MỞ ðẦU
Tớnh cấp thiết của ủề tài
Việt Nam, một đất nước Phương Đông, nổi bật với nhiều nét văn hóa truyền thống được thế giới biết đến và ngợi ca Bên cạnh các giá trị giao tiếp ứng xử, ẩm thực Việt Nam cũng góp phần quan trọng vào bức tranh văn hóa Á Đông, tạo nên những giai điệu đặc sắc và phong phú.
Xuất phát từ nền văn hóa nông nghiệp, người dân ở đây coi tương là một phần không thể thiếu trong mỗi bữa ăn gia đình Tương không chỉ xuất hiện trong các món ăn hàng ngày mà còn là món chấm đặc trưng trong các bữa tiệc.
Người xa quê thường nhớ về hương vị của những món ăn quen thuộc hàng ngày Điều này được thể hiện qua câu ca dao: "Anh ủi anh nhớ quờ nhà, nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương", cho thấy nỗi nhớ quê hương gắn liền với những món ăn giản dị.
Hưng Yên, tỉnh nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng, nổi bật với kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp và nhiều sản phẩm lúa gạo chất lượng cao Địa danh Phố Hiến không chỉ gắn liền với lịch sử ngoại thương mà còn với thương hiệu nổi tiếng “Tương Bần” Trong những năm qua, hoạt động sản xuất và tiêu thụ Tương Bần tại huyện Mỹ Hào đã đạt được kết quả khả quan, góp phần tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn Ngoài việc tăng thu nhập cho các hộ gia đình, làng nghề Tương Bần còn tạo việc làm cho một bộ phận lao động địa phương, thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng "ly nông bất ly hương".
Làng nghề đóng vai trò quan trọng trong nông thôn, giúp giải quyết mục tiêu kinh tế bằng cách sử dụng nguồn lực sẵn có, tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập cho người lao động Điều này không chỉ thu hút lao động địa phương mà còn góp phần thu hút vốn cho sản xuất, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập dân cư và thu hẹp khoảng cách sống giữa thành phố và nông thôn, cũng như giữa nông nghiệp và công nghiệp Hơn nữa, làng nghề còn hạn chế di dân, thúc đẩy phát triển hạ tầng nông thôn và gìn giữ văn hóa bản sắc dân tộc.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển làng nghề trong bối cảnh kinh tế hiện nay Làng nghề không chỉ góp phần tăng cường xuất khẩu và thu ngoại tệ, mà còn thúc đẩy các ngành kinh tế khác và tạo điều kiện cho quá trình cơ giới hóa nông thôn Sự phát triển này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có ý nghĩa chính trị lớn lao trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn Bên cạnh việc củng cố lòng tự hào dân tộc, việc gìn giữ và phát triển di sản văn hóa Việt Nam thông qua làng nghề còn nâng cao giá trị cuộc sống và giá trị văn hóa mỹ thuật, tạo nên sự gắn kết giữa kinh tế và văn hóa Do đó, phát triển làng nghề là một nhiệm vụ quan trọng cần được chú trọng.
Sự phát triển kinh tế đã tạo ra bước ngoặt quan trọng cho mô hình sản xuất và tiêu thụ tương của Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Hưng Yên Từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ và tự cung tự cấp, hiện nay, sản xuất tương đã chuyển sang hình thức hàng hóa và hướng tới xuất khẩu.
Kinh tế thị trường đang phát triển mạnh mẽ, khiến sản phẩm Tương Bần phải đối mặt với ngày càng nhiều đối thủ cạnh tranh và thị trường trở nên khốc liệt hơn Điều này đặt ra thách thức lớn cho làng nghề Tương Bần tại Mỹ Hào Vấn đề quan trọng là làm thế nào để phát triển sản phẩm Tương Bần và tìm ra giải pháp hiệu quả để đạt được mục tiêu này Để làm rõ thực trạng phát triển của làng nghề Tương Bần trong bối cảnh hiện nay, chúng tôi đã chọn đề tài: “Nghiên cứu phát triển làng nghề Tương Bần - Mỹ Hào - Hưng Yên” cho luận văn tốt nghiệp của mình.
Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 M ụ c tiêu chung đánh giá thực trạng phát triển làng nghề Tương Bần, các yếu tố ảnh hưởng ủến sự phỏt triển làng nghề Trờn cơ sở ủú, ủề xuất và ủịnh hướng những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển làng nghề Tương Bần
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh 3
(1) Hệ thống hoá cơ sở lí luận và thực tiễn về sự phát triển làng nghề truyền thống
Làng nghề Tương Bần tại Mỹ Hào, Hưng Yên đang trải qua những biến đổi đáng kể trong quá trình phát triển Đánh giá thực trạng cho thấy sự phát triển của làng nghề này chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như thị trường tiêu thụ, nguồn lao động, và chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương Những yếu tố này không chỉ quyết định sự sống còn mà còn tác động đến khả năng mở rộng và nâng cao chất lượng sản phẩm của làng nghề Tương Bần.
(4) ðề xuất ủịnh hướng và những giải phỏp chủ yếu nhằm phỏt triển làng nghề Tương Bần trong thời gian tới
1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
Cỏc hộ sản xuất trong làng nghề Tương Bần, cỏc bờn liờn quan ủến sự phát triển làng nghề Tương Bần
- Về nội dung: Nghiên cứu phát triển làng nghề Tương Bần theo góc nhìn của nhà quản lý
- Về khụng gian: Thực hiện trờn ủịa bàn làng nghề Tương Bần huyện Mỹ Hào - Hưng Yên
- Về thời gian: Số liệu nghiện cứu ủược tổng hợp qua 3 năm: 2007 - 2009
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh 4
2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI
Cơ sở lí luận
2.1.1.1 Khái niệm về phát triển
Trong thời đại ngày nay, có nhiều quan niệm khác nhau về sự phát triển Theo Raaman Weitz, phát triển được định nghĩa là một quá trình liên tục nhằm nâng cao mức sống của con người và đảm bảo phân phối công bằng những thành quả từ sự tăng trưởng trong xã hội.
Ngân hàng thế giới định nghĩa khái niệm phát triển bền vững không chỉ đơn thuần là tăng trưởng kinh tế, mà còn bao gồm các yếu tố quan trọng liên quan đến hệ thống giá trị của con người Điều này bao gồm sự bình đẳng về cơ hội, tự do chính trị và các quyền tự do công dân, nhằm củng cố niềm tin trong cuộc sống của con người trong mối quan hệ với Nhà nước và cộng đồng.
Phát triển được hiểu là một quá trình tăng trưởng bao gồm nhiều yếu tố cấu thành, bao gồm kinh tế, chính trị, xã hội, kỹ thuật và văn hóa.
Cú khỏi niệm về phát triển kinh tế xã hội của con người là một quá trình nâng cao đời sống vật chất và tinh thần thông qua việc phát triển sản xuất và tăng cường chất lượng các hoạt động văn hóa.
Sự phát triển được hiểu qua nhiều khía cạnh, nhưng chủ yếu tập trung vào ba phạm trù: vật chất, tinh thần và hệ thống giá trị của con người Mục tiêu chính của phát triển là nâng cao quyền lợi kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội và tự do công dân cho tất cả mọi người.
Khái niệm về phát triển bền vững được Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế giới đưa ra vào năm 1987 nhấn mạnh rằng các thế hệ hiện tại cần đáp ứng nhu cầu của mình mà không làm tổn hại đến khả năng của các thế hệ tương lai trong việc thỏa mãn nhu cầu của họ.
Phát triển bền vững cần lồng ghép các quá trình hoạt động kinh tế và xã hội với việc bảo tồn tài nguyên và làm giàu môi trường sinh thái Điều này đảm bảo rằng các hoạt động phát triển không chỉ thúc đẩy kinh tế mà còn bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường sống.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội cung cấp chương trình thạc sĩ quản trị kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển hiện tại, đồng thời đảm bảo không ảnh hưởng tiêu cực đến các thế hệ tương lai.
Theo chúng tôi khái niệm về phát triển bền vững của Uỷ ban Môi trường
Thế giới đang trải qua nhiều biến động, và mọi quá trình phát triển cần chú trọng đến tính bền vững Chỉ khi đảm bảo yếu tố này, sự phát triển mới có thể lâu dài và ổn định.
2.1.1.2 Khái niệm về làng nghề
Làng nghề, theo giáo sư Trần Quốc Vượng, là những cộng đồng như làng gốm Bát Tràng, Thổ Hà, hay làng rèn sắt Canh Diễn, nổi bật với nghề truyền thống tinh xảo, bên cạnh hoạt động nông nghiệp nhỏ Những làng này không chỉ có những nghệ nhân chuyên nghiệp mà còn có hệ thống thợ thủ công, sản xuất hàng hóa mỹ nghệ phục vụ thị trường nội địa và xuất khẩu Các làng nghề này đã trở thành biểu tượng văn hóa dân gian, ghi dấu ấn trong lịch sử và ca dao tục ngữ, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.
Theo Bùi Văn Vượng, làng nghề truyền thống không chỉ đơn thuần là nơi sản xuất hàng thủ công, mà còn là nơi gìn giữ văn hóa và nghề nghiệp của người dân Nhiều thợ thủ công đồng thời cũng là nông dân, nhưng để tạo ra sản phẩm truyền thống chất lượng cao, họ cần có sự chuyên môn hóa Điều này giúp phát triển nghề truyền thống ngay tại quê hương của họ.
Làng nghề là những làng sống bằng hoặc chủ yếu bằng nghề thủ công ở nông thôn Việt Nam
Làng nghề là một thiết chế kinh tế - xã hội, bao gồm hai yếu tố chính là làng và nghề, tồn tại trong một không gian địa lý nhất định Trong làng nghề, nhiều hộ gia đình sinh sống chủ yếu bằng nghề thủ công, tạo nên mối liên kết chặt chẽ giữa các thành viên trong cộng đồng.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh 6 về kinh tế, xã hội và văn hoá”
Theo quy định tạm thời của Cục chế biến nông sản và ngành nghề nông thôn, thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cơ quan này được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước trong lĩnh vực chế biến nông sản.
Làng nghề là những thôn ấp nông thôn có ngành nghề phi nông nghiệp phát triển, trở thành nguồn sống chính hoặc nguồn thu nhập quan trọng của người dân Để được coi là làng nghề, cần có từ 35-40% số hộ tham gia vào hoạt động ngành nghề và thu nhập từ ngành nghề chiếm trên 50% tổng thu nhập của các hộ Ngoài ra, giá trị sản lượng của ngành nghề cũng phải chiếm trên 50% tổng giá trị sản lượng của địa phương Do đó, khái niệm làng nghề được hiểu là những làng có ngành nghề phi nông nghiệp chiếm ưu thế về số hộ, số lao động và thu nhập so với nông nghiệp.
2.1.1.3 Khái niệm làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống là những cộng đồng tồn tại và phát triển lâu dài trong lịch sử, với một hoặc nhiều nghề thủ công đặc trưng Đây là nơi tập trung các nghệ nhân và thợ lành nghề, cùng với nhiều hộ gia đình chuyên làm nghề truyền thống Các thành viên trong làng nghề có sự liên kết chặt chẽ, hỗ trợ nhau trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, đồng thời họ cũng ý thức tuân thủ các quy tắc xã hội và gia tộc.
2.1.2 S ự hỡnh thành và ủặ c ủ i ể m c ủ a làng ngh ề
2.1.2.1 Quá trình hình thành của làng nghề
