Mục đích nghiên cứu
Để nâng cao chất lượng dạy và học chương "Cân bằng và chuyển động của vật rắn" trong môn Vật lý 10, cần đề xuất và xây dựng các biện pháp tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh Việc áp dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo và khuyến khích sự tham gia của học sinh sẽ giúp cải thiện hiệu quả học tập, từ đó nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hành của các em.
3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Tiến trình dạy học Vật lí ở trường THPT
- Lý thuyết dạy học, bài tập vận dụng nhằm phát huy tính tích cực, chủ động học tập của học sinh
Dạy học chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn.” Vật lí 10 Trung học phổ thông
Đề xuất các biện pháp tích cực hóa hoạt động học tập cho học sinh trong chương "Cân bằng và chuyển động của vật rắn" ở Vật lý 10 sẽ góp phần nâng cao chất lượng học tập Việc tổ chức thực hiện hiệu quả những biện pháp này trong quá trình dạy học là rất quan trọng để phát triển khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh.
Nghiên cứu lý luận về dạy học Vật lí nhằm phát huy tính tích cực trong học tập là rất quan trọng, đặc biệt trong chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” trong chương trình Vật lí 10 Trung học phổ thông hiện hành Việc áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực sẽ giúp học sinh hiểu sâu hơn về các khái niệm vật lý và phát triển kỹ năng tư duy phản biện Chương này không chỉ cung cấp kiến thức cơ bản mà còn khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục.
5.3 Tìm hiểu thực trạng dạy học phát huy tính tích cực của học sinh ở một số trường phổ thông tỉnh Kiên Giang
5.4 Đề xuất một số biện pháp phát huy tính tích cực trong dạy học Vật lí
Trong chương "Cân bằng và chuyển động của vật rắn" của môn Vật lý 10, việc thiết kế các tiến trình dạy học cần được định hướng tích cực hóa học tập Điều này bao gồm việc áp dụng các phương pháp giảng dạy tương tác, khuyến khích học sinh tham gia thảo luận và thực hành, nhằm nâng cao khả năng tư duy và hiểu biết sâu sắc về các khái niệm vật lý Bằng cách tạo ra môi trường học tập năng động, giáo viên có thể giúp học sinh phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và ứng dụng lý thuyết vào thực tiễn.
Phương pháp lý thuyết bao gồm việc tham khảo và nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài, tiến hành sàn lọc nội dung và hệ thống hóa các cơ sở lý luận phục vụ cho nghiên cứu.
6.2 Phương pháp thực nghiệm Thông qua soạn thảo tiến trình dạy học và tiến hành thực nghiệm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài
6.3 Phương pháp thống kê Dùng công cụ toán học để xử lí các kết quả điều tra và thực nghiệm sư phạm
7 Đóng góp mới của luận văn
Hệ thống được cơ sở lí luận về tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong dạy học Vật lí
- Qua đề tài này tôi đề xuất được một số biện pháp tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong dạy học Vật lí ở trường THPT
Soạn thảo và thiết kế các tiến trình dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” thuộc môn Vật lý lớp 10 Trung học phổ thông.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong dạy học Vật lí
Chương 2: Thiết kế tiến trình dạy học chương “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” theo định hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT
1.1 Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh
1.1.1 Khái niệm tính tích cực hóa
Tính tích cực được định nghĩa là trạng thái hoạt động có mục đích của cá nhân Trong bối cảnh học tập, tính tích cực học tập của học sinh thể hiện qua khát vọng học hỏi, nỗ lực trí tuệ và nghị lực cao trong việc tiếp thu kiến thức mới cũng như ứng dụng kiến thức vào thực tiễn.
Tính tích cực hóa hoạt động trong giáo dục là quá trình chuyển đổi người học từ trạng thái thụ động sang chủ động, giúp họ trở thành những người tìm kiếm và phân tích kiến thức Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả học tập mà còn đáp ứng tốt hơn các nhu cầu học tập của họ.
Tính tích cực là một phẩm chất quan trọng của con người, giúp họ chủ động cải biến môi trường tự nhiên và xã hội Do đó, việc hình thành và phát triển tính tích cực trở thành nhiệm vụ then chốt trong giáo dục.
Tính tích cực học tập, hay tính tích cực nhận thức, được thể hiện qua nỗ lực trí tuệ, khát vọng hiểu biết và nghị lực vươn lên trong việc chiếm lĩnh tri thức Nó gắn liền với động cơ học tập, bởi động cơ đúng sẽ tạo ra hứng thú Hứng thú và tự giác là hai yếu tố quan trọng hình thành tính tích cực, giúp phát triển tư duy độc lập, từ đó nuôi dưỡng sự sáng tạo Tính tích cực học tập còn được biểu hiện qua việc tích cực trả lời câu hỏi của giáo viên và sẵn sàng phát biểu ý kiến cá nhân về các vấn đề học tập.
1.1.2 Một số đặc điểm cơ bản thể hiện tính tích cực của học sinh
Trong hoạt động học tập của HS chúng ta có thể nhìn thấy một số đặc
5 điểm cơ bản thể hiện tính tích cực:
- Có hứng thú học tập
- Tập trung chú ý tới nhiệm vụ học tập
- Tích cực, tự giác trong quá trình xây dựng bài học, ghi chép, trao đổi thảo luận
- Sáng tạo trong quá trình tham gia xây dựng bài học
- Thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao về hoạt động học tập
- Trình bày lại kiến thức đã học theo cách hiểu của mình
- Biết vận dụng những kiến thức đã học vào đời sống thực tiễn [5], [11]
1.1.3 Tích cực hóa hoạt động học tập
Tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh là quá trình chuyển đổi từ trạng thái học tập thụ động sang trạng thái tích cực thông qua các hoạt động học tập có ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm lý và sự tham gia của học sinh.
Tích cực hóa hoạt động học tập là biểu hiện của sự phát triển trí tuệ vượt trội, bao gồm tư duy và nhận thức Quá trình này yêu cầu một "hoạt động bên trong" mạnh mẽ, với nhu cầu và khát vọng khám phá, nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập thông qua sự kết hợp giữa "hoạt động bên ngoài" và "hoạt động bên trong".
1.2 Hoạt động dạy và hoạt động học theo hướng dạy học tích cực
Hoạt động dạy và hoạt động học là sự tương tác lẫn nhau giữa hai mặt của một hoạt động: Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học bao gồm các thành phần quan trọng như mục tiêu dạy học, chương trình và nội dung dạy học, các phương pháp và phương tiện dạy học, cùng với kết quả học tập Trong quá trình này, yếu tố hoạt động dạy học đóng vai trò quyết định đến chất lượng và hiệu quả của việc học.
Hoạt động dạy của GV theo quan điểm GD hiện đại: “HS là trung tâm của
6 hoạt động dạy học”, “dạy học hướng vào người học”, “phát triển năng lực của người học”
Hoạt động dạy của GV có vai trò và các chức năng sau:
- Xác định mục tiêu, mục đích của bài học
- Định hướng hoạt động học của HS
- Động viên, kích thích, làm nảy sinh nhu cầu phát triển học tập của HS
- Tổ chức, giúp đỡ HS trong hoạt động nhận thức
Hoạt động dạy của GV thông qua việc sử dụng phương pháp dạy học, phương tiện dạy học và tổ chức các hình thức dạy học [11], [13]
Hoạt động học của HS là hoạt động tiếp nhận chuyển hóa văn hóa của loài người đã tích lũy được thành của mình
Trong dạy học Vật lý, học sinh cần tiếp thu các khái niệm, quy tắc, định luật và thuyết Vật lý, cùng với các phương pháp nghiên cứu và kinh nghiệm sáng tạo Việc này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức và kỹ năng Vật lý mà còn biết áp dụng chúng để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong đời sống và sản xuất.
Trong quá trình học tập, học sinh cần thực hiện các hành động trí tuệ và thực hành bằng cách sử dụng các phương pháp và công cụ phù hợp để đạt được mục tiêu của nhiệm vụ học tập.
1.2.3 Phương pháp dạy và học tích cực