Tính cấp thiết của đề tài 1
Tôn giáo đóng vai trò quan trọng trong xã hội, thường xuất phát từ nghèo đói, thiếu hiểu biết và sự bất ổn trong cuộc sống Những yếu tố này dẫn đến cảm giác bất lực trong việc kiểm soát tự nhiên và xã hội Do đó, việc giải quyết vấn đề tôn giáo không chỉ là một nhiệm vụ xã hội mà còn mang ý nghĩa giải phóng con người khỏi những ràng buộc này.
Trong xã hội có sự đối kháng giai cấp, giai cấp thống trị sử dụng tôn giáo như một công cụ để áp bức giai cấp khác Họ cần "đao phủ" để thực hiện bạo lực và "thầy tu" để an ủi quần chúng, khuyến khích họ sống hòa thuận với kẻ thống trị Tôn giáo, dưới sự kiểm soát của giai cấp thống trị, trở nên tinh vi và tổ chức chặt chẽ nhưng đồng thời cũng tha hóa về mặt nhân bản Nó ngày càng trở nên huyền bí, giả tạo và xa rời thực tế cuộc sống, đôi khi biến thành mê tín dị đoan.
Vấn đề tôn giáo trong quan điểm Mác-xít có những luận điểm đúng đắn nhưng cũng tồn tại những cách giải thích một chiều, áp đặt và thiên lệch, coi tôn giáo như một hiện tượng tiêu cực và phản động Ngược lại, cũng có những quan điểm tuyệt đối hóa mặt tích cực của tôn giáo.
Trong bối cảnh đổi mới toàn diện đất nước, Đảng ta đã đạt được nhiều thành tựu lớn, nhưng cũng đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là sự chống phá từ các thế lực thù địch, bao gồm chủ nghĩa đế quốc Những thủ đoạn như "diễn biến hòa bình" đã được sử dụng để gây rối và chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân, đặc biệt qua các vấn đề nhạy cảm như tôn giáo, dân tộc và nhân quyền Do đó, việc nghiên cứu và hiểu rõ về tôn giáo trở thành một nhiệm vụ cấp bách, nhằm bảo vệ định hướng xã hội chủ nghĩa trong công cuộc đổi mới đất nước Bài viết này sẽ tập trung vào việc phân tích khía cạnh tôn giáo và ý nghĩa của nó đối với công tác tôn giáo ở Việt Nam hiện nay.
Tình hình nghiên cứu đề tài 2
Nghiên cứu về tôn giáo là một lĩnh vực quan trọng, vì tôn giáo đã xuất hiện từ sớm trong lịch sử nhân loại và vẫn tồn tại lâu dài, đáp ứng nhu cầu tinh thần của nhiều người Đây là vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, nghiên cứu từ nhiều góc độ khác nhau Tác giả Mai Thanh Hợi nghiên cứu về "Tôn giáo thế giới và Việt Nam", trong khi Nguyễn Thanh Xuân (chủ biên) cũng đóng góp vào lĩnh vực này.
Bài viết đề cập đến nhiều nghiên cứu quan trọng về vấn đề tôn giáo tại Việt Nam, trong đó có các tác phẩm của Ban Tư tưởng văn hóa Trung ương, như "Vấn đề tôn giáo và chính sách tôn giáo của Đảng Cộng sản Việt Nam" Tác giả Nguyễn Tài Thư nghiên cứu ảnh hưởng của các hệ tư tưởng về tôn giáo đối với con người Việt Nam hiện nay GS.TS Lê Hữu Nghĩa và PGS.TS Nguyễn Đức Lừ cũng đóng góp với tác phẩm "Tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và công tác tôn giáo" Viện Nghiên cứu Tôn giáo đã công bố nhiều tài liệu như "Những vấn đề tôn giáo hiện nay" Ngoài ra, các bài viết khác trong tạp chí Cộng sản và các ấn phẩm khác cũng thảo luận về tự do tín ngưỡng và sự phát triển nhận thức tôn giáo của Đảng, nhấn mạnh tầm quan trọng của đoàn kết tôn giáo trong chiến lược đoàn kết toàn dân.
Các nghiên cứu đa dạng với nhiều góc độ và phương pháp tiếp cận khác nhau cung cấp tài liệu quý giá, giúp tác giả tham khảo và khám phá hướng đi mới để giải quyết vấn đề mà đề tài đề xuất.
Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 3
Mục đích 3
L¯m rỏ khía c³nh “thuỗc phiến” cùa tôn gi²o v¯ trên cơ sờ đõ đưa ra một số giải pháp đối với công tác tôn giáo trong thời kỳ đổi mới.
Nhiệm vụ 3 4 Phạm vi nghiên cứu 3
- Hệ thống hoá quan niệm về tôn giáo và đặc điểm tình hình tôn giáo hiện nay
Dựa trên việc làm rõ khía cạnh "thuộc phiến" của tôn giáo từ góc nhìn mácxít, bài viết rút ra những ý nghĩa phương pháp luận quan trọng cho công tác tôn giáo hiện nay Những quan điểm này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất và vai trò của tôn giáo trong xã hội, từ đó áp dụng hiệu quả vào thực tiễn.
Nghiên cứu tôn giáo là một lĩnh vực rộng lớn, và chúng tôi không thể đi sâu vào từng vấn đề hay loại tôn giáo cụ thể Thay vào đó, chúng tôi chỉ có thể bước đầu tìm hiểu khía cạnh "thuộc phiến" của tôn giáo và ý nghĩa của nó đối với công tác tôn giáo hiện nay.
Ph-ơng pháp nghiên cứu 3
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã áp dụng các phương pháp như phương pháp duy vật biện chứng kết hợp giữa lôgíc và lịch sử, cùng với các phương pháp phân tích và tổng hợp.
ý nghĩa của đề tài 3
- ở mức độ nhất định đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo nghiên cứu
- Góp phần định h-ớng quan trọng trong công tác tôn giáo hiện nay
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm có hai ch-ơng với 4 tiết
Chương I: bước đầu tìm hiểu khía cạnh “thuốc phiện” của tôn giáo
1.1 Vài nét về tôn giáo và vấn đề tôn giáo hiện nay
1.1.1 Vài nét về tôn giáo
Tôn giáo là sản phẩm lịch sử do con người sáng tạo, phản ánh sự phát triển của xã hội loài người Theo C.Mác, “Con người sáng tạo ra tôn giáo, chứ tôn giáo không sáng tạo ra con người.” Tôn giáo xuất hiện cùng với sự hình thành xã hội và sẽ tồn tại lâu dài Việc định nghĩa tôn giáo thường mang tính đa dạng, và cần phân biệt rõ ràng giữa tôn giáo, mê tín, dị đoan và tín ngưỡng.
Tín ngưỡng là việc tôn thờ các thần thánh, có khả năng điều chỉnh nhận thức và hành động của con người Những người theo một tôn giáo cụ thể được gọi là tín đồ, chẳng hạn như tín đồ Cao Đài hay tín đồ Hòa Hảo.
Mê tín là sự tin tưởng mù quáng vào các yếu tố thần bí, số mệnh và ma quái, điều này đi ngược lại với lợi ích vật chất và tinh thần của con người, cũng như sự tiến bộ của xã hội Đây là một hiện tượng xã hội mà ngay cả những tôn giáo được công nhận cũng không thừa nhận.
Dị đoan là tin t-ởng một cách cực đoan, mù quáng
Tôn giáo, theo nghĩa đen, có nghĩa là sự ràng buộc và trói buộc Trong tiếng Latin, tôn giáo được hiểu là mối liên hệ giữa cái biết và cái chưa biết, cũng như giữa cái thực và cái hư ảo.
Các nhà duy tâm thần học cho rằng tôn giáo phát sinh từ mối quan hệ giữa con người với các khái niệm như "thượng đế", "cái siêu việt", và "cái tuyệt đối" Trong các học thuyết thần học, "thần thánh" và "thực thể tâm linh" luôn giữ vai trò trung tâm.
Tôn giáo được xem là quy định cho đời sống con người bởi sự kết nối giữa tinh thần con người và những bí ẩn mà con người nhận thức Nó thể hiện mối quan hệ giữa con người với thế giới xung quanh và với bản thân họ.
Tôn giáo được xem như một niềm tin vào một lực lượng vượt lên trên sự nhận thức của con người, thể hiện qua quan điểm của Xpenxero rằng thế giới chứa đựng nhiều bí ẩn Sự thần thánh hóa những điều bí ẩn này chính là yếu tố cốt lõi khiến các tôn giáo tin vào tính toàn diện của một cái gì đó truyền tải trí tuệ.
Nhà triết học Pháp Émile Durkheim định nghĩa tôn giáo là một hệ thống kết nối các tín ngưỡng và thực hành liên quan đến những sự vật thiêng liêng, tức là những điều bị cấm đoán Tôn giáo không chỉ là niềm tin cá nhân mà còn thống nhất những người theo cùng một đức tin thành một cộng đồng tinh thần, tạo nên sức mạnh gắn bó giữa các tín đồ.
Một số nhà duy vật trước C Mác cho rằng tôn giáo là sự kết hợp giữa người ngu dốt và kẻ lừa bịp R Điđrô cho rằng mọi tôn giáo đều có thể chứng minh rằng "sự giả dối gấp bội lần."
Theo L.Phoiơbãc, con người có bản chất tự nhiên hướng tới cái chân, cái thiện, tức là tìm kiếm cái đẹp trong hình ảnh con người Tuy nhiên, do thực tế không thể đạt được điều này, con người đã gửi gắm ước muốn vào thượng đế Ông cho rằng bản tính con người là tình yêu, và tôn giáo cũng là một hình thức của tình yêu Do đó, cần xây dựng một tôn giáo mới phù hợp với tình yêu của con người, thay vì tôn sùng một thượng đế siêu nhiên Mặc dù các định nghĩa về tôn giáo đã chỉ ra những yếu tố cơ bản, nhưng vẫn chưa có định nghĩa nào thực sự bao quát được hiện tượng tôn giáo, nguồn gốc, bản chất và các đặc trưng cơ bản của nó.
Theo quan điểm duy vật biện chứng của Ph.Ăngghen, tôn giáo chỉ là sự phản ánh những lực lượng bên ngoài chi phối cuộc sống con người Ông cho rằng, trong lịch sử, những lực lượng thiên nhiên là những yếu tố đầu tiên được phản ánh, và qua quá trình phát triển, các dân tộc đã nhân cách hóa những lực lượng này một cách đa dạng Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh sự tồn tại của các lực lượng xã hội phản động, những yếu tố này ban đầu có vẻ xa lạ và không thể hiểu được, nhưng cũng thống trị con người như các lực lượng thiên nhiên.
Tôn giáo, theo quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, là một hình thái ý thức xã hội phản ánh một cách hư ảo và sai lệch thế giới bên ngoài vào tâm trí con người Nó thể hiện sự chi phối của các lực lượng siêu tự nhiên lên số phận con người, buộc họ phải phục tùng và tôn thờ những lực lượng này Đồng thời, tôn giáo cũng được vật chất hoá thành các mối quan hệ và lực lượng xã hội.
Tôn giáo, dưới góc độ hình thái ý thức xã hội, phản ánh một cách hư ảo hiện thực khách quan Sự chi phối của phản ánh sai lệch này khiến con người trở thành sinh vật nhỏ bé, thụ động, với mọi hoạt động đã được định đoạt bởi một lực lượng siêu nhiên bên ngoài thực tại.
Tôn giáo, như một hình thái ý thức xã hội, phản ánh sự tồn tại xã hội trong những giai đoạn lịch sử nhất định, và nó được hình thành, phát triển cũng như biến đổi theo thời gian.
Tiến trình phát triển của ý thức tôn giáo trong lịch sử thể hiện sự tha hóa của ý thức, từ trạng thái con người hoàn toàn phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài cho đến khi vẫn còn một phần lệ thuộc Điều này dẫn đến việc con người không thể nhận thức đúng đắn về bản chất thực sự của chính mình.