Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng đấu thầu xây lắp trong đầu tư xây dựng. Tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sĩ với đề tài “Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực đấu thầu xây lắp tại Công ty cổ phần tập đoàn đầu tư xây dựng phát triển Đông Đô BQP”.
Tính cấp thiết của đề tài
Xây dựng là một lĩnh vực đặc thù, nơi cạnh tranh giữa các công ty diễn ra chủ yếu thông qua đấu thầu Với chính sách mở cửa thị trường, nhiều công trình lớn và sự tham gia của các công ty xây dựng nước ngoài đã làm cho đấu thầu trở thành một lĩnh vực cạnh tranh gay gắt Do đó, việc nâng cao năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng luôn là mối quan tâm hàng đầu của các doanh nghiệp trong ngành.
Công ty cổ phần tập đoàn đầu tư xây dựng phát triển Đông Đô - BQP, trực thuộc Bộ Quốc phòng, là một doanh nghiệp lớn tại Hà Nội Trong những năm qua, công ty đã nỗ lực nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển sản xuất, đạt được nhiều tiến bộ trong việc mở rộng quy mô và thi công Tuy nhiên, công ty vẫn gặp phải một số hạn chế như khó khăn về tài chính, thiếu hụt công nghệ, nguồn nhân lực chất lượng cao và đặc biệt là trong lĩnh vực cạnh tranh đấu thầu xây dựng.
Công ty mới chuyển sang hình thức cổ phần hóa đang gặp khó khăn do thiếu kinh nghiệm trong đấu thầu, điều này trở thành một trở ngại lớn ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững trong tương lai.
Trong bối cảnh hiện nay, sự gia tăng của các công ty xây dựng nước ngoài và sự phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp trong nước đã tạo ra một môi trường cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực đấu thầu xây dựng Do đó, việc nâng cao năng lực cạnh tranh trong đấu thầu là rất quan trọng, ảnh hưởng quyết định đến thành công và sự phát triển của các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt là Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư Xây dựng Phát triển Đông Đô - BQP.
Tác giả chọn đề tài luận văn "Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực đấu thầu xây lắp tại Công ty cổ phần tập đoàn đầu tư xây dựng phát triển Đông Đô - BQP" với mong muốn đóng góp kiến thức cá nhân cho đơn vị công tác.
Mục đích nghiên cứu của luận văn
Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng đấu thầu xây lắp trong đầu tư xây dựng.
Nội dung và phương pháp nghiên cứu
- Chương 1: Tổng quan về đấu thầu trong xây dựng.
- Chương 2: Nghiên cứu các cơ sở khoa học nhằm nâng cao năng lực trong đấu thầu xây lắp.
Chương 3 trình bày phân tích thực trạng năng lực đấu thầu xây lắp của Công ty CP Tập đoàn ĐTXDPT Đông Đô - BQP, đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực này Các giải pháp được đề xuất bao gồm cải tiến quy trình đấu thầu, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, và áp dụng công nghệ hiện đại vào quản lý dự án Mục tiêu là tăng cường vị thế của công ty trên thị trường xây dựng và phát triển bền vững trong tương lai.
Luận văn áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu đa dạng, bao gồm điều tra và khảo sát thực tế, phân tích thống kê, tổng hợp và so sánh dữ liệu Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng phương pháp tham vấn ý kiến chuyên gia cùng với một số phương pháp kết hợp khác để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Hệ thống hóa lý luận về hoạt động đấu thầu và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xây dựng, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao khả năng đấu thầu và tăng cường sức cạnh tranh với đối thủ trong lĩnh vực xây lắp Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp cải thiện vị thế trên thị trường mà còn nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng trúng thầu.
Tác giả áp dụng các lý luận cơ bản vào Công ty CP Tập đoàn ĐTXDPT Đông Đô - BQP nhằm nâng cao năng lực đấu thầu xây lắp của đơn vị.
Kết quả dự kiến đạt được
Luận văn dự kiến nghiên cứu và đạt được những kết quả như sau:
- Đánh giá thực trạng năng lực đấu thầu xây lắp của Công ty CP tập đoàn ĐTXDPT Đông Đô - BQP
Để nâng cao năng lực đấu thầu xây lắp của Công ty CP Tập đoàn ĐTXDPT Đông Đô - BQP trong thời gian tới, cần đề xuất một số giải pháp cơ bản như: cải thiện quy trình chuẩn bị hồ sơ thầu, tăng cường đào tạo nhân lực chuyên môn, áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý dự án, và xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược với các nhà thầu phụ Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả đấu thầu mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững cho công ty.
TỔNG QUAN VỀ ĐẤU THẦU TRONG XÂY DỰNG
Khái niệm và đặc điểm của đấu thầu
Theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13, đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, cũng như lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư và dự án sử dụng đất Quá trình này phải đảm bảo tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
Theo giáo trình hiệu quả và quản lý dự án Nhà nước của Mai Văn Bưu thì:
“Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng được các yêu cầu của bên mời thầu trên cơ sở cạnh tranh giữa các nhà thầu.[1]
Bên mời thầu là cơ quan, tổ chức có chuyên môn và năng lực để thực hiện các hoạt động đấu thầu
Nhà thầu là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, đủ điều kiện tham gia đấu thầu Trong trường hợp đấu thầu tuyển chọn tư vấn, nhà thầu có thể là cá nhân.
Vai trò của đấu thầu
Đối với nền kinh tế:
Đấu thầu đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực xây lắp Nó giúp cải thiện công tác quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng, đồng thời hạn chế tình trạng thất thoát và lãng phí vốn đầu tư Qua đó, đấu thầu nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của các dự án, thúc đẩy sản xuất kinh doanh trong ngành xây dựng Hơn nữa, đấu thầu tạo điều kiện cho các doanh nghiệp xây dựng cạnh tranh lành mạnh, góp phần phát triển bền vững ngành công nghiệp xây dựng Việt Nam.
Đấu thầu là phương pháp giúp chủ đầu tư lựa chọn đối tác phù hợp nhất, từ đó tìm ra những nhà thầu có khả năng đáp ứng tốt nhất yêu cầu dự án Quá trình này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư mà còn giảm thiểu tình trạng thất thoát trong các giai đoạn thi công Hơn nữa, đấu thầu còn giúp chủ đầu tư giảm sự phụ thuộc vào một nhà thầu duy nhất, đồng thời tạo cơ hội cho đội ngũ cán bộ kinh tế, kỹ thuật nâng cao trình độ và năng lực.
Đấu thầu tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, giúp các nhà thầu nâng cao khả năng cạnh tranh và đảm bảo sự công bằng trong ngành xây dựng Nguyên tắc công khai và bình đẳng trong đấu thầu giúp các doanh nghiệp tối đa hóa cơ hội tìm kiếm dự án và ký kết hợp đồng, từ đó tạo ra công ăn việc làm và phát triển sản xuất kinh doanh Để thắng thầu, các nhà thầu cần đầu tư vào các yếu tố kỹ thuật, công nghệ và lao động, nâng cao năng lực doanh nghiệp không chỉ trong một lần tham gia mà còn góp phần mở rộng quy mô dần dần Hơn nữa, doanh nghiệp xây dựng cần hoàn thiện tổ chức quản lý và nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ trong việc lập hồ sơ dự thầu.
Thông qua đấu thầu, doanh nghiệp xây dựng có thể cải thiện hiệu quả quản trị tài chính, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Trong ngành xây dựng hiện nay, hình thức đấu thầu được coi là công bằng nhất, yêu cầu các doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh để giành chiến thắng Các nhà thầu có sức cạnh tranh cao sẽ được lựa chọn dựa trên các tiêu chuẩn đã được xác định trước, dưới sự giám sát của cơ quan có thẩm quyền Sự công bằng này không chỉ tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho ngành xây dựng và nền kinh tế chung.
Trong cơ chế thị trường hiện nay, doanh nghiệp xây dựng không thể chỉ dựa vào các công trình được giao từ cấp trên mà cần chủ động tham gia vào thị trường để tìm kiếm và giành lấy dự án Khác với các lĩnh vực kinh doanh khác, đối tượng sản xuất của doanh nghiệp xây dựng là các công trình xây dựng Do đó, để duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp phải tìm kiếm thông tin về các dự án đầu tư và tham gia đấu thầu Việc không tham gia đấu thầu hoặc trượt thầu sẽ dẫn đến việc không đủ công ăn việc làm cho người lao động và có thể gây ra sự đình trệ trong hoạt động sản xuất Vì vậy, đấu thầu được xem là tiền đề và nền tảng cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây dựng.
Dự thầu là một hình thức tham gia cạnh tranh trong ngành xây dựng, nơi mà sự cạnh tranh diễn ra rất quyết liệt và mạnh mẽ, thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau.
Để tham gia đấu thầu, doanh nghiệp cần có uy tín trên thị trường, đặc biệt khi Việt Nam mới áp dụng hình thức này, chủ yếu là đấu thầu hạn chế Qua quá trình đấu thầu, doanh nghiệp xây dựng có thể đánh giá khả năng và năng lực của mình so với các đối thủ, từ đó tìm ra các biện pháp để duy trì và nâng cao năng lực Điều này không chỉ giúp nâng cao uy tín của doanh nghiệp mà còn cải thiện vị thế của họ trên thị trường.
Tham gia đấu thầu giúp doanh nghiệp xây dựng nâng cao trình độ chuyên môn và kinh nghiệm cho cán bộ công nhân viên, đồng thời tạo điều kiện để hoàn thiện tổ chức.
Tham gia đấu thầu không chỉ giúp doanh nghiệp tạo dựng mối quan hệ với các chủ đầu tư và cơ quan nhà nước, mà còn là yếu tố quan trọng trong quá trình phát triển bền vững Đấu thầu đóng vai trò nền tảng trong hoạt động sản xuất kinh doanh, giúp doanh nghiệp tích lũy kinh nghiệm và tìm kiếm thông tin đa dạng Sự thành công trong đấu thầu phụ thuộc vào năng lực và vị thế của công ty, đồng thời góp phần tạo ra công ăn việc làm và duy trì hoạt động kinh doanh hiệu quả.
Vậy ta có thể nói đấu thầu là tất yếu khách quan mà mỗi chúng ta không thể phủ nhận.
1.2.3 Quá trình phát triển của pháp luật về đấu thầu xây lắp: Đấu thầu xây lắp là phương thức mà chủ đầu tư sử dụng để tổ chức cạnh tranh giữa các nhà thầu xây dựng nhằm lựa chọn một nhà thầu xây lắp có khả năng thực hiện tốt nhất các yêu cầu của dự án Các yêu cầu đó thường là những yêu cầu về mặt kinh tế - tài chính, yêu cầu về mặt kĩ thuật, yêu cầu về mặt tiến độ thi công… Thực chất của đấu thầu xây lắp là việc ứng dụng phương pháp xét hiệu quả kinh tế trong việc lựa chọn tổ chức thi công xây dựng Phương pháp này đòi hỏi sự so sánh giữa các tổ chức xây dựng trên cùng một phương diện (như kĩ thuật hay tài chính) để chọn lấy một nhà thầu có đủ khả năng sau đó lại so sánh tiếp Kết quả cuối cùng sẽ tìm ra được một tổ chức xây dựng đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của chủ đầu tư. Đấu thầu xây lắp có một số đặc điểm khác so với đấu thầu trong những lĩnh vực khác Cụ thể:
Sản phẩm trong ngành xây lắp có tính chất đơn chiếc, được xây dựng tại một vị trí cố định và phục vụ cho mục đích cụ thể Những sản phẩm này không phải là hàng hóa thông thường trên thị trường, mà yêu cầu khối lượng vật chất, vốn đầu tư và số lượng lao động tham gia lớn hơn nhiều so với các lĩnh vực khác Đồng thời, một công trình thường có sự tham gia của nhiều ngành nghề và tổ chức khác nhau.
Thời gian hoàn thành công trình xây dựng thường kéo dài và khó có thể thay đổi hay đình hoãn sau khi đã tiến hành các bước chuẩn bị đầu tư và xây dựng Điều này cho thấy rằng xây dựng cơ bản là một quá trình sản xuất phức tạp và đa dạng, với tác động và hậu quả lâu dài Quy mô công trình càng lớn thì mối quan hệ với các ngành và lĩnh vực khác càng phức tạp, ảnh hưởng đến việc phân bố lực lượng sản xuất, dân cư, cũng như tác động đến môi sinh, môi trường và cơ sở hạ tầng kỹ thuật.
Việc áp dụng đấu thầu trong xây dựng cơ bản không chỉ cần đảm bảo tiêu chuẩn về giá thành hợp lý và chất lượng cao cho công trình, mà còn phải phù hợp với sự phát triển tổng thể của nền kinh tế xã hội.
Pháp luật về đấu thầu xây lắp bao gồm các quy định pháp lý điều chỉnh các mối quan hệ phát sinh trong hoạt động đấu thầu xây lắp, liên quan đến tổ chức và cá nhân cả trong nước và quốc tế tham gia vào lĩnh vực này.
NGHIÊN CỨU CÁC CƠ SỞ KHOA HỌC NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC TRONG ĐẤU THẦU XÂY LẮP
NĂNG LỰC TRONG ĐẤU THẦU XÂY LẮP
NĂNG LỰC ĐẤU THẦU XÂY LẮP
Năng lực đấu thầu xây lắp bao gồm hai yếu tố chính: thứ nhất, năng lực kỹ thuật, được đánh giá qua số lượng và trình độ của cán bộ chuyên môn, công nhân kỹ thuật, thiết bị thi công sẵn có và khả năng huy động thiết bị; thứ hai, năng lực tài chính, phản ánh qua tổng tài sản, tổng nợ phải trả, doanh thu, lợi nhuận và các chỉ tiêu tài chính khác cần thiết để đánh giá khả năng tài chính của nhà thầu.
Năng lực đấu thầu xây lắp là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ Việc nghiên cứu và phát huy toàn bộ năng lực này không chỉ giúp duy trì vị trí trên thị trường mà còn tối ưu hóa hiệu quả hoạt động trong lĩnh vực xây lắp.
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường hiện nay, các doanh nghiệp xây dựng đang phải đối mặt với tình trạng lạm phát cao và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trong hoạt động đấu thầu Để duy trì vị thế và mở rộng thị phần, việc nâng cao năng lực đấu thầu là điều cần thiết cho các doanh nghiệp.
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI NĂNG LỰC ĐẤU THẦU XÂY LẮP CỦA DOANH NGHIỆP
Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều nhân tố quyết định sự tồn tại trên thị trường Để đạt được năng lực này, doanh nghiệp cần xây dựng tổ chức và chiến lược kinh doanh hiệu quả, bao gồm các chiến lược về sản phẩm, thị trường, nhân lực, công nghệ và cạnh tranh Tạo dựng môi trường nội bộ vững mạnh và khả năng thích ứng với môi trường bên ngoài sẽ là nền tảng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh có thể được phân chia thành hai nhóm chính.
Các nhân tố bên ngoài tác động đến khả năng đấu thầu xây lắp của doanh nghiệp không phải do doanh nghiệp tự tạo ra Những yếu tố khách quan này có ảnh hưởng đáng kể đến năng lực cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp.
Môi trường pháp lý bao gồm các văn bản luật và văn bản dưới luật, trong đó văn bản luật gồm hiến pháp, luật trong nước và luật quốc tế Văn bản dưới luật bao gồm nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh và nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, lệnh và quyết định của Chủ tịch nước, cũng như nghị định và quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Các doanh nghiệp Việt Nam cần tuân thủ các quy định do Chính phủ và các tổ chức quốc tế như WTO, WB, ADB, ASEAN ban hành khi tham gia hội nhập và toàn cầu hóa Những quy định và luật lệ trong hợp tác kinh doanh quốc tế ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động kinh doanh, tác động đến các khía cạnh như tín dụng, thuế, chống độc quyền, bảo hộ, ưu đãi và bảo vệ môi trường Những chính sách này không chỉ tạo cơ hội cho một số doanh nghiệp mà còn gia tăng nguy cơ cho những doanh nghiệp khác trong nền kinh tế.
Sự ổn định của môi trường pháp lý và chính trị là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh Khi môi trường này ổn định, doanh nghiệp có điều kiện thuận lợi để hoạt động hiệu quả Ngược lại, nếu phải đối mặt với những thay đổi pháp luật liên tục, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn và khả năng cạnh tranh sẽ bị suy yếu.
Khi tham gia đấu thầu trong nước, các doanh nghiệp xây dựng phải tuân thủ các quy định của nhà nước Tuy nhiên, để nâng cao khả năng cạnh tranh trong đấu thầu quốc tế, cần có sự hỗ trợ từ chính phủ về chính sách Để đảm bảo công bằng và minh bạch giữa các nhà thầu, nhà nước cần hoàn thiện các văn bản pháp luật và hướng dẫn thi hành liên quan đến đấu thầu, quy định rõ ràng vai trò và nhiệm vụ của các bên tham gia Ngoài ra, chế tài xử phạt cũng cần phải cụ thể để ngăn chặn các hoạt động tiêu cực, vốn xảy ra do những quy định lỏng lẻo trong luật.
Do đó, nhiều khi nhà thầu có năng lực vẫn không thể thắng thầu.
Nhà nước đang tăng cường ngân sách quốc gia và vay vốn đầu tư cho phát triển cơ sở hạ tầng, điều này tạo ra thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc tìm kiếm cơ hội đấu thầu Bên cạnh đó, các gói kích cầu ưu đãi và việc giảm lãi suất cho vay cũng góp phần hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình này.
Chủ đầu tư là người chịu trách nhiệm toàn diện về chất lượng, tiến độ, chi phí và các quy định pháp luật liên quan đến dự án đầu tư Họ có quyền dừng thi công và yêu cầu khắc phục khi nhà thầu vi phạm quy định về chất lượng, an toàn và vệ sinh môi trường Do đó, chủ đầu tư đóng vai trò quyết định trong việc lựa chọn hồ sơ dự thầu, ảnh hưởng lớn đến các doanh nghiệp tham gia đấu thầu xây dựng.
Theo Luật đấu thầu, bên mời thầu có quyền quyết định nhà thầu trúng thầu hoặc hủy kết quả lựa chọn Việc bên mời thầu tự thực hiện hay chọn tư vấn lập hồ sơ mời thầu, cũng như tư vấn đánh giá hồ sơ dự thầu, ảnh hưởng lớn đến khả năng thắng thầu của doanh nghiệp Họ có thể đặt ra yêu cầu chỉ phù hợp với một số doanh nghiệp nhất định Trong quá trình đấu thầu, bên mời thầu có quyền yêu cầu các bên dự thầu cung cấp thông tin cần thiết cho việc lựa chọn Nếu bên mời thầu có tinh thần trách nhiệm và chuyên môn cao, sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, giúp lựa chọn nhà thầu tốt nhất; ngược lại, có thể dẫn đến tình trạng quan liêu và tiêu cực trong đấu thầu.
Cụ thể, Theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 ban hành ngày 26-11-2013 về đấu thầu có các hình thức lựa chọn nhà thầu sau:
- Là đấu thầu rộng rãi.
- Lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt.
Với mỗi hình thức nó sẽ ảnh hưởng rất lớn tới việc tổ chức đấu thầu của chủ đầu tư cũng như việc dự thầu của các nhà thầu.
Việc lựa chọn hình thức tổ chức lựa chọn nhà thầu của chủ đầu tư có ảnh hưởng đáng kể đến các công việc và quy trình trong quá trình đấu thầu.
Cũng theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 ban hành ngày 26-11-2013 thì ở nước ta hiện nay áp dụng các phương thức đấu thầu sau:
- Phương thức 1 giai đoạn 1 túi hồ sơ.
- Phương thức 1 giai đoạn 2 túi hồ sơ.
- Phương thức 2 giai đoạn 1 túi hồ sơ.
- Phương thức 2 giai đoạn 2 túi hồ sơ.
Mỗi phương thức đầu tư đều có cách thức thực hiện và trách nhiệm khác nhau cho các bên tham gia Do đó, việc chủ đầu tư lựa chọn phương thức đấu thầu sẽ ảnh hưởng đáng kể đến tiến trình và kết quả của quá trình đấu thầu.
Xác định lĩnh vực đầu tư là bước quan trọng giúp xác định nội dung công việc cần thực hiện Đầu tư vào các lĩnh vực khác nhau yêu cầu hình thức đấu thầu và lựa chọn nhà thầu phù hợp, điều này ảnh hưởng lớn đến quy trình đấu thầu sau này.
Các đối thủ cạnh tranh: