TỔNG QUAN VỀ VĂN HÓA KINH DOANH
Khái quát chung về văn hóa
Tiếp cận về ngôn ngữ
Thuật ngữ "văn hóa" có nguồn gốc từ tiếng La tinh "cultus," mang hai ý nghĩa chính: một là sự trồng trọt và thích ứng với tự nhiên, hai là giáo dục và đào tạo con người để họ trở nên tốt đẹp hơn Trong tiếng Hán cổ, "văn hóa" bao gồm "văn," biểu thị vẻ đẹp của nhân tính và tri thức mà con người có thể đạt được qua sự tu dưỡng bản thân và cách cai trị đúng đắn "Hóa" trong "văn hóa" thể hiện việc đưa cái đẹp, cái tốt và cái đúng vào thực tiễn, nhằm giáo dục và cảm hóa cộng đồng.
Văn hoá, trong cả phương Đông và phương Tây, đều mang ý nghĩa chung là giáo dục và phát triển nhân cách con người, bao gồm cả cá nhân và cộng đồng Nó cũng thể hiện nỗ lực làm cho cuộc sống và con người trở nên tốt đẹp hơn.
Văn hóa, theo nghĩa hẹp, được xác định qua các khía cạnh như chiều sâu và chiều rộng, cũng như theo không gian, thời gian và chủ thể Nó bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như văn hóa nghệ thuật, văn hóa ẩm thực và văn hóa kinh doanh.
6 trình độ văn hoá, nếp sống văn hoá; văn hoá Nam Bộ, văn hoá Phương Đông; văn hoá Việt Nam, văn hoá đại chúng…
Văn hóa là tổng thể phức tạp bao gồm tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật lệ, phong tục, cũng như các thói quen và tập quán mà con người phát triển trong xã hội Hiểu văn hóa từ góc độ này nhấn mạnh các giá trị tinh thần của con người.
UNESCO định nghĩa văn hóa là tổng thể các hoạt động sáng tạo của cá nhân và cộng đồng qua các thời kỳ Những hoạt động này không chỉ phản ánh quá khứ và hiện tại mà còn hình thành nên hệ thống giá trị, truyền thống và cách thể hiện riêng biệt, từ đó xác định đặc trưng của mỗi dân tộc.
Văn hóa được định nghĩa là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử Định nghĩa này nhấn mạnh rằng văn hóa là những sáng tạo của con người, mang lại giá trị cho cuộc sống, bao gồm cả giá trị vật chất và tinh thần Do đó, văn hóa không chỉ là các sản phẩm vật chất mà còn bao gồm những sản phẩm tinh thần được tạo ra bởi cá nhân hoặc cộng đồng trong suốt lịch sử.
1.1.2 Các yếu tố cấu thành văn hóa
Hình: Các yếu tố cấu thành văn hóa
Ngôn ngữ là biểu hiện rõ ràng nhất của văn hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải và lưu giữ văn hóa qua các thế hệ Nó không chỉ ảnh hưởng đến cách con người cảm nhận và suy nghĩ về thế giới mà còn truyền đạt những chuẩn mực, giá trị và sự chấp nhận cốt lõi của một nền văn hóa.
Ngôn ngữ không chỉ bao gồm từ ngữ nói hoặc viết, mà còn rất đa dạng với hai loại chính: ngôn ngữ có lời (verbal language) và ngôn ngữ không lời (non-verbal language).
Tôn giáo và tín ngưỡng
Tôn giáo và tín ngưỡng là những niềm tin mạnh mẽ vào các thực thể vô hình, có khả năng ảnh hưởng sâu sắc đến mọi khía cạnh của cuộc sống con người, như Thiên Chúa giáo với Chúa hay Phật giáo với Phật Tổ.
Tôn giáo và tín ngưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cách sống, niềm tin, giá trị và thái độ của con người, ảnh hưởng đến thói quen làm việc và cách cư xử trong xã hội Chúng cũng quyết định hành vi và ứng xử của các nhà kinh doanh, góp phần định hình môi trường kinh doanh và mối quan hệ xã hội.
Giá trị và thái độ
Giá trị trong văn hóa là những niềm tin và chuẩn mực giúp các thành viên xác định đúng sai, tốt xấu, và điều quan trọng trong cuộc sống Chúng không chỉ định hướng hành động mà còn mang lại ý nghĩa cho cuộc sống của mỗi người.
Thái độ là sự phản ánh của suy nghĩ, cảm xúc và đánh giá cá nhân đối với sự vật, chịu ảnh hưởng bởi các giá trị, lòng tin và nguyên tắc mà mỗi người tôn trọng Nó được hình thành qua quá trình sống và làm việc, ảnh hưởng đến hành vi của con người và tạo ra sự khác biệt trong phản ứng của mỗi cá nhân trước cùng một hiện tượng.
Các phong tục tập quán
Phong tục và tập quán là những hành vi và thói quen ổn định của các thành viên trong xã hội, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác Chẳng hạn, phong tục thờ cúng tổ tiên, gói bánh chưng trong dịp Tết, và các nghi lễ thờ cúng đều thể hiện rõ nét văn hóa và truyền thống của dân tộc.
8 cúng Thành hoàng làng, các nhân vật lịch sử, thờ Mẫu cho đến thờ cúng Tổ tiên của người Việt Nam
Thói quen và cách cư xử
Thói quen là những hành động và lối sống được lặp đi lặp lại trong cuộc sống, thường khó thay đổi trong thời gian dài Chúng bao gồm các phương pháp làm việc và xu hướng xã hội đã được hình thành từ trước, phản ánh những cách thực hành phổ biến trong cộng đồng.
Cách cư xử là những hành vi được coi là phù hợp trong một xã hội cụ thể Thói quen thể hiện cách thức thực hiện các hành vi này Chẳng hạn, ở Mỹ, thói quen là ăn món chính trước khi thưởng thức món tráng miệng, và trong quá trình ăn, họ sử dụng dao và nĩa để hoàn thành bữa ăn, đồng thời giữ im lặng khi có thức ăn trong miệng.
Khái quát chung về văn hóa kinh doanh
1.2.1 Khái niệm văn hóa kinh doanh
Ngày càng nhận thức rõ rằng văn hóa ảnh hưởng đến mọi hoạt động của con người, và sự tham gia này ngày càng thể hiện rõ nét qua các lĩnh vực văn hóa đặc thù như văn hóa chính trị, văn hóa pháp luật, văn hóa giáo dục, văn hóa gia đình và văn hóa kinh doanh.
Kinh doanh, theo Từ điển tiếng Việt, được định nghĩa là tổ chức việc sản xuất và buôn bán để sinh lời, bao gồm cả quản trị, tiếp thị, tài chính, kế toán và sản xuất Đây là hoạt động của cá nhân hoặc tổ chức nhằm đạt được lợi nhuận thông qua nhiều hoạt động khác nhau Kinh doanh không chỉ là một nghề mà còn là một hoạt động cơ bản của con người, xuất hiện cùng với hàng hóa và thị trường Khi được coi là danh từ, kinh doanh chỉ những người thực hiện các hoạt động kiếm lợi, còn khi là động từ, nó thể hiện quá trình đầu tư từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ.
Mục đích chính của kinh doanh là tạo ra lợi nhuận cho chủ thể kinh doanh, cho thấy bản chất của nó là kiếm lời Trong nền kinh tế thị trường, kinh doanh được coi là một nghề chính đáng, phát sinh từ nhu cầu phát triển của xã hội và sự phân công lao động Tuy nhiên, cách thức kinh doanh và giá trị mà nó mang lại cho các bên liên quan phản ánh văn hoá kinh doanh.
Văn hóa kinh doanh (business culture) được hiểu là tổng hợp các giá trị vật chất và tinh thần mà các chủ thể kinh doanh tạo ra và tích lũy trong quá trình hoạt động của mình, thông qua sự tương tác với môi trường kinh doanh Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa trong việc hình thành và phát triển các giá trị cốt lõi của doanh nghiệp.
Kinh doanh bao gồm tất cả các giá trị vật chất và tinh thần, cùng với các phương thức và kết quả hoạt động của con người, được hình thành và sử dụng trong quá trình thương mại.
Văn hóa là tập hợp các giá trị, thái độ và hành vi giao tiếp mà các thành viên trong một nhóm chia sẻ, giúp phân biệt nhóm này với nhóm khác Nó phản ánh quá trình thích nghi với môi trường, học hỏi và hình thành thói quen, lối ứng xử của con người Trong bối cảnh kinh doanh, văn hóa kinh doanh được hiểu là lối ứng xử của cá nhân và tổ chức trong lĩnh vực kinh tế, phù hợp với xu thế thời đại hiện nay.
Văn hóa kinh doanh là tập hợp các giá trị, chuẩn mực và hành vi mà các doanh nghiệp phát triển trong quá trình hoạt động, phản ánh cách họ tương tác với xã hội và môi trường trong một cộng đồng hoặc khu vực nhất định.
Văn hóa kinh doanh bao gồm các giá trị văn hóa mà các chủ thể kinh doanh sử dụng và tạo ra, góp phần hình thành bản sắc riêng của họ Nó không chỉ phản ánh văn hóa mà doanh nhân và doanh nghiệp áp dụng trong hoạt động kinh doanh mà còn là giá trị sản phẩm văn hóa mà họ sáng tạo ra Do đó, văn hóa kinh doanh được phân tích qua hai khía cạnh khác nhau.
Cách thức, mức độ mà doanh nhân, doanh nghiệp sử dụng trong quá trình kinh doanh của họ
Sản phẩm và những giá trị văn hóa mà các doanh nhân, doanh nghiệp tạo ra trong hoạt động kinh doanh của họ
Văn hóa kinh doanh bao gồm các giá trị văn hóa liên quan đến hoạt động kinh doanh, thể hiện qua mẫu mã và chất lượng sản phẩm, quảng cáo, cách bày bán, tổ chức bộ máy nhân sự, và giao tiếp giữa các thành viên trong doanh nghiệp Nó ảnh hưởng đến phong cách giao tiếp của người bán với người mua, tâm lý và thị hiếu tiêu dùng, cũng như toàn bộ quá trình sản xuất và quản lý kinh doanh Trong mối quan hệ giữa các doanh nghiệp, văn hóa kinh doanh còn phản ánh môi trường thị trường, quy tắc ứng xử chung giữa các đối tác, và những truyền thống đặc thù của từng thị trường hay nhóm đối tác Những giá trị văn hóa này đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh.
Văn hóa kinh doanh đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhận thức, tư duy và cảm nhận của các thành viên trong doanh nghiệp, tạo ra tiêu chí cho hoạt động kinh doanh hàng ngày Nó cũng định hình những khuôn mẫu chung về quan điểm và động cơ trong kinh doanh, đặc biệt ở các quốc gia công nghiệp hóa nhanh và thành công Văn hóa này được chia sẻ và phổ biến rộng rãi giữa các thế hệ, góp phần tạo nên sự bền vững và phát triển cho doanh nghiệp.
Văn hóa kinh doanh gắn liền với việc kết hợp lợi ích cá nhân với cái đúng, cái tốt và cái đẹp, thể hiện trách nhiệm của doanh nghiệp không chỉ trong việc đạt lợi nhuận mà còn mang lại giá trị cho khách hàng, đối tác và xã hội Hoạt động kinh doanh cần tích hợp các giá trị văn hóa vào mọi khía cạnh, từ việc tạo vốn, xác định thị trường, cho đến tổ chức chiến lược kinh doanh và dịch vụ hậu mãi Khi các giá trị tốt đẹp được thể hiện trong nghệ thuật kinh doanh, nó không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn phản ánh văn hóa con người.
Văn hóa kinh doanh bao gồm triết lý kinh doanh, đạo đức kinh doanh, văn hóa doanh nhân, văn hóa doanh nghiệp và văn hóa ứng xử trong hoạt động kinh doanh Đây không chỉ là văn hóa của nghề mà còn là văn hóa của cộng đồng và giới doanh nhân Vai trò của văn hóa kinh doanh rất quan trọng, ảnh hưởng đến quản trị nội bộ và mối quan hệ giữa doanh nghiệp với xã hội Doanh nghiệp cần tạo ra sản phẩm và dịch vụ mang đậm giá trị văn hóa, đồng thời sáng tạo những giá trị nhân văn đặc sắc, nhằm quảng bá và nâng cao giá trị thương hiệu quốc gia và dân tộc.
Mô hình hóa các yếu tố cấu thành văn hóa kinh doanh có thể được thể hiện qua hình 1.2 và hình 1.3, trong đó các yếu tố này đồng thời cũng là các biểu hiện của văn hóa kinh doanh.
Hình 1.2: Sự giao thoa các yếu tố của văn hóa kinh doanh
Hình 1.3: Các yếu tố cấu thành văn hóa kinh doanh
1.2.2 Các đặc trưng của văn hoá kinh doanh
Văn hóa kinh doanh là một phần quan trọng trong nền văn hóa dân tộc và xã hội, phản ánh những đặc điểm chung của văn hóa Nó bao gồm các giá trị, niềm tin và phong cách làm việc đặc thù trong lĩnh vực kinh doanh, góp phần hình thành bản sắc văn hóa riêng biệt cho mỗi quốc gia.
5 Văn hóa ứng xử trong kinh doanh
Tính tập quán trong văn hóa kinh doanh định hình hành vi chấp nhận hay không chấp nhận trong môi trường kinh doanh Các tập quán tích cực như sự chăm sóc đời sống riêng tư của nhân viên tại Nhật Bản và dịch vụ sau bán hàng của doanh nghiệp hiện đại thể hiện nét độc đáo Ngược lại, một số tập quán như việc đàm phán và ký kết hợp đồng trên bàn tiệc tại Việt Nam lại khó để cảm thông ngay lập tức.