Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, sự phát triển nhanh chóng của khoa học - kỹ thuật và công nghệ đã dẫn đến việc tạo ra nhiều phương tiện và thiết bị với tính năng đa dạng, nhằm phục vụ nhu cầu con người Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo nhiều mối nguy hiểm tiềm ẩn, có thể gây tai nạn và thương tích, đặc biệt là cho trẻ em, như thiết bị điện, điện tử và hóa chất Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, tai nạn thương tích là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong cho trẻ em trên toàn cầu.
Năm 2014, trung bình mỗi ngày có khoảng 580 trẻ em gặp phải tai nạn và thương tích, gây ra nỗi đau cho hàng chục gia đình Nguyên nhân dẫn đến tai nạn ở trẻ em rất đa dạng, bao gồm sự chủ quan của người lớn và môi trường không an toàn Tuy nhiên, một nguyên nhân quan trọng là khả năng nhận biết và ứng phó của trẻ với nguy hiểm vẫn còn hạn chế Do đó, việc giáo dục trẻ em về các kỹ năng cần thiết để nhận diện và ứng phó hiệu quả với những mối nguy hiểm là nhiệm vụ cấp thiết trong xã hội hiện nay.
Việc giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ em hiện nay đang được nhiều Bộ, ngành và toàn xã hội quan tâm, và đã được tích hợp vào chương trình giáo dục mầm non Tuy nhiên, hiệu quả giáo dục vẫn còn thấp, trẻ em thường bộc lộ hạn chế trong việc ứng phó với các nguy hiểm xung quanh Người lớn thường không tin tưởng vào khả năng độc lập của trẻ và có xu hướng ngăn cản trẻ tiếp xúc với nguy hiểm hoặc làm mọi việc thay trẻ Trẻ em vốn hiếu động và tò mò, nên người lớn không thể luôn bảo vệ trẻ Thay vì làm giúp trẻ, người lớn nên hướng dẫn trẻ tự bảo vệ mình, nhận biết và ứng phó với các mối nguy hiểm, từ đó giúp trẻ sống an toàn, khỏe mạnh và phát triển tốt trong mọi hoàn cảnh.
Giai đoạn 4-5 tuổi là thời điểm lý tưởng để giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn cho trẻ Trong độ tuổi này, nhu cầu vận động và khả năng giao tiếp của trẻ gia tăng, giúp trẻ tích lũy vốn biểu tượng phong phú về thế giới xung quanh Sự nhạy cảm của các giác quan cũng phát triển, cho phép trẻ nhận biết và phân biệt đặc điểm của sự vật, hiện tượng một cách chính xác hơn Với tư duy trực quan hình tượng mạnh mẽ, trẻ có thể hình dung hành động thực tiễn và kết quả của chúng, từ đó chủ động lập kế hoạch đảm bảo an toàn cho bản thân Khả năng ngôn ngữ cũng phát triển, giúp trẻ hiểu và giải thích các mối quan hệ nhân - quả đơn giản trong cuộc sống Trẻ bắt đầu hình thành trí nhớ có chủ định, bao gồm trí nhớ hình ảnh, ngôn ngữ và vận động, giúp ghi nhớ và thực hiện các thao tác ứng phó với tình huống dễ gây tai nạn Nhờ sự hoàn thiện của kỹ năng vận động và sự tự tin, trẻ có thể thực hiện các hành động ứng phó một cách thành thạo hơn Ngoài ra, trẻ cũng bắt đầu kiềm chế cảm xúc mạnh mẽ như sợ hãi và lo lắng, giúp chúng điều khiển cảm xúc và thực hiện hành động ứng phó hiệu quả khi gặp tình huống nguy hiểm.
Hiện nay, các trường mầm non chú trọng đầu tư vào môi trường an toàn hơn là tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ Mặc dù giáo viên mầm non đã nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, nhưng họ vẫn gặp khó khăn trong việc xác định nội dung và phương pháp giáo dục hiệu quả Việc lồng ghép giáo dục kỹ năng phòng tránh TNTT vào các hoạt động hàng ngày chủ yếu chỉ tập trung vào việc cung cấp kiến thức cho trẻ, mà chưa chú trọng đến thực hành và trải nghiệm, dẫn đến hiệu quả giáo dục chưa cao.
Từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài “Giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn, thương tích cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm non”.
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và đề xuất biện pháp giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ 4-5 tuổi tại trường mầm non nhằm giúp trẻ chủ động ứng phó với các tình huống dễ dẫn đến TNTT Qua đó, đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ.
3 Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu: Quá trình giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN
3.2 Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-
Hiện nay, các trường mầm non đang chú trọng giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ em Tuy nhiên, kỹ năng này ở trẻ 4-5 tuổi vẫn còn hạn chế, dẫn đến việc tai nạn và thương tích vẫn xảy ra.
Để nâng cao kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ, cần áp dụng các biện pháp giáo dục hiệu quả tại trường mầm non Việc tạo ra môi trường giáo dục an toàn và thuận lợi, cùng với tổ chức các hoạt động phong phú, hấp dẫn sẽ giúp trẻ có thêm trải nghiệm Thông qua việc rèn luyện kỹ năng trong nhiều tình huống thực tế, trẻ sẽ phát triển khả năng phòng tránh TNTT một cách tốt hơn.
5.1 Nghiên cứu cơ sở lí luận của giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN
5.2 Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN
5.3 Đề xuất các biện pháp giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN
5.4 Thực nghiệm các biện pháp giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN
6.1 Giới hạn đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu các TNTT không chủ định thường gặp ở trẻ 4-5 tuổi có liên quan đến vật dụng, động thực vật, địa điểm hoạt động và hành động của trẻ
Nghiên cứu các kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ 4-5 tuổi bao gồm: kỹ năng nhận diện tình huống dễ gây TNTT, kỹ năng lựa chọn giải pháp ứng phó với những tình huống này, và kỹ năng thực hiện các giải pháp ứng phó hiệu quả nhằm bảo vệ an toàn cho trẻ.
- Nghiên cứu biện pháp giáo dục KN phòng tránh TNTT cho trẻ 4-5 tuổi thông qua các hoạt động trong chế độ sinh hoạt hàng ngày của trẻ ở trường MN
6.2 Giới hạn khách thể điều tra
- Giáo viên mầm non: 150 GVMN tại một số trường MN trên địa bàn thành phố Hà Nội
- Ban Giám hiệu của một số trường MN trên địa bàn thành phố Hà Nội
- Trẻ mầm non: 80 trẻ 4-5 tuổi tại trường mầm non Hoa Hồng và trường mầm non Kim Chung trên địa bàn thành phố Hà Nội
- Phụ huynh: 80 phụ huynh có trẻ đang học tại trường mầm non Hoa Hồng và trường mầm non Kim Chung trên địa bàn thành phố Hà Nội
6.3 Giới hạn địa bàn nghiên cứu
Khảo sát thực trạng và thực nghiệm được thực hiện tại một số trường mầm non ở Hà Nội, bao gồm trường mầm non Hoa Hồng ở quận Cầu Giấy, trường mầm non Kim Chung ở huyện Hoài Đức, và trường mầm non Liên Mạc ở quận Bắc Từ Liêm.
6.4 Giới hạn thời gian nghiên cứu
- Thời gian khảo sát thực trạng từ tháng 02/2018 đến tháng 05/2018
- Thời gian thực nghiệm từ tháng 09/2018 đến tháng 03/2019
7 Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Sự hình thành và phát triển kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) của trẻ chỉ hiệu quả khi được thực hiện qua các hoạt động phù hợp với hứng thú, khả năng và kinh nghiệm của trẻ Tại trường mầm non, trẻ tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau, mỗi hoạt động mang lại những lợi ích riêng trong việc tạo môi trường cho trẻ trải nghiệm cảm xúc và hình thành kỹ năng ứng phó với TNTT Do đó, cần lựa chọn những hoạt động phong phú, đa dạng và hấp dẫn, phù hợp với trẻ 4-5 tuổi, đồng thời tạo cơ hội cho trẻ rèn luyện kỹ năng này.
KN này một cách thường xuyên, có hệ thống
Sự hình thành và phát triển kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) của trẻ gắn liền với sự phát triển tâm sinh lý ở từng giai đoạn lứa tuổi Giáo viên cần đánh giá đúng mức độ hình thành kỹ năng này trong bối cảnh phát triển của trẻ, từ đó cung cấp kiến thức và tổ chức luyện tập phù hợp Việc học thông qua quan sát và bắt chước hành động của người lớn và bạn bè xung quanh là cách học hiệu quả, trong đó người lớn và bạn bè đóng vai trò hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển kỹ năng phòng tránh TNTT cho trẻ.
“vùng phát triển hiện tại” lên “vùng phát triển gần nhất”
Việc học của trẻ mầm non đạt hiệu quả cao khi được tích hợp qua các hoạt động đa dạng trong môi trường sống Do đó, giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ cần được lồng ghép vào các hoạt động hàng ngày, nhằm phát triển năng lực cần thiết để trẻ có thể ứng phó hiệu quả với các tình huống nguy hiểm Điều này sẽ tác động đồng bộ đến sự phát triển toàn diện của trẻ, bao gồm thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm và kỹ năng xã hội.
Mỗi trẻ em là một cá thể độc đáo với nhận thức, cảm xúc và nhu cầu riêng Do đó, giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích (TNTT) cho trẻ cần tôn trọng đặc điểm cá nhân của từng em Giáo viên cần hiểu rõ nhu cầu, mong muốn và khả năng của trẻ để tạo ra những trải nghiệm giáo dục phù hợp và ý nghĩa Khi giáo viên nắm bắt được sự khác biệt của mỗi trẻ, họ có thể thiết kế các tình huống học tập giúp trẻ phát triển tốt hơn.
Trẻ em thường xuyên đối mặt với các tình huống dễ gây tai nạn trong cuộc sống hàng ngày, do đó, việc giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn là rất quan trọng Môi trường sống của trẻ, bao gồm gia đình và trường học, cần được tận dụng để xây dựng các hoạt động phong phú, giúp trẻ trải nghiệm và rèn luyện kỹ năng ứng phó với tai nạn Việc này không chỉ giúp trẻ phát triển khả năng tự bảo vệ mà còn kiểm nghiệm hiệu quả của các chương trình giáo dục an toàn.
7.2 Các phương pháp nghiên cứu
7.2.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập và phân tích tài liệu liên quan đến giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ em, xác định các khái niệm và quan điểm chính, xây dựng khung lý thuyết và định hướng phương pháp luận, cũng như thiết kế điều tra và thực nghiệm khoa học.
7.2.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Quan sát trẻ 4-5 tuổi trong hoạt động tại trường mầm non giúp hiểu rõ cách ứng phó của trẻ với các tình huống dễ gây tai nạn thương tích (TNTT) Đặc biệt, việc chú ý đến những thay đổi trong kỹ năng phòng tránh TNTT của trẻ sẽ rõ rệt khi có sự tác động từ giáo viên.
Quan sát giáo viên áp dụng các phương pháp giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi giúp học hỏi kinh nghiệm, nhận diện những khó khăn và thuận lợi trong quá trình giảng dạy, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục.
Sử dụng phiếu điều tra giáo viên kết hợp với phỏng vấn trực tiếp để khảo sát nhận thức và biện pháp của giáo viên trong việc giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ em từ 4-5 tuổi.
Sử dụng bài tập đo nhằm đánh giá mức độ KN phòng tránh TNTT của trẻ 4-5 tuổi
7.2.2.3 Phương pháp phỏng vấn sâu
Phỏng vấn và trao đổi với cán bộ quản lý và giáo viên nhằm tìm hiểu thực trạng và biện pháp giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ 4-5 tuổi tại trường mầm non là rất cần thiết Việc này giúp nâng cao nhận thức và áp dụng các phương pháp giáo dục hiệu quả, từ đó bảo vệ an toàn cho trẻ em trong môi trường học tập.