Đóng góp mới của đề tài
Đề tài luận văn có những đóng góp chủ yếu sau đây:
Bài viết này nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài bằng cách tổng quan các nghiên cứu trước đây và áp dụng chúng vào địa bàn tỉnh Ninh Bình.
Ninh Bình là một tỉnh có tiềm năng du lịch lớn, nhưng sự hình thành và phát triển du lịch tại đây chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố khác nhau Việc phân tích các yếu tố này giúp nhận diện những thế mạnh như cảnh quan thiên nhiên phong phú và di sản văn hóa đa dạng, đồng thời cũng chỉ ra những hạn chế cần khắc phục để nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch.
- Trình bày được thực trạng phát triển du lịch ở địa bàn nghiên cứu
- Đề xuất được định hướng và một số giải pháp cụ thể nhằm phát triển mạnh hơn, bền vững hơn ngành này ở Ninh Bình.
Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lí luận về phát triển du lịch.
Chương 2: Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình.
Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH NINH BÌNH
Khái quát về tỉnh Ninh Bình
Ninh Bình là một tỉnh nhỏ với diện tích tự nhiên khoảng 1.400 km², bao gồm 1 thành phố, 1 thị xã, 6 huyện, 127 xã, 17 phường và 7 thị trấn (Nguồn: UBND tỉnh Ninh Bình).
Tỉnh Ninh Bình nằm ở vị trí giao thoa giữa ba khu vực: đồng bằng sông Hồng, Tây Bắc và Bắc Trung Bộ Phía Bắc giáp huyện Thanh Liêm tỉnh Hà Nam với chiều dài 12,7 km; phía Đông và Đông Bắc giáp huyện Ý Yên và huyện Nghĩa Hưng tỉnh Nam Định, lấy con sông Đáy làm ranh giới với chiều dài 78,9 km; phía Nam giáp Vịnh Bắc.
Bộ có chiều dài 20,5 km, nằm ở phía Tây và Tây Nam giáp các huyện Thạch Thành, thị xã Bỉm Sơn, huyện Hà Trung và Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa với tổng chiều dài 88,4 km Phía Tây Bắc, Bộ tiếp giáp với hai huyện Yên Thủy và Lạc Thủy, tỉnh Hòa Bình, với chiều dài khoảng 77,4 km.
Tỉnh Ninh Bình có tọa độ địa lý trải dài từ 19°47' đến 20°28' vĩ độ Bắc, với điểm cực Bắc tại xóm Lạc Hồng, xã Xích Thổ, huyện Nho Quan và điểm cực Nam tại cửa sông Đáy, xã Kim Đông, huyện Kim Sơn Về kinh độ, tỉnh nằm trong khoảng từ 105°32' đến 106°10'20'' Đông, với điểm cực Tây tại núi Điện, xã Cúc Phương, huyện Nho Quan và điểm cực Đông tại khu vực Đò Mười, xã Xuân Thiện, huyện Yên Khánh.
Thủ đô Hà Nội là một trong những trung tâm du lịch quan trọng của Việt Nam, với Ninh Bình chỉ cách 90km, mang lại nhiều lợi thế về vị trí và thời gian, không bị ảnh hưởng bởi mùa vụ Sự phát triển đô thị mạnh mẽ của Hà Nội và các khu vực lân cận như Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện thuận lợi cho Ninh Bình phát triển du lịch cuối tuần Ninh Bình nằm trong tam giác tăng trưởng du lịch Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, góp phần vào sự phát triển du lịch tổng thể của cả nước và hình thành một tứ giác du lịch mới: Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh - Ninh Bình, nhờ vào hệ thống giao thông như quốc lộ 1A, quốc lộ 10 và các sân bay Cát Bi, Nội Bài.
Ninh Bình đang trở thành một điểm đến quan trọng không chỉ trong khu vực Đồng bằng Sông Hồng và Duyên hải Đông Bắc, mà còn trên toàn quốc Với vẻ đẹp thiên nhiên và di sản văn hóa phong phú, Ninh Bình thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước.
Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triể n du l ị ch t ỉ nh Ninh Bình
2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch tỉnh NinhBình
2.2.1.1 Tài nguyên du lịch tựnhiên
Ninh Bình là một trong những địa phương nổi bật về du lịch tại Việt Nam, với Quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào ngày 23/6/2014 Đây là di sản hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam, mang giá trị văn hóa và thiên nhiên, nằm trong số ít di sản hỗn hợp trên toàn cầu Tràng An nổi bật với cảnh quan tuyệt đẹp, hệ thống núi đá vôi và các dòng sông, suối trong xanh chảy qua thung lũng, cùng với thảm thực vật phong phú và rừng nguyên sinh Việc công nhận này mở ra cơ hội lớn cho du lịch Ninh Bình, hứa hẹn thu hút ngày càng nhiều du khách quốc tế, giúp địa phương phát triển mạnh mẽ và trở thành điểm đến du lịch quốc tế nổi bật.
Khu bảo tồn thiên nhiên sinh thái đất ngập nước Vân Long là khu bảo tồn lớn nhất đồng bằng Bắc Bộ, nổi bật với cảnh quan đặc thù của Việt Nam và Đông Nam Á Với diện tích khoảng 3.710 ha, nơi đây là nhà của 586 loài động vật và thực vật, trong đó có hơn 30 loài quý hiếm và đặc hữu được ghi vào sách đỏ Việt Nam Ngoài sự phong phú về sinh học, Vân Long còn sở hữu nhiều núi đá, hang động và cảnh quan hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu và du khách.
- Núi Non Nước (tên cổ là Dục Thuý Sơn) - nằm ở phía Đông Bắc thành phố
Ninh Bình, nằm tại ngã ba sông Vân, được bao bọc bởi ba mặt núi Non Nước và chỉ còn một mặt tiếp giáp với đất liền Hàng nghìn năm trước, sóng biển đã bào mòn chân núi, tạo nên vòm đá rộng che kín một góc sông Vân Trong khuôn viên gần 2.000m², Dục Thúy Sơn nổi tiếng với phong cảnh hữu tình, từng được ví như một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Núi Non Nước, biểu tượng du lịch của thành phố Ninh Bình, còn được gọi là “Núi Thơ” với gần 40 bài thơ cổ có niên đại từ thế kỷ XIII đến nay Điều này chứng tỏ sức hấp dẫn của núi, thu hút du khách tìm đến khám phá vẻ đẹp và văn hóa nơi đây.
Vườn Quốc gia Cúc Phương, vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam, có diện tích khoảng 22.200ha, nằm trên ranh giới của ba khu vực Tây Bắc, châu thổ sông Hồng và Bắc Trung Bộ, trải dài qua ba tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa Trong đó, tỉnh Ninh Bình chiếm 11.350ha, tương đương 51,13% tổng diện tích Đây là một bảo tàng thiên nhiên phong phú với gần 2000 loài động thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm và cây Chò ngàn năm tuổi Vườn còn nổi bật với động Người Xưa, nơi phát hiện di vật của người Việt cổ có niên đại khoảng 12.000 năm Hiện tại, việc khai thác nguồn nước khoáng tại đây mở ra nhiều tiềm năng phát triển du lịch.
Suối khoáng nóng Kênh Gà, thuộc thôn Kênh Gà, xã Gia Thịnh, huyện Gia Viễn, nổi tiếng với mỏ nước khoáng quý có nhiệt độ lên tới 53°C và nhiều giá trị y học Khu vực này hiện đang được đầu tư phát triển du lịch nghỉ dưỡng nhằm chăm sóc sức khỏe con người Ngoài ra, cách suối Kênh Gà khoảng 3km là động Vân Trình, một địa danh đẹp với hệ thống hang động độc đáo, thu hút đông đảo khách du lịch.
Ninh Bình không chỉ nổi bật với những địa danh du lịch tiêu biểu mà còn sở hữu nhiều địa điểm tiềm năng khác để phát triển du lịch Những giá trị đặc sắc này tạo nên một Ninh Bình hữu tình, góp phần thúc đẩy sự phát triển không ngừng của ngành du lịch tại đây.
2.2.1.2 Tài nguyên du lịch nhânvăn
Ninh Bình không chỉ nổi tiếng với những danh thắng tự nhiên mà còn gây ấn tượng bởi di tích lịch sử và truyền thống văn hóa phong phú Với lễ hội dân gian, làng nghề cổ truyền và ẩm thực đặc sắc, Ninh Bình thu hút du khách trong và ngoài nước, tạo nên sức hấp dẫn kỳ lạ cho vùng đất này.
Tỉnh Ninh Bình hiện có 1.499 di tích được kiểm kê, bao gồm 301 ngôi chùa, 299 đình, 98 miếu, 51 phủ và hàng trăm nhà xứ, nhà thờ họ Trong số này, có 82 di tích cấp quốc gia, 193 di tích cấp tỉnh và 2 di tích cấp quốc gia đặc biệt Sự đa dạng của di sản văn hóa cùng bản sắc độc đáo đã tạo ra nhiều cơ hội cho du lịch Ninh Bình phát triển Nổi bật trong số đó là Cố đô Hoa Lư, di sản văn hóa thế giới, từng là kinh đô của Đại Cồ Việt vào thế kỷ X, gắn liền với ba triều đại Đinh, Tiền Lê và Lý, cùng với ba vị anh hùng dân tộc Nơi đây vẫn còn nhiều công trình kiến trúc lịch sử như đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ Vua Lê Đại Hành, và lăng Vua Lý Thái Tổ Ngoài ra, cảnh quan thiên nhiên độc đáo với những núi non và hang động như Xuyên Thuỷ động, núi Ông Trạng, và động Thiên Tôn cũng góp phần làm phong phú thêm giá trị văn hóa và lịch sử của vùng đất này.
Am Tiêm, động Liên Hoa và nhiều di tích nổi tiếng khác như động Hoa Lư, đền thờ Trương Hán Siêu, đền thờ Nguyễn Công Trứ, đền thờ Đức Thánh Nguyễn, chùa Bàn Long, chùa Địch Lộng, chùa Non Nước, đình Trùng Thượng, đình Trùng Hạ, phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn, nhà thờ đá Phát Diệm và khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu là những điểm đến hấp dẫn cho du khách khám phá văn hóa và lịch sử.
Ninh Bình nổi bật với nhiều nghề thủ công truyền thống, mang lại giá trị cao trong phát triển dịch vụ du lịch Những làng nghề như trạm khắc đá Ninh Vân, thêu ren Ninh Hải, mỹ nghệ cói Kim Sơn, đồ gỗ Phúc Lộc và làng đá cảnh Bình Khang là những điểm nhấn quan trọng, góp phần thu hút du khách và phát triển kinh tế địa phương.
Về lễ hội, Ninh Bình cũng là tỉnh có nhiều tiềm năng Theo thống kê, cả tỉnh có
Châu thổ sông Hồng nổi bật với 74 lễ hội truyền thống và nhiều hội làng mang đậm bản sắc văn hóa dân gian Những lễ hội lớn như lễ hội chùa Bái Đính, lễ hội Trường Yên, lễ hội đền Thái Vi, lễ hội Đức Thành Nguyễn và lễ hội Báo Bản làng Nộn thể hiện sự phong phú và đa dạng của văn hóa địa phương.
Chùa Bái Đính, ngôi chùa lớn nhất Việt Nam với diện tích 700ha, nổi bật với vẻ đẹp hoành tráng của chùa Tam Thế Nơi đây đã được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam công nhận nhiều kỷ lục, bao gồm “Đại hội đồng chuông lớn nhất Việt Nam” với quả chuông nặng 36 tấn, “Pho tượng Phật Thích Ca bằng đồng cao và nặng nhất Việt Nam” nặng 100 tấn, và “Ngôi chùa có bộ tượng Tam Thế bằng đồng lớn nhất Việt Nam” với mỗi pho tượng nặng 50 tấn.
“Ngôi chùa có giếng lớn nhất Việt Nam” (giếng Ngọc có đường kính gần 30m)
Ninh Bình nổi tiếng với nhiều món ăn đặc sản như bún mọc Kim Sơn, rượu Lai Thành, tái dê, ngọc dương tửu, cá rô Tổng Trường, nem chua Yên Mạc, mắm tép Gia Viễn, cá chuối nướng Vân Long, nhất hưởng thiên kim (cơm cháy) và rượu cần Nho Quan Những món ăn này không chỉ mang đậm bản sắc văn hóa ẩm thực mà còn trở thành nguồn tài nguyên du lịch quý giá, góp phần làm tăng sức hấp dẫn cho môi trường du lịch nơi đây.
Tài nguyên du lịch của tỉnh Ninh Bình rất đa dạng và phong phú, thu hút du khách và đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch của địa phương.
Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình
2.3.1.Vai trò của du lịch trong nền kinh tế củatỉnh
Xu hướng phát triển kinh tế toàn cầu cho thấy, tỉ trọng nông nghiệp đang giảm dần nhường chỗ cho công nghiệp, và cuối cùng, kinh tế dịch vụ sẽ trở thành lĩnh vực chủ đạo Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Ninh Bình, nền kinh tế đang có những chuyển biến tích cực theo xu hướng này.
Từ năm 2010 đến nay, du lịch Ninh Bình đã phát triển nhanh chóng, trở thành ngành kinh tế quan trọng, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Cụ thể, năm 2010, tỷ trọng công nghiệp đạt 38,3%, nông nghiệp 29,2%, và dịch vụ 32,5% Đến năm 2017, công nghiệp tăng lên 46,2%, nông nghiệp giảm xuống 15,2%, trong khi dịch vụ đạt 38,6%, cho thấy sự chuyển dịch rõ rệt trong cơ cấu kinh tế.
Du lịch không chỉ tạo ra việc làm cho người lao động địa phương mà còn nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống nhân dân Ngoài ra, du lịch còn mở rộng mối quan hệ hợp tác của tỉnh, góp phần thay đổi hình ảnh Ninh Bình trong mắt bạn bè quốc tế Hạ tầng du lịch của tỉnh đã được đầu tư mạnh mẽ, hình thành và phát triển nhiều khu du lịch Sự gia tăng liên tục lượng khách du lịch trong nước và quốc tế đã mang lại nguồn thu lớn cho Ninh Bình trong những năm qua.
Du lịch đang ngày càng đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm ngày càng cao Sự phát triển của ngành du lịch không chỉ thúc đẩy kinh tế địa phương mà còn tạo điều kiện cho các ngành khác như xây dựng, nghề truyền thống, thủ công mỹ nghệ, trồng trọt, chăn nuôi và chế biến thực phẩm phát triển mạnh mẽ.
Hoạt động du lịch ở Ninh Bình không chỉ làm tăng thu nhập ngoại tệ cho tỉnh và đất nước mà còn góp phần chuyển dịch nguồn vốn từ các vùng kinh tế phát triển sang những vùng kém phát triển, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở các khu vực sâu, xa Nhờ vào sự phát triển của du lịch, khoảng cách giữa nông thôn và thành thị được rút ngắn, tạo điều kiện cho hệ thống giao thông và thông tin liên lạc phát triển, kết nối chặt chẽ hơn giữa các thành phần trong tỉnh và mở rộng ra toàn quốc, thậm chí quốc tế.
Du lịch phát triển cùng với hệ thống giao thông và thông tin liên lạc hoàn thiện đã tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa các thành phần trong tỉnh, từ thành phố đến nông thôn Mạng lưới điện quốc gia bao phủ khắp nơi không chỉ tăng cường mối quan hệ nội tỉnh mà còn mở rộng ra toàn quốc và quốc tế, góp phần nâng cao vị thế của tỉnh trong khu vực Đồng bằng sông Hồng.
2.3.2 Thực trạng phát triển theongành
Trong những năm gần đây, Ninh Bình đã trở thành điểm đến hấp dẫn với sự gia tăng đáng kể lượng khách du lịch nội địa và quốc tế, đặc biệt là khách từ trong nước.
Trong giai đoạn từ 2010 đến 2017, tổng lượng khách du lịch đến địa phương đã tăng mạnh từ 1.010,1 nghìn lượt lên 3.750 nghìn lượt, tương ứng với mức tăng 3,7 lần Trong đó, khách quốc tế đạt 675,6 nghìn lượt, gấp 1,86 lần so với năm 2010, trong khi lượng khách nội địa tăng từ 648,4 nghìn lượt lên 3.074,4 nghìn lượt, gấp 4,7 lần.
Bảng 2.3 Lượng khách du lịch đến Ninh Bình, giai đoạn 2010 – 2017
Trong đó Khách quốc tế Khách nội địa Nghìn lượt Tỷ trọng (%) Nghìn lượt Tỷ trọng (%)
(Nguồn: Niên giám thống kê Ninh Bình, 2017 )
Lượng khách nội địa luôn chiếm tỷ lệ cao hơn khách quốc tế từ 28,3% (2010) đến 63,96% (2017) và đang có xu hướng tăng tỷ trọng
Từ năm 2010 đến 2017, Ninh Bình luôn thu hút lượng khách du lịch cao, đứng thứ 4 trong 11 tỉnh-thành vùng ĐBSH&DHĐB, chỉ sau Hà Nội, Quảng Ninh và Hải Phòng Điều này cho thấy ngành du lịch Ninh Bình đang khẳng định vai trò và vị thế quan trọng trong nền kinh tế tỉnh cũng như toàn vùng.
* Về thị trường khách du lịch:
- Thị trường khách quốc tế:
Khách quốc tế đến Ninh Bình vào năm 2017 chủ yếu là từ Tây Âu, chiếm 34% tổng số khách, và con số này đang có xu hướng tăng Tiếp theo là khách từ châu Úc (23%) và Đông Bắc Á (17%), chủ yếu đến từ Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc Các thị trường ổn định khác bao gồm Đông Âu (10%), Bắc Mỹ và Trung Đông (mỗi thị trường chiếm 4,5%), trong khi các thị trường khác chiếm 3%.
Biểu đồ : Cơ cấu khách du lịch quốc tế theo thị trường đến Ninh Bình năm 2017 (%)
Thị trường Đông Nam Á hiện chỉ chiếm khoảng 4,0% trong tổng lượng du khách đến Ninh Bình và đang có xu hướng giảm Điều này cho thấy du lịch Ninh Bình đang gặp phải một số hạn chế Với nhiều điểm tương đồng về văn hóa và phong tục tập quán, Đông Nam Á là một thị trường tiềm năng lớn Do đó, Ninh Bình cần phát triển các sản phẩm du lịch hợp lý để thu hút du khách từ khu vực này, tận dụng lợi thế về giao thông thuận tiện trong nước.
Du khách quốc tế đến Ninh Bình chủ yếu bằng đường bộ, với hơn 50% đến để tham quan du lịch thuần túy Bên cạnh đó, một số ít du khách còn có mục đích tìm kiếm cơ hội làm ăn, thăm thân và các lý do khác.
Khách du lịch quốc tế thường là những người có khả năng tài chính tốt và ý thức trách nhiệm cao trong việc bảo vệ môi trường và cảnh quan Họ mong muốn tham gia nhiều hoạt động trong chuyến đi Tuy nhiên, do khoảng cách gần (hơn 90km) từ Ninh Bình đến Hà Nội và hạ tầng du lịch còn hạn chế, thời gian lưu trú của du khách nước ngoài tại Ninh Bình chỉ trung bình khoảng 1,5 ngày Việc thiếu khu vui chơi và giải trí phù hợp cho du khách, đặc biệt là khách quốc tế, cũng góp phần làm giảm thời gian lưu lại của họ.
- Thị trường khách nội địa:
Khách du lịch nội địa đến Ninh Bình chủ yếu đến từ các thị trường lớn như Hà Nội, Huế - Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh, chiếm khoảng 50% tổng số du khách Trong đó, Hà Nội là thị trường lớn nhất với 25%, tiếp theo là Huế - Đà Nẵng với 15% và Thành phố Hồ Chí Minh với 10% Đối tượng khách du lịch chủ yếu là học sinh, sinh viên tham quan thực tế, khách du lịch tâm linh, lễ hội, cũng như khách du lịch cuối tuần và khách đi theo tour Nam – Bắc.
Trong những năm tới, khi dự án nâng cấp và mở rộng quốc lộ 1A hoàn tất, lượng khách du lịch nội địa, đặc biệt tại khu vực Miền Bắc, sẽ tăng đáng kể nhờ vào sự phát triển của các trung tâm nghỉ dưỡng và khu vui chơi giải trí phục vụ du lịch cuối tuần.