ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - NGUYỄN THỊ MỸ HẠNH PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA VẬT RẮN” VẬT LÍ 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ LÝ LUẬN VÀ PPDH BỘ MÔN VẬT LÍ Đà Nẵng – Năm 2020 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - NGUYỄN THỊ MỸ HẠNH PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA VẬT RẮN” VẬT LÍ 10 Chuyên ngành: Lý luận PPDH Bộ mơn Vật lí Mã số: 8.14.01.11 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM THỊ PHÚ Đà Nẵng – Năm 2020 III DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Số thứ tự Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BT Bài tập BTCVĐ Bài tập có vấn đề DH Dạy học DHVL Dạy học Vật lí ĐC Đối chứng GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên GQVĐ Giải vấn đề HS Học sinh 10 NL Năng lực 11 NL GQVĐ Năng lực giải vấn đề 12 NXB Nhà xuất 13 PP Phương pháp 14 PPDH Phương pháp dạy học 15 PHT Phiếu học tập 16 SGK Sách giáo khoa 17 TN Thí nghiệm 18 TNg Thực nghiệm 19 TNSP Thực nghiệm sư phạm 20 THPT Trung học phổ thông 21 VĐ Vấn đề 22 VL Vật lí IV MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN I LỜI CẢM ƠN .II DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT III DANH MỤC BẢNG X DANH MỤC HÌNH XI DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ XIII MỞ ĐẦU 1 Lý chọn đề tài .1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu Giả thuyết khoa học Đối tượng phạm vi nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Đóng góp Cấu trúc luận văn CHƢƠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 1.1 Dạy học theo định hƣớng phát triển lực 1.1.1 Khái niệm lực 1.1.2 Cấu trúc lực 1.1.3 Phát triển lực học sinh THPT 1.1.4 Đổi kiểm tra đánh giá kết học tập HS 1.2 Năng lực giải vấn đề 1.2.1 Khái niệm lực giải vấn đề 1.2.2 Cấu trúc lực giải vấn đề 1.2.3 Năng lực giải vấn đề HS học tập Vật lí 1.2.4 Các biểu lực giải vấn đề HS học tập Vật lí 10 1.2.5 Ý nghĩa việc hình thành phát triển lực giải vấn đề HS học tập Vật lí 11 1.3 Biện pháp phát triển lực giải vấn đề 11 1.3.1 Định hướng chung cho việc xây dựng biện pháp phát triển lực giải vấn đề 11 1.3.2 Các biện pháp phát triển NL GQVĐ HS DHVL 12 V 1.4 Quy trình DH theo định hƣớng phát triển NL GQVĐ HS DH Vật lí 16 1.4.1 Căn đề xuất quy trình 16 1.4.2 Nội dung quy trình 16 1.4.3 Lưu ý áp dụng quy trình 19 1.5 Tiêu chí đánh giá lực giải vấn đề 20 1.5.1 Thang đánh giá NL GQVĐ 20 1.5.2 Phương pháp công cụ đánh giá NL GQVĐ 22 1.6 Thực trạng DH theo định hƣớng phát triển NL GQVĐ HS DH Vật lí trƣờng phổ thơng địa bàn huyện Nghĩa Hành – Quảng Ngãi .22 1.6.1 Mục đích điều tra 22 1.6.2 Phương pháp điều tra 23 1.6.3 Đối tượng điều tra 23 1.6.4 Kết điều tra 23 1.6.5 Đánh giá thực trạng DH theo định hướng phát triển NL GQVĐ HS DH Vật lí trường phổ thông 25 1.6.6 Nguyên nhân hạn chế cách khắc phục 26 KẾT LUẬN CHƢƠNG 28 CHƢƠNG XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHƢƠNG 29 “CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA VẬT RẮN” VẬT LÍ 10 NHẰM 29 PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH .29 2.1 Vị trí, đặc điểm, cấu trúc chƣơng “Cân chuyển động vật rắn” VL10 29 2.1.1 Vị trí chương “Cân chuyển động vật rắn” chương trình Vật lí 10 THPT hành 29 2.1.4 Cấu trúc chương 30 2.2 Mục tiêu dạy học 31 2.2.1 Mục tiêu chương theo chuẩn kiến thức, kỹ 31 2.2.2 Mục tiêu bổ sung theo định hướng nghiên cứu 31 2.3 Chuẩn bị điều kiện cho việc triển khai thiết kế tiến trình DH theo định hƣớng phát triển NL GQVĐ 33 2.3.1 Xây dựng chuỗi VĐ chương “Cân chuyển động vật rắn” 33 2.3.2 Thiết kế tình có vấn đề 36 2.3.3 Chuẩn bị phương tiện, thiết bị thí nghiệm dạy học 40 2.3.4 Thiết kế dạng câu hỏi, tập có vấn đề 53 VI 2.4 Thiết kế tiến trình DH số chƣơng “Cân chuyển động vật rắn” Vật lí 10 nhằm phát triển NL GQVĐ HS 56 2.4.1 Tiến trình dạy học 18: 56 2.4.2 Tiến trình dạy học 19: Quy tắc hợp lực song song chiều 68 2.4.3 Tiến trình dạy học 20: Các dạng cân Cân vật có mặt chân đế (xem phụ lục 2c trang PL18 ) 68 2.4.4 Tiến trình dạy học Tổng hợp ơn tập chương “ Cân chuyển động vật rắn” 68 2.4.5 Thiết kế đề kiểm tra đánh giá NL GQVĐ HS chương “Cân chuyển động vật rắn” 74 KẾT LUẬN CHƢƠNG 79 CHƢƠNG THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 80 3.1 Mục đích nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm .80 3.1.1 Mục đích TNSP 80 3.1.2 Nhiệm vụ TNSP 80 3.2 Đối tƣợng nội dung thực nghiệm sƣ phạm .81 3.2.1 Đối tượng TNSP 81 3.2.2 Nội dung TNSP 81 3.3 Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm 81 3.3.1 Phương pháp quan sát 81 3.3.2 Phương pháp thống kê toán học 82 3.4 Diễn biến kết thực nghiệm sƣ phạm 82 3.4.1 Diễn biến kết thu dạy thực nghiệm 1: Cân vật có trục quay cố định Momen lực 82 3.4.2 Diễn biến kết thu dạy thực nghiệm 2: Quy tắc hợp lực song song chiều 84 3.4.3 Diễn biến kết thu dạy thực nghiệm 3: Các dạng cân Cân vật có mặt chân đế 87 3.4.4 Diễn biến kết thu dạy thực nghiệm 4: Ôn tập chương 90 3.5 Đánh giá kết TNSP 92 3.5.1 Xây dựng tiêu chí đánh giá mức độ đạt NL GQVĐ HS 92 3.5.2 Đánh giá phát triển NL GQVĐ HS 93 KẾT LUẬN CHƢƠNG 107 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO .111 VII PHỤ LỤC PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT PL1 PHỤ LỤC MỘT SỐ GIÁO ÁN PL5 PHỤ LỤC MINH CHỨNG TNSP PL28 PL40 PL41 PL42 ... 29 “CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA VẬT RẮN” VẬT LÍ 10 NHẰM 29 PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH .29 2.1 Vị trí, đặc điểm, cấu trúc chƣơng “Cân chuyển động vật rắn” VL10 ... NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH 2.1 Vị trí, đặc điểm, cấu trúc chƣơng “Cân chuyển động vật rắn” VL10 2.1.1 Vị trí chương “Cân chuyển động vật rắn” chương trình Vật lí 10. ..ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - NGUYỄN THỊ MỸ HẠNH PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG CỦA VẬT RẮN” VẬT LÍ