tiềm đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên 102 4.4.2 Đánh giá nhu cầu khách du lịch đến thăm quan huyện Điện Biên 103 4.4.3 Đánh giá tiềm sử dụng đất nơng nghiệp thích hợp cho sản phẩm phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên 105 4.4.4 Phân tích SWOT quản lý sử dụng đất nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 127 4.5 Định hướng giải pháp sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên 130 4.5.1 Quan điểm phát triển 130 4.5.2 Cơ sở đề xuất sử dụng đất nông nghiệp 131 4.5.3 Định hướng sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên 136 4.5.4 Các giải pháp quản lý sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên 143 Phần Kết luận kiến nghị 147 5.1 Kết luận 147 5.2 Kiến nghị 148 Danh mục cơng trình cơng bố liên quan đến luận án 150 Tài liệu tham khảo 151 Phụ lục 160 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt ACIAR Trung tâm nghiên cứu nông nghiệp quốc tế Australian (Australian Centre for International Agricultural Research) Tổ chức phi phủ (ActionAid ) Phương pháp phân tích cấp bậc (Analytic Hierarchy Process) Cộng hịa dân chủ nhân dân Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Cơng nghiệp hố – đại hố Chi phí bình quân sản phẩm Tỷ số quán (Consistency Ratio) Cơ quan Phát triển Quốc tế Đan Mạch (Danish International Development Agency) Du lịch bền vững Du lịch sinh thái Diện tích tự nhiên Dân tộc thiểu số Liên minh châu Âu (European Union) Đánh giá đất cho quản lý sử dụng đất bền vững Tổ chức Lương thực Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (Food and Agriculture Organization) Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Tổng sản phẩm nội địa (Gross Domestic Product) Hệ thống thông tin địa lý (Geographic information system) Giá trị ngày công Hiệu đồng vốn Hội nghị quốc tế bảo vệ thiên nhiên Tài nguyên môi trường (International Union for Conservation of Nature) Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (Japan International Cooperation Agency) Khu bảo tồn thiên nhiên Ngân hàng tái thiết Đức Kinh tế xã hội Đơn vị đồ đất đai (Land Mapping Unit) ACTIONAID AHP CHDCND CHXHCN CNH – HĐH CPBQ/SP CR DANIDA DLBV DLST DTTN DTTS EU ESLM FAO GCNQSDĐ GDP GIS GTNC HQĐV IUCN JICA KBTTN KFW KTXH LMU vi LUT MCE NĐ NLKH NN&PTNT NNCNC NTTS PAM PTNT QT RI TCVN TDMNPB TNBQ/SP TNHH TPCG UBND UNEP UNESCO VAC WCED WCS XDCB Loại sử dụng đất (Land Use Type) Đánh giá đa tiêu (Multi Criteria Evaluation) Nội địa Nông lâm kết hợp Nông nghiệp Phát triển nông thôn Nông nghiệp công nghệ cao Nuôi trồng thuỷ sản Sổ tay hướng dẫn quản lý dự án Phát triển nông thôn Quốc tế Chỉ số ngẫu nhiên (Ramdom Index) Tiêu chuẩn Việt Nam Trung du miền núi phía Bắc Thu nhập bình qn/sản phẩm Thu nhập hỗn hợp Thành phần giới Ủy ban nhân dân Chương trình mơi trường Liên hợp quốc (United Nations Environment Programme) Tổ chức văn hóa khoa học giáo dục Liên hợp quốc (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization) Vườn ao chuồng Ủy ban quốc tế môi trường phát triển (World Commission on Environment and Development) Chiến lược tồn cầu mơi trường (World Conservation Strategy) Xây dựng vii DANH MỤC BẢNG STT 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 4.17 4.18 4.19 4.20 viii Tên bảng Trang Phân cấp tiêu đánh giá hiệu kinh tế 47 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu xã hội 47 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu môi trường 48 Ma trận so sánh mức độ quan trọng tiêu 51 Giá trị RI ứng với số lượng tiêu n 51 Đặc điểm tiểu vùng huyện Điện Biên 55 Các nhóm đất địa bàn huyện Điện Biên 58 Tình hình thực chương trình hỗ trợ đất đất sản xuất cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số huyện Điện Biên 73 Tình hình cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số huyện Điện Biên 75 Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Điện Biên năm 2014 76 Biến động đất nông nghiệp giai đoạn 2005-2014 78 Một số mơ hình sử dụng đất vùng cao đồng bào dân tộc huyện Điện Biên 80 Hiện trạng loại sử dụng đất huyện Điên Biên 83 Hiệu kinh tế sử dụng đất loại sử dụng đất trồng trọt tính 1ha 85 Hiệu kinh tế loại hình chăn ni gia súc 86 Đánh giá hiệu xã hội loại sử dụng đất huyện Điện Biên 87 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu môi trường loại sử dụng đất huyện Điện Biên 89 So sánh mức đầu tư phân bón với tiêu chuẩn bón phân cân đối hợp lý huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên 91 Kết đánh giá tổng hợp kinh tế, xã hội môi trường loại sử dụng đất nông nghiệp huyện Điện Biên 92 Biến động sử dụng đất khu du lịch huyện Điện Biên 93 Các loại hình du lịch hệ thống sử dụng đất nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 94 Số lượng khách du lịch đến huyện Điện Biên qua số năm 99 Tổng hợp nhu cầu sản phẩm nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên năm 2014 100 Ý kiến khách du lịch việc mua sản phẩm nông nghiệp 101 Nhu cầu khách du lịch tới điểm du lịch sinh thái huyện Điện Biên 104 Phụ lục 56 Sơ đồ phân hạng đơn vị đất đai tiểu vùng đất dốc Huyện Điện Biên - Tỉnh Điện Biên 211 Phụ lục 57 Sơ đồ đề xuất sử dụng đất nông nghiệp tiểu vùng đất dốc Huyện Điện Biên - Tỉnh Điện Biên 212 Phụ lục 58 Một số hình loại sử dụng đất du lịch huyện Điện Biên – tỉnh Điện Biên Hình Rau xanh sản xuất theo quy trình an toàn (dự án DANIDA – xã Noong Hẹt, huyện Điện Biên) Hình Loại hình Chuyên lúa đặc sản 213 Hình Ảnh lúa – màu xã Thanh Xương, huyện Điện Biên Hình Sơng Nậm Rốm (Nguồn: UBND tỉnh Điện Biên) 214 Hình Lễ Xên Bản Mển, xã Thanh Nưa Hình Hồ Pá Khoang, xã Pá Khoang 215 Hình Động Pa Thơm, xã Pa Thơm Hình Bia hận thù Noong Nhai, xã Thanh Xương 216 Hình Sở huy chiến dịch Điện Biên Phủ, xã Mường Phăng Hình 10 Diễu binh Kỷ niệm Chiến thắng Điện Biên Phủ 217 Hình 11 Múa xịe Ten, xã Thanh Xương Hình 12 Lễ hội Thành Bản Phủ, xã Noong Hẹt 218 Hình 13 Hoa Ban xã Mường Phăng Hình 14 Hoa Anh Đào hồ Pá Khoang 219 Hình 15 Dệt thổ cẩm Na Sang II, xã Núa Ngam Hình 16 Ẩm thực dân tộc Thái Ten, xã Thanh Xương 220 Hình 17 Khu sinh thái khống nóng UVA, xã Noong Luống Hình 18 Suối khống nóng Hua Pe, xã Pe Lng 221 Hình 19 Canh tác nương rẫy Hình 20 Mùa lúa chín cánh đồng Mường Thanh, xã Thanh An 222 Hình 21 Hoa ban huyện Điện Biên Hình 22 Phỏng vấn nơng hộ Phăng, xã Mường Phăng 223 Hình 23 Rừng nguyên sinh Mường Phăng Hình 24 Rừng trồng xã Núa Ngam 224 Hình 25 Chăn ni Dê xã Mường Pồn Hình 26 Ảnh Mơ hình ni lợn rừng (xã Mường Phăng – huyện Điện Biên) 225 ... phẩm nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 99 4.4 Đánh giá tiềm sử dụng đất nông nghiệp phục vụ du lịch huyện Điện Biên 102 4.4.1 Tiềm đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch. .. đích nghiên cứu - Đánh giá tiềm sử dụng đất nông nghiệp theo hướng phục vụ du lịch huyện Điện Biên - Đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất nông nghiệp phục vụ phát triển du lịch huyện Điện Biên. .. bền vững phục vụ phát triển du lịch địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên - Đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất nông nghiệp hợp lý, hiệu phục vụ phát triển du lịch địa bàn huyện Điện Biên 1.5