GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Đặc điểm tình hình
1.1 Đặc điểm tâm sinh lí của trẻ
Nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng sự phát triển não bộ trẻ em ảnh hưởng lớn đến khả năng giao tiếp, tự kiểm soát, thể hiện cảm xúc, ứng xử phù hợp và giải quyết vấn đề độc lập, từ đó tác động đến kết quả học tập tại trường Hiện nay, nhiều trường mầm non trên thế giới áp dụng phương pháp học trung tính, tập trung vào giao tiếp tích cực Tại Việt Nam, từ năm học 2008 – 2009, Bộ Giáo dục – Đào tạo đã khởi xướng phong trào “Xây dựng trường học thân thiện – học sinh tích cực”, nhằm khuyến khích sự tham gia hứng thú của học sinh trong các hoạt động giáo dục, đồng thời rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh.
1.2 Kỹ năng của trẻ Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi nói riêng, việc dạy trẻ kỹ năng sống là rất cần thiết nhưng dạy trẻ kỹ năng gì? Dạy như thế nào? Thì người giáo viên phải biết lựa chọn nội dung cho phù hợp với lứa tuổi và nhận thức của trẻ như:
- Tự nhận thức bản thân là dạy trẻ tự nhận ra những sở trường, năng lực của bản thân
Kỹ năng hợp tác với bạn bè giúp trẻ tham gia tích cực vào các hoạt động nhóm, rèn luyện khả năng nhường nhịn và làm việc cùng nhau để hoàn thành nhiệm vụ một cách hiệu quả nhất.
- Kỹ năng sống tự tin dạy trẻ luôn mạnh dạn, tự tin tham gia mọi hoạt động của trường, của lớp
- Kỹ năng tự lập là dạy trẻ biết hành động một cách chủ động, năng động
- Tính trách nhiệm là dạy trẻ biết hoàn thành công việc được giao
- Kỹ năng quan hệ xã hội là dạy trẻ các mối quan hệ trong xã hội, biết giao tiếp và hòa hợp với mọi người
- Kỹ năng thích tò mò ham học hỏi, khả năng thấu hiểu là dạy trẻ biết tò mò, khám phá những điều mới lạ về mọi vật xung quanh
Qua đó, phát triển cho trẻ toàn diện về Đức, Trí, Thể, Mĩ
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 3-4 tuổi là một thách thức quan trọng, đặc biệt khi trẻ chưa tự tin và khả năng tự phục vụ còn hạn chế Trong lớp mẫu giáo C1 của tôi, trẻ thường thiếu sự đoàn kết và hợp tác trong các hoạt động học tập và vui chơi Để giải quyết vấn đề này và giúp trẻ phát triển toàn diện, tôi đã chọn đề tài “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi”.
1.3 Vai trò của hoạt động với sự phát triển của trẻ
Giáo dục kỹ năng sống đóng vai trò quan trọng trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã tích cực triển khai giáo dục kỹ năng sống tại bậc học mầm non với những phương thức khác nhau Tại Việt Nam, sự chú trọng vào giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non đã gia tăng đáng kể trong những năm gần đây.
Môi trường xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành kỹ năng sống cho trẻ, thể hiện qua hành vi tích cực khi tương tác với người khác và văn hóa xung quanh Thế giới xung quanh trẻ là một bức tranh đa dạng, giúp trẻ dần dần nắm bắt và cảm nhận những giá trị sống quý báu.
Vai trò của xã hội, gia đình, nhà trường và đặc biệt là cô giáo rất quan trọng trong việc phát triển sức khỏe toàn diện, bao gồm cả thể chất, tinh thần và xã hội Kỹ năng sống chính là khả năng thể hiện và thực thi năng lực tâm lý xã hội này.
Năm học 2016 – 2017, tôi được phân công dạy lớp mẫu giáo bé C1 với 35 trẻ, trong đó có 23 cháu nam và 12 cháu nữ, bao gồm 2 trẻ tự kỷ Lớp có hai giáo viên, một cô có trình độ trên chuẩn và một cô đang theo học đại học Nhiều trẻ trong lớp được bố mẹ nuông chiều, dẫn đến tính ỷ lại, trong khi một số trẻ lại nhút nhát và không tham gia vào các hoạt động Do đó, tôi đã quyết định tìm hiểu và thực hiện “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi” để giúp các cháu phát triển tốt hơn.
Với đặc điểm tình hình như vậy, khi được nhà trường phân công tôi rất băn khoăn lo lắng bởi một số khó khắn và thuận lợi sau:
Trường mầm non của chúng tôi nằm trong khu vực tập trung, giúp cập nhật thông tin nhanh chóng và hiệu quả thông qua các lớp tập huấn chuyên đề trong năm học mới Là trường đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 và được kiểm định chất lượng cấp độ 2, trường còn được đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ công tác chăm sóc giáo dục.
Tôi nhận được sự động viên và quan tâm từ Ban giám hiệu nhà trường, tổ trưởng chuyên môn cùng với bạn bè đồng nghiệp Ban giám hiệu và tổ chuyên môn luôn tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp tài liệu tham khảo và hỗ trợ tôi trong việc trao đổi kinh nghiệm.
Một số phụ huynh nhiệt tình chia sẻ với giáo viên về tình hình của trẻ tại nhà, thể hiện sự quan tâm và chăm sóc cho sự phát triển của trẻ Họ thường xuyên trao đổi với cô giáo để cùng hợp tác trong việc giáo dục và nuôi dưỡng trẻ.
Tôi luôn tích cực tham gia các chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học mầm non và không ngừng tự học để nâng cao trình độ chuyên môn Với tinh thần trách nhiệm cao, tôi chú ý quan sát đặc điểm tâm sinh lý và thói quen của từng trẻ trong lớp Là một giáo viên tâm huyết, tôi yêu thương trẻ và tận tâm với công việc Tôi thường xuyên tìm kiếm tài liệu, thông tin trên mạng để áp dụng vào việc chăm sóc và giáo dục trẻ, đặc biệt là trong việc giáo dục kỹ năng sống Ngoài ra, tôi cũng thường xuyên trao đổi, học hỏi từ bạn bè, đồng nghiệp và các giáo viên có kinh nghiệm để nâng cao chất lượng giảng dạy.
Giáo viên trong lớp đoàn kết hợp tác để phát triển các phương pháp giáo dục kỹ năng sống, đảm bảo phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ.
Trẻ em tại trường có tỉ lệ đi học chuyên cần cao, giúp đảm bảo quá trình dạy và học giữa giáo viên và học sinh diễn ra liên tục Hơn nữa, 100% trẻ em học bán trú tại trường, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập.
2.3 Khó khăn: Địa bàn của trường là một xã nông nghiệp, điều kiện của các gia đình hầu như còn khó khăn, kinh tế hạn hẹp, trình độ dân trí thấp Một số phụ huynh sự nhận thức, sự quan tâm đến con cái còn hạn chế Và nhận thức chưa đồng đều cho là lứa tuổi bé việc rèn nề nếp, rèn kỹ năng cho trẻ chưa quan trọng “Trẻ con biết gì mà rèn”
Một số biện pháp
1 Biện pháp 1: Xác định những kỹ năng sống cơ bản cần dạy trẻ:
Người lớn thường không nhận ra rằng trẻ em đã đủ khả năng và tự tin để thực hiện một số công việc nhất định Để phát triển tính tự lập, người lớn cần tin tưởng, động viên và khuyến khích trẻ thực hiện những nhiệm vụ phù hợp với khả năng của mình Nếu kiểm soát trẻ quá mức, trẻ sẽ trở nên phụ thuộc vào cha mẹ và giáo viên, dẫn đến tính ỷ lại và khó khăn trong việc hoàn thành các công việc.
Câu nói nổi tiếng “Nếu bắt cho con một con cá, con sẽ có cá ăn một ngày Nhưng nếu dạy con bắt cá, con sẽ có cá ăn suốt đời” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giáo dục và kỹ năng tự lập Thay vì chỉ cung cấp giải pháp tạm thời, việc trang bị cho trẻ em kiến thức và kỹ năng cần thiết sẽ giúp chúng tự lo cho bản thân trong suốt cuộc đời.
Cô giáo và cha mẹ cần dạy trẻ tính tự lập từ nhỏ, khuyến khích trẻ sống bằng đôi tay của mình Tùy theo độ tuổi, việc đặt ra mục tiêu và phương pháp thực hiện sẽ khác nhau, nhằm giúp trẻ phát triển tính tự lập theo lời Bác dạy.
“Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình”
Để giúp trẻ hoàn thiện kỹ năng sống, giáo viên mầm non cần hiểu rõ khái niệm về kỹ năng sống.
Kỹ năng sống là khả năng thích nghi và hành vi tích cực giúp cá nhân đối phó hiệu quả với những thách thức trong cuộc sống hàng ngày Đối với trẻ mầm non, kỹ năng sống bao gồm kiến thức, hành vi, ngôn ngữ và cách ứng xử mà trẻ học được qua học tập, vui chơi và giao tiếp Trẻ em dưới sáu tuổi cần phát triển nhiều kỹ năng quan trọng trước khi tập trung vào học văn hóa Nghiên cứu cho thấy rằng những kỹ năng sống thiết yếu mà trẻ cần học trong năm học đầu tiên bao gồm nhận thức, sự hợp tác, tính tự tin, tự lập, tinh thần trách nhiệm và quan hệ xã hội.
Kỹ năng tự nhận thức là một trong những kỹ năng quan trọng mà trẻ cần phát triển trong giai đoạn này Kỹ năng này giúp trẻ nhận ra năng lực và sở trường của bản thân, từ đó phát huy tối đa tiềm năng Đồng thời, trẻ cũng nhận diện được những điểm yếu, giúp lường trước khó khăn và thách thức, qua đó chủ động tìm cách khắc phục những thiếu sót của mình.
Khám phá và tìm hiểu đặc điểm của sự vật, hiện tượng xung quanh là một quá trình quan trọng, thể hiện sự tò mò và khả năng đặt câu hỏi như "tại sao?" và "vì sao?" Qua đó, người học có thể nhận biết mối quan hệ đơn giản giữa các sự vật, hiện tượng và giải quyết những vấn đề cơ bản trong cuộc sống.
Ví dụ trẻ nhận biết được tên gọi, đặc điểm của bản thân mình, biết sở thích và những đồ dùng đồ chơi mà mình yêu thích
Kỹ năng sống tự tin là yếu tố quan trọng đầu tiên trong việc phát triển sự tự tin và lòng tự trọng của trẻ Giáo viên nên thường xuyên tương tác, trò chuyện, và tham gia các hoạt động cùng trẻ để giúp trẻ xây dựng sự tự tin Đặc biệt, trẻ cần cảm nhận được tình yêu thương và sự tôn trọng từ người lớn để phát triển toàn diện.
Việc giúp trẻ tự tin khi giao tiếp trước đám đông không chỉ giúp các em mạnh dạn bày tỏ ý kiến và cảm xúc, mà còn khuyến khích khả năng giới thiệu về bản thân và gia đình Trẻ sẽ biết cách chia sẻ thông tin cá nhân như lớp học, sở thích và địa chỉ nhà, từ đó phát triển kỹ năng giao tiếp cần thiết trong cuộc sống.
Nhận biết ưu nhược điểm của bản thân là bước đầu tiên để phát triển bản thân Học cách ứng xử và giao tiếp hiệu quả với mọi người xung quanh giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp Kỹ năng lắng nghe và đối đáp cũng rất quan trọng trong giao tiếp Ngoài ra, cần nhận diện những hoàn cảnh không an toàn và biết cách bảo vệ bản thân trong các địa điểm công cộng như trường học, công viên, siêu thị, và khi gặp người lạ.
Ví dụ: Trẻ tự giới thiệu về bản thân mình trước bạn bè hoặc tự tin múa hát, biểu diễn văn nghệ
Kỹ năng tự lập là yếu tố quan trọng giúp trẻ trở thành những người năng động, có khả năng chủ động trong việc học tập và sinh hoạt hàng ngày Việc phát triển kỹ năng này giúp trẻ biết tự bắt đầu các hoạt động, hành động một cách chủ động và linh hoạt trong cuộc sống.
- Tính trách nhiệm: Giúp trẻ cố gắng làm hết khả năng, luôn hoàn thành công việc của mình và biết quan tâm, giúp đỡ, chăm sóc người khác
Ví dụ: Trẻ biết giúp cô sắp xếp đồ chơi gọn gàng hay thể hiện tốt vai chơi của mình
Nghi thức văn hóa trong ăn uống là một khía cạnh quan trọng nhưng thường bị lãng quên trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa Văn hóa ăn uống không chỉ thể hiện phong cách sống mà còn là tiêu chí đánh giá nhân cách của mỗi người Do đó, việc rèn luyện kỹ năng thực hiện các nghi thức ăn uống cho trẻ em là cần thiết để phát triển nhân cách và văn hóa cá nhân.
Kỹ năng sống hợp tác là rất quan trọng cho trẻ, và thông qua các trò chơi, câu chuyện, và bài hát, tôi giúp trẻ học cách làm việc cùng nhau Việc phát triển khả năng hợp tác không chỉ giúp trẻ biết cảm thông mà còn tạo điều kiện cho việc làm việc nhóm hiệu quả với bạn bè.
Ví dụ: Trẻ cùng nhau vẽ một bức tranh hoặc trẻ cùng tham gia chơi ở góc xây dựng
Kỹ năng quan hệ xã hội là một yếu tố quan trọng cần được dạy cho trẻ, giúp trẻ biết cách hợp tác trong công việc và trò chơi, đồng thời sống hòa thuận với bạn bè Trẻ cần học cách hòa hợp với mọi người, giao tiếp hiệu quả và lựa chọn hành vi đúng đắn, từ đó phát triển những mối quan hệ tích cực và bền vững trong xã hội.
Qua các hoạt động như lễ hội và giờ chơi, trẻ em học cách đóng vai, xử sự, và trao đổi ý kiến với nhau Chúng cũng biết chia sẻ đồ chơi, nhường nhịn, và hướng dẫn bạn bè khi cần thiết.