Hoạt động bảo hiểm của Công ty bảo hiểm PJICO Đắc Lắk Thực trạng và Giải phápTrong cuộc sống hàng ngày cũng như trong sản xuất, con người luôn có nguycơ đối mặt với những rủi ro như: hạn hán, bão lụt, tai nạn, ốm đau, bệnh tật … donhiều nguyên nhân khác nhau. Mỗi khi rủi ro xảy ra thường gây ra những hậu quảkhó lường, không chỉ là những thiệt hại về tài sản, vật chất, mà còn thiệt hại về tínhmạng và sức khỏe con người. Ngày nay, nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật,hoạt động sản xuất kinh doanh ngày càng được mở rộng và làm gia tăng giá trị củacải xã hội. Tuy nhiên, điều đó cũng đồng nghĩa với nguy cơ gặp phải rủi ro của conngười cũng ngày càng nghiêm trọng hơn, đòi hỏi con người phải có những biệnpháp thích hợp để đối phó với các rủi ro. Do đó, con người luôn tìm cách bảo vệbản thân và tài sản của họ trước những biến cố bất ngờ có thể xảy ra.Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam đã bắt đầu phục hồi và cónhững bước chuyển biến mạnh mẽ sau nhiều năm gặp khó khăn trong hệ thống ngânhàng, khu vực doanh nghiệp, thị trường bất động sản và hoạt động đầu tư. Trongbốn năm liên tiếp (20122015), tốc độ tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước (năm2012 tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 5,03%; năm 2013: 5,42%; năm 2014: 5,98% vànăm 2015: 6,68%). Quy mô nền kinh tế năm 2015 đạt 4.192.900 tỷ đồng, với GDPbình quân đầu người đạt 45,7 triệu đồng, tương đương 2.109 USD, tăng 57 USD sovới năm 2014. Đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện đã dẫn đến sự nhậnthức một cách sâu sắc và quan tâm nhiều hơn đến việc tích lũy, phòng ngừa rủi ro,tai nạn, chăm lo giáo dục cho con em trong tương lai. Nhu cầu bảo hiểm gia tăng sẽgiúp cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bảo hiểm có cơ hội mở rộng thịtrường. Bên cạnh đó, quá trình hội nhập sẽ thu hút thêm nhiều doanh nghiệp bảohiểm nước ngoài tham gia vào thị trường và sự hạn chế những ưu đãi, hỗ trợ từ phíaNhà nước cũng sẽ tạo động lực cạnh tranh để các doanh nghiệp trong nước tự tìmcho mình chiến lược kinh doanh dài hạn để nắm bắt các cơ hội lớn phía trước, nângcao năng lực cạnh tranh và đứng vững trên thị trường.Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk, trước đây là Công ty Bảo hiểm PJICO TâyNguyên được thành lập từ năm 2003, đã chứng minh được năng lực và khả năngcủa mình qua những kết quả kinh doanh khá ấn tượng. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn2còn tồn tại nhiều mặt hạn chế và khó khăn. Để tạo dựng được một vị thế vững chắctrên thị trường, công ty cần nghiên cứu sâu sắc về lý luận và thực tiễn kinh doanh đểtìm ra cho mình một hệ thống giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động kinh doanh bảohiểm.
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BẢO HIỂM VÀ CÁC DOANH NGHIỆP BẢO HIỂM VIỆT NAM
Khái quát chung về bảo hiểm
1.1.1 Khái niệm và bản chất của bảo hiểm
Bảo hiểm hiện nay đã trở thành một khái niệm phổ biến và quan trọng trong cuộc sống, đặc biệt ở các nước như Mỹ và EU, nơi nó đóng vai trò thiết yếu trong kinh doanh và đời sống hàng ngày Ngành bảo hiểm đã phát triển mạnh mẽ về quy mô, tốc độ và phạm vi hoạt động Nguồn gốc của bảo hiểm có từ rất xa xưa, gắn liền với lịch sử phát triển của nhân loại, mặc dù thời điểm chính xác xuất hiện vẫn chưa được xác định Ban đầu, con người cầu xin sự bảo vệ từ các đấng thần linh, nhưng dần dần, những hình thức bảo vệ này đã phát triển thành các tổ chức cứu hộ tương hỗ, như những bằng chứng từ 4.500 năm trước công nguyên ở Ai Cập cổ đại, hay quy tắc của người Ba-Bi-Lon về việc chia sẻ thiệt hại giữa các thương gia.
Lợi nhuận từ đại dương đã khuyến khích các đội tàu buôn khám phá vùng đất mới, mang lại nguồn hàng phong phú nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro Vào thế kỷ XIV, các hợp đồng bảo hiểm hàng hải đầu tiên được ký kết tại Genoa và Venice, cam kết bồi thường thiệt hại cho thương gia khi có tổn thất xảy ra trên biển Sang thế kỷ XV, ngành hàng hải và bảo hiểm hàng hải phát triển nhanh chóng nhờ vào các cuộc thám hiểm mới Sự ra đời của bảo hiểm hỏa hoạn xuất phát từ thảm họa cháy lớn ở Luân Đôn năm 1666, dẫn đến việc thành lập nhiều công ty bảo hiểm hỏa hoạn Bảo hiểm hình thành từ nhu cầu bảo vệ trước rủi ro, với các loại hình bảo hiểm khác nhau như bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm tai nạn Ngày nay, bảo hiểm đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống con người.
Bảo hiểm, mặc dù đã có nguồn gốc và lịch sử phát triển lâu dài, vẫn chưa được định nghĩa một cách thống nhất Hiện nay, tồn tại nhiều khái niệm khác nhau về bảo hiểm.
“Bảo hiểm là sự đóng góp của số đông vào sự bất hạnh của số ít” (Dennis Kessler, Risque No 17, Jan-Mars 1994)
Bảo hiểm là một dịch vụ tài chính, trong đó người được bảo hiểm cam kết trả phí bảo hiểm để đảm bảo rằng trong trường hợp xảy ra rủi ro, họ hoặc người thứ ba sẽ nhận được khoản bồi thường cho các tổn thất từ người bảo hiểm Người bảo hiểm sẽ chịu trách nhiệm về các rủi ro và thực hiện việc bồi thường thiệt hại dựa trên các phương pháp thống kê.
Bảo hiểm là một cơ chế chuyển nhượng rủi ro từ cá nhân, doanh nghiệp hoặc tổ chức sang công ty bảo hiểm Công ty này có trách nhiệm bồi thường cho người được bảo hiểm các tổn thất nằm trong phạm vi bảo hiểm, đồng thời phân chia giá trị thiệt hại giữa tất cả những người tham gia bảo hiểm.
Kinh doanh bảo hiểm là hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm nhằm mục đích sinh lợi, trong đó doanh nghiệp chấp nhận rủi ro từ người được bảo hiểm Người mua bảo hiểm sẽ đóng phí để doanh nghiệp có trách nhiệm chi trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, theo quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm Việt Nam 2000.
Bảo hiểm được định nghĩa là sự cam kết bồi thường của người bảo hiểm đối với người được bảo hiểm cho những thiệt hại hoặc mất mát xảy ra với đối tượng bảo hiểm do rủi ro đã được bảo hiểm Điều kiện để nhận bồi thường là người được bảo hiểm đã mua bảo hiểm cho đối tượng đó và nộp phí bảo hiểm.
1.1.1.3 Bản chất của bảo hiểm
Các khái niệm trên về bảo hiểm, dù nhìn nhận ở bất kỳ góc độ nào đều thể hiện một khía cạnh nhất định bản chất của bảo hiểm
Bảo hiểm ra đời để bù đắp thiệt hại tài chính do rủi ro, giúp ổn định cuộc sống và sản xuất cho người tham gia Quá trình bảo hiểm thực chất là phân phối lại tổng sản phẩm trong nước giữa những người tham gia, nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính khi xảy ra tai nạn hoặc rủi ro Tuy nhiên, việc phân phối không đồng đều; không phải ai tham gia cũng nhận được bồi thường, mà số tiền được phân phối tùy thuộc vào mức độ thiệt hại Chỉ những người bị thiệt hại do rủi ro được bảo hiểm mới nhận được bồi thường, vì vậy bảo hiểm không mang tính bồi hoàn trực tiếp, ngoại trừ một số loại hình như bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm hưu trí.
Khi tham gia bảo hiểm, người mua đã chuyển giao rủi ro của mình cho công ty bảo hiểm bằng cách nộp phí bảo hiểm Công ty bảo hiểm cam kết bồi thường khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, giúp phân tán tổn thất cho nhiều người tham gia theo nguyên tắc “lấy số đông bù số ít”.
Bảo hiểm thu phí từ người tham gia để hình thành quỹ bảo hiểm, với số lượng người tham gia càng nhiều thì quỹ càng lớn Quỹ này không chỉ bù đắp tổn thất cho người được bảo hiểm mà còn tạo nguồn vốn đầu tư cho xã hội Hoạt động bảo hiểm giúp chia sẻ rủi ro, liên kết các thành viên trong xã hội vì lợi ích chung và góp phần vào sự ổn định, phồn vinh của đất nước.
1.1.1.4 Các nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm
Bảo hiểm là dịch vụ tài chính ngày càng quan trọng trên toàn cầu, với nhiều loại hình và đối tượng bảo hiểm đa dạng Hoạt động bảo hiểm được thực hiện dựa trên những nguyên tắc cơ bản nhất định.
Nguyên tắc bảo hiểm một rủi ro chứ không bảo hiểm một sự chắc chắn
Theo nguyên tắc bảo hiểm, người bảo hiểm chỉ chấp nhận bảo hiểm cho những rủi ro xảy ra một cách bất ngờ và ngẫu nhiên, không bảo hiểm cho những sự cố chắc chắn xảy ra Họ chỉ bồi thường cho những thiệt hại do rủi ro gây ra, không bồi thường cho những mất mát đã được xác định trước Điều này có nghĩa là người bảo hiểm không thể nhận bảo hiểm khi biết chắc chắn rằng rủi ro sẽ xảy ra, chẳng hạn như tàu không đủ khả năng đi biển hoặc xe ô tô không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật Ngoài ra, họ cũng không thể bảo hiểm cho những sự kiện đã xảy ra, ví dụ như bảo hiểm cho tàu đã gặp nạn Nguyên tắc này nhằm bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp bảo hiểm và ngăn chặn hành vi trục lợi từ bên mua bảo hiểm.
Nguyên tắc trung thực tuyệt đối (utmost good faith)
Theo nguyên tắc này, tất cả các giao dịch bảo hiểm cần được phải được thực hiện trên cơ sở trung thực với nhau, tin cậy lẫn nhau Người bảo hiểm và người tham gia bảo hiểm không được lừa dối nhau và phải chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin do mình cung cấp Nếu một bên vi phạm thì hợp đồng bảo hiểm sẽ trở nên vô hiệu Nguyên tắc này nhằm xác định trách nhiệm của hai bên đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong quan hệ bảo hiểm
Người bảo hiểm phải công khai điều kiện, nguyên tắc và giá cả bảo hiểm cho người được bảo hiểm, đồng thời không được nhận bảo hiểm khi biết đối tượng đã an toàn và phải giữ bí mật thông tin từ bên mua Người được bảo hiểm cần khai báo chính xác và trung thực các chi tiết liên quan, thông báo kịp thời về thay đổi, rủi ro và không được mua bảo hiểm khi biết đối tượng đã bị tổn thất Ví dụ, nếu một người mua bảo hiểm lũ lụt cho ngôi nhà trong vùng thường xảy ra bão lụt mà không khai báo, họ sẽ không được bồi thường khi thiệt hại xảy ra Tương tự, nếu chủ tàu mua bảo hiểm sau khi tàu đã gặp nạn, hợp đồng có thể bị hủy và bồi thường sẽ bị từ chối.
Nguyên tắc lợi ích bảo hiểm (insurable interest)
Nguyên tắc lợi ích bảo hiểm yêu cầu người mua bảo hiểm phải có lợi ích bảo hiểm, tức là quyền lợi liên quan đến sự an toàn của đối tượng bảo hiểm Người sở hữu lợi ích bảo hiểm có trách nhiệm quản lý tài sản và chịu thiệt hại tài chính khi xảy ra rủi ro Lợi ích bảo hiểm là điều kiện tiên quyết để ký kết hợp đồng bảo hiểm và nhận bồi thường khi có tổn thất Nguyên tắc này giúp ngăn chặn việc bảo hiểm cho tài sản của người khác hoặc hành vi cố tình gây thiệt hại để trục lợi từ bảo hiểm.
Nguyên tắc bồi thường (indemnity)
Một số nét khái quát về các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam những năm gần đây
1.2.1 Tình hình chung toàn thị trường bảo hiểm Việt Nam
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế Việt Nam, khiến mức tăng trưởng GDP giảm xuống dưới 7% và chỉ đạt 5,03% vào năm 2012 Giai đoạn 2011-2015 đánh dấu quá trình hồi phục sau khủng hoảng, với mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, bền vững và ổn định kinh tế vĩ mô cũng như an sinh xã hội, đạt tốc độ tăng trưởng GDP trung bình 5,77% mỗi năm.
Hình 1.1 Tốc độ tăng trưởng GDP Việt Nam giai đoạn 2011-2015
Nguồn: Tình hình kinh tế - xã hội các năm 2011-2015, Tổng cục Thống kê
Tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam giai đoạn 2011-2015 có xu hướng tăng dần qua các năm, bắt đầu với mức tăng 5,89% vào năm 2011 so với năm 2010, với sự tăng trưởng ổn định ở cả ba khu vực Tuy nhiên, vào năm 2012, tốc độ tăng trưởng GDP giảm xuống còn 5,03%, là mức thấp nhất kể từ cuộc khủng hoảng toàn cầu.
Nền kinh tế Việt Nam đã trải qua nhiều khó khăn từ năm 2008 do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính toàn cầu và khủng hoảng nợ công châu Âu Đến năm 2013, tình hình vẫn còn bất ổn, với tốc độ tăng trưởng GDP chỉ đạt 5,42% so với năm trước, mặc dù đây là tín hiệu tích cực trong bối cảnh khó khăn Năm 2014, kinh tế thế giới phục hồi chậm, nhưng Việt Nam đã đạt mức tăng trưởng GDP 5,98% và kiểm soát được lạm phát Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn phải giải thể và nợ xấu ngân hàng vẫn ở mức cao Đến năm 2015, GDP tăng trưởng 6,68%, là mức cao nhất trong 5 năm, lạm phát chỉ còn 0,63%, và an sinh xã hội được đảm bảo, cho thấy nền kinh tế đang dần ổn định.
Từ năm 2011 đến 2015, nền kinh tế Việt Nam đã trải qua nhiều biến động, với GDP năm 2015 giảm nhẹ so với năm 2014 và chỉ đạt 40% so với năm 2011 Tuy nhiên, dự trữ ngoại hối năm 2015 đạt mức cao nhất từ trước đến nay Sự hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra mạnh mẽ, với việc hoàn tất đàm phán các hiệp định thương mại tự do như FTA với liên minh kinh tế Á – Âu, liên minh Châu Âu, và TPP, cùng với việc tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEAN Mặc dù vậy, nền kinh tế vẫn đối mặt với nhiều thách thức như sự ổn định vĩ mô chưa vững chắc, khó khăn trong cân đối ngân sách Nhà nước, và vấn đề xử lý nợ xấu trong các ngân hàng thương mại Hiệu quả đầu tư công cũng chưa cao Dù chịu ảnh hưởng từ khủng hoảng toàn cầu và khủng hoảng nợ công Châu Âu, tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam đã phục hồi cơ bản và đang trên đà tăng trưởng, trong khi thị trường bảo hiểm vẫn duy trì sự phát triển ổn định.
Hình 1.2 Doanh thu thị trường bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2011-2012
Nguồn: Niên giám thị trường bảo hiểm Việt Nam năm 2014 và Tổng quan thị trường bảo hiểm Việt Nam năm 2015 của Cục Quản lý và Giám sát bảo hiểm
Doanh thu phí bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm nhân thọ đã có sự tăng trưởng đáng kể Năm 2011, tổng doanh thu phí bảo hiểm đạt 36.552 tỷ đồng, tăng 18,51% so với năm 2010, mặc dù Chính phủ đã thực hiện các biện pháp thắt chặt tín dụng và chi tiêu công nhằm kiểm soát lạm phát và tác động của suy thoái kinh tế toàn cầu Điều này đã làm giảm nhu cầu về bảo hiểm tài sản, xây dựng và tài sản mới Tuy nhiên, năm 2011 cũng ghi nhận sự triển khai thí điểm bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm tín dụng xuất khẩu và ban hành quy định về bảo hiểm trách nhiệm liên quan đến việc sử dụng chất phóng xạ hạt nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành bảo hiểm phi tài sản.
Năm 2012, Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề từ khủng hoảng kinh tế - xã hội, với 55.000 doanh nghiệp giải thể và thị trường chứng khoán, bất động sản ảm đạm Tuy nhiên, doanh thu phí bảo hiểm vẫn đạt 41.248 tỷ đồng, tăng 12,85% nhờ vào việc tái cơ cấu tài chính và thu hút đầu tư nước ngoài Đến năm 2013, mặc dù kinh tế vẫn khó khăn, thị trường bảo hiểm tiếp tục tăng trưởng, tổng doanh thu đạt 47.851 tỷ đồng, trong đó bảo hiểm nhân thọ tăng khoảng 26,81% Tuy nhiên, thị trường vẫn tập trung vào một số sản phẩm và doanh nghiệp lớn, cùng với tình trạng trục lợi bảo hiểm và cạnh tranh không lành mạnh gây cản trở phát triển Năm 2014, doanh thu phí bảo hiểm đạt 54.718 tỷ đồng, tăng 14,89%, nhưng sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 đã gây tổn thất lớn, với khoảng 3.000 tỷ đồng bồi thường, ảnh hưởng lâu dài đến thị trường bảo hiểm, đặc biệt là trong việc thu xếp tái bảo hiểm và quản lý rủi ro.
Năm 2015 là năm cuối cùng thực hiện mục tiêu trung hạn trong Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2011–2015 và Quyết định
Năm 2015, thị trường bảo hiểm Việt Nam đã ghi nhận nhiều thành công đáng chú ý theo Đề án cấu trúc thị trường chứng khoán và doanh nghiệp bảo hiểm được phê duyệt bởi Thủ tướng Chính phủ Nhờ vào nỗ lực của cơ quan quản lý bảo hiểm, Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam (AVI) và các doanh nghiệp bảo hiểm, thị trường đã vượt qua khó khăn, nắm bắt cơ hội để tái cơ cấu và nâng cao năng lực cạnh tranh Kết quả là thị trường bảo hiểm đạt mức tăng trưởng khả quan, góp phần quan trọng vào việc thực hiện kế hoạch phát triển thị trường bảo hiểm trong giai đoạn tới.
2011-2015 Tổng doanh thu bảo hiểm ước đạt 81.374 tỷ đồng, chiếm khoảng 2%
GDP Trong đó, tổng doanh thu phí bảo hiểm ước đạt 68.688 tỷ đồng, tăng 23,53% so với năm 2014, mức tăng cao nhất trong giai đoạn 2011-2015
Bảng 1.1 Số lượng doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động tại Việt Nam tính đến năm 2015
TT Chỉ tiêu Số lượng
1 Doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ 30
2 Doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ 17
3 Doanh nghiệp môi giới bảo hiểm 12
4 Doanh nghiệp tái bảo hiểm 2
Nguồn: Tổng quan thị trường bảo hiểm năm 2015, Cục Quản lý và Giám sát bảo hiểm
Theo Cục Quản lý và Giám sát bảo hiểm (ISA), tính đến ngày 31/12/2015, Việt Nam có 61 doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động, cho thấy sự phát triển của thị trường bảo hiểm trong nước.
Thị trường bảo hiểm Việt Nam, mặc dù còn mới, đã thu hút nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước nhờ tiềm năng phát triển lớn Trong năm qua, thị trường bảo hiểm, đặc biệt là bảo hiểm nhân thọ, đã ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ Cạnh tranh về phí và điều kiện bảo hiểm ngày càng gay gắt, đặc biệt đối với các nghiệp vụ có tỷ lệ tổn thất cao như bảo hiểm tài sản và thân tàu Năm 2015, các doanh nghiệp bảo hiểm đã thực hiện tốt vai trò bảo vệ tài chính cho khách hàng trước các rủi ro bất ngờ, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc khách hàng Tổng số tiền bồi thường và trả tiền bảo hiểm ước đạt 21.562 tỷ đồng, trong đó bảo hiểm phi nhân thọ chiếm 13.579 tỷ đồng và bảo hiểm nhân thọ chiếm 7.983 tỷ đồng.
1.2.2 Thị trường bảo hiểm nhân thọ
Thị trường bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam trong những năm gần đây đã có nhiều chuyển biến tích cực, ghi nhận là một trong những thị trường có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất khu vực Châu Á.
Hình 1.3 Doanh thu và tốc độ tăng trưởng bảo hiểm nhân thọ Việt Nam giai đoạn 2011-2015
Nguồn: Niên giám thị trường bảo hiểm Việt Nam năm 2014 và Tổng quan thị trường bảo hiểm Việt Nam năm 2015 của Cục Quản lý và Giám sát bảo hiểm
Doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ giai đoạn 2011-2015 có xu hướng tăng, với năm 2015 ghi nhận mức tăng trưởng cao nhất Năm 2011, doanh thu đạt 15.998 tỷ đồng, tăng 16,16% so với năm 2010, mặc dù nền kinh tế khó khăn và lạm phát ảnh hưởng đến xu hướng mua bảo hiểm Số lượng hợp đồng khai thác mới đạt 892.209 hợp đồng, tăng 8,93%, trong khi tổng phí bảo hiểm khai thác mới đạt 4.245 tỷ đồng, tăng 19,9% Tổng số tiền bảo hiểm đạt 119.849 tỷ đồng, tăng 23,13%, với bình quân số tiền bảo hiểm của hợp đồng mới đạt 134 triệu đồng, tăng 13,04%, cho thấy chất lượng khai thác mới đã cải thiện đáng kể.
Năm 2012, doanh thu phí bảo hiểm đạt 18.397 tỷ đồng, tăng 15%, nhưng thấp hơn 1,16% so với năm 2011 Số lượng hợp đồng khai thác mới đạt 999.684 hợp đồng, tăng 12,05%, với tổng doanh thu phí khai thác mới đạt 4.949 tỷ đồng, tăng 16,58% Bảo hiểm hỗn hợp chiếm tỷ trọng cao nhất với 66,53%, tiếp theo là bảo hiểm liên kết đầu tư với 24,19% Đặc biệt, sản phẩm bảo hiểm đầu tư ghi nhận sự gia tăng cả về số lượng hợp đồng và doanh thu phí, đạt 1.965 tỷ đồng, cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của nhóm sản phẩm này trong thị trường bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam.
Mặc dù năm 2013 gặp nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội, doanh thu phí bảo hiểm vẫn đạt 23.330 tỷ đồng, tăng 26,81% Số lượng hợp đồng mới tăng khoảng 18,5% so với năm 2012, với doanh thu phí khai thác mới tăng khoảng 46% Trong đó, bảo hiểm liên kết đầu tư chiếm tỷ trọng lớn nhất (50,8%), tiếp theo là bảo hiểm hỗn hợp (43,3%) và các nghiệp vụ bảo hiểm khác Năm 2013, thị trường ghi nhận 43 sản phẩm bảo hiểm mới được phê duyệt và Bộ Tài chính đã cho phép 4 doanh nghiệp triển khai sản phẩm bảo hiểm hưu trí tự nguyện Các công ty dẫn đầu thị trường bảo hiểm nhân thọ bao gồm Prudential, Bảo Việt Nhân thọ, PVI Sunlife và Manulife.
Năm 2014, thị trường bảo hiểm nhân thọ ghi nhận 1.252.408 hợp đồng bảo hiểm khai thác mới, tăng 6,28% so với năm trước, với doanh thu phí đạt 7.954 tỷ đồng, tăng 10,33% Đến cuối năm 2014, có 12/17 doanh nghiệp triển khai bảo hiểm liên kết chung, 2 doanh nghiệp cung cấp sản phẩm bảo hiểm liên kết đơn vị và 4 doanh nghiệp thực hiện bảo hiểm hưu trí Tổng doanh thu phí bảo hiểm đạt 27.327 tỷ đồng, tăng 17,13% so với năm 2013, mặc dù mức tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm năm 2014 thấp hơn năm trước.
Năm 2013 đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của thị trường bảo hiểm nhân thọ, với tổng doanh thu gần đạt mức doanh thu của bảo hiểm phi nhân thọ, phản ánh sự tăng trưởng đáng kể của ngành bảo hiểm nhân thọ trong những năm gần đây.
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM CỦA CÔNG TY BẢO HIỂM PJICO ĐẮK LẮK
Khái quát về công ty
Công ty cổ phần bảo hiểm Petrolimex (PJICO) được thành lập vào ngày 15/06/1995, theo Nghị định 100/CP ngày 18/12/1993 của Chính phủ về kinh doanh bảo hiểm Với tổng vốn đầu tư ban đầu là 55 tỷ đồng, trong đó vốn điều lệ 53 tỷ đồng và tiền ký quỹ 2 tỷ đồng, PJICO quy tụ 7 thành viên sáng lập là các tổ chức kinh tế lớn của Nhà nước, có uy tín và tiềm năng cả trong và ngoài nước.
Bảng 2.1 Các cổ đông Công ty cổ phần bảo hiểm Petrolimex
TT Cổ đông Vốn góp (triệu đồng) Tỷ lệ (%)
1 Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam
2 Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank)
3 Tổng Công ty Cổ phần Tái bảo hiểm
Quốc gia Việt Nam (Vinare)
4 Tổng Công ty Thép Việt Nam (Vnsteel) 3.300 6
5 Công ty Vật tư và Thiết bị toàn bộ
6 Công ty Điện tử Hà Nội (Hanel) 1.100 2
7 Công ty Thiết bị an toàn (AT) 275 0,5
Nguồn: Brochure kỷ niệm 20 năm thành lập PJICO
Bảo hiểm PJICO Tây Nguyên, thành viên của Tổng Công ty cổ phần bảo hiểm Petrolimex, được thành lập ngày 27/06/2003, chuyên cung cấp các dịch vụ bảo hiểm phi nhân thọ tại các tỉnh Tây Nguyên như Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, và Kon Tum Năm 2004, PJICO Gia Lai ra đời, phát triển hoạt động bảo hiểm tại Gia Lai và Kon Tum Đến năm 2013, công ty chính thức đổi tên thành PJICO Đắk Lắk, hiện đang quản lý và kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ tại Đắk Lắk và Đắk Nông.
2.1.2 Cơ cấu tổ chức, chức năng của mỗi bộ phận
Hình 2.1 Sơ đồ tổ chức Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk
Nguồn: Báo cáo thường niên năm 2015 của Công ty Bảo hiểm
Người đứng đầu công ty có trách nhiệm tổ chức, quản lý và điều hành tất cả các hoạt động kinh doanh, đồng thời phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, Hội đồng quản trị và Tổng Giám đốc về việc thực hiện nhiệm vụ được giao Họ cũng phải báo cáo cho Hội đồng quản trị và Tổng Giám đốc khi được yêu cầu Vị trí này trực tiếp quản lý các lĩnh vực như tổ chức, tài chính, tài sản, thanh tra, kiểm tra và kế hoạch kinh doanh, đồng thời phụ trách các bộ phận như Phòng Kế toán – Tổng hợp và Phòng Tài sản.
Văn phòng đại diện Đắk Nông
Văn phòng đại diện Krông Buk
Phòng Tài sản – Kỹ thuật
Phòng Kinh doanh 3, cùng với các văn phòng đại diện tại Đắk Nông và Krông Buk, thực hiện các kế hoạch kinh doanh phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động Định kỳ, các cuộc họp được tổ chức để đánh giá tình hình hoạt động của công ty và đưa ra chỉ đạo kịp thời Hàng năm, kết quả kinh doanh được báo cáo tới Hội đồng quản trị và Ban Tổng Giám đốc.
Phó giám đốc có nhiệm vụ tham mưu và hỗ trợ Giám đốc trong quản lý, giám sát hoạt động của Phòng Kinh doanh 1 và Phòng Kinh doanh 2 Người này có quyền ký duyệt bồi thường theo phân cấp và đại diện Giám đốc giải quyết các công việc của công ty khi được ủy quyền Phó giám đốc cũng chỉ đạo các vấn đề cụ thể đã được Giám đốc thông qua và quyết định một số vấn đề theo sự phân công, đồng thời chịu trách nhiệm trước Giám đốc, Ban Tổng giám đốc, Hội đồng quản trị và pháp luật về các quyết định của mình.
Phòng Kinh doanh 1, 2, 3 có nhiệm vụ tổ chức kinh doanh các sản phẩm bảo hiểm, phát triển quan hệ khách hàng và thực hiện giám định - bồi thường Các phòng này cũng lên kế hoạch bán hàng và đề xuất biện pháp tăng cường khả năng bán sản phẩm, đồng thời chịu trách nhiệm trước Giám đốc về các hoạt động trong phạm vi nhiệm vụ và thẩm quyền được giao.
Phòng Kế toán – Tổng hợp đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Giám đốc quản lý tài chính, sử dụng vốn và tài sản của công ty Phòng này đảm bảo việc chi tiêu kinh doanh tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành và điều lệ công ty.
Về công tác kế toán:
Công ty thực hiện các chế độ chính sách do Nhà nước ban hành trong hoạt động sản xuất kinh doanh, bao gồm thanh quyết toán hợp đồng, quản lý thu phí bảo hiểm gốc, chi trả tiền bồi thường và quyết toán kinh doanh lãi hoặc lỗ Đồng thời, công ty thực hiện nghĩa vụ nộp thuế với Nhà nước và tổng hợp, lập báo cáo tài chính kế toán chính xác, kịp thời để phục vụ cho việc phân tích thông tin kinh tế và đề xuất giải pháp hạch toán Ngoài ra, công ty cũng lập báo cáo tài chính quý, năm, báo cáo thuế và các báo cáo khác đầy đủ, chính xác theo quy định pháp luật hiện hành, đồng thời báo cáo tình hình tài chính, cân đối nguồn vốn và công nợ theo yêu cầu của Giám đốc.
Phối hợp với các phòng ban chức năng để cung cấp thông tin và lập kế hoạch kinh doanh cho năm tài chính tiếp theo Thực hiện kiểm kê định kỳ hoặc đột xuất, xác định tình trạng tài sản và đề xuất biện pháp xử lý phù hợp Hướng dẫn công tác hạch toán kế toán theo quy định pháp luật hiện hành, đồng thời kiểm tra việc thực hiện chế độ hạch toán, quản lý tài chính và các chính sách liên quan đến tài chính, kế toán trong toàn công ty.
Về công tác tổng hợp:
Tổng hợp tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và báo cáo cho ban giám đốc là nhiệm vụ quan trọng Doanh nghiệp cần cấp phát giấy chứng nhận bảo hiểm, đồng thời theo dõi và đôn đốc thu hồi công nợ hiệu quả Công tác thi đua khen thưởng và kỷ luật trong công ty cũng cần được thực hiện thường xuyên Hàng năm, doanh nghiệp xây dựng phương án tiền lương, tiền thưởng và công tác nâng lương để trình ban lãnh đạo phê duyệt, đồng thời thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với bộ máy quản lý và nhân viên Mỗi tháng, tiền lương sẽ được phân phối theo quy định.
Về công tác quản trị hành chính, văn thư lưu trữ:
Tổ chức các cuộc họp, hội nghị và tiếp khách của Công ty, đồng thời điều hành phương tiện xe con theo chỉ đạo của ban Giám đốc Gửi và tiếp nhận công văn, trình Ban Giám đốc phê duyệt trước khi chuyển đến các đơn vị chức năng Phân phối công văn nội bộ và thực hiện công tác bảo quản, lưu trữ hồ sơ, tài liệu theo quy định của Nhà nước, cũng như quản lý và sử dụng con dấu của Công ty theo quy định.
Phòng Tài sản – Kỹ thuật chịu trách nhiệm quản lý tài sản, nhà đất và vật kiến trúc của công ty theo quy định pháp luật Phòng thường xuyên kiểm tra và đề xuất mua sắm, sửa chữa hoặc xây mới các cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động kinh doanh, đồng thời báo cáo định kỳ cho Giám đốc Ngoài ra, phòng còn giải quyết các tranh chấp liên quan đến quyền lợi bảo hiểm của khách hàng, giúp họ hiểu rõ quyền lợi trong từng vụ tổn thất của các hợp đồng bảo hiểm, giải đáp thắc mắc và xác định trách nhiệm bồi thường để tiến hành bồi thường nhanh chóng, chính xác.
Văn phòng đại diện Krông Buk chịu trách nhiệm triển khai hoạt động kinh doanh các sản phẩm bảo hiểm tại huyện Krông Buk và các huyện lân cận như Krông Năng, Ea H’leo, Ea Súp, Cư M’gar Văn phòng thực hiện báo cáo kết quả kinh doanh định kỳ hoặc theo yêu cầu của Giám đốc, đồng thời phối hợp với nhân viên công ty để giải quyết khiếu nại và bồi thường cho khách hàng một cách nhanh chóng và chính xác Ngoài ra, văn phòng còn chú trọng xây dựng và phát triển mối quan hệ khách hàng trong khu vực quản lý.
Văn phòng đại diện Đắk Nông chịu trách nhiệm triển khai kinh doanh các sản phẩm bảo hiểm của công ty tại tỉnh Đắk Nông, đồng thời thực hiện báo cáo kết quả kinh doanh định kỳ hoặc theo yêu cầu của Giám đốc Văn phòng cam kết báo cáo kịp thời và phối hợp chặt chẽ với các cán bộ nhân viên để giải quyết khiếu nại của khách hàng, đảm bảo quy trình bồi thường diễn ra nhanh chóng và chính xác Ngoài ra, văn phòng cũng chú trọng xây dựng và phát triển mối quan hệ với khách hàng tại Đắk Nông.
Tình hình kinh doanh chung
Bảng 2.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk
Chỉ tiêu Năm 2013 Năm 2014 Năm 2015
Doanh thu thuần hoạt động kinh doanh bảo hiểm
Tổng chi phí trực tiếp hoạt động kinh doanh bảo hiểm
Lợi nhuận gộp hoạt động kinh doanh bảo hiểm
Chi phí bán hàng và chi phí quản lý
Lợi nhuận thuần hoạt động kinh doanh bảo hiểm
Nguồn: Báo cáo lợi nhuận Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Năm 2013, kinh tế Việt Nam gặp nhiều khó khăn với GDP ước đạt 5,4%, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đặc biệt là thu phí bảo hiểm kỹ thuật Sự thay đổi Ban lãnh đạo Tổng Công ty và chuyển hướng kinh doanh tập trung vào lợi nhuận đã tác động đến doanh thu phí bảo hiểm, do đây là năm đầu tiên áp dụng cơ chế kinh doanh mới Công ty bắt đầu tự tính toán lãi lỗ thay vì hạch toán báo sổ như trước Tổng Công ty đặt kế hoạch thu phí 25,5 tỷ đồng, thực hiện được 21,541 tỷ đồng, đạt 85% kế hoạch, trong khi kế hoạch lãi là 1,6 tỷ đồng, thực hiện khoảng 3,2 tỷ đồng, hoàn thành 200% kế hoạch Tuy nhiên, tổng chi phí trực tiếp hoạt động bảo hiểm vẫn còn cao.
Năm 2014, kinh tế Việt Nam cơ bản ổn định với lạm phát được kiểm soát, nhưng vẫn chưa phục hồi hoàn toàn, dẫn đến 67.823 doanh nghiệp phải giải thể hoặc phá sản Doanh thu phí bảo hiểm gốc đạt 20,056 tỷ đồng, chỉ hoàn thành 82,71% kế hoạch, thấp hơn so với năm trước Mặc dù kế hoạch lãi 2,8 tỷ đồng đã thực hiện đạt 4,6 tỷ đồng, hoàn thành 167% kế hoạch, nhưng việc thay đổi cơ chế kinh doanh lấy lãi làm gốc đã gây ra nhiều khó khăn trong quản lý chi phí và tăng trưởng Giá xăng dầu tăng cao cũng ảnh hưởng đến hoạt động thu phí bảo hiểm và kiểm tra đại lý, làm giảm doanh thu so với năm 2013.
Năm 2015, kinh tế Việt Nam ổn định với lạm phát chỉ ở mức 0,63% và GDP tăng 6,6%, cao nhất trong 5 năm qua Tuy nhiên, nền kinh tế chưa phục hồi hoàn toàn, đặc biệt trong thị trường bảo hiểm, nơi bảo hiểm nhân thọ có sự tăng trưởng tốt nhưng cạnh tranh về phí và điều kiện bảo hiểm rất gay gắt Tình trạng trục lợi bảo hiểm gia tăng, đời sống người lao động gặp khó khăn do giá cả tăng cao trong khi thu nhập không cải thiện, dẫn đến nhiều doanh nghiệp phá sản và ảnh hưởng đến việc thu phí bảo hiểm Tổng Công ty đạt 73,27% kế hoạch doanh thu và 117% kế hoạch lợi nhuận với doanh thu chủ yếu từ bảo hiểm xe cơ giới Xu hướng đấu thầu và chào giá cạnh tranh khiến phí bảo hiểm giảm, phạm vi bảo hiểm mở rộng nhưng hiệu quả kinh doanh thấp, gây khó khăn trong việc thực hiện tái bảo hiểm cho các dự án lớn.
Các loại hình bảo hiểm của Công ty
2.2.1 Bảo hiểm xe cơ giới Đây là nghiệp vụ bảo hiểm chiếm tỷ trọng lớn về doanh thu phí bảo hiểm mỗi năm của Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk Mỗi năm công ty phát hành khoảng 45.000 giấy chứng nhận bảo hiểm xe máy, ngoài ra công ty còn bán bảo hiểm cho xe ô tô tư nhân, xe của các hợp tác xã vận tải, xe ô tô của các doanh nghiệp, xe hành chính sự nghiệp (của Ủy ban nhân dân tỉnh, Ủy ban nhân dân các huyện, ban chỉ đạo Tây Nguyên…) Bảo hiểm xe cơ giới có những loại nghiệp vụ chính sau đây
2.2.1.1 Bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc của chủ xe cơ giới
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự cho xe cơ giới cung cấp bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng đối với thân thể, tính mạng và tài sản của bên thứ ba Nó cũng bao gồm bồi thường thiệt hại về thân thể, tính mạng của hành khách theo hợp đồng vận chuyển do chủ xe gây ra Thời hạn bảo hiểm được ghi rõ trên Giấy chứng nhận bảo hiểm.
Bảo hiểm phải được thực hiện trong vòng 01 năm, theo biểu phí và mức trách nhiệm bảo hiểm tối thiểu được quy định tại Thông tư số 22/2016/TT-BTC ngày 16/02/2016 của Bộ Tài chính.
2.2.1.2 Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe đối với hàng hóa vận chuyển trên xe
PJICO cung cấp bảo hiểm trách nhiệm dân sự cho chủ xe đối với hàng hóa trong quá trình vận chuyển theo hợp đồng giữa chủ xe và chủ hàng tại Việt Nam Bảo hiểm này sẽ thanh toán cho chủ xe số tiền bồi thường theo quy định của Bộ luật Dân sự cho thiệt hại hàng hóa, trong giới hạn trách nhiệm ghi trên Giấy chứng nhận bảo hiểm Ngoài ra, PJICO cũng chi trả các chi phí hợp lý để ngăn ngừa và giảm thiểu tổn thất cho hàng hóa, bao gồm bảo quản, xếp dỡ, và lưu kho trong trường hợp xảy ra tai nạn Tổng bồi thường, bao gồm cả các chi phí trên, không vượt quá mức trách nhiệm ghi trong Giấy chứng nhận bảo hiểm.
2.2.1.3 Bảo hiểm tai nạn người ngồi trên xe và tai nạn lái, phụ xe Đối với tai nạn người ngồi trên xe, PJICO sẽ bồi thường thiệt hại về thân thể do tai nạn khi đang ở trên xe, lên xuống xe trong quá trình xe tham gia giao thông Đối với tai nạn lái, phụ xe, PJICO sẽ bồi thường thiệt hại về thân thể do tai nạn liên quan trực tiếp đến việc sử dụng chiếc xe đó
2.2.1.4 Bảo hiểm vật chất xe cơ giới
PJICO cung cấp bồi thường cho chủ xe về các thiệt hại vật chất do tai nạn bất ngờ, không nằm trong sự kiểm soát của họ, bao gồm các trường hợp như đâm va, lật đổ, hỏa hoạn, cháy nổ và tác động từ các vật thể khác Bảo hiểm cũng bao gồm các rủi ro thiên nhiên bất khả kháng như bão lụt, sét đánh, động đất và mưa đá Ngoài ra, PJICO bồi thường cho trường hợp mất toàn bộ xe do trộm cắp hoặc cướp, cùng với các chi phí hợp lý phát sinh từ tai nạn nhằm ngăn ngừa và hạn chế tổn thất, cũng như thực hiện giám định tổn thất.
2.2.1.5 Các điều khoản bảo hiểm bổ sung
Bảo hiểm tự nguyện trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới là hình thức bảo hiểm bổ sung, áp dụng mức trách nhiệm tăng thêm ngoài mức bắt buộc Hình thức này được thực hiện theo Quy tắc bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới hiện hành do Bộ Tài chính quy định.
Bảo hiểm vật chất xe cơ giới ngoài lãnh thổ Việt Nam yêu cầu xe tham gia phải có bảo hiểm vật chất tại PJICO còn hiệu lực, giấy phép lưu thông qua các quốc gia liên quan và chưa xảy ra sự kiện bảo hiểm đối với rủi ro bổ sung PJICO sẽ bồi thường cho xe bị tai nạn tại các nước như Trung Quốc, Lào, Campuchia và Thái Lan Tuy nhiên, PJICO không chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp mất toàn bộ xe ngoài lãnh thổ Việt Nam.
Bảo hiểm vật chất xe cơ giới lưu hành tạm thời của PJICO cung cấp bồi thường cho chủ xe trong thời gian bảo hiểm không quá 15 ngày Bảo hiểm này áp dụng cho các thiệt hại trực tiếp đối với xe mới xuất xưởng khi di chuyển từ xưởng sản xuất, nơi bán, hoặc kho Hải quan đến nơi giao nhận xe, cũng như trong quá trình thực hiện các thủ tục nộp thuế trước bạ, đăng ký xe và đăng kiểm Tuy nhiên, PJICO không chịu trách nhiệm bồi thường cho các tổn thất phát sinh do lỗi kỹ thuật của Nhà sản xuất.
Bảo hiểm mất cắp bộ phận yêu cầu xe phải có bảo hiểm vật chất tại PJICO còn hiệu lực và chưa xảy ra sự kiện bảo hiểm liên quan PJICO cam kết bồi thường cho chủ xe chi phí thay thế thực tế các bộ phận bị mất cắp, với mức miễn thường tối thiểu là 2.000.000 đồng.
Bảo hiểm thuê xe trong thời gian sửa chữa là dịch vụ quan trọng, yêu cầu xe phải có bảo hiểm vật chất tại PJICO còn hiệu lực và chưa xảy ra sự kiện bảo hiểm PJICO sẽ chi trả chi phí thuê xe cho chủ xe trong thời gian xe đang được sửa chữa, bao gồm cả thời gian xe bị giữ bởi cơ quan chức năng do tai nạn nằm trong phạm vi trách nhiệm bảo hiểm Mức chi phí thuê xe sẽ được thanh toán theo yêu cầu ghi trong hợp đồng bảo hiểm, tối đa không quá 30 ngày trong một năm bảo hiểm.
Bảo hiểm cho các phụ tùng và thiết bị lắp đặt thêm ngoài thiết kế của nhà sản xuất yêu cầu xe phải có bảo hiểm vật chất tại PJICO còn hiệu lực và chưa xảy ra sự kiện bảo hiểm PJICO sẽ chi trả toàn bộ chi phí sửa chữa hoặc giá trị thay thế thực tế cho các phụ tùng, thiết bị lắp thêm (cần khai báo rõ chủng loại và giá trị) khi có thiệt hại nằm trong phạm vi trách nhiệm bảo hiểm Tuy nhiên, PJICO không bồi thường cho các tổn thất do lỗi kỹ thuật của phụ tùng, thiết bị lắp thêm hoặc do lỗi trong quá trình lắp ráp.
Bảo hiểm thay thế mới của PJICO yêu cầu xe tham gia phải có bảo hiểm vật chất còn hiệu lực, thời gian sử dụng dưới 15 năm và chưa từng xảy ra sự kiện bảo hiểm cho rủi ro bổ sung Trong trường hợp xe gặp sự cố, PJICO sẽ bồi thường toàn bộ giá trị thực tế của các bộ phận hư hỏng cần thay thế mà không trừ phần hao mòn sử dụng.
Bảo hiểm tự chọn cơ sở sửa chữa tại PJICO yêu cầu xe tham gia phải có bảo hiểm vật chất còn hiệu lực, có thời gian sử dụng dưới 5 năm từ năm sản xuất và chưa xảy ra sự kiện bảo hiểm nào liên quan đến rủi ro bảo hiểm bổ sung PJICO đồng ý chấp nhận cơ sở sửa chữa mà chủ xe lựa chọn trước khi ký hợp đồng bảo hiểm.
Bảo hiểm thiệt hại động cơ do xe hoạt động trong vùng ngập nước yêu cầu xe phải có bảo hiểm vật chất tại PJICO còn hiệu lực và chưa xảy ra sự kiện bảo hiểm cho rủi ro bổ sung PJICO cam kết bồi thường chi phí sửa chữa hoặc thay thế cho những thiệt hại thực tế của động cơ do hoạt động trong khu vực ngập nước.
Quy trình giám định – bồi thường của công ty
Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk cung cấp hơn 70 nghiệp vụ bảo hiểm hàng năm, mỗi loại đều có quy trình giám định và bồi thường riêng biệt Tuy nhiên, tất cả các nghiệp vụ này đều tuân thủ quy trình giám định và bồi thường chung đã được thiết lập.
Hình 2.2 Quy trình giám định – bồi thường chung của Công ty Bảo hiểm
Nguồn: Hướng dẫn giám định – bồi thường của Tổng Công ty cổ phần
Bước 1: Nhận thông tin tổn thất
Khi nhận được thông tin về vụ tổn thất, cán bộ tiếp nhận và giám định viên có nhiệm vụ thu thập các thông tin sơ bộ như thời gian, địa điểm, diễn biến, nguyên nhân, mức độ và giá trị thiệt hại ước tính Họ cũng hướng dẫn người được bảo hiểm cung cấp thông tin tổn thất bằng văn bản và sau đó cập nhật thông tin vào sổ theo dõi tổn thất.
Bước 2: Xử lý thông tin tổn thất/tai nạn
Xử lý thông tin tổn thất/tai nạn
Nhận thông tin tổn thất/tai nạn
Tiến hành giám định Đề xuất và phê duyệt phương án sửa chữa/bồi thường
Lập báo cáo giám định
Lập hồ sơ bồi thường
Thuê Giám định độc lập/xác minh
Giám định viên tiến hành kiểm tra thông tin về tổn thất, bao gồm việc xác minh giấy chứng nhận bảo hiểm, thời hạn hiệu lực của bảo hiểm, và phạm vi bảo hiểm có bao gồm tổn thất hay không Họ cũng xem xét việc nộp phí của khách hàng và sau đó báo cáo cho Trưởng phòng giám định để đề xuất phương án xử lý phù hợp.
Bước 3: Tiến hành giám định
Khi nhận thông báo tổn thất, Trưởng phòng giám định sẽ phân công giám định viên đến hiện trường ngay lập tức Giám định viên có trách nhiệm thu thập thông tin và tài liệu liên quan đến tổn thất, chụp ảnh và mô tả hiện trường để thể hiện diễn biến, nguyên nhân và mức độ tổn thất Họ cũng cần đánh giá sơ bộ nguyên nhân và ước tính mức độ thiệt hại, phối hợp với người được bảo hiểm và các cơ quan liên quan để đề xuất các biện pháp phòng ngừa, hạn chế tổn thất, thu thập vật chứng và lời khai nhân chứng, cũng như lập biên bản hiện trường.
Bước 4: Lập báo cáo giám định
Giám định viên có trách nhiệm kiểm tra tính hợp lý và đầy đủ của hồ sơ tài liệu nhận được Nếu phát hiện thiếu sót hoặc sai sót, họ phải yêu cầu người được bảo hiểm bổ sung chứng từ hoặc giải thích rõ Sau khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, giám định viên tiến hành xem xét các chứng từ, tài liệu cùng với thông tin và hình ảnh hiện trường tổn thất để đưa ra kết luận chính xác về thiệt hại Từ đó, họ lập báo cáo giám định cuối cùng, nêu rõ diễn biến, nguyên nhân và mức độ tổn thất Đối với các vụ tổn thất phức tạp, giám định viên đề xuất lãnh đạo công ty phê duyệt việc thuê Công ty giám định độc lập Lãnh đạo công ty sẽ thông qua báo cáo giám định giữa các bên khi nhận kết quả từ giám định viên hoặc Công ty giám định độc lập.
Bước 5: Đề xuất và phê duyệt phương án sửa chữa/bồi thường
Giám định viên có nhiệm vụ lập biên bản đề xuất phương án sửa chữa hoặc bồi thường, trong khi lãnh đạo công ty sẽ xem xét và phê duyệt phương án này Khi phương án sửa chữa hoặc bồi thường được phê duyệt, giám định viên sẽ thông báo bằng văn bản cho người được bảo hiểm.
Bước 6: Lập hồ sơ bồi thường
Giám định viên chuyển hồ sơ bồi thường sang bộ phận xét bồi thường, phối hợp với cán bộ xét bồi thường để xác định thời gian trả tiền bồi thường cho khách hàng Sau đó, họ viết giấy giao nhận hồ sơ kèm theo phiếu hẹn trả tiền cho khách hàng.
Bước 7: Tiến hành bồi thường
Sau khi bồi thường được phê duyệt, cán bộ bồi thường sẽ gửi thông báo bồi thường cho khách hàng và chuyển hồ sơ thanh toán sang bộ phận Kế toán Tại Kế toán, nhân viên sẽ kiểm tra tính hợp pháp của tài liệu và thực hiện việc chi trả bồi thường Nếu bồi thường liên quan đến trách nhiệm từ bên thứ ba, cán bộ bồi thường sẽ chuyển hồ sơ cho bộ phận truy đòi để tiến hành thu hồi từ bên thứ ba.
Bước 8: Lưu trữ hồ sơ
Sau khi đã hoàn tất sơ bộ hồ sơ bồi thường, bồi thường viên chuyển hồ sơ cho cán bộ lưu trữ của công ty.
Quy trình ký kết hợp đồng bảo hiểm của công ty
Hình 2.3 Quy trình ký kết hợp đồng bảo hiểm của Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk
Nguồn: Tài liệu đào tạo cơ bản đại lý bảo hiểm năm 2015 của Công ty
Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk
Tìm kiếm, tiếp xúc và nhận thông tin từ khách hàng
Phân tích tình hình khách hàng và hướng dẫn kê khai giấy yêu cầu bảo hiểm
Ký kết hợp đồng bảo hiểm và thu phí bảo hiểm
Thực hiện dịch vụ sau bán hàng và tái tục bảo hiểm
Bước 1: Tìm kiếm, tiếp xúc và nhận thông tin từ khách hàng
Nhân viên khai thác và đại lý có trách nhiệm tiếp xúc với khách hàng thông qua việc thiết lập các cuộc hẹn qua điện thoại hoặc trực tiếp Họ gửi và trao đổi thông tin về bảo hiểm để giới thiệu các nghiệp vụ của công ty, đồng thời cung cấp cho khách hàng thông tin chi tiết về quyền lợi, biểu phí và chính sách dành cho khách hàng cũ.
Bước 2: Phân tích tình hình khách hàng và hướng dẫn kê khai giấy yêu cầu bảo hiểm
Khai thác viên có vai trò quan trọng trong việc tìm hiểu và tư vấn các loại hình bảo hiểm phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của khách hàng Họ chủ động gợi ý về loại bảo hiểm, mức phí và số tiền bảo hiểm cho khách hàng lựa chọn Sau khi thuyết phục khách hàng đồng ý mua bảo hiểm, khai thác viên sẽ lập Bản chào phí dựa trên các nội dung đã thảo luận và gửi cho khách hàng Khi khách hàng chấp nhận bản chào phí, khai thác viên sẽ hướng dẫn họ kê khai thông tin vào giấy yêu cầu bảo hiểm.
Bước 3: Chấp nhận bảo hiểm
Dựa trên giấy yêu cầu bảo hiểm và các thông tin liên quan, tiến hành đánh giá khả năng chấp nhận bảo hiểm và thông báo kết quả cho khách hàng.
Bước 4: Ký kết hợp đồng bảo hiểm và thu phí bảo hiểm
Sau khi ký hợp đồng bảo hiểm, phòng Kế toán sẽ cấp đơn/giấy chứng nhận bảo hiểm cho khách hàng theo quy định và thông báo thu phí Đồng thời, các thông tin liên quan sẽ được cập nhật vào sổ theo dõi hợp đồng hoặc phần mềm quản lý Nếu Giấy chứng nhận bảo hiểm bị mất hoặc cần thay đổi, khai thác viên sẽ hướng dẫn khách hàng làm Giấy yêu cầu sửa đổi để PJICO cấp sửa đổi bổ sung.
Bước 5: Thực hiện dịch vụ sau bán hàng và tái tục bảo hiểm
Chăm sóc khách hàng hiệu quả bao gồm các dịch vụ sau bán hàng, giải quyết khiếu nại một cách nhanh chóng và chính xác, cũng như thực hiện tái tục bảo hiểm cho khách hàng.
Đánh giá hoạt động bảo hiểm của PJICO Đắk Lắk
2.4.1.1 Kết quả thực hiện từng nghiệp vụ bảo hiểm
Hình 2.4 Doanh thu phí bảo hiểm gốc từng nghiệp vụ bảo hiểm
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Bảo hiểm xe cơ giới là nguồn doanh thu lớn nhất cho Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk, chiếm khoảng 50% tổng doanh thu phí bảo hiểm hàng năm Tiếp theo là bảo hiểm xây dựng – lắp đặt và bảo hiểm cháy nổ, nhưng doanh thu từ hai nghiệp vụ này đã giảm mạnh trong năm 2015 so với hai năm trước Mặc dù bảo hiểm con người có sự tăng trưởng ổn định, nhưng doanh thu từ nghiệp vụ này trong năm 2015 lại vượt trội hơn cả bảo hiểm kỹ thuật và bảo hiểm cháy nổ.
Bảng 2.3 Doanh thu – bồi thường bảo hiểm xe cơ giới
Nghiệp vụ Ô tô Mô tô, xe máy
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Doanh thu bảo hiểm xe cơ giới năm 2013 đạt khoảng 10,3 tỷ đồng, chiếm 47,67% tổng doanh thu phí bảo hiểm gốc, nhưng đã giảm xuống còn 9,4 tỷ đồng vào năm 2014 và 8,4 tỷ đồng vào năm 2015 do công ty hạn chế bán bảo hiểm cho các loại xe có rủi ro cao Mặc dù doanh thu giảm, tỷ lệ bồi thường xe cơ giới đã giảm mạnh, với tỷ lệ bồi thường xe ô tô năm 2015 chỉ còn 33,19%, giảm 22,79% so với năm 2013 Nguyên nhân chính là do công ty đã áp dụng chiến lược lựa chọn khách hàng kỹ lưỡng nhằm hạn chế rủi ro, đồng thời kiểm soát tình trạng trục lợi bảo hiểm thông qua việc khai thác chủ yếu qua công an Lợi nhuận từ bảo hiểm xe cơ giới của công ty trong những năm gần đây luôn đạt trên 6,7 tỷ đồng, trở thành nghiệp vụ mang lại doanh thu và lợi nhuận cao nhất cho công ty.
Bảng 2.4 Doanh thu – bồi thường bảo hiểm con người
Học sinh, giáo viên Con người khác Doanh thu
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Doanh thu từ bảo hiểm học sinh và giáo viên trong giai đoạn 2013-2015 không có sự tăng trưởng, chỉ đạt khoảng 1,5 tỷ đồng do Tổng Công ty không đầu tư tiền gửi vào ngân hàng, dẫn đến việc không thu được phí bảo hiểm vay tín chấp Tỷ lệ bồi thường tại các trường đại học và trung học phổ thông thấp, khiến lợi nhuận trong hai năm gần đây chỉ đạt trên 1,1 tỷ đồng Đặc biệt, doanh thu từ bảo hiểm con người năm 2015 đạt khoảng 1,2 tỷ đồng, gấp đôi so với năm 2013 và 2014 nhờ vào việc công ty đẩy mạnh khai thác bảo hiểm tai nạn cho người sử dụng điện, với số tiền bồi thường giảm so với các năm trước, mang lại lợi nhuận khoảng 1 tỷ đồng Tuy nhiên, doanh thu từ bảo hiểm con người vẫn thấp so với các doanh nghiệp khác trong khu vực do một số cán bộ không triển khai thu phí hiệu quả, mặc dù tiềm năng khai thác còn lớn Bên cạnh đó, tình trạng trục lợi bảo hiểm vẫn diễn ra, như việc khai báo tử vong giả do bệnh tật hoặc cho mượn thẻ khám chữa bệnh để yêu cầu bồi thường.
Bảng 2.5 Doanh thu – bồi thường bảo hiểm hỏa hoạn và các rủi ro đặc biệt
Năm Doanh thu Bồi thường Lợi nhuận
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Trong những năm gần đây, doanh thu từ phí bảo hiểm hỏa hoạn và các rủi ro đặc biệt đang có xu hướng giảm Cụ thể, doanh thu năm 2014 giảm 239 triệu đồng và lợi nhuận giảm 519 triệu đồng so với năm 2013 Mặc dù doanh thu giảm, nhưng lĩnh vực này vẫn có tiềm năng khai thác lớn tại các địa phương và thành phố lớn nhờ quy định về bảo hiểm cháy nổ bắt buộc theo Nghị định 130/2006/NĐ-CP và sự thành lập Sở Phòng cháy chữa cháy tại các địa phương Đến năm 2015, doanh thu phí chỉ đạt 42,62% so với năm 2014, và mặc dù không có tổn thất xảy ra, lợi nhuận của nghiệp vụ này chỉ bằng một nửa so với năm trước Nguyên nhân chính là do doanh thu chủ yếu phụ thuộc vào các hợp đồng bảo hiểm với doanh nghiệp khác, dẫn đến sự không ổn định trong doanh thu.
Bảng 2.6 Doanh thu – bồi thường bảo hiểm xây dựng và lắp đặt
Năm Doanh thu Bồi thường Lợi nhuận
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Bảo hiểm xây dựng – lắp đặt đã từng là một trong những nguồn doanh thu chính của công ty, nhưng năm 2015 ghi nhận sự sụt giảm mạnh, chỉ đạt khoảng 1,2 tỷ đồng, giảm 3,6 lần so với hai năm trước Nguyên nhân chính là do chính sách của Nhà nước nhằm giảm lạm phát đã khiến nhiều dự án không được triển khai Doanh thu chủ yếu đến từ các hợp đồng đã ký trước đó và các công trình trong tỉnh Từ năm 2015, Tổng Công ty đã điều chỉnh chiến lược, hạn chế khai thác khách hàng thuộc nhóm ngành kinh doanh nhóm 3 và doanh nghiệp Đài Loan 3+4, dẫn đến doanh thu tiếp tục giảm Tuy nhiên, tình hình tổn thất lại khả quan khi không có vụ tổn thất nào xảy ra, giúp doanh thu thu về đạt 100%.
Bảng 2.7 Doanh thu – bồi thường bảo hiểm hàng hóa
Năm Doanh thu Bồi thường Lợi nhuận
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Sau khi gặp khó khăn và ngừng bán bảo hiểm hàng hóa từ năm 2007, công ty đã ghi nhận sự phục hồi tích cực trong lĩnh vực này từ năm 2012 Doanh thu phí bảo hiểm năm 2015 đạt 1,2 tỷ đồng, gấp đôi so với hai năm trước đó Tuy nhiên, chỉ có phòng kinh doanh 2 đạt doanh thu trong nghiệp vụ bảo hiểm hàng hóa, trong khi các phòng kinh doanh khác vẫn chưa khai thác hết tiềm năng phát triển.
Bảo hiểm xe cơ giới là lĩnh vực mang lại doanh thu và lợi nhuận cao nhất cho công ty, vì vậy cần tăng cường các biện pháp để nâng cao doanh thu trong lĩnh vực này Bảo hiểm con người cũng đóng góp lợi nhuận ổn định, do đó cần triển khai mạnh mẽ hơn nữa Mặc dù bảo hiểm hàng hóa còn nhiều hạn chế, nhưng tiềm năng phát triển lớn, nên cần khuyến khích cán bộ khai thác để gia tăng doanh thu và lợi nhuận cho công ty.
2.4.1.2 Kết quả thực hiện các khâu a Khâu khai thác
Khai thác bảo hiểm đóng vai trò quan trọng đối với doanh nghiệp bảo hiểm, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt Gần đây, doanh thu phí bảo hiểm gốc liên tục giảm, trong khi chi phí khai thác vẫn ở mức cao, điều này đặt ra thách thức lớn cho các doanh nghiệp trong ngành.
Bảng 2.8 Kết quả khâu khai thác bảo hiểm từ 2013-2015
Năm Doanh thu phí bảo hiểm gốc Chi phí khai thác
Nguồn: Báo cáo tài chính Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2013-2015
Từ năm 2013 đến 2015, chi phí khai thác bảo hiểm của công ty tăng lên trong khi doanh thu phí bảo hiểm giảm, cho thấy hiệu quả khai thác ngày càng kém Năm 2013, với mỗi đồng chi phí, công ty thu về 6,61 đồng phí bảo hiểm, nhưng đến năm 2014, tỷ lệ này giảm xuống chỉ còn 4,1 đồng, giảm 37,95% so với năm trước Năm 2015, một đồng chi phí chỉ thu về 3,93 đồng phí bảo hiểm, giảm 4,22% so với năm 2014, trong khi doanh thu giảm hơn 5 tỷ đồng so với hai năm trước Nguyên nhân chính của tình trạng này là sự cạnh tranh khốc liệt từ các doanh nghiệp bảo hiểm mới, khiến công ty phải điều chỉnh giảm phí và tổ chức nhiều chương trình khuyến mãi, dẫn đến chi phí khai thác tăng cao.
Chi phí hoa hồng cho đại lý và môi giới là một khoản chi đáng kể trong ngành bảo hiểm, vì các doanh nghiệp chủ yếu bán sản phẩm qua các kênh trung gian này Hoa hồng khai thác là thù lao mà doanh nghiệp bảo hiểm trả cho đại lý và môi giới Trong giai đoạn từ năm 2013 đến 2015, chi phí hoa hồng của PJICO Đắk Lắk đã giảm từ 1,90 tỷ đồng xuống còn 1,56 tỷ đồng, cho thấy nỗ lực của cán bộ công nhân viên trong việc trực tiếp khai thác sản phẩm, giảm sự phụ thuộc vào đại lý và môi giới, nhằm tránh tình trạng bị ép tăng hoa hồng.
Bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc bồi thường, giúp cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp khôi phục điều kiện tài chính sau rủi ro Tính hiệu quả trong khâu bồi thường không chỉ ảnh hưởng đến người tham gia bảo hiểm mà còn phản ánh chất lượng dịch vụ của công ty bảo hiểm Tại PJICO Đắk Lắk, tình hình tổn thất đã có nhiều chuyển biến tích cực, với trung bình 3-4 vụ tổn thất về mô tô, xe máy và 1 vụ tổn thất về ô tô mỗi ngày tính đến năm 2015.
Trong năm qua, đã xảy ra 4 vụ tổn thất liên quan đến con người, trong đó có một vụ cháy xưởng tại Công ty Lương thực vật tư Đắk Lắk, nhưng thiệt hại không đáng kể Đặc biệt, các loại bảo hiểm hỏa hoạn và bảo hiểm xây dựng – lắp đặt không ghi nhận vụ tổn thất nào.
Bảng 2.9 Tỷ lệ bồi thường của Công ty qua các năm 2012-2015
Năm Doanh thu phí bảo hiểm gốc
Số tiền bồi thường Tỷ lệ bồi thường/doanh thu
Nguồn: Báo cáo doanh thu – bồi thường Công ty Bảo hiểm PJICO Đắk Lắk các năm 2012-2015
Năm 2013, tổng chi bồi thường các nghiệp vụ chỉ đạt 6,3 tỷ đồng, giảm 60% so với năm 2012 Tuy nhiên, tỷ lệ bồi thường cho xe ô tô vẫn cao do tồn đọng nhiều hồ sơ, đặc biệt là các vụ tai nạn có bồi thường nhỏ Cán bộ giám định còn yếu về nghiệp vụ và không tuân thủ quy trình giám định theo tiêu chuẩn ISO, dẫn đến ảnh chụp giám định không chi tiết Đối với xe tải, thường xảy ra lật do chở quá tải, nhưng chủ xe thường báo cáo muộn sau khi đã sang hàng, gây khó khăn trong việc từ chối bồi thường Ngoài ra, chi phí cẩu kéo xe ở miền núi cao và giá phụ tùng xe máy, ô tô tăng cao khiến số tiền bồi thường xe cơ giới vẫn ở mức cao.
Tổng chi bồi thường năm 2014 đạt 3,5 tỷ đồng, giảm 11,79% so với năm 2013, chiếm tỷ lệ 17,51% Tỷ lệ bồi thường xe ô tô vẫn cao (42,48%) do hồ sơ tồn đọng từ các năm trước Tuy nhiên, với tình hình an toàn giao thông tại Đắk Lắk có nhiều cải thiện, tỷ lệ bồi thường xe ô tô đã giảm so với năm 2013 Năm 2014, tỷ lệ bồi thường nghiệp vụ bảo hiểm kỹ thuật gần như bằng 0, trong khi năm 2013 là 24,52% Sang năm 2015, tổng chi bồi thường giảm còn 2,19 tỷ đồng, giảm 1,32 tỷ đồng so với năm 2014, chiếm tỷ lệ 14,55%, giảm 2,96% so với năm trước.
Tỷ lệ bồi thường xe ô tô, bao gồm trách nhiệm dân sự và vật chất, hiện vẫn cao (33,66%) do hồ sơ tồn đọng từ những năm trước, nhưng đã giảm đáng kể Trong năm qua, công ty đã thực hiện bồi thường và giám định chéo theo quy định, đồng thời tăng cường kiểm tra và giám sát để phát hiện nhiều vụ trục lợi bảo hiểm lớn Công ty cũng phân chia lãi cho từng phòng ban và cá nhân, giúp nâng cao nhận thức và chú trọng hơn vào việc xét duyệt hồ sơ Năm 2015, Tổng Công ty áp dụng phần mềm bồi thường xe cơ giới cho các chi nhánh, cải thiện kiểm soát trục lợi bảo hiểm Tuy nhiên, việc trích lập dự phòng vẫn chậm và không chính xác, dẫn đến nhiều hồ sơ không được giải quyết Tỷ lệ bồi thường đã giảm mạnh trong những năm gần đây, với mức giảm 50% trong năm 2015 so với năm 2013, đặc biệt sau vụ tai nạn xe khách.