Lý do ch ọn đề tài
Nhân loại đang bước vào thế kỷ XXI, thời đại của công nghệ thông tin và kinh tế tri thức, với toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế là xu hướng tất yếu Để phát triển và hội nhập thành công, việc chú trọng đầu tư vào Giáo dục và Đào tạo là rất quan trọng Hội nghị lần thứ 8 của Ban chấp hành Trung ƣơng khóa XI đã thông qua Nghị quyết số 29, nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới căn bản và toàn diện trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
Giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu, cần tiếp tục đổi mới đồng bộ các yếu tố cơ bản nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh Quá trình giáo dục cần chuyển từ việc chỉ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của người học, bao gồm tình yêu gia đình, Tổ quốc, đồng bào, cũng như khả năng sống tốt và làm việc hiệu quả.
Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể là sự thể hiện đổi mới giáo dục, thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TW của Đảng Trong chương trình giáo dục
Môn Toán giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong giáo dục, được xem là công cụ cung cấp tri thức cần thiết cho việc học các môn học khác Trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay, mục tiêu của môn Toán cấp trung học phổ thông bao gồm việc hình thành và phát triển năng lực toán học, cung cấp kiến thức và kỹ năng cơ bản về Đại số, Hình học, Thống kê và xác suất Đồng thời, môn Toán cũng giúp học sinh có cái nhìn tổng quát về các ngành nghề liên quan và giá trị của môn học này, từ đó hỗ trợ định hướng nghề nghiệp sau trung học phổ thông và trang bị năng lực tối thiểu để tự tin khám phá các vấn đề toán học.
Chất lượng dạy học môn toán ở các trường THPT bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn đóng vai trò quan trọng Đặc biệt, hiệu trưởng trực tiếp dạy môn toán có khả năng cải thiện chất lượng giảng dạy Nghiên cứu và áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả từ phía hiệu trưởng sẽ nâng cao chất lượng dạy học môn toán của giáo viên và cải thiện kết quả học tập của học sinh, từ đó phát triển năng lực học tập cho học sinh tại các trường THPT.
Thực tiễn dạy học môn toán tại các trường trung học phổ thông Huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ theo hướng phát triển năng lực đã góp phần quan trọng trong việc phát hiện và bồi dưỡng tài năng cho học sinh Điều này không chỉ giúp học sinh tiếp cận tốt hơn với các môn học khác mà còn đáp ứng hiệu quả nhiệm vụ giáo dục hiện tại Cán bộ quản lý trường học đã thực hiện nhiệm vụ quản lý dạy học, đặc biệt là môn toán, với những thành công nhất định, phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục.
Giáo dục phổ thông đang đối mặt với nhiều bất cập trong quản lý nội dung chương trình và phương pháp dạy học môn toán, ảnh hưởng đến sự phát triển năng lực của học sinh Để nâng cao chất lượng dạy học môn toán và phát triển năng lực học sinh, cần thiết phải tiến hành các nghiên cứu nhằm đề xuất những biện pháp quản lý dạy học mới.
Trong lĩnh vực quản lý giáo dục, đã có nhiều nghiên cứu về quản lý dạy học ở các trường THPT, đặc biệt là các môn như tiếng Anh, văn học và lịch sử Tuy nhiên, nghiên cứu về quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THPT huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ vẫn chưa được thực hiện Thực tiễn giáo dục tại địa phương này cần được xem xét để cải thiện chất lượng dạy học môn toán.
Trường THPT huyện Yên Lập cần thực hiện các nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán, từ đó phát triển năng lực của học sinh để đáp ứng các mục tiêu giáo dục THPT trong thời kỳ mới.
Đề tài "Quản lý dạy học môn Toán ở các trường trung học phổ thông huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ theo hướng phát triển năng lực học sinh" được chọn nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán và phát triển năng lực học sinh.
M ục đích nghiên cứ u
Dựa trên nghiên cứu lý luận và thực trạng giảng dạy môn Toán, bài viết phân tích quản lý dạy học môn Toán tại các trường Trung học phổ thông huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ Nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập môn Toán, đồng thời đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả quản lý giáo dục trong bối cảnh hiện nay.
Thọ đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn toán nhằm phát triển năng lực học sinh, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường trung học phổ thông huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ, đáp ứng mục tiêu đổi mới giáo dục.
Khách th ể và đối tƣợ ng nghiên c ứ u
Hoạt động dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học phổ thông
Quản lý dạy học môn toán ở các trường Trung học phổ thông huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọtheo hướng phát triển năng lực học sinh.
Câu h ỏ i nghiên c ứ u
4.1 Cơ sở khoa học của biện pháp quản lý dạy học môn toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh là gì?
4.2 Các biện pháp quản lý dạy học nào sẽ nâng cao đƣợc chất lƣợng dạy học môn toán và phát triển năng lực cho học sinh?
Gi ả thuy ế t khoa h ọ c
Quản lý dạy học môn toán tại các trường THPT huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ đang đối mặt với yêu cầu đổi mới giáo dục, đồng thời bộc lộ những bất cập về quản lý nội dung chương trình, hình thức và phương pháp giảng dạy Để nâng cao chất lượng dạy học môn toán và phát triển năng lực học tập cho học sinh, cần đề xuất và thực hiện các biện pháp quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục và thực tiễn của nhà trường.
Nhi ệ m v ụ nghiên c ứ u
6.1 Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn toán ở trường trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực học sinh
Khảo sát và phân tích thực trạng dạy học môn toán tại các trường trung học phổ thông ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ, nhằm đánh giá hiệu quả quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh Nghiên cứu này tập trung vào việc cải thiện phương pháp giảng dạy và quản lý, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toán học và phát triển toàn diện năng lực của học sinh.
Đề xuất và khảo nghiệm tính cần thiết cũng như khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn toán nhằm phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học phổ thông ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ Các biện pháp này không chỉ nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn thúc đẩy sự sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh Việc áp dụng các phương pháp quản lý hiệu quả sẽ góp phần tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh phát triển toàn diện.
Ph ạ m vi nghiên c ứ u
Để đảm bảo tính khả thi trong khuôn khổ luận văn và thời gian nghiên cứu, tác giả tập trung vào biện pháp quản lý của hiệu trưởng trong việc dạy học môn Toán, nhằm phát triển năng lực học sinh Chủ thể phối hợp quản lý trong nghiên cứu này là tổ trưởng bộ môn Toán.
Nghiên cứu quản lý dạy học môn toán theo tiếp cận hoạt động tập trung vào việc quản lý các khía cạnh quan trọng như chuẩn bị kế hoạch dạy học của giáo viên, giảng dạy trên lớp, hoạt động học tập của học sinh, và kiểm tra đánh giá kết quả học tập Mục tiêu là phát triển năng lực cho học sinh thông qua việc tổ chức và điều phối các hoạt động học tập hiệu quả.
- Địa bàn nghiên cứu: 03 trường THPT: Minh Hòa, Yên Lập, Lương Sơn thuộc huyện Yên, Lập tỉnh Phú Thọ
- Đối tƣợng khảo sát: cán bộ quản lý và giáo viên dạy môn toán ở các trường THPT
- Các dữ liệu khảo sát thực trạng lấy trong các năm học: năm học 2017-2018; năm học 2018-2019; năm học 2019 - 2020.
Phương pháp nghiên cứ u
8 1 Nhóm phương pháp nghiên cứ u lý lu ậ n
Thu thập và phân tích tài liệu khoa học liên quan đến dạy học môn toán và chương trình giáo dục phổ thông là cần thiết để xây dựng cơ sở lý luận cho nghiên cứu Việc tổng hợp các quy định của ngành về quản lý hoạt động dạy học giúp định hướng phát triển năng lực người học trong các trường phổ thông.
8.2 Nhóm phương pháp nghiên cứ u th ự c ti ễ n
Phương pháp quan sát: quan sát hoạt động dạy học của giáo viên và cách thức quản lý hoạt động dạy học của cán bộ quản lý nhà trường
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi là công cụ hiệu quả để khảo sát ý kiến của các đối tượng như ban giám hiệu, hiệu trưởng, giáo viên và học sinh về tình hình dạy và học, nhằm phát triển năng lực học sinh.
Phương pháp tọa đàm, bao gồm trò chuyện và phỏng vấn, được sử dụng để thu thập ý kiến sâu sắc từ giáo viên và học sinh về tình hình dạy và học, nhằm phát triển năng lực học sinh Để thực hiện điều này, cần xây dựng hai mẫu phiếu điều tra: một cho việc khảo sát thực trạng dạy học môn toán và một cho việc quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh.
Phương pháp chuyên gia là việc thu thập ý kiến từ các nhà giáo và những người có kinh nghiệm trong việc dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh Qua đó, nghiên cứu sẽ rút ra những nhận định quan trọng cho vấn đề nghiên cứu Đồng thời, khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn toán cũng được thực hiện để nâng cao hiệu quả giáo dục.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: tổng kết kinh nghiệm trong quản lý dạy học của các nhà quản lý trong nhà trường
8 3 Phương pháp hỗ tr ợ khác
Sử dụng các công thức thống kê toán học giúp phân tích và xử lý số liệu từ khảo sát thực tế, từ đó rút ra kết luận khoa học về giảng dạy môn Toán và quản lý dạy học môn Toán tại trường THPT.
C ấ u trúc lu ận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bầy trong 3 chương:
Chương 1 Cơ sở lý luận của quản lý dạy học môn toán ở các trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực học sinh
Chương 2 Thực trạng quản lý dạy học môn toán ở các trường Trung học phổ thông huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ theo hướng phát triển năng lực học sinh
Chương 3 Biện pháp quản lý dạy học môn toán ở các trường THPT huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ theo hướng phát triển năng lực học sinh.
CƠ SỞ LÝ LU Ậ N QU Ả N LÝ D Ạ Y H Ọ C MÔN TOÁN Ở TRƯỜ NG TRUNG H Ọ C PH Ổ THÔNG THEO HƯỚ NG PHÁT TRI Ể N NĂNG LỰ C H Ọ C SINH
T ổ ng quan nghiên c ứ u v ấn đề
Bài viết này tổng quan nghiên cứu vấn đề của đề tài nhằm xác định tri thức kế thừa và điểm mới Nghiên cứu sẽ được thực hiện theo hai hướng: thứ nhất, các nghiên cứu về dạy học và dạy học môn toán tập trung vào phát triển năng lực học sinh; thứ hai, các nghiên cứu về quản lý dạy học và quản lý dạy học môn toán cũng hướng đến mục tiêu phát triển năng lực học sinh.
1.1.1 Các công trình nghiên cứu dạy học và dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh a) Các công trình nghiên cứu về dạy học trong trường phổ thông:
Trong lĩnh vực giáo dục và tâm lý học, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện nhằm phát triển năng lực dạy học, đặc biệt là trong môn toán Các kết quả nghiên cứu này được trình bày qua nhiều hình thức như chuyên khảo, luận văn và bài báo khoa học Một số công trình nghiên cứu tiêu biểu có thể được liệt kê để minh chứng cho sự phát triển này.
R.E Boyatzid (1982), trong nghiên cứu về Dạy học theo tiếp cận năng lực cho rằng dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh cần xử lí một cách có hệ thống ba vấn đề: Xác định năng lực cần có của học sinh; phát triển năng lực học sinh và đánh giá năng lực học sinh một cách khách quan.[17]
Trong tác phẩm "Giáo dục và đào tạo theo tiếp cận năng lực" của John W Burke (1995), tác giả đã phân tích một cách toàn diện các khía cạnh liên quan đến năng lực, tiếp cận năng lực, phương pháp dạy học theo tiếp cận này và cách đánh giá trong bối cảnh tiếp cận năng lực.
Robert J Marzano, Đebra J Picreing và Jane E Polloce (2011) trong nghiên cứu “các phương pháp dạy học hiệu quả” đã nhấn mạnh rằng để phát triển năng lực học sinh, giáo viên cần áp dụng phương pháp khích lệ học tập và công nhận những nỗ lực của học sinh Để nâng cao khả năng của học sinh trong quá trình dạy học, giáo viên cần chú trọng đến cách học của học sinh, không chỉ đơn thuần là nội dung giảng dạy hàng ngày, mà còn phải lựa chọn các phương pháp giảng dạy phù hợp, thay vì chỉ xem chúng như những thủ thuật dạy học thông thường.
J Dewey (1938) và C Rogers (1969), trong nghiên cứu của mình:
"Dạy học hướng đến người học" nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển năng lực người học thông qua phương pháp dạy học tập trung vào người học Mô hình này không chỉ cải thiện kỹ năng mà còn giúp người học phát huy tối đa tiềm năng của mình.
1) Mục đích của dạy học tạo một môi trường thuận lợi cho việc tiếp thu tri thức của người học; 2) Tổ chức hoạt động dạy học theo mô hình mặt đối mặt giữa người học với nhau để trao đổi, đối thoại; 3) Kĩ thuật dạy học cho phép người học lựa chọn những phương pháp lập luận riêng, từ những nỗ lực cá nhân mà giải quyết nhiệm vụ học tập, cho phép người học xác lập các chuẩn đánh giá, mức độ tiến độ của mình.[63]
Lê Đình Trung và Phan Thị Thanh Hội (2016) trong công trình “Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học ở trường phổ thông” đã trình bày các vấn đề cơ bản liên quan đến việc hình thành và phát triển năng lực của học sinh ở cấp trung học phổ thông Họ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực và đưa ra các phương thức kiểm tra, đánh giá nhằm thúc đẩy sự phát triển năng lực của người học.
Nhiều nghiên cứu trong tài liệu khoa học đã chỉ ra tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá để phát triển năng lực học sinh Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành tài liệu "Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá học tập theo định hướng phát triển năng lực của học sinh", nhấn mạnh sự cần thiết của việc cải cách đồng bộ trong giáo dục Ngoài ra, tác giả Phạm Đỗ Nhật Tiến trong bài viết "Bài toán đổi mới đánh giá người học trong giáo dục theo tiếp cận năng lực" cũng đề cập đến vấn đề này Các nghiên cứu khác như của Phạm Văn Khanh về "Dạy học phát triển phẩm chất năng lực trong mối quan hệ với phát triển nhân cách" và Nguyễn Thanh Dương với "Đổi mới hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trung học cơ sở ở huyện Ea Kar, tỉnh Đak Lak" cũng góp phần làm rõ hơn về hướng đi này trong giáo dục.
Giảng dạy và đánh giá theo năng lực trong giáo dục là một chủ đề quan trọng, như được nêu bởi Ninh Văn Bình (2014) trong nghiên cứu về phát triển phẩm chất và năng lực học sinh Các nghiên cứu này đã cung cấp những kết quả lý luận và thực tiễn về việc dạy học và phát triển năng lực cho học sinh ở các cấp phổ thông, góp phần vào đổi mới kiểm tra và đánh giá quá trình dạy học.
Các nghiên cứu về năng lực học sinh và phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh trong trường phổ thông đã xác định các năng lực cần thiết và mối quan hệ giữa dạy học, giáo dục với sự phát triển năng lực của học sinh Nhiều công trình đã chỉ ra mối liên hệ giữa các thành tố của dạy học và đổi mới giáo dục, nhấn mạnh rằng năng lực của người học vừa là mục tiêu vừa là định hướng cho sự phát triển dạy học Đặc biệt, trong lĩnh vực dạy học môn toán, các nghiên cứu như của Nguyễn Bá Kim (2007) đã áp dụng lý luận vào thực tiễn dạy học, góp phần vào việc phát triển năng lực học sinh.
(2014), Giáo dục Toán học hướng vào năng lực người học (Tạp chí khoa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội, số 2A/2014 VN (V01.59, No) [40]; Đào
Tam (2008) đã nghiên cứu các phương pháp dạy học không truyền thống trong môn Toán ở cả trường đại học và phổ thông, được xuất bản bởi Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội Cùng với đó, Nguyễn Bá Kim (2015) đã biên soạn giáo trình phương pháp dạy học môn Toán cũng từ Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội Ngoài ra, tác giả Phạm Gia Đức và Phạm Đức Quang cũng có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực này.
(2010), Chuyên đề nghiệp vụ đổi mới phương pháp dạy học môn toán ở trường THCS nhằm hình thành và phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh
(Tạp chí giáo dục, Hà Nội),… [15]
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc dạy học môn toán cần hướng tới phát triển năng lực cho người học, như được nêu bởi Nguyễn Các kết quả lý luận và thực tiễn cho thấy tầm quan trọng của việc áp dụng phương pháp giảng dạy hiệu quả nhằm nâng cao khả năng tư duy và giải quyết vấn đề của học sinh.
Bá Kim (2015) trong giáo trình phương pháp dạy học môn toán đã trình bày các nghiên cứu lý luận và nội dung giảng dạy môn toán, đồng thời đưa ra các định hướng cho quá trình dạy học và phương pháp giảng dạy hiệu quả.
Năng lự c và phát tri ển năng lự c
Năng lực là một vấn đề của nhiều khoa học thuộc khoa học giáo dục
Vì vậy bàn về năng lực có rất nhiều ý kiến khác nhau Có thể nêu ra một số ý kiến về năng lực của các nhà khoa học:
Theo từ điển Bách Khoa Việt Nam, "Năng lực" được định nghĩa là đặc điểm của cá nhân thể hiện mức độ thông thạo, tức là khả năng thực hiện thành thục và chắc chắn một hoặc nhiều dạng hoạt động nhất định.
Năng lực được định nghĩa là khả năng hoặc điều kiện tự nhiên và chủ quan cần thiết để thực hiện một hoạt động nhất định Nó bao gồm các phẩm chất tâm lý và sinh lý, giúp con người hoàn thành một loại hoạt động với chất lượng cao.
Năng lực của người lao động được định nghĩa là tập hợp các kỹ năng, kiến thức, khả năng và đặc điểm khác cần thiết để thực hiện hiệu quả các yêu cầu công việc (Jackson và Schuler, 2003).
Năng lực được định nghĩa là tập hợp các kiến thức, kỹ năng và hành vi có thể đo lường và quan sát, đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được thành công trong công việc.
Theo Gartner Group (2009), năng lực được định nghĩa là sự kết hợp của kiến thức, kỹ năng và phẩm chất, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra kết quả công việc của người lao động.
Năng lực được định nghĩa là tập hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ liên quan, ảnh hưởng đến khả năng hoàn thành công việc và hiệu suất cá nhân Năng lực có thể được đo lường theo các tiêu chuẩn được cộng đồng công nhận và có thể được cải thiện thông qua các hoạt động đào tạo và bồi dưỡng.
Lê Đình Trung và Phan Thị Thanh Hội định nghĩa năng lực là sự kết hợp giữa các khả năng và kỹ xảo, có thể học được hoặc bẩm sinh, giúp cá nhân giải quyết các tình huống cụ thể Năng lực còn bao gồm sự sẵn sàng về động cơ và xã hội, cũng như khả năng áp dụng các phương pháp giải quyết vấn đề một cách trách nhiệm và hiệu quả trong những hoàn cảnh linh hoạt, sử dụng các phương tiện và biện pháp phù hợp.
Nguyễn Văn Cường định nghĩa năng lực là tập hợp các phẩm chất tâm lý của cá nhân, bao gồm tri thức, kỹ năng, kỹ sảo và kinh nghiệm Những yếu tố này đóng vai trò là điều kiện bên trong, giúp nâng cao hiệu quả trong các hoạt động cụ thể.
Năng lực được định nghĩa là sự kết hợp của các thuộc tính độc đáo của mỗi cá nhân, bao gồm tri thức, phẩm chất và kỹ năng Những yếu tố này phải phù hợp với yêu cầu của một hoạt động cụ thể, từ đó đảm bảo rằng cá nhân có thể thực hiện hoạt động đó một cách hiệu quả và đạt kết quả tốt.
Với khái niệm năng lực trên cho thấy:
- Năng lực bao gồm tri thức, phẩm chất, thái độ và kỹ năng giúp cá nhân hoàn thành công việc trong một lĩnh vực hoạt động nhất định.
Năng lực đƣợc hình thành trong hoạt động của cá nhân trong hoạt động dạy và học diễn ra trong một môi trường xác định.
Năng lực không chỉ là điều kiện tiên quyết cho sự thành công trong hoạt động mà còn là kết quả của chính những hoạt động đó Qua quá trình thực hiện, năng lực được phát triển và củng cố thông qua kinh nghiệm và trải nghiệm thực tế.
Năng lực của con người, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông, bao gồm năng lực chung và năng lực chuyên biệt Năng lực chung là những kỹ năng cơ bản cần thiết giúp học sinh xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển bản thân, đồng thời tham gia hiệu quả vào các hoạt động xã hội Điều này đóng góp vào thành công chung của xã hội Ngược lại, năng lực chuyên biệt là những kỹ năng được hình thành và phát triển trong các lĩnh vực cụ thể, cần thiết cho học sinh khi theo đuổi các nhóm ngành trong tương lai Những năng lực này thể hiện rõ ràng qua từng môn học như toán, văn, âm nhạc, được phát triển dựa trên đặc điểm riêng của từng môn.
1.2.2 Phát triển năng lực và phát triển năng lực của học sinh trung học phổ thông
Theo triết học, mọi sự vật và hiện tượng đều có mối liên hệ phổ biến, thể hiện qua sự vận động và biến đổi không ngừng, hướng tới sự phát triển liên tục.
Phát triển được định nghĩa là sự thay đổi tiến bộ, là quá trình vận động có nguyên nhân, diễn ra dưới nhiều hình thức như tăng trưởng, tiến hóa, chuyển đổi và mở rộng Điều này dẫn đến sự biến đổi chất lượng của sự vật, hiện tượng từ trạng thái kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
Phát triển năng lực học sinh trung học phổ thông trong dạy học môn toán là quá trình nâng cao cả số lượng và chất lượng các năng lực học tập, đặc biệt là năng lực chuyên biệt của môn toán Mục tiêu chính là giúp học sinh hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và cải thiện khả năng học môn toán trong trường Quá trình này diễn ra theo hai hướng: thứ nhất, tăng cường số lượng các năng lực học tập cần thiết; thứ hai, nâng cao chất lượng các năng lực học tập để hỗ trợ học sinh học tập hiệu quả hơn.
Năng lực tư duy và lập luận toán học ở cấp THCS bao gồm khả năng thực hiện các thao tác tư duy, quan sát và giải thích sự tương đồng, khác biệt trong nhiều tình huống, đồng thời thể hiện kết quả quan sát Học sinh có thể lập luận hợp lý để giải quyết vấn đề và chứng minh các mệnh đề toán học không quá phức tạp Ở cấp THPT, học sinh thực hiện thành thạo các tư duy, phát hiện sự tương đồng và khác biệt trong các tình huống phức tạp, sử dụng các phương pháp lập luận, quy nạp và suy diễn để giải quyết vấn đề, đồng thời có khả năng giải thích, chứng minh và điều chỉnh giải pháp toán học.
D ạ y h ọc môn toán theo hướ ng phát tri ển năng lự c h ọ c sinh
Dạy học là một khái niệm đa dạng và phức tạp, được tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau trong khoa học giáo dục Các nhà khoa học và lĩnh vực nghiên cứu khác nhau đưa ra những định nghĩa riêng về dạy học, phản ánh sự phong phú trong cách hiểu và ứng dụng của nó Trong bối cảnh dạy học môn toán, việc phát triển năng lực học sinh trở thành một mục tiêu quan trọng, yêu cầu phương pháp giảng dạy linh hoạt và sáng tạo.
Dạy học là một phần quan trọng trong quá trình giáo dục toàn diện, đóng vai trò trong việc hình thành nhân cách của học sinh Qua sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, quá trình này không chỉ truyền đạt tri thức khoa học mà còn phát triển kỹ năng và kỹ xảo cần thiết cho hoạt động nhận thức và thực tiễn Mục tiêu cuối cùng là xây dựng thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo, và nâng cao phẩm chất nhân cách của người học theo định hướng giáo dục.
Dạy học từ góc độ tâm lý học được hiểu là sự biến đổi hợp lý trong hoạt động và hành vi của người học, dựa trên sự tương tác giữa người dạy và người học Theo các nhà giáo dục như Thái Duy Tuyên, Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt, dạy học là một quá trình có mục đích và kế hoạch, trong đó giáo viên tổ chức các hoạt động học để học sinh tự mình chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng và kỹ xảo, nhằm đạt được các mục tiêu dạy học đã được xác định.
Dạy học là một quá trình có mục đích, trong đó giáo viên tổ chức chương trình và kế hoạch để người học tự giác và tích cực tiếp thu tri thức, kỹ năng và kỹ xảo, từ đó phát triển bản thân và đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra.
Dạy học môn toán là quá trình có mục đích, trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh tự giác và tích cực tham gia vào việc xây dựng tri thức, kỹ năng và kỹ xảo toán học Mục tiêu của quá trình này là phát triển bản thân học sinh và đạt được những mục tiêu giáo dục đã đề ra Hướng dạy học môn toán cần tập trung vào việc phát triển năng lực của học sinh.
Dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh là quá trình có mục đích, trong đó giáo viên thiết kế chương trình và kế hoạch giảng dạy dựa trên năng lực của học sinh Mục tiêu là tổ chức cho học sinh tự giác, tích cực và chủ động trong việc xây dựng kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo toán học, từ đó phát triển năng lực cá nhân và đạt được mục tiêu dạy học đã đề ra.
1.3.2 Đặc trưng của dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
Theo chương trình giáo dục phổ thông môn toán của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành kèm theo Thông tƣ số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng
12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo [8] a) Mục tiêu dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
* Mục tiêu cấp trung học phổ thông: [8]
Môn Toán cấp trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực toán học cho học sinh, bao gồm khả năng lập luận, giải quyết vấn đề và sử dụng các phương pháp suy diễn và quy nạp Học sinh cần thiết lập mô hình toán học để mô tả tình huống và đưa ra giải pháp cho các vấn đề toán học Ngoài ra, môn học cung cấp kiến thức cơ bản về đại số, hình học, giải tích, thống kê và xác suất, đồng thời giúp học sinh nhận thức được sự hữu ích của toán học trong các ngành nghề, từ đó định hướng nghề nghiệp và phát triển khả năng tự học suốt đời Nội dung dạy học được chia thành các phân môn như đại số, hình học và giải tích trong ba năm học lớp 10, 11, 12.
Đại số và các yếu tố giải tích đóng vai trò quan trọng trong việc tính toán và ứng dụng các công cụ toán học Việc sử dụng ngôn ngữ ký hiệu đại số giúp người học dễ dàng biến đổi các biểu thức đại số và siêu việt, từ đó nâng cao khả năng giải quyết vấn đề trong toán học.
Bài viết này đề cập đến các khái niệm toán học quan trọng như lượng giác, mũ logarit, phương trình, hệ phương trình và bất phương trình Nó cũng trình bày cách nhận biết các hàm số cơ bản như lũy thừa, hàm lượng giác và hàm mũ logarit Thêm vào đó, bài viết hướng dẫn khảo sát hàm số và vẽ đồ thị hàm số bằng công cụ đạo hàm, cũng như sử dụng ngôn ngữ hàm số và đồ thị để mô tả và phân tích các quá trình và hiện tượng trong thế giới thực Cuối cùng, tích phân được sử dụng để tính toán diện tích hình phẳng và thể tích của vật thể không gian.
Hình học và Đo lường cung cấp kiến thức và kỹ năng về quan hệ hình học, bao gồm các hình phẳng và hình khối quen thuộc Bài học cũng sử dụng phương pháp đại số như vectơ và tọa độ để phát triển trí tưởng tượng không gian Ngoài ra, học sinh sẽ được rèn luyện khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn đơn giản liên quan đến Hình học và Đo lường.
Chương trình Thống kê và Xác suất nhằm nâng cao khả năng thu thập, phân loại, biểu diễn, phân tích và xử lý dữ liệu thống kê Học sinh sẽ sử dụng các công cụ phân tích để đo xu thế và mức độ phân tán cho mẫu số liệu, cả không ghép nhóm và ghép nhóm Ngoài ra, chương trình cũng giúp học sinh áp dụng các quy luật thống kê trong thực tiễn, nhận biết các mô hình ngẫu nhiên và hiểu các khái niệm cơ bản về xác suất cùng với ý nghĩa của nó trong cuộc sống Thời gian thực hiện chương trình cho mỗi lớp là 105 tiết, với thêm 35 tiết cho các chuyên đề học tập lựa chọn trong mỗi năm học.
Lớp Số, Đại số và một số yếu tố giải tích Hình học và Đo lường Thống kê và Xác suất
Hoạt động thực hành và trải nghiệm
Để phát triển năng lực học sinh trong môn toán, cần nắm vững nội dung chương trình và xác định đúng các năng lực cần hình thành Cụ thể, giáo viên nên thiết kế lại các tiết học theo các chủ đề tích hợp, đồng thời thực hiện chương trình theo nội dung kiến thức quy định Việc thực hiện đúng và đủ kế hoạch dạy học, phân phối chương trình môn toán là rất quan trọng để đạt được mục tiêu này Phương pháp dạy học cần hướng đến việc phát triển năng lực của học sinh một cách hiệu quả.
Phương pháp dạy học môn toán cần đáp ứng các yêu cầu cơ bản: [8]
Phương pháp giảng dạy toán học cần phù hợp với tiến trình nhận thức của học sinh, bắt đầu từ những khái niệm cụ thể đến trừu tượng, từ dễ đến khó Ngoài việc chú trọng tính logic trong khoa học toán, cần xem xét cách tiếp cận dựa trên kinh nghiệm và trải nghiệm thực tế của học sinh để nâng cao hiệu quả học tập.
Quán triệt tinh thần “lấy người học làm trung tâm”, giáo dục cần phát huy tính tích cực và tự giác của học sinh, đồng thời chú ý đến nhu cầu và năng lực nhận thức khác nhau của từng cá nhân Quá trình dạy học nên được tổ chức theo hướng kiến tạo, cho phép học sinh tham gia vào việc tìm tòi, phát hiện và suy luận để giải quyết các vấn đề.
Việc linh hoạt áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, kết hợp sáng tạo với các phương pháp truyền thống, cùng với việc tích hợp hoạt động học tập trong lớp với trải nghiệm thực tiễn, giúp học sinh vận dụng kiến thức toán học vào cuộc sống Cấu trúc bài học cần đảm bảo sự cân đối và hài hòa giữa kiến thức cốt lõi, kiến thức vận dụng và các thành phần khác.
Đặc điể m l ứ a tu ổ i h ọ c sinh trung h ọ c ph ổ thông
Học sinh THPT, hay còn gọi là thanh niên, trải qua giai đoạn phát triển từ dậy thì đến khi trở thành người lớn, thường nằm trong độ tuổi từ 15 đến 25 Giai đoạn này được chia thành hai phần: từ 15 đến 18 tuổi, được gọi là tuổi đầu thanh niên, và từ 18 đến 25 tuổi, được xem là giai đoạn hai của tuổi thanh niên, hay còn gọi là thanh niên sinh viên.
1.4.1 Đặc điểm hoạt động học tập lứa tuổi học sinh THPT [30]
Hoạt động học tập là một đặc trưng của con người, bắt đầu từ độ tuổi 5-6 khi trẻ em bước vào trường học Mỗi giai đoạn học tập có những đặc điểm riêng, khác nhau về tính chất và nội dung, phản ánh sự phát triển của trẻ.
Hoạt động học tập của học sinh trung học phổ thông có tính chất và nội dung khác biệt so với thiếu niên, với yêu cầu cao hơn về tính tích cực và độc lập trí tuệ Để lĩnh hội sâu sắc các môn học, học sinh cần có trình độ tư duy khái niệm và khái quát phát triển tốt Hoạt động học tập này không chỉ đòi hỏi tính năng động và độc lập mà còn gắn liền với xu hướng học tập nâng cao, chọn nghề và chuẩn bị vào đời Để nắm vững chương trình học một cách sâu sắc, học sinh cần phát triển tư duy lý luận, khả năng trừu tượng và khái quát hóa.
Học sinh ở độ tuổi này đã trưởng thành hơn và có nhiều kinh nghiệm sống, từ đó nâng cao ý thức về vai trò của mình trong học tập Thái độ tích cực của các em trong quá trình học tập ngày càng được phát triển, mặc dù họ thường gặp khó khăn do thiếu kĩ năng học tập trong môi trường mới, chứ không phải vì không muốn học Sự thay đổi về nội dung và tính chất hoạt động học tập yêu cầu học sinh phải có tính năng động và độc lập cao hơn so với thời niên thiếu.
Thái độ học tập của học sinh trung học phổ thông ngày càng có sự chọn lọc rõ rệt, phản ánh xu hướng nghề nghiệp và định hướng vào đời Các em đã phát triển hứng thú học tập gắn liền với lĩnh vực nghề nghiệp, từ đó xác định được sở thích ổn định đối với một môn học hoặc lĩnh vực tri thức cụ thể Hứng thú này không chỉ thể hiện sự quan tâm mà còn liên quan mật thiết đến việc chọn nghề trong tương lai Hơn nữa, hứng thú nhận thức của học sinh ở cấp trung học phổ thông thường sâu sắc và bền vững hơn so với học sinh trung học cơ sở.
Mặc dù nhiều học sinh tích cực học các môn mà họ cho là quan trọng cho nghề nghiệp tương lai, nhưng họ vẫn có xu hướng xao nhãng các môn học khác hoặc chỉ học để đạt điểm trung bình, dẫn đến tình trạng học lệch Do đó, giáo viên cần giúp học sinh nhận thức được ý nghĩa và chức năng của giáo dục toàn diện, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho nhân sinh quan và thế giới quan khoa học của các em trong bậc học phổ thông.
Thái độ học tập tích cực đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tính chủ động và khả năng tự điều chỉnh của sinh viên trong quá trình học tập.
1.4.2 Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ của học sinh THPT Ở thanh niên mới lớn, tính chủ động đƣợc phát triển mạnh ở tất cả các quá trình nhận thức
Quan sát trở nên có mục đích và hệ thống hơn khi được điều khiển bởi hệ thống tín hiệu thứ hai và tư duy ngôn ngữ Tuy nhiên, hiệu quả của quá trình quan sát phụ thuộc nhiều vào sự chỉ đạo và định hướng của giáo viên, vì vậy giáo viên cần hướng dẫn học sinh một cách cụ thể và không nên vội vàng kết luận khi chưa có đủ thông tin Ở độ tuổi này, ghi nhớ có chủ định đóng vai trò quan trọng trong hoạt động trí tuệ, với sự gia tăng rõ rệt trong việc ghi nhớ logic trừu tượng và ý nghĩa Học sinh ngày càng sử dụng tốt hơn các phương pháp ghi nhớ, như tóm tắt ý chính và so sánh Đặc biệt, các em có khả năng phân biệt giữa tài liệu cần nhớ từng chữ và những thông tin có thể hiểu mà không cần ghi nhớ Tuy nhiên, một số học sinh vẫn ghi nhớ một cách chung chung hoặc chủ quan, dẫn đến việc đánh giá thấp tầm quan trọng của việc ôn tập tài liệu.
Sự phát triển của cấu trúc và chức năng não bộ, cùng với tiến trình nhận thức và ảnh hưởng của hoạt động học tập, đã dẫn đến những thay đổi quan trọng trong tư duy của học sinh THPT Các em hiện có khả năng tư duy hình thức mạnh mẽ, tư duy lý luận và tư duy trừu tượng một cách độc lập, sáng tạo, không chỉ trong những lĩnh vực quen thuộc mà còn trong những lĩnh vực mới Tư duy của học sinh trở nên nhất quán, chặt chẽ và có căn cứ hơn, cho phép các em sử dụng các khái niệm khoa học và thuật ngữ để tư duy vượt ra ngoài vật chất.
Sự phát triển của tư duy lý luận gắn liền với tư duy sáng tạo, cho phép thanh niên khám phá cái mới Quan trọng hơn cả là cách giải quyết vấn đề thay vì loại vấn đề được giải quyết Học sinh cấp THPT thường đánh giá sự thông minh của bạn bè không qua điểm số mà qua phương pháp và cách thức giải quyết bài tập, thể hiện khả năng tư duy của họ.
Học sinh hiện nay đánh giá cao những giáo viên có phương pháp giảng dạy tích cực và tôn trọng suy nghĩ độc lập, đồng thời phát triển khả năng tư duy phê phán Các em có khả năng tự đánh giá mối quan hệ và hiện tượng xung quanh dựa trên thang giá trị đã được xác lập, giúp thực hiện các thao tác tư duy toán học phức tạp và hiểu mối quan hệ nhân - quả trong tự nhiên và xã hội Tuy nhiên, số lượng học sinh THPT đạt mức tư duy này vẫn còn hạn chế, với nhiều em chưa phát huy hết năng lực độc lập suy nghĩ, dẫn đến kết luận vội vàng và cảm tính Do đó, việc phát triển nhận thức cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng của giáo viên.
Ở độ tuổi học sinh THPT, những đặc điểm trí tuệ của con người đã được hình thành và đang tiếp tục được hoàn thiện.
Qu ả n lý d ạ y h ọ c môn toán ở trườ ng trung h ọ c ph ổ thông theo hướ ng phát tri ển năng lự c h ọ c sinh
1.5.1 Khái niệm quản lý và quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
Từ ý kiến của các nhà khoa học Harold Kootz [22], Aunapu [1], Trần
Quản lý là quá trình tác động có kế hoạch và định hướng của người quản lý đến đối tượng quản lý trong một môi trường cụ thể, nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh là sự tác động có mục đích từ hiệu trưởng và các cấp quản lý trong trường đến hoạt động giảng dạy và học tập Mục tiêu của quản lý này là nâng cao chất lượng dạy học môn toán và phát triển năng lực cho học sinh thông qua các chương trình và kế hoạch cụ thể.
Mục tiêu của quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh là nâng cao chất lượng giảng dạy tại các trường THPT và phát triển năng lực của học sinh.
Quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh trong nhà THPT bao gồm nhiều chủ thể, trong đó hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn là hai nhân tố quan trọng theo quy định của pháp luật Hiệu trưởng đóng vai trò chính trong việc quản lý dạy học môn toán, trong khi tổ trưởng bộ môn toán là chủ thể phối hợp quản lý Đối tượng quản lý bao gồm toàn bộ hoạt động dạy học môn toán, liên quan đến giáo viên và học sinh, cùng với các lực lượng tham gia vào quá trình dạy học trong nhà trường.
Quản lý giáo dục bao gồm nhiều khía cạnh quan trọng như lập kế hoạch dạy học của giáo viên, giảng dạy trên lớp, quản lý hoạt động học tập của học sinh, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập, cũng như quản lý các phương tiện dạy học nhằm phát triển năng lực cho môn toán.
Phương pháp quản lý bao gồm các phương pháp hành chính - tổ chức, tâm lý - giáo dục và kích thích thông qua các yếu tố kinh tế và tinh thần, nhằm nâng cao hiệu quả công việc và tạo động lực cho nhân viên.
1.5.2 Nội dung quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh của hiệu trưởng
1.5.2.1 Quản lý lập kế hoạch dạy học của giáo viên theo hướng phát triển năng lực học sinh
Quản lý kế hoạch dạy học môn toán của giáo viên theo hướng phát triển năng lực là sự can thiệp có mục đích của hiệu trưởng nhằm cải thiện chất lượng giảng dạy và nâng cao năng lực học sinh Mục tiêu này hướng đến việc tối ưu hóa hoạt động lập kế hoạch dạy học, từ đó giúp giáo viên xây dựng những chương trình giảng dạy hiệu quả và phù hợp với nhu cầu học tập của học sinh.
Quản lý chuẩn bị kế hoạch dạy học của giáo viên theo hướng phát triển năng lực học sinh:
1) Phổ biến các văn bản chỉ đạo về dạy học phát triển năng lực học sinh;
2) Xác định các năng lực học toán cần có của học sinh để định hướng lập kế hoạch dạy học;
3) Xác định mục tiêu và nội dung dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh;
4) Lập kế hoạch dạy học cụ thể theo định hướng phát triển năng lực;
5) Xác định cách thức thực hiện kế hoạch dạy học dựa trên năng lực và phát triển năng lực học sinh;
6) Dự kiến các nguồn lực thực hiện kế hoạch dạy học dựa trên cơ sở phát triển năng lực học sinh
1.5.2.2 Quản lý giảng dạy trên lớp theo hướng phát triển năng lực học sinh
Quản lý hoạt động giảng dạy môn toán theo hướng phát triển năng lực là sự can thiệp có mục đích của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng bài giảng và phát triển năng lực học sinh Nội dung quản lý này bao gồm các khía cạnh quan trọng trong việc giảng dạy trên lớp của giáo viên.
1) Xác định các năng lực cần có của học sinh trong giờ lên lớp
2) Tổ chức giảng dạy trên lớp của giáo viên dựa trên năng lực của HS
3) Chỉ đạo việc lựa chọn các hình thức dạy học phát huy tính tích cực của học sinh, tính chủđộng của học sinh
4) Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng các phương pháp dạy học dựa trên tri thức, năng lực hiện có của học sinh
5) Xây dựng kế hoạch về việc dự giờ và phân tích giờ dạy của cả năm học theo hướng phát triển năng lực học sinh
6) Tổ chức việc dự giờ và phân tích giờ dạy theo hướng phát triển năng lực học sinh
7) Xác định các tiêu chuẩn thi đua căn cứ vào mức độ dạy học phát triển năng lực học sinh
8) Xây dựng bầu không khí học tập trên lớp tạo điều kiện cho việc phát triển năng lực học sinh
1.5.2.3 Quản lý học tập môn toán của học sinh theo hướng phát triển năng lực học sinh
Quản lý hoạt động học tập môn toán theo hướng phát triển năng lực là sự tác động có mục đích của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng học tập và phát triển năng lực cho học sinh Nội dung quản lý học tập môn toán bao gồm việc xây dựng chương trình giảng dạy hiệu quả, tổ chức các hoạt động học tập phù hợp và đánh giá kết quả học tập để đảm bảo học sinh đạt được các mục tiêu giáo dục.
1) Tổ chức giáo dục thái độ, động cơ học tập hướng đến phát triển năng lực cho học sinh
2) Phân loại trình độ, năng lực học sinh để giảng dạy, bồi dƣỡng và phụ đạo cho học sinh
3) Chỉ đạo cách thức, phương hướng học tập để hình thành kiến thức và kĩ năng cho người học
4) Tổ chức và chỉ đạo các lực lƣợng quản lý học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực
5) Tổ chức xây dựng và thực hiện những quy định về học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh
6) Chỉ đạo giáo viên phối hợp giáo viên chủ nhiệm, Đoàn thanh niên để quản lý hoạt độnghọc tập theo hướng phát triển năng lực học sinh
7) Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực học sinh
8) Xây dựng nền nếp, môi trường học tập tạo điều kiện phát triển năng lực người học
1.5.2.4 Quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực học sinh
Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn toán theo hướng phát triển năng lực là sự tác động có mục đích của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng học tập và phát triển năng lực cho học sinh Nội dung quản lý này bao gồm các yếu tố quan trọng trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh, đảm bảo đạt được các mục tiêu giáo dục đề ra.
1) Xây dựng tiêu chí và cách đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển nănglực học sinh.
2) Đánh giá, đo lường các năng lực của học sinh được hình thành trong quá trình học tập môn toán
3) Tổ chức nhân sự tham gia đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực học sinh.
4) Đánh giá của giáo viên thông qua việc tổ chức học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực học sinh.
5) Sử dụng kết quả kiểm tra, đánh giá để phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên.
1.5.2.5 Quản lý phương tiện và các điều kiện đảm bảo dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
Quản lý phương tiện dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực là sự can thiệp có mục đích của hiệu trưởng nhằm cải thiện hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học Điều này không chỉ nâng cao chất lượng học tập mà còn phát triển năng lực cho học sinh, hướng đến việc đạt được các mục tiêu giáo dục toàn diện.
Nội dung quản lý phương tiện và các điều kiện đảm bảo dạy học môn toán của học sinh bao gồm các nội dung:
1) Xây dựng các tiêu chí đánh giá hiệu quả phương tiện dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
Các y ế u t ố ảnh hưởng đế n qu ả n lý d ạ y h ọc theo hướ ng phát tri ển năng
3) Lựa chọn các phương tiện dạy học phù hợp trong bài giảng để phát triển năng lực học sinh
4) Tổ chức hoạt động cho học sinh sử dụng phương tiện dạy học để tiếp thu tri thức, phát triển kĩ năng bản thân
5) Đổi mới phương pháp dạy học và sử dụng phương tiện dạy học theo hướng phát huy tính chủđộng tích cực của học sinh
6) Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch sử dụng phương tiện dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh
1.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh
1.6.1 Các yếu tố thuộc về nhà trường THPT
Chất lượng dạy học môn toán và quản lý của hiệu trưởng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó các cấp quản lý trực tiếp, giáo viên và môi trường học tập là những yếu tố quan trọng nhất Khi các yếu tố này thuận lợi, chúng sẽ tác động mạnh mẽ đến hiệu quả quản lý dạy học môn toán Các yếu tố bên trong nhà trường cần được xem xét để nâng cao chất lượng dạy học môn toán.
1) Hiểu biết về dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
2) Khả năng chỉ đạo, tổ chức thực hiện nội dung dạy học, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực HS
3) Tạo điều kiện, môi trường làm việc thuận lợi, thân thiện cho giáo viên trong tổ chuyên môn dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
4) Động viên, khuyến khích và chấp nhận sự thay đổi, sáng tạo của giáo viên dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
5) Đánh giá khách quan năng lực của giáo viên dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
6) Động viên, khen thưởng kịp thời, hợp lý đối với những giáo viên có thành tích trong dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
7) Chia sẻ với những khó khăn của giáo viên trong dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
8) Hiểu biết của giáo viên về đổi mới giáo dục và dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh.
9) Năng lực nghề nghiệp của giáo viên thực hiện dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh (nắm bắt tâm lý học sinh, dạy học phân hóa, kiểm tra đánh giá v.v )
10) Tạo môi trường học tập thuận lợi, thân thiện trong dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh
1.6.2 Các yếu tố bên ngoài nhà trường trung học phổ thông
Chất lượng quản lý dạy học môn toán tại trường trung học phổ thông không chỉ phụ thuộc vào các yếu tố nội bộ trong nhà trường mà còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khách quan từ môi trường quản lý Những yếu tố môi trường này đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực học sinh, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả của quản lý dạy học môn toán của hiệu trưởng.
1) Văn bản pháp quy của Bộ, Sở Giáo dục và Đào tạo về đổi mới giáo dục
2) Vấn đề hội nhập trong dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực
3) Áp lực về khối lƣợng kiến thức học tập môn toán và đánh giá học sinh theo mức độ lĩnh hội kiến thức
4) Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh
5) Sự phối hợp giữa gia đình nhà trường và xã hội trong dạy học môn toán cho học sinh
6) Đổi mới giáo dục phổ thông
7) Môi trường tổ chức hoạt động trải nghiệm trong học tập môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
8) Sự quan tâm và đầu tư của địa phương đối với dạy học trong nhà THPT
Luận văn đã phân tích các tài liệu lý luận trong và ngoài nước, từ đó xác định vấn đề mới trong nghiên cứu quản lý dạy học môn toán ở trường trung học phổ thông, tập trung vào việc phát triển năng lực cho học sinh Khung lý luận của luận văn được thiết lập nhằm hỗ trợ cho việc nghiên cứu này.
Quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh là sự tác động có mục đích từ hiệu trưởng và các cấp quản lý trong trường đến hoạt động giảng dạy, nhằm nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực cho học sinh.
Quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực bao gồm việc xây dựng kế hoạch bài dạy và chuẩn bị lên lớp của giáo viên, giảng dạy trên lớp, quản lý quá trình học tập của học sinh, đánh giá kết quả học tập, cùng với việc đảm bảo các phương tiện và điều kiện dạy học nhằm nâng cao năng lực học sinh.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn toán của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực bao gồm cả yếu tố nội bộ và ngoại bộ Yếu tố bên trong nhà trường như đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và chương trình giảng dạy đóng vai trò quan trọng Bên cạnh đó, các yếu tố bên ngoài như chính sách giáo dục, sự hỗ trợ từ phụ huynh và cộng đồng cũng góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn toán.
Khung lí luận đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các phương pháp nghiên cứu khảo sát và đánh giá thực trạng dạy học môn Toán tại các trường trung học phổ thông huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ Mục tiêu là phát triển năng lực học sinh thông qua quản lý dạy học hiệu quả.