Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm này là phân tích tìm hiểu đặc trưng tính chất của tổ chức hoạt động ngoại khóa dạy học phần văn học dân gian lớp 6 và lớp 7, đề xuất được một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học phần văn học dân gian lớp 6 và 7 một cách có hiệu quả nhằm ôn tập và bổ sung kiến thức cho HS THCS.
Mục đích nghiên cứu
Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm này là phân tích và tìm hiểu đặc trưng của tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học văn học dân gian cho học sinh lớp 6 và 7 Bài viết cũng đề xuất một số hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa hiệu quả nhằm ôn tập và bổ sung kiến thức cho học sinh trung học cơ sở.
III Đối tƣợng nghiên cứu
- Đối tượng: Qui trình tổ chức hoạt động ngoại khóa phần văn học dân gian, chương trình Ngữ văn 6, 7
IV Đối tƣợng khảo sát, thực nghiệm
- Đối tượng khảo sát, thực nghiệm: học sinh khối 6, 7 trường THCS
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: nghiên cứu tài liệu làm cơ sở lí luận cho đề tài
Phương pháp nghiên cứu và điều tra thực tiễn bao gồm việc sử dụng bảng hỏi và phỏng vấn giáo viên cùng học sinh nhằm tìm hiểu thực trạng của vấn đề.
- Thực nghiệm sư phạm: tiến hành phối hợp tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh THCS
VI Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi: Giới hạn ở hoạt động ngoại khóa phần văn học dân gian lớp 6, lớp 7
PHẦN THỨ HAI :GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
NHỮNG NỘI DUNG LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Hình thức tổ chức dạy học trong trường THCS
Theo GS Phạm Viết Vượng, hình thức tổ chức dạy học là các phương pháp tiến hành hoạt động dạy và học, được thực hiện một cách thống nhất giữa giáo viên và học sinh Những hình thức này tuân theo một trình tự và chế độ nhất định, nhằm đảm bảo hoàn thành các nhiệm vụ dạy học hiệu quả.
Hình thức tổ chức dạy học phản ánh sự phối hợp giữa giáo viên và học sinh, được xác định bởi mục tiêu và điều kiện thực tế của quá trình dạy học Trong đó, giáo viên truyền đạt kiến thức, kỹ năng, và kinh nghiệm nghề nghiệp cho người học theo một trình tự và chế độ nhất định, nhằm đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ dạy học hiệu quả.
Các hình thức tổ chức dạy học đã hình thành và phát triển theo lịch sử loài người, chịu ảnh hưởng bởi các biến đổi kinh tế, chính trị và xã hội Vào thời kỳ đầu, dạy học chủ yếu diễn ra dưới hình thức cá nhân qua việc truyền thụ kinh nghiệm Trong thời kỳ Trung cổ, hình thức dạy học cá nhân vẫn tiếp tục tồn tại ở cả phương Tây và phương Đông Đến thế kỷ 16-17, với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, hình thức dạy học cá nhân trở nên không còn phù hợp và dạy học theo lớp bắt đầu xuất hiện Hiện nay, cùng với sự tiến bộ không ngừng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong việc đào tạo nguồn nhân lực, các hình thức tổ chức dạy học ngày càng trở nên phong phú hơn Các hình thức này có thể được phân biệt dựa trên một số dấu hiệu cơ bản.
+ Xét theo số lượng HS: dạy học cá nhân, dạy học theo nhóm và dạy học theo lớp
Xét theo thời gian học tập, việc dạy học được phân chia thành hai hình thức chính: dạy học theo tiết học và dạy học theo buổi Bên cạnh đó, còn có sự phân biệt giữa dạy học chính khóa và dạy học ngoại khóa, bao gồm các hoạt động giáo dục diễn ra ngoài giờ lên lớp.
Hoạt động dạy học có thể được phân loại theo không gian thực hiện, bao gồm dạy học trên lớp, dạy học ngoài lớp, dạy học ngoại khóa, dạy học tham quan cơ sở thực địa và dạy học qua mạng Mỗi hình thức dạy học này mang lại những trải nghiệm và cơ hội học tập khác nhau, giúp nâng cao hiệu quả giáo dục.
+ Xét theo tính chất tương tác hoạt động giữa GV và HS: dạy học trực tiếp và dạy học gián tiếp
+ Xét theo mục tiêu cần đạt của bài dạy: giờ học kiến thức mới, giờ học hình thành kĩ năng, giờ học ôn tập, giờ kiểm tra
Các hình thức tổ chức dạy học rất đa dạng, mỗi hình thức đều có những đặc điểm, ưu điểm và hạn chế riêng Việc lựa chọn hình thức tổ chức dạy phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mục đích, nội dung, phương tiện, và trình độ sư phạm của giáo viên và học sinh Chọn đúng hình thức tổ chức dạy học phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Hoạt động ngoại khóa ở trường THCS
2.1 Khái niệm hoạt động ngoại khóa
Hoạt động ngoại khoá, theo GS Phan Trọng Luận, là hình thức kết hợp giữa dạy học và vui chơi ngoài lớp, nhằm liên kết giảng dạy với thực tế xã hội.
Rabơle (1494 – 1553), nhà tư tưởng và giáo dục nổi bật thời kỳ Phục Hưng, đã nhấn mạnh rằng giáo dục toàn diện cần bao gồm trí dục, đạo đức, thể chất và thẩm mỹ Ông cho rằng việc học không chỉ diễn ra trong nhà mà còn thông qua các buổi tham quan xưởng thợ, cửa hàng, và tiếp xúc với các nhà văn, nghị sĩ Đặc biệt, Rabơle khuyến khích thầy và trò nên sống ở nông thôn một ngày mỗi tháng để trải nghiệm thực tiễn.
Makarenco, một nhà sư phạm nổi tiếng của Nga vào đầu thế kỷ XX, đã nhấn mạnh rằng các vấn đề giáo dục và phương pháp giáo dục không thể chỉ giới hạn trong việc giảng dạy trong lớp học Ông khẳng định rằng giáo dục cần phải diễn ra trên mọi mét vuông của đất nước, cho thấy rằng công tác giáo dục phải được thực hiện trong mọi hoàn cảnh, không chỉ gói gọn trong không gian lớp học.
Trong chương trình sách giáo khoa mới, hoạt động ngoại khóa tương đương với giáo dục ngoài giờ lên lớp, nhằm củng cố và khắc sâu kiến thức đã học Môn học này giúp mở rộng hiểu biết cho học sinh về các lĩnh vực đời sống xã hội và tăng cường khả năng thực tiễn.
2.2 Vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khóa trong trường phổ thông
Chương trình của Bộ Giáo dục – Đào tạo quy định công tác tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp tại trường phổ thông bao gồm hai phần: phần bắt buộc và phần tự chọn Phần bắt buộc được tổ chức theo các chủ điểm sinh hoạt hàng tháng, trong khi phần tự chọn cung cấp các hoạt động phong phú nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐNK) là một phần quan trọng trong giáo dục tại trường phổ thông, hỗ trợ cho giáo dục nội khóa và phát triển nhân cách học sinh HĐNK không chỉ bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo mà còn mang đến những hoạt động phong phú như xã hội, văn nghệ, thể dục thể thao, tham quan, lao động và nghiên cứu khoa học Nhờ đó, học sinh có cơ hội áp dụng và mở rộng kiến thức đã học, đồng thời nâng cao hứng thú trong việc học tập.
Giáo dục ngoại khóa có thể được tổ chức bởi giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, Đội thiếu niên tiền phong, và Đoàn thanh niên cộng sản Thông qua việc kết hợp chương trình học với các hoạt động ngoại khóa, giáo viên không chỉ đơn thuần là người cung cấp kiến thức mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho học sinh.
HS không chỉ tiếp nhận kiến thức mà còn bổ sung từ chính bạn bè, tạo điều kiện cho GV áp dụng PPDH mới và đánh giá khách quan năng lực, ý thức học tập của HS Tham gia hoạt động ngoại khóa liên quan đến môn học cũng kích thích khả năng nghiên cứu của GV, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.
2.3 Hoạt động ngoại khóa văn học ở THCS
Một yêu cầu quan trọng trong việc bồi dưỡng học sinh có năng khiếu, đặc biệt là trong môn Ngữ văn, là nuôi dưỡng và phát triển hứng thú học tập của các em Niềm say mê với môn học này cần được khơi gợi thông qua các hoạt động chính khóa trên lớp, nhưng cũng không thể thiếu vai trò của các hoạt động ngoại khóa văn học Việc kết hợp hài hòa giữa kiến thức và tình cảm thẩm mỹ trong phương pháp dạy của giáo viên và cách học của học sinh là yếu tố then chốt để phát triển tình yêu đối với môn Ngữ văn.
Hoạt động ngoại khoá văn học đã trở thành một phần thiết yếu trong quá trình giáo dục, do nhà trường tổ chức và lãnh đạo Trong bối cảnh cải cách giáo dục toàn diện tại Việt Nam, việc đổi mới dạy và học môn Ngữ văn càng làm cho hoạt động ngoại khoá trở nên quan trọng và bổ ích Hoạt động này không chỉ nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách trực tiếp, khám phá những vấn đề không chỉ có trong sách vở mà còn là những điều thầy cô không thể truyền đạt trong giờ học chính khoá.
Văn học dân gian trong chương trình Ngữ văn cấp THCS
3.1 Khái quát về văn học dân gian
VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, hình thành từ quá trình sáng tác tập thể để phục vụ cho các hoạt động trong đời sống cộng đồng Xuất hiện từ thời kỳ công xã nguyên thủy, văn học dân gian đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển trong các xã hội có giai cấp và vẫn tiếp tục tồn tại cho đến ngày nay.
* Đặc trưng cơ bản của VHDG:
Tính truyền miệng là đặc điểm nổi bật của văn học dân gian (VHDG), khác biệt hoàn toàn so với văn học viết Ngôn từ truyền miệng không chỉ tạo nên nội dung và ý nghĩa mà còn phản ánh sinh động thực tế cuộc sống Quá trình diễn xướng dân gian, bao gồm kể, hát và diễn tác phẩm, là nơi VHDG sinh thành và tồn tại "Văn bản ngôn từ truyền miệng" không thể tách rời khỏi hoạt động diễn xướng, điều này làm cho việc dạy học tác phẩm VHDG cần chú ý đến tính chất đặc trưng của truyền miệng trong quá trình này.
Việc "khôi phục" và "hoàn nguyên" trạng thái tồn tại thực tế của sáng tác dân gian là rất quan trọng Do đó, tổ chức các hoạt động ngoại khóa về văn học dân gian là cần thiết, phù hợp với đặc trưng của các tác phẩm được giảng dạy và học tập.
Tính tập thể của văn học dân gian (VHDG) được thể hiện qua quá trình sáng tác tập thể, bắt đầu từ một người khởi xướng và sau đó là sự tiếp nhận, biến đổi và làm phong phú tác phẩm qua thời gian Điều này dẫn đến sự tồn tại của nhiều dị bản, thể hiện tính chất động về văn bản và nghệ thuật của VHDG Tính tập thể này cũng gợi ý cho việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa liên quan đến VHDG trong giáo dục, nơi thầy và trò tham gia vào việc lưu truyền và sáng tạo tác phẩm, trở thành "đồng tác giả" với dân gian Dạy học ngoại khóa VHDG không chỉ làm "sống lại" tác phẩm mà còn thể hiện sự gắn bó mật thiết của VHDG với các sinh hoạt trong đời sống cộng đồng.
* Hệ thống thể loại của văn học dân gian Việt Nam
VHDG Việt Nam, giống như VHDG của nhiều dân tộc khác trên thế giới, bao gồm các thể loại chung và riêng, tạo thành một hệ thống phong phú Mỗi thể loại trong VHDG phản ánh cuộc sống qua những nội dung và cách thức độc đáo Hệ thống thể loại của VHDG thường bao gồm nhiều hình thức khác nhau, thể hiện sự đa dạng và sâu sắc của văn hóa dân gian.
Thần thoại, xuất hiện từ thời nguyên thủy, là những tác phẩm tự sự dân gian kể về các vị thần, nhằm giải thích hiện tượng tự nhiên và thể hiện khát vọng chinh phục thế giới xung quanh Nó cũng phản ánh quá trình sáng tạo văn hóa của con người trong thời kỳ cổ đại.
Sử thi xuất hiện trong giai đoạn sơ khai của Nhà nước, khi các thị tộc và bộ lạc bắt đầu kết hợp Đây là tác phẩm tự sự dân gian quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần điệu và nhịp điệu, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng và hào hùng Sử thi kể về những biến cố lớn trong đời sống cộng đồng của cư dân, phản ánh văn hóa và lịch sử của một tộc người thời cổ đại.
Truyền thuyết là thể loại văn học dân gian tự sự, kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử, thường mang tính lý tưởng hóa Qua đó, truyền thuyết thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với những người có công lao với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng cư dân tại một vùng nhất định.
Truyện cổ tích xuất hiện trong bối cảnh chế độ phong kiến ở Việt Nam, là những tác phẩm tự sự dân gian với cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ đích Những câu chuyện này thường phản ánh số phận của con người bình thường trong xã hội, đồng thời thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động.
Truyện ngụ ngôn là tác phẩm tự sự dân gian ngắn gọn, có cấu trúc chặt chẽ, sử dụng ẩn dụ, chủ yếu là hình tượng loài vật, để phản ánh những sự kiện liên quan đến con người Qua đó, truyện ngụ ngôn truyền tải những bài học kinh nghiệm về cuộc sống và triết lý nhân sinh Do đó, truyện ngụ ngôn bao gồm hai phần: phần cụ thể là câu chuyện và phần trừu tượng là những ý niệm rút ra từ câu chuyện đó.
Truyện cười là thể loại tác phẩm tự sự dân gian ngắn gọn, có cấu trúc chặt chẽ và thường kết thúc bất ngờ Nội dung của truyện thường xoay quanh những sự kiện xấu, trái tự nhiên trong cuộc sống, với mục đích gây cười, giải trí, đồng thời phê phán và thể hiện ý nghĩa đấu tranh xã hội mạnh mẽ.
Truyện thơ là thể loại tác phẩm tự sự dân gian được viết bằng thơ, mang đậm chất trữ tình Những tác phẩm này phản ánh số phận và khát vọng của con người, đặc biệt là khi hạnh phúc lứa đôi và công bằng xã hội bị tước đoạt.
Tục ngữ là những câu nói ngắn gọn, súc tích, thường mang hình ảnh và có vần điệu, thể hiện kinh nghiệm sống thực tiễn Chúng thường được sử dụng trong giao tiếp hàng ngày của người dân, giúp truyền đạt những bài học quý giá một cách dễ hiểu và gần gũi.
Câu đố là những bài thơ hoặc câu nói có vần, mô tả đối tượng thông qua hình ảnh và hình tượng độc đáo, nhằm mục đích giải trí, rèn luyện tư duy và cung cấp tri thức về đời sống.
Ca dao là những bài thơ trữ tình dân gian, thường được thể hiện qua âm nhạc khi diễn xướng, nhằm diễn tả sâu sắc thế giới nội tâm của con người.
THỰC TRẠNG VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VĂN HỌC DÂN GIAN Ở TRƯỜNG THCS
Tình hình dạy và học phần văn học dân gian ở trường THCS
Hiện nay, việc dạy và học môn Ngữ văn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là ở các lớp 6 và 7 Nhiều học sinh không còn yêu thích môn văn như trước, một phần do các tác phẩm văn học dân gian trong chương trình đã quá quen thuộc và gây nhàm chán Thêm vào đó, thời gian tiếp thu kiến thức không đủ và phương pháp giảng dạy của giáo viên chưa thu hút học sinh.
Nguyên nhân của những khó khăn trong việc dạy và học Ngữ văn chủ yếu là do tính chất khó khăn của môn học này, đòi hỏi người dạy và học phải có niềm say mê, tâm hồn nhạy cảm và vốn tri thức phong phú Thêm vào đó, xu hướng nghề nghiệp hiện nay thiên về các ngành khoa học tự nhiên khiến học sinh ngày càng thờ ơ với Ngữ văn Hình thức dạy học truyền thống với phương pháp thuyết giảng đã trở nên đơn điệu, không phù hợp với tâm lý học sinh hiện đại, dẫn đến việc giảm hứng thú học tập và khả năng sáng tạo Để thu hút học sinh với môn Văn, đặc biệt là Văn học dân gian, cần phải đổi mới phương pháp giảng dạy và gắn kết với thực tiễn sinh động.
Tình hình dạy học văn học dân gian (VHDG) hiện còn nhiều hạn chế, và nguyên nhân dẫn đến khó khăn trong giảng dạy VHDG phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan và chủ quan Khi được hỏi về tính phù hợp của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa (HĐNK) văn học nhằm giải quyết những khó khăn này, các giáo viên đều nhất trí rằng HĐNK có khả năng khắc phục các hạn chế và mang lại hiệu quả cao hơn trong giảng dạy bộ môn.
Tình hình tổ chức HĐNK VHDG ở trường THCS
Công tác tổ chức hoạt động ngoại khóa văn học dân gian (HĐNK VHDG) chưa được chú trọng, mặc dù nhiều trường vẫn tổ chức HĐNK văn học Các giáo viên đều nhận định rằng việc tổ chức HĐNK VHDG rất thú vị nhưng không đơn giản, đòi hỏi nội dung phong phú và hình thức hấp dẫn Nhiều hình thức tổ chức như hội thảo văn học, giao lưu văn học, và câu lạc bộ văn học được đề xuất, trong khi học sinh lại thích hình thức tham quan Thực trạng cho thấy HĐNK VHDG vẫn thiếu sự đa dạng và hấp dẫn để thu hút học sinh tham gia.
Các ý kiến đa dạng đều có lý do hợp lý riêng, vì vậy trong tổ chức, cần điều chỉnh quy mô và hình thức phù hợp với nội dung và mục đích cụ thể.
CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH
Di n kịch
Diễn kịch là một phương pháp hiệu quả trong việc giảng dạy văn hóa dân gian Để đạt được hiệu quả cao trong hoạt động này, cả giáo viên và học sinh cần chuẩn bị một cách kỹ lưỡng.
* Bước thứ nhất: Xác định được mục tiêu và nội dung của vở kịch, sau đó là việc hình thành kịch bản và phân vai cụ thể
* Bước thứ hai: Thực hiện chương trình
Trong chương trình HĐNK VHDG, học sinh sẽ trình diễn các vở kịch đã được chuẩn bị trước Giáo viên sẽ phân công nhiệm vụ cho một học sinh đảm nhận việc quay video các vở kịch này.
* Bước thứ ba: Tổng kết
Giáo viên sẽ tổ chức trình chiếu lại các vở kịch đã được diễn, sau đó đưa ra một số câu hỏi để nhận xét về vai diễn và nội dung của vở kịch Học sinh sẽ chia sẻ ý kiến cá nhân và trả lời các câu hỏi liên quan đến tác phẩm đã được dàn dựng Một số loại câu hỏi mà giáo viên có thể đưa ra bao gồm:
+ Nêu nhận xét về vai di n: ngôn ngữ, hành động…
+ Câu hỏi về nội dung và nghệ thuật tác phẩm
+ Yêu cầu HS nào có thể di n lại hành động một nhân vật trong đó
Trong chương trình VHDG, việc đóng kịch được thiết kế để phù hợp với các thể loại nghệ thuật và liên quan đến các bài học về truyện dân gian dành cho học sinh lớp 6, cũng như vở chèo "Quan âm Thị Kính".
Tổ chức trò chơi
Truyền hình hiện có nhiều trò chơi hấp dẫn, nhưng cần chọn chương trình phù hợp với nội dung và hình thức cho học sinh Nội dung trò chơi nên liên quan đến kiến thức văn hóa, dân gian trong chương trình học và mở rộng thêm Hình thức trò chơi cần phù hợp với độ tuổi của học sinh và dễ thực hiện Giáo viên cần chuẩn bị câu hỏi và quy định luật chơi, đồng thời thống nhất với học sinh để đảm bảo sự tham gia tích cực.
Lấy cảm hứng từ trò chơi truyền hình "Ai là triệu phú", giáo viên có thể tổ chức một chương trình tương tự để giảng dạy văn học dân gian Trong chương trình này, giáo viên cần chuẩn bị các câu hỏi và đáp án để học sinh lựa chọn, tạo ra một không khí học tập thú vị và hấp dẫn.
Trong trò chơi, MC sẽ đưa ra hai câu hỏi với nhiều đáp án cho mỗi câu Người chơi sẽ đặt cược số lượng đáp án mà họ tự tin có thể trả lời Người nào đặt cược nhiều hơn sẽ được quyền trả lời câu hỏi Nếu họ trả lời đúng đủ số đáp án đã cược, họ sẽ giành chiến thắng; ngược lại, nếu trả lời sai hoặc không đủ số đáp án, họ sẽ thất bại.
Nếu sau khi trả lời hai câu hỏi, hai người chơi có kết quả hòa 1-1, họ sẽ tiếp tục bằng cách trả lời câu hỏi theo phương thức đối kháng, tức là trả lời luân phiên như trong luật bóng bàn Người nào trụ lại đến cuối cùng sẽ trở thành người thắng cuộc.
Có 2 người chơi hoặc 2 đội chơi, giành quyền trả lời bằng cách bấm chuông Nhiệm vụ của người chơi là nhìn vào một hình vẽ và liên tưởng đến một từ, cụm từ, một câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao, tên một bài hát…
Bức tranh một cô gái trên cánh đồng lúa chín vàng thể hiện vẻ đẹp trẻ trung và sức sống mãnh liệt của người phụ nữ Bài ca dao này tôn vinh nét duyên dáng và sự tươi mới của phái đẹp trong mùa vụ, khắc họa hình ảnh người phụ nữ gắn liền với thiên nhiên và lao động.
→ “Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng mênh mông bát ngát Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, bát ngát mênh mông
Thân em như chẽn lúa đòng đòng
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”
Có nhiều trò chơi truyền hình hấp dẫn mà giáo viên có thể áp dụng để tổ chức các hoạt động học tập Bài viết này giới thiệu ba trò chơi tiêu biểu trong số rất nhiều trò chơi khác, phù hợp cho việc tổ chức hoạt động ngoại khóa về văn học dân gian, đặc biệt là trong lĩnh vực ca dao và dân ca.
Trong văn học dân gian, câu đố không chỉ kích thích trí tò mò của người học mà còn tạo ra không khí thi đua học tập sôi nổi trong lớp Những câu thơ gợi ý về nội dung cần đố đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả dạy học.
HS sẽ sử dụng các chi tiết gợi ý để tìm ra đáp án Nội dung câu đố có thể liên quan đến kiến thức trong chương trình học hoặc những kiến thức mở rộng.
Hình thức đố vui rất đa dạng, bao gồm thi theo đội với cách nhấn chuông trả lời, thi theo lớp với dạng trắc nghiệm, và thi bốc thăm để trả lời câu hỏi Mỗi hình thức đều có những ưu điểm riêng, mang lại trải nghiệm thú vị cho người tham gia.
Các hoạt động khác
Trong chương trình Văn học dân gian, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh tham quan những địa điểm liên quan đến bài học Việc này phụ thuộc vào từng bài học cụ thể và đặc thù của từng địa phương.
HS đang theo học, GV sẽ tổ chức những chuyến tham quan đến địa danh gần địa phương đó nhất
Hoạt động tham quan, dã ngoại là cơ hội tuyệt vời để học sinh mở rộng kiến thức về văn học dân gian, không chỉ giới hạn trong chương trình học Ví dụ, học sinh ở Hà Nội có thể tham quan Hồ Gươm và các di tích như Tháp Rùa, Đảo Ngọc Sơn, Cầu Thê Húc, và Đền Bà Kiệu Tại đây, học sinh sẽ được nghe truyền thuyết về Rùa thần đòi gươm và tìm hiểu về cuộc kháng chiến chống quân Minh (1417 – 1427) do Lê Lợi lãnh đạo, từ đó hiểu rõ hơn về tên gọi Hồ Gươm - Hoàn Kiếm Qua chuyến tham quan, giáo viên không chỉ kể lại sự tích mà còn mở rộng kiến thức cho học sinh, giúp các em có cái nhìn sâu sắc hơn về lịch sử và văn hóa dân tộc.
HS tìm hiểu thêm về câu chuyện xung quanh sự tích này Cùng trong nội thành
Hà Nội là nơi lý tưởng để học sinh tham quan các đền thờ "Tứ bất tử", một tín ngưỡng đặc biệt trong văn hóa Việt Nam "Tứ bất tử" tôn vinh bốn vị thánh: Thánh Tản Viên, Thánh Gióng, Thánh Chử Đồng Tử và Thánh Mẫu Liễu Hạnh Đền thờ Đức Thánh Tản Sơn Tinh, nằm ở huyện Ba Vì, gồm ba ngôi đền và là nơi kể về cuộc chiến giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh, cũng như những công lao của Sơn Tinh trong việc dạy dân làm ruộng và luyện võ Khu di tích lịch sử đền Sóc gắn liền với truyền thuyết anh hùng Gióng, người đã bay về trời sau khi đánh thắng giặc Ân, thể hiện tinh thần yêu nước của người Việt Khu di tích này được xây dựng bởi Vua Lê Đại Hành và được công nhận là di tích quốc gia năm 1962, bao gồm nhiều công trình như đền Trình, đền Mẫu và tượng đài thánh Gióng Đền thờ Chử Đồng Tử cũng là một điểm đến quan trọng tại thôn Chử.
Xá, Văn Đức, Gia Lâm, Hà Nội
Tổ chức một buổi xem biểu diễn cho học sinh là một nhiệm vụ không hề đơn giản Giáo viên cần liên hệ với các đoàn biểu diễn nghệ thuật để sắp xếp cho học sinh tham dự, lập lịch trình cụ thể, xác định số lượng học sinh tham gia, chuẩn bị phương tiện di chuyển và phân công công việc cho các giáo viên và nhóm học sinh đi cùng, nhằm đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ và tránh tình trạng lộn xộn trong buổi biểu diễn.
Học sinh có thể tham gia vào nhiều chương trình nghệ thuật đa dạng, bao gồm các vở chèo như "Lưu Bình Dương Lễ", "Nghêu sò ốc hến", "Quan Âm Thị Kính", "Tuần Ty Đào Huế", và "Từ Thức gặp tiên" Ngoài ra, các vở tuồng như "Sơn Hậu", "Tam nữ đồ vương", "Diễn Võ Đình", và "Ngoại tổ dâng đầu" cũng là những lựa chọn thú vị, cùng với các vở kịch khác nhau, tạo ra một trải nghiệm văn hóa phong phú cho học sinh.
3.3 Gặp gỡ, giao lưu với nghệ sĩ, nhà hoạt động sân khấu và nhà nghiên cứu Để HS hiểu sâu hơn, rộng hơn về văn học dân gian Việt Nam, GV có thể phối hợp với nhà trường mời một nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà thơ hoặc nghệ sĩ biểu di n về nghệ thuật dân gian để học sinh giao lưu, tìm hiểu sâu hơn về văn học dân gian
IV HIỆU QUẢ CỦA CÁC BIỆN PHÁP
Buổi hoạt động ngoại khóa về văn học dân gian tại trường THCS của tôi đã thu hút sự tham gia của nhiều học sinh yêu thích văn học, đặc biệt là các thành viên trong “Câu lạc bộ Văn học.” Chương trình này nhằm khuyến khích các em sáng tác văn, thơ và khám phá giá trị văn hóa của văn học dân gian Hoạt động không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng viết mà còn nâng cao nhận thức về di sản văn hóa của dân tộc.
Nội dung hoạt động tập trung vào việc truyền đạt kiến thức văn hóa dân gian (VHDG) thông qua chương trình học và các hoạt động ngoại khóa Ba mảng chính được chú trọng bao gồm truyện cổ dân gian, thơ ca dân gian và sân khấu dân gian, nhằm nâng cao nhận thức và tình yêu văn hóa truyền thống trong cộng đồng.
- Hình thức hoạt động: sinh hoạt “Câu lạc bộ Văn học dân gian”
- Thời lượng tiến hành thực nghiệm: 15 phút
- Địa điểm di n ra chương trình: hội trường của trường
Tôi chọn tổ chức hoạt động ngoại khóa “Câu lạc bộ Văn học dân gian” vì đây là hình thức sinh hoạt tập thể hấp dẫn, thu hút nhiều học sinh từ các khối lớp khác nhau tham gia, biến Văn học thành một hoạt động văn hóa tinh thần vui tươi và bổ ích Câu lạc bộ không chỉ dừng lại ở việc học mà còn khuyến khích học sinh tự chọn tác phẩm, chuyển thể thành kịch bản và biểu diễn dưới hình thức hát, múa, kịch, giúp việc học Văn trở nên nhẹ nhàng và thú vị hơn Những học sinh có năng khiếu được phát huy khả năng qua việc viết kịch bản, biểu diễn và hóa trang, tạo ra không khí hào hứng và tinh thần tập thể Đặc biệt, hình thức này rất phù hợp với Văn học dân gian, giúp triển khai nội dung một cách hiệu quả Hơn nữa, đây là mô hình tổ chức có thể áp dụng nhiều hoạt động khác như diễn kịch, trò chơi và giao lưu giữa nghệ sĩ và học sinh.
1 Chuẩn bị Để tổ chức thành công một buổi HĐNK cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nội dung kiến thức, kịch bản chương trình cũng như các thành phần tham gia hoạt động
Chương trình được tư vấn bởi Ban Giám Hiệu nhà trường cùng với các giáo viên có kinh nghiệm trong việc tổ chức hoạt động ngoại khóa, đặc biệt là những thầy cô tâm huyết với chuyên ngành Văn hóa và Di sản.
GV đã họp để thống nhất nội dung và hình thức chương trình, xây dựng kịch bản và chọn người dẫn chương trình Hai học sinh được lựa chọn là một nam và một nữ, cả hai đều có khả năng giao tiếp tốt và có thể xử lý các tình huống trên sân khấu một cách hiệu quả.
+ Những thành viên tham gia chuẩn bị cho sân khấu, âm thanh, ánh sáng, đạo cụ :HS, GV kết hợp với Đoàn trường và Chi đoàn
Khách mời của chương trình gồm những giáo viên văn học giàu kinh nghiệm và tâm huyết, mỗi người sẽ chia sẻ thế mạnh của mình trong các thể loại văn học dân gian Họ sẽ giao lưu, trả lời các câu hỏi và thắc mắc của học sinh một cách nhanh gọn, mang tính gợi mở, nhằm truyền đạt những tâm huyết của mình trên sân khấu.
+ GV lựa chọn 4 đội thi cho phần “Thi tìm hiểu về VHDG” Những yêu cầu về đối tượng:
HS phải có năng khiếu về môn Văn, có niềm say mê thực sự đối với văn học và văn hóa dân gian
Những HS có cách cảm nhận sâu sắc về hình tượng văn học
HS phải có khả năng giao tiếp tốt, không lúng túng trước đám đông, tích cực, chủ động trình bày ý kiến của mình
+ Những HS tham gia hoạt động di n xướng (biểu di n văn nghệ):
Trong chương trình văn nghệ, giáo viên sẽ lựa chọn học sinh dựa trên các tiết mục như "Đi cấy", "Cây trúc xinh", "Ru em" và "Bèo dạt mây trôi" Các tiết mục này sẽ được xen kẽ để tạo sự phong phú và hấp dẫn cho buổi biểu diễn.
* Về kịch bản chương trình
Trước khi tổ chức chương trình, giáo viên cần lập kế hoạch chi tiết và cụ thể, dựa trên nội dung đã xác định Kịch bản chương trình cần phải lường trước các tình huống có thể xảy ra trên sân khấu Giáo viên sẽ hướng dẫn các MC một cách cụ thể để giúp các em hình dung rõ ràng về kịch bản, từ đó tăng cường tính chủ động và sáng tạo cho chương trình ngoại khóa về văn hóa dân gian.
Chương trình ngoại khóa gồm bốn phần:
+ Phần 2: Trả lời câu hỏi kiểm tra kiến thức về văn học dân gian thông qua phân thi “Ô chữ bí mật”
+ Phần 3: Thi di n xướng các tác phẩm văn học dân gian