Lý luận cơ bản về kế toán Tài sản cố định trong doanh nghiệp
Tài sản cố định và vai trò của TSCĐ trong Doanh nghiệp
TSCĐ, hay Tài sản cố định, là những tài sản có hình thái vật chất cụ thể hoặc tồn tại dưới hình thái giá trị, được sử dụng để thực hiện các chức năng nhất định trong quá trình sản xuất kinh doanh Chúng bao gồm các tư liệu lao động như nhà cửa, máy móc thiết bị, và phương tiện vận tải, đáp ứng các tiêu chuẩn về giá trị và thời gian sử dụng theo quy định của Nhà nước.
TSCĐ hữu hình:là những tư liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất
Tài sản cố định (TSCĐ) là các đơn vị tài sản có kết cấu độc lập hoặc là hệ thống gồm nhiều tài sản liên kết, thực hiện một hoặc một số chức năng nhất định Những tài sản này đáp ứng các tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐ và tham gia tích cực vào chu kỳ sản xuất kinh doanh, đồng thời vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu, như nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc và thiết bị.
TSCĐ vô hình là những tài sản không có hình thái vật chất, đại diện cho giá trị đã được đầu tư và đáp ứng các tiêu chuẩn ghi nhận Những tài sản này đóng vai trò quan trọng trong chu kỳ sản xuất kinh doanh, bao gồm các chi phí trực tiếp liên quan đến đất sử dụng, chi phí quyền phát hành, bằng sáng chế và bản quyền tác giả.
Các tài sản được ghi nhận là TSCĐ phải thoả mãn đồng thời 4 tiêu chuẩn sau:
- Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng tài sản đó
- Nguyên giá tài sản phải được xác định một cách tin cậy
- Có thời gian sử dụng ước tính trên 1 năm trở lên
- Có giá trị 10.000.000 đồng trở lên
Sinh viên: Nguyễn Thị Lan Hương – Lớp QT1104K 3
Trong một hệ thống gồm nhiều bộ phận tài sản riêng lẻ liên kết với nhau, mỗi bộ phận có thời gian sử dụng khác nhau Nếu thiếu một bộ phận, hệ thống vẫn hoạt động nhưng yêu cầu quản lý tài sản cố định đòi hỏi phải quản lý riêng từng bộ phận Nếu các bộ phận này đồng thời thỏa mãn bốn tiêu chuẩn của tài sản cố định, chúng sẽ được coi là tài sản cố định hữu hình độc lập.
Nhận biết đặc điểm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với công tác quản lý TSCĐ TSCĐ có một số đặc điểm sau:
- TSCĐ tham gia vào nhiều chu kì sản xuất kinh doanh, không thay đổi hình thái vật chất ban đầu cho đến khi hư hỏng
- Giá trị sử dụng và giá trị của TSCĐ bị giảm dần khi tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh do sự hao mòn
Giá trị hao mòn của TSCĐ được chuyển vào chi phí sản xuất kinh doanh hàng kỳ thông qua chi phí khấu hao Khấu hao TSCĐ là quá trình phân bổ giá trị phải khấu hao của tài sản trong suốt thời gian sử dụng hữu ích Giá trị phải khấu hao được xác định bằng nguyên giá TSCĐ ghi trên báo cáo tài chính trừ giá trị thanh lý ước tính.
TSCĐ trải qua nhiều chu kỳ kinh doanh để hoàn vốn đầu tư ban đầu, vì vậy doanh nghiệp cần quản lý tài sản cả về giá trị lẫn hiện vật.
1.1.3.1 Phân loại TSCĐ theo hình thái biểu hiện
Tài sản cố định được chia thành hai loại chính: TSCĐ hữu hình và TSCĐ vô hình TSCĐ hữu hình là những tài sản có hình thái vật chất cụ thể, bao gồm các tài sản như đất đai, nhà cửa, máy móc và thiết bị.
Nhà cửa và vật kiến trúc là tài sản cố định (TSCĐ) của doanh nghiệp, được hình thành qua quá trình thi công xây dựng Chúng bao gồm các công trình như trụ sở làm việc, nhà kho, hàng rào, tháp nước, sân bãi, cùng với các công trình trang trí cho nhà cửa, đường xá, cầu cống, đường sắt, đường băng sân bay, cầu tàu và cầu cảng.
Sinh viên: Nguyễn Thị Lan Hương – Lớp QT1104K 4
Máy móc thiết bị là tập hợp tất cả các loại máy móc và thiết bị được sử dụng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Điều này bao gồm máy móc chuyên dụng, thiết bị công tác, giàn khoan trong ngành dầu khí, cần cẩu, dây chuyền công nghệ và các máy móc đơn lẻ khác.
Phương tiện vận tải và thiết bị truyền dẫn bao gồm nhiều loại hình khác nhau như phương tiện vận tải đường sắt, đường thuỷ, đường bộ, đường không và đường ống Ngoài ra, còn có các thiết bị truyền dẫn như hệ thống thông tin, hệ thống điện, đường ống nước và băng tải, đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển hàng hoá và thông tin.
Thiết bị và dụng cụ quản lý là những công cụ thiết yếu trong việc điều hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Chúng bao gồm máy vi tính phục vụ công tác quản lý, thiết bị điện tử, cùng với các dụng cụ đo lường và kiểm tra chất lượng Ngoài ra, máy hút ẩm, máy hút bụi và các thiết bị chống mối mọt cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì môi trường làm việc hiệu quả và an toàn.
Vườn cây lâu năm và súc vật làm việc là những thành phần quan trọng trong nông nghiệp Các loại vườn cây lâu năm bao gồm vườn cà phê, chè, cao su, cây ăn quả và thảm cỏ, thảm cây xanh, cung cấp sản phẩm nông nghiệp đa dạng Đồng thời, súc vật như voi, ngựa, trâu và bò không chỉ hỗ trợ trong lao động mà còn cung cấp các sản phẩm giá trị cho người nông dân.
Các loại tài sản cố định khác bao gồm những tài sản chưa được phân loại trong năm loại chính, như tranh ảnh và tác phẩm nghệ thuật Tài sản cố định vô hình là những tài sản không có hình thái vật chất cụ thể, thể hiện giá trị đầu tư và liên quan đến nhiều chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm nhiều loại khác nhau.
Quyền sử dụng đất là một phần quan trọng trong tài sản cố định vô hình, phản ánh giá trị của các chi phí thực tế liên quan đến đất sử dụng Các chi phí này bao gồm tiền chi để có quyền sử dụng đất, chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng, san lấp mặt bằng, và lệ phí trước bạ (nếu có).
- Quyền phát hành: Phản ánh giá trị TSCĐ vô hình là toàn bộ các chi phí thực tế mà doanh nghiệp đã chi ra để có quyền phát hành
Bản quyền và bằng sáng chế phản ánh giá trị của tài sản cố định vô hình, bao gồm các chi phí thực tế mà doanh nghiệp đã đầu tư để sở hữu quyền tác giả và bằng sáng chế.
- Nhãn hiệu hàng hóa: Phản ánh giá trị TSCĐ vô hình là các chi phí thực tế mà doanh nghiệp đã chi ra để có nhãn hiệu hàng hóa
Sinh viên: Nguyễn Thị Lan Hương – Lớp QT1104K 5
- Phần mềm máy tính: Phản ánh giá trị TSCĐ vô hình là các chi phí thực tế mà doanh nghiệp đã chi ra để có phần mềm máy tính
Vai trò, nhiệm vụ của kế toán TSCĐ
1.2.1 Vai trò kế toán TSCĐ
Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển nhanh chóng và công nghệ hiện đại, việc đổi mới cơ sở vật chất kỹ thuật là rất cần thiết để nâng cao chất lượng sản phẩm và hiệu quả cạnh tranh của doanh nghiệp Để thực hiện điều này, kế toán tài sản cố định (TSCĐ) cần phải quản lý chặt chẽ TSCĐ, đảm bảo đáp ứng các yêu cầu cần thiết cho quá trình sản xuất.
Về mặt hiện vật, việc duy trì năng lực sản xuất ban đầu của TSCĐ là rất quan trọng, không chỉ dựa vào hình thái vật chất và đặc tính sử dụng ban đầu Doanh nghiệp cần quản lý chặt chẽ để tránh mất mát TSCĐ và thực hiện đúng các quy chế liên quan.
Sinh viên: Nguyễn Thị Lan Hương – Lớp QT1104K 7 sử dụng, bảo dưỡng sửa chữa TSCĐ, không để TSCĐ hư hỏng trước thời hạn quy định
Quản lý tình hình hao mòn tài sản cố định (TSCĐ) một cách chặt chẽ và khoa học là rất quan trọng để thu hồi vốn đầu tư Việc trích và phân bổ khấu hao hợp lý giúp doanh nghiệp xác định chính xác giá trị còn lại của TSCĐ, từ đó kịp thời đổi mới trang thiết bị phục vụ sản xuất kinh doanh.
1.2.2 Nhiệm vụ kế toán TSCĐ trong doanh nghiệp
Quản lý và sử dụng hiệu quả tài sản cố định (TSCĐ) không chỉ giúp doanh nghiệp chủ động trong việc lập kế hoạch sản xuất mà còn nâng cao hiệu suất sử dụng tài sản Do đó, kế toán cần thực hiện tốt các nhiệm vụ liên quan để đảm bảo hiệu quả tài chính cho doanh nghiệp.
Ghi chép chính xác và kịp thời về tình hình TSCĐ của doanh nghiệp là rất quan trọng, bao gồm việc theo dõi số lượng, chất lượng, cơ cấu và giá trị Đồng thời, cần kiểm soát chặt chẽ việc bảo quản, bảo dưỡng và sử dụng TSCĐ ở các bộ phận khác nhau để nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định.
- Tính toán chính xác, kịp thời số khấu hao TSCĐ, đồng thời phân bổ đúng chi phí khấu hao vào các đối tượng sử dụng
Để đảm bảo quản lý hiệu quả tài sản cố định, cần phản ánh và kiểm tra chặt chẽ các khoản chi phí sửa chữa TSCĐ Đồng thời, tham gia lập kế hoạch sửa chữa và dự toán chi phí, cũng như kiểm tra việc thực hiện kế hoạch sửa chữa là rất quan trọng.
Theo dõi và ghi chép cẩn thận các quá trình thanh lý và nhượng bán tài sản cố định (TSCĐ) là rất quan trọng để đảm bảo quản lý và sử dụng vốn một cách đúng đắn và hiệu quả.
- Lập báo cáo về TSCĐ, tham gia phân tích tình hình trang bị, sử dụng và bảo quản các loại TSCĐ.
Đánh giá TSCĐ và khấu hao TSCĐ
Mục đích của việc đánh giá tài sản cố định (TSCĐ) là để xác định khả năng sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó thực hiện tính khấu hao một cách chính xác nhằm đảm bảo thu nhập ổn định.
Nguyễn Thị Lan Hương, sinh viên lớp QT1104K, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hồi vốn đầu tư để tái sản xuất tài sản cố định (TSCĐ) khi bị hư hỏng, nhằm phân tích hiệu quả sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp Đánh giá TSCĐ là việc xác định giá trị TSCĐ bằng tiền theo các nguyên tắc nhất định Dựa trên đặc điểm và yêu cầu quản lý TSCĐ trong hoạt động sản xuất kinh doanh, TSCĐ được đánh giá qua ba chỉ tiêu: nguyên giá, giá trị hao mòn và giá trị còn lại.
1.3.1.1 Đánh giá Tài sản cố định theo nguyên giá
1.3.1.1.1 Đánh giá Tài sản cố định hữu hình ( TSCĐ HH) a Đối với TSCĐ hữu hình mua sắm
Nguyên giá của tài sản cố định hữu hình, bao gồm cả mua mới và cũ, được xác định là giá thực tế phải trả, sau khi trừ đi các khoản chiết khấu thương mại hoặc giảm giá (nếu có) Ngoài ra, nguyên giá còn bao gồm các khoản thuế không được hoàn lại và các chi phí trực tiếp liên quan đến việc đưa tài sản vào trạng thái sẵn sàng sử dụng, như tiền lãi vay đầu tư, chi phí vận chuyển, bốc dỡ, nâng cấp, lắp đặt, chạy thử, và lệ phí trước bạ.
Khi mua TSCĐ theo hình thức trả chậm hoặc trả góp, nguyên giá của TSCĐ sẽ được tính bằng giá mua ngay tại thời điểm giao dịch cộng với các khoản thuế không được hoàn lại và các chi phí liên quan trực tiếp đến việc đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng Các chi phí này bao gồm chi phí vận chuyển, bốc dỡ, nâng cấp, lắp đặt, chạy thử và lệ phí trước bạ.
Khoản chênh lệch giữa giá mua trả chậm và giá mua trả tiền ngay sẽ được hạch toán vào chi phí tài chính theo kỳ hạn thanh toán, trừ khi khoản chênh lệch này được tính vào nguyên giá của tài sản cố định hữu hình theo quy định về vốn hóa lãi vay Tài sản cố định hữu hình mua thông qua hình thức trao đổi cũng cần được xem xét kỹ lưỡng.
Nguyên giá TSCĐ hữu hình mua dưới hình thức trao đổi với một TSCĐ
Giá trị hợp lý của tài sản cố định hàng hóa nhận về hoặc tài sản trao đổi không giống như tài sản khác, bao gồm giá trị hợp lý cộng với các khoản phải trả thêm hoặc trừ đi các khoản thu về, cùng với các khoản thuế (không tính các khoản thuế hoàn lại) và các chi phí liên quan trực tiếp cần chi trả.
Sinh viên Nguyễn Thị Lan Hương, lớp QT1104K, đã nêu rõ các chi phí liên quan đến việc đưa tài sản cố định (TSCĐ) vào trạng thái sẵn sàng sử dụng, bao gồm chi phí vận chuyển, bốc dỡ, nâng cấp, lắp đặt, chạy thử và lệ phí trước bạ.
Nguyên giá TSCĐ hữu hình mua dưới hình thức trao đổi với một TSCĐ
TSCĐ HH có thể được hình thành thông qua việc bán để đổi lấy quyền sở hữu một tài sản tương tự có giá trị còn lại Ngoài ra, TSCĐ HH cũng có thể được tự xây dựng hoặc tự sản xuất.
Nguyên giá của TSCĐ tự xây dựng hoặc tự sản xuất được xác định bằng giá thành thực tế cộng với các chi phí trực tiếp liên quan đến thời điểm đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng Điều này không bao gồm các khoản lãi nội bộ và các chi phí không hợp lý như vật liệu lãng phí, lao động hoặc các khoản chi phí khác vượt mức quy định trong quá trình xây dựng hoặc tự sản xuất TSCĐ hữu hình cũng được tính theo phương thức giao thầu khi hoàn thành đầu tư xây dựng cơ bản.
TSCĐ hữu hình từ đầu tư xây dựng cơ bản hoàn thành theo phương thức giao thầu được xác định là giá quyết toán công trình đầu tư xây dựng, bao gồm lệ phí trước bạ và các chi phí liên quan khác Đối với TSCĐ hữu hình như con súc vật làm việc, súc vật sản phẩm hoặc vườn cây lâu năm, nguyên giá được tính từ toàn bộ chi phí thực tế đã chi cho con súc vật hoặc vườn cây từ khi hình thành đến khi đưa vào sử dụng, theo quy định hiện hành TSCĐ hữu hình có thể được cấp và điều chỉnh theo các quy định này.
Nguyên giá TSCĐ hữu hình được xác định là giá trị còn lại trên sổ kế toán tại các đơn vị cấp và điều chỉnh, hoặc theo giá trị thực tế do hội đồng giao nhận đánh giá Giá trị này bao gồm các chi phí cần thiết để đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng, như chi phí vận chuyển, bốc dỡ, nâng cấp, lắp đặt, chạy thử và lệ phí trước bạ (nếu có).
Sinh viên: Nguyễn Thị Lan Hương – Lớp QT1104K 10
TSCĐ hữu hình giữa các đơn vị thành viên hạch toán trong doanh nghiệp được điều chỉnh dựa trên nguyên giá phản ánh tại đơn vị bị điều chỉnh, phù hợp với hồ sơ của TSCĐ đó Đơn vị nhận TSCĐ sẽ ghi nhận nguyên giá, số khấu hao lũy kế, giá trị còn lại và toàn bộ hồ sơ liên quan vào sổ kế toán của mình Các chi phí liên quan đến việc điều chỉnh TSCĐ giữa các đơn vị không được hạch toán tăng nguyên giá mà sẽ được ghi vào chi phí kinh doanh trong kỳ Ngoài ra, TSCĐ hữu hình còn có thể được cho, biếu, tặng, nhận vốn góp liên doanh, hoặc nhận lại vốn góp do phát hiện thừa.
Nguyên giá TSCĐ hữu hình được cho, biếu, tặng, nhận vốn góp liên doanh hay do phát hiện thừa là giá trị thực tế do hội đồng giao nhận đánh giá Giá trị này bao gồm các chi phí mà bên nhận phải chi trả cho đến khi TSCĐ sẵn sàng sử dụng, như chi phí vận chuyển, bốc dỡ, nâng cấp, lắp đặt, chạy thử và lệ phí trước bạ.
1.3.1.1.2 Đánh giá TSCĐ vô hình (TSCĐ VH) a TSCĐ vô hình loại mua sắm:
Nguyên giá của TSCĐ vô hình mua sắm được xác định bằng giá mua thực tế, bao gồm chiết khấu thương mại và các khoản thuế không hoàn lại, cùng với các chi phí liên quan trực tiếp đến việc đưa TSCĐ vào sử dụng theo dự tính.
Khi mua TSCĐ vô hình theo hình thức trả chậm hoặc trả góp, giá trị ghi nhận sẽ là giá mua ngay tại thời điểm giao dịch Khoản chênh lệch giữa giá mua trả chậm và giá mua ngay sẽ được hạch toán vào chi phí tài chính theo từng kỳ hạn thanh toán, trừ khi khoản chênh lệch này được vốn hóa vào nguyên giá của TSCĐ vô hình theo quy định Ngoài ra, TSCĐ vô hình cũng có thể được mua thông qua hình thức trao đổi.