Mục đích nghiên cứu
Nhằm khơi dậy niềm tự hào của thế hệ học sinh về việc giữ gìn truyền thống Hà Nội, bài viết này tập trung vào việc tuyên truyền và giáo dục để nâng cao nhận thức về vai trò của học sinh trong xây dựng nếp sống văn minh Đồng thời, nó cũng hướng tới việc tạo ra sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành vi của học sinh trong sinh hoạt hàng ngày, góp phần vào mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, với đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, đồng thời trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc.
Phương pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là học sinh lớp 7, tập trung vào việc giảng dạy về thanh lịch và văn minh Nghiên cứu sẽ xem xét các bài học, phương pháp và phương tiện dạy học hiệu quả nhằm giúp học sinh hiểu rằng xây dựng nếp sống thanh lịch văn minh không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm tự hào và khát vọng của mỗi người Hà Nội.
- Sưu tầm các tình huống thực tiễn gắn liền với các em
- Lựa chọn, phân loại các tư liệu phù hợp với kiến thức của từng bài
- Sử dụng phương pháp quan sát, đánh giá, điều tra thống kê số liệu.
Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu
Học sinh khối 7 tại trường THCS đang tham gia vào các tiết học về thanh lịch và văn minh, nằm trong bộ tài liệu giáo dục nếp sống thanh lịch – văn minh dành cho học sinh Hà Nội Những tiết học này không chỉ giúp các em rèn luyện kỹ năng giao tiếp và ứng xử mà còn góp phần xây dựng nhân cách và ý thức cộng đồng.
- Thời gian nghiên cứu : Tháng 9 năm 2016 đến tháng 4 năm 2017
PHẦN THỨ HAI : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Những nội dung lí luận liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu
1 Đạo đức và công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường THCS
1.1 Đạo đức và chức năng của đạo đức
Đạo đức là hình thái ý thức xã hội, bao gồm các nguyên tắc và chuẩn mực giúp con người tự điều chỉnh hành vi để phù hợp với lợi ích và hạnh phúc cá nhân, đồng thời thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội trong mối quan hệ giữa con người với nhau và với thiên nhiên.
- Đạo đức có những chức năng sau:
Chức năng điều chỉnh hành vi của cá nhân, của cộng đồng và là công cụ tự điều chỉnh mối quan hệ giữa người và người trong xã hội
1.2 Công tác giáo dục đạo đức cho học sinh
Giáo dục đạo đức là quá trình có kế hoạch nhằm phát triển nhân cách học sinh, giúp họ hình thành những hành vi ứng xử đúng mực trong các mối quan hệ xã hội, lao động, với mọi người xung quanh và với chính bản thân.
Giáo dục đạo đức đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ hệ thống giáo dục Hồ Chủ Tịch đã nhấn mạnh rằng việc dạy và học cần chú trọng cả tài năng lẫn đạo đức Đạo đức Cách mạng được xem là nền tảng thiết yếu; nếu thiếu nó, tài năng sẽ trở nên vô nghĩa.
Trong trường THCS, giáo dục đạo đức đóng vai trò quan trọng và cần được chú trọng đặc biệt Việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức sẽ góp phần cải thiện toàn diện chất lượng giáo dục, vì đạo đức liên quan chặt chẽ đến các lĩnh vực giáo dục khác.
2 Các phương pháp giáo dục đạo đức ở trường THCS
- Là những phương pháp tác động vào lý trí tình cảm của học sinh để xây dựng những niềm tin đạo đức, gồm các nội dung sau:
Đạo đức được giảng giải trong giờ học môn giáo dục công dân, cũng như trong các môn học khác, và trong các hoạt động như sinh hoạt lớp hay sinh hoạt dưới cờ.
Để nêu gương người tốt, việc tốt, có thể áp dụng nhiều hình thức khác nhau như tổ chức buổi nói chuyện, kể chuyện, đọc sách báo, hoặc mời những cá nhân có thành tích xuất sắc đến chia sẻ kinh nghiệm Đồng thời, cần tôn vinh gương tốt của giáo viên và học sinh trong trường để khuyến khích tinh thần phấn đấu.
Khuyến khích học sinh thực hiện những hành vi đạo đức tốt thông qua việc trò chuyện và động viên, đồng thời uốn nắn những khía cạnh chưa tốt của các em.
Các phương pháp tổ chức hoạt động cho học sinh nhằm rèn luyện thói quen đạo đức, giúp các em thể hiện nhận thức và tình cảm đạo đức qua hành động thực tế.
Rèn luyện thói quen đạo đức cho học sinh là một phần quan trọng trong giáo dục, được thực hiện thông qua các hoạt động cơ bản tại trường như dạy học trên lớp, lao động, tham gia các hoạt động xã hội đoàn thể và sinh hoạt tập thể Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng sống mà còn hình thành những giá trị đạo đức cần thiết cho tương lai.
Rèn luyện đạo đức cho học sinh thông qua các phong trào thi đua trong nhà trường là một biện pháp tâm lý quan trọng, giúp kích thích động cơ nội tại và khuyến khích các em phấn đấu trở thành người có đạo đức tốt Do đó, nhà trường cần tổ chức các phong trào thi đua và khuyến khích học sinh tích cực tham gia.
Rèn luyện học sinh bằng cách chuyển hướng từ các hoạt động có hại sang những hoạt động có ích là một phương pháp hiệu quả Phương pháp này dựa trên sự ham thích hoạt động của trẻ, giúp giáo dục các em từ bỏ thói hư xấu bằng cách tạo sự hứng thú với những hoạt động mới tích cực, từ đó lôi kéo trẻ ra khỏi các tác động tiêu cực.
Phương pháp này sử dụng các tác động mang tính chất "cưỡng bách đạo đức bên ngoài" để điều chỉnh và khuyến khích những "động cơ kích thích bên trong" của học sinh, từ đó góp phần xây dựng nền tảng đạo đức vững chắc cho các em.
Nội quy và quy chế trong nhà trường không chỉ là yêu cầu đối với học sinh mà còn là những quy định bắt buộc mà học sinh cần tuân thủ để thực hiện hành vi đúng đắn theo tiêu chuẩn của nhà trường.
Khen thưởng là hành động tán thành và coi trọng những nỗ lực của học sinh, nhằm khích lệ họ phát triển hơn nữa Điều này không chỉ giúp học sinh nhận ra giá trị của bản thân mà còn động viên, khuyến khích các bạn khác noi theo.
Xử phạt là phương pháp phê phán những khuyết điểm của học sinh, nhằm tác động đến danh dự và lòng tự trọng của họ để ngăn ngừa hành vi thiếu đạo đức Việc xử phạt cần được thực hiện một cách thận trọng và đúng mực, tránh lạm dụng, đồng thời giúp học sinh nhận ra sai lầm và cảm thấy hối hận Sau khi xử phạt, cần theo dõi và hỗ trợ học sinh sửa chữa khuyết điểm, thể hiện thái độ nghiêm khắc nhưng không sử dụng lời nói hay hành động thô bạo, xỉ nhục hay gây tổn thương đến thân thể học sinh.
3 Khái niệm về thanh lịch – văn minh và nếp sống thanh lịch – văn minh
Thực trạng vấn đề
Theo lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, việc giảng dạy nếp sống văn minh thanh lịch đã mang lại chuyển biến tích cực về nhận thức và lối sống của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức Tỷ lệ học sinh có hạnh kiểm khá, tốt toàn thành phố tăng từ 0,9% đến 2,1% so với trước khi triển khai tài liệu giảng dạy Học sinh cũng phát triển tinh thần tương thân, tương ái, nâng cao ý thức tự giác trong học tập và nhiệt tình trong xây dựng bài vở, từ đó cải thiện rõ rệt chất lượng văn hóa Chất lượng giáo dục đạo đức, hiểu biết về truyền thống lịch sử Thủ đô và phong cách người Hà Nội của học sinh cũng có những chuyển biến tích cực, giúp các em ý thức được trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Hà Nội.
Mặc dù đã đạt được những kết quả ban đầu, nhưng vẫn còn nhiều biểu hiện thiếu văn hóa trong hành vi của học sinh, như nói tục, chửi bậy, cản trở giao thông khi tan học, và không đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp điện Ngoài ra, có những trường hợp học sinh đánh nhau, trong khi một số em khác lại ghi hình và đăng tải lên mạng xã hội Việc thể hiện tình cảm nam nữ quá mức ở nơi công cộng cũng không phải là hiếm gặp Những vấn đề này cho thấy cần có nhiều nỗ lực hơn nữa để xây dựng nếp sống văn minh, thanh lịch cho học sinh Thủ đô.
Việc giảng dạy bộ tài liệu này không chấm điểm và không ảnh hưởng đến kết quả học tập, dẫn đến tình trạng học sinh tham gia học chỉ cho có mà không thay đổi được hành vi và thói quen Nhiều giáo viên chỉ báo bài mà không thực sự giảng dạy, làm giảm hiệu quả của quá trình học Hơn nữa, việc hình thành nếp sống văn minh và thanh lịch cần phải là một quá trình rèn giũa liên tục, không chỉ dựa vào các tiết học Do đó, giáo viên cần trở thành tấm gương về ứng xử văn minh, thanh lịch cho học sinh noi theo Tuy nhiên, nhiều học sinh vẫn băn khoăn khi học về an toàn giao thông, vì thực tế, cha mẹ của các em thường vi phạm luật giao thông như vượt đèn đỏ hay đi sai làn đường.
Hiệu quả giảng dạy bộ tài liệu "Giáo dục nếp sống thanh lịch - văn minh" không chỉ dựa vào nhà trường mà còn phụ thuộc vào trách nhiệm của phụ huynh trong việc giáo dục con cái.
Các biện pháp tiến hành
Trong bài nghiên cứu này, tôi tập trung vào việc giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua các hoạt động như sinh hoạt lớp, sinh hoạt đội, ngoại khóa, giờ giáo dục công dân và các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp, đặc biệt là tiết Thanh lịch – văn minh Tôi đã giáo dục học sinh trên nhiều khía cạnh khác nhau để phát huy giá trị đạo đức trong môi trường học tập.
1 Cách đi đứng, giao tiếp
Giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua các tiết học thanh lịch, văn minh mang lại lợi ích lớn cho cả giáo viên và học sinh Những bài học này giúp học sinh hiểu rõ khái niệm về người thanh lịch, văn minh, từ những chi tiết như trang phục, nơi ở, đến cách ăn uống của người Hà Nội Truyền thống “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/ Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An” phản ánh tinh hoa văn hóa Thăng Long – Hà Nội, với những giá trị quý báu như lịch lãm, tinh tế, hào hoa, và lòng nhân ái, đồng thời tôn trọng kỷ cương, luật lệ và phép nước.
Tiếng nói Hà Nội đại diện cho văn hóa giao tiếp của người Việt Nam, với sự tinh tế trong cách lựa chọn từ ngữ Người Hà Nội không sử dụng lời lẽ thô tục hay cộc lốc, mà biết cách diễn đạt những điều khó nghe một cách nhẹ nhàng, không làm tổn thương người khác Họ duy trì trật tự trong cách xưng hô, tôn trọng người lớn tuổi và không tự đề cao bản thân Sự cảm ơn và xin lỗi được thể hiện khi cần thiết, và mọi mâu thuẫn được giải quyết một cách khéo léo, tránh gây ồn ào nơi công cộng Tinh thần nhẫn nại được đề cao, thể hiện qua việc giữ chữ tín và tôn trọng lẫn nhau trong giao tiếp.
Người Hà Nội có phong cách trang phục gọn gàng, trang nhã và chỉnh tề, thể hiện sự tinh tế trong việc làm đẹp một cách kín đáo mà không phô trương Họ duy trì bản sắc văn hóa dân tộc phương Đông, đồng thời biết cách tân một cách hợp lý, tránh sự lạc hậu và không theo đuổi phong cách hở hang như phương Tây.
Tập quán ăn uống của người Hà Nội rất tinh tế, thể hiện qua việc không gắp mãi món ngon và uống không dốc cạn chén Họ luôn tiếp đãi khách và người bậc trên trước khi phục vụ bản thân, coi trọng chất lượng hơn số lượng Người Hà Nội thích ăn để nhớ mãi, không ăn đến mức no chán Họ không chỉ sành ăn mà còn khéo léo trong nấu nướng, chú trọng từ gia vị đến cách trình bày món ăn Đặc sản không nhất thiết phải cao lương mỹ vị; những món ăn bình dân như dưa cà đôi khi còn quý giá hơn Quà Hà Nội hấp dẫn thực khách từ khắp nơi, và mọi biểu hiện ăn uống phàm tục đều không phù hợp với văn hóa nơi đây Trong 50 năm qua, dân số Hà Nội đã tăng nhanh chóng do chiến tranh và nhu cầu phát triển.
Bộ tài liệu nhằm hướng dẫn kỹ năng sống văn hóa cho học sinh phổ thông, tập trung vào 5 vấn đề cơ bản: khái niệm về tác phong lịch sự, phong cách giao tiếp, ứng xử nơi công cộng, và ứng xử với môi trường Nội dung giáo dục được điều chỉnh theo từng cấp học, trong đó lớp 7 chú trọng vào giao tiếp và ứng xử trong gia đình và nhà trường.
Từ lâu, ông cha ta đã nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa ứng xử trong gia đình, coi đây là yếu tố cốt lõi Gia đình cần tuân thủ gia giáo, gia lễ, gia pháp và gia phong, với sự nghiêm ngặt trong việc thực hiện các quy tắc này từ mỗi thành viên.
Văn hóa ứng xử trong gia đình là một giá trị quan trọng được người Việt Nam coi trọng Nhiều câu tục ngữ và ca dao trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam đã thể hiện rõ nét tầm quan trọng của ứng xử trong mối quan hệ gia đình.
Từ khi mới chào đời, con người đã được bao bọc trong tình yêu thương thiêng liêng của cha mẹ, thể hiện qua những câu tục ngữ như “Phụ tử tình thâm” và “Xương cha, da mẹ” Khi trưởng thành, mỗi người không thể nào quên công ơn nuôi dưỡng và giáo dục của cha mẹ, như câu nói “Cá chuối đắm đuối vì con” đã diễn tả sâu sắc tình cảm này.
Chữ "hiếu" được coi trọng trong quan hệ cha mẹ và con cái, thể hiện qua tục báo hiếu Mối quan hệ này không chỉ là nghĩa vụ mà còn là đạo đức, nâng cao giá trị gia đình Từ đó, đạo thờ ông bà tổ tiên và cha mẹ hình thành, nuôi dưỡng tình cảm "Uống nước nhớ nguồn" trong mỗi con người.
Trong quan hệ ứng xử, tình nghĩa anh chị em trong gia đình được coi trọng, với những câu ca dao như “Anh em như chân, như tay” và “Em thuận, anh hòa là nhà có phúc” Mối liên hệ ruột thịt là thiêng liêng, không thể chia cắt, thể hiện qua câu “Chẳng ai cắt dây chị dây em” Ông cha ta cũng lên án những ai không giữ được tình cảm anh em: “Người dưng có nghĩa thì đãi người dưng/ Anh em vô nghĩa thì đừng anh em” Đối với quan hệ vợ chồng, sự hòa thuận và tình nghĩa thủy chung mang ý nghĩa sâu nặng, là mối ràng buộc trách nhiệm suốt đời: “Thuận vợ thuận chồng tát bể Đông cũng cạn” và “Đạo chồng nghĩa vợ giận rồi lại thương”.
Những nét đẹp ứng xử trong gia đình đã tạo nên nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Việt, bao gồm sự hòa thuận, chung thủy, tình nghĩa, lòng yêu thương và hy sinh cho con cái, cùng với việc tôn trọng và hiếu thảo với cha mẹ, anh em Nhiều gia đình Việt Nam xưa nhờ duy trì lối ứng xử văn hóa đã xây dựng nền nếp, kỷ cương cho mọi người noi theo Gia lễ, gia phong chính là gốc rễ của gia đình, giúp giữ gìn sức sống mãnh liệt và sự trong sáng của con người Việt Nam, gia đình và xã hội.
Trong xã hội hiện đại, văn hóa ứng xử trong gia đình đã có nhiều biến đổi so với trước đây, nhưng những quy tắc cơ bản vẫn giữ vai trò quan trọng Bên cạnh đó, giao tiếp và ứng xử trong môi trường học đường cũng cần được chú trọng để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa thầy cô và học sinh.
Trường học không chỉ là nơi rèn luyện đức tính và tri thức cho học sinh, mà còn là môi trường truyền bá văn hóa một cách bài bản Trong không gian này, học sinh cần nhận thức rõ về trách nhiệm và nghĩa vụ đối với thầy cô, bạn bè và các mối quan hệ khác Do đó, các nhà sư phạm cần giáo dục học sinh những giá trị mẫu mực nhất.
Với thầy cô, nhân viên :
- Chào hỏi lễ phép khi gặp mặt Không lẫn tránh hoặc tỏ thái độ dửng dưng:
- Khi giao tiếp luôn giữ lễ, không vì quá gần gũi mà có những cử chỉ, lời nói vượt quá mối quan hệ thầy trò
- Luôn vâng lời dạy bảo, tuân theo sự hướng dẫn của thầy cô và nhân viên
Khi mắc lỗi, hãy thành thật nhận lỗi và sửa chữa hành vi của mình dưới sự chỉ dẫn của thầy cô, đồng thời không nên nói xấu thầy cô sau lưng.
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Giảng dạy nếp sống văn minh thanh lịch đã giúp học sinh cải thiện nhận thức và lối sống, đồng thời nâng cao kỹ năng ứng xử và giao tiếp Điều này đóng góp quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức trong nhà trường.
Trong năm học 2016 – 2017, lớp 7A7 gồm 40 học sinh đã đạt được thành tích ấn tượng với 100% học sinh xếp loại hạnh kiểm tốt vào cuối học kỳ I Tập thể lớp được công nhận là lớp tiên tiến và chi đội mạnh xuất sắc, thể hiện tinh thần tương thân, tương ái và ý thức tự giác trong học tập Chất lượng văn hóa của lớp cũng có sự tiến bộ rõ rệt, nhấn mạnh sự nhiệt tình trong việc xây dựng bài vở.
+ 100% học sinh không nói tục chửi bậy, thực hiện nếp sống thanh lịch – văn minh
+ 100% học sinh thực hiện tốt nội quy của nhà trường về trang phục, đầu tóc, kỉ luật ra vào lớp
+ Lớp học luôn được giữ vệ sinh sạch sẽ, bàn ghế được kê ngay ngắn, thẳng hàng
+ Thi đua học tập tốt: 100% số ngày học xếp loại tốt
Lớp học thể hiện tinh thần đoàn kết và gắn bó, cùng nhau phê bình và tự phê bình để hỗ trợ những bạn chưa chăm chỉ học như Phạm Tiến Anh và Giang Tuấn Kiệt Các em cũng biết quan tâm đến ông bà, cha mẹ, những người đã hy sinh cả cuộc đời vì các em.
Tất cả học sinh tại trường THCS Thanh Luông (Điện Biên) đều thể hiện thái độ tích cực với thầy cô giáo và luôn nỗ lực làm những việc tốt, như ủng hộ đồng bào gặp thiên tai, người khuyết tật và bạn bè có hoàn cảnh khó khăn Trong đợt quyên góp tự nguyện, nhiều em như Nguyễn Xuân Việt và Phạm Tiến Anh đã đóng góp số tiền lớn, thể hiện tinh thần tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách của dân tộc.
Chất lượng giáo dục đạo đức và truyền thống lịch sử của Thủ đô đã có sự chuyển biến tích cực, giúp học sinh nhận thức rõ trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của người Hà Nội.
- Số liệu cụ thể về xếp loại hạnh kiểm của lớp 7A7 từ tháng 9 năm 2016 đến tháng 4 năm 2017: Số học sinh : 40 h/s
Số hs % Số hs % Số hs % Số hs % Số hs % Số hs %
PHẦN THỨ BA : KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Khuyến nghị
Để cải thiện chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh THCS, tôi xin đề xuất một số ý kiến và rất mong nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận Thanh Xuân cùng Ban giám hiệu trường THCS.
Phòng giáo dục tổ chức nhiều hội thảo và chuyên đề nhằm bồi dưỡng và giáo dục đạo đức cho học sinh, giúp giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ.
Ban Giám hiệu nhà trường phối hợp chặt chẽ với ban phụ huynh học sinh nhằm động viên tinh thần và hỗ trợ vật chất cho những học sinh có kết quả học tập và rèn luyện đạo đức tốt, cũng như những học sinh chậm tiến đã nỗ lực vươn lên.
- Các tổ chức Đoàn, Đội trong nhà trường tổ chức và nhân rộng nhiều hơn các buổi sinh hoạt ngoại khóa theo chủ đề
Các bài giảng cần được thiết kế đa dạng và hấp dẫn, bao gồm nhiều câu chuyện và tư liệu hình ảnh về Hà Nội xưa, đồng thời cũng cập nhật các tư liệu hình ảnh về thực trạng Hà Nội hiện nay Điều này giúp học sinh dễ dàng so sánh và nhận xét về sự thay đổi của thành phố qua thời gian.
- Nhiều bài học còn dài, nặng về kiến thức, chưa cân đối với thời gian thảo luận
Nội dung văn hóa điện thoại, trò chơi điện tử và bạo lực học đường là những vấn đề cần được chú trọng và bổ sung để làm cho nội dung thêm phần sâu sắc và phong phú Việc hiểu rõ tác động của những yếu tố này đến tâm lý và hành vi của giới trẻ là rất quan trọng trong việc xây dựng một môi trường học đường an toàn và lành mạnh.
Chất lượng giờ học phụ thuộc vào sự nhiệt tình và tâm huyết của giáo viên, cùng khả năng truyền đạt và chuẩn bị tài liệu Do đó, việc xếp lịch dạy cần được thực hiện một cách khoa học và hợp lý để tránh gây ra tâm lý mệt mỏi cho học sinh, từ đó hạn chế khả năng tiếp thu kiến thức.
Các trường học cần kết hợp việc kiểm tra kiến thức sau khi học bộ tài liệu với đánh giá hạnh kiểm để nâng cao hiệu quả triển khai bộ tài liệu Đồng thời, cần cung cấp thêm đồ dùng và tài liệu tham khảo cho giáo viên, nhằm làm cho giờ giảng trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
Trong bài viết này, tôi chia sẻ những kinh nghiệm của mình về việc giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua các tiết thanh lịch văn minh Những phương pháp này đã được tôi áp dụng hiệu quả trong năm học 2016-2017 tại lớp chủ nhiệm, mang lại những thành công nhất định.
Tôi cũng mong rằng các đồng nghiệp đóng góp thêm ý kiến để tôi đạt được kết quả tốt hơn nữa trong những năm học sau
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình, không sao chép nội dung của người khác
Hà Nội, ngày tháng năm 2017
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1 Bộ Chính trị, Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo,(Ngày 5/04/2009)
2 Bộ GD&ĐT (2009), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên môn GDCD trường THPT (Theo chương trình tuyên truyền, phổ biến pháp luật năm 2009), Hà Nội
3 Sở GD&ĐT, tài liệu giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội, nhà xuất bản Hà Nội 2015