Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán LỜI CAM KẾT Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng em. Các số liệu, kết quả nêu trong chuyên đề tốt nghiệp này là trung thực, hợp lý xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị mà em nghiên cứu. Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU1 .1 CHƯƠNG I: NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÁC KHOẢN PHẢI THU VÀ KIấM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI THU TRONG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN BCTC 3 1.1 Các khái niệm liên quan đến các khoản phải thu 3 1.2 Nguyên tắc hạch toán các khoản phải thu .4 1.2.1 Nguyên tắc hạch toán các khoản phải thu 4 1.2.2 Một số quy định về trích lập và sử dụng các khoản dự phòng nợ phải thu khú đũi 6 1.3 Các gian lận và sai sót thường gặp đối với các khoản phải thu .7 1.4 Kiểm toác các khoản phải thu trong Kiểm toán BCTC 9 1.4.1 Vai trò, đặc điểm của Kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán BCTC 10 1.4.2 Hệ thống KSNB đối với các khoản phải thu .10 1.4.3 Mục tiêu kiểm toán các khoản phải thu 10 1.4.4 Lập kế hoạch kiểm toán .11 1.4.5 Thực hiện kiểm toán .13 1.4.5.1 Thiết kế và thực hiện các thử nghiệm kiểm soát .13 1.4.5.2 Thử nghiệm cơ bản 14 1.4.5.3 Thử nghiệm chi tiết 16 1.4.6 Kết thúc kiểm toán .20 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI THU TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN VIỆT NAM. 2.1 Giới thiệu tổng quan về công ty TNHH Tư vấn kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA) 21 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của công ty TNHH tư vấn kế toán và kiểm toán Việt Nam .21 2.1.2 Tổ chức bộ máy quản lý của công ty AVA 22 2.1.3 Lĩnh vực kinh doanh 25 Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán 2.1.4 Đối tượng khách hàng .26 2.1.5 Các thành tựu mà AVA đạt được 26 2.1.6 Tổ chức công tác kiểm toán tại AVA .27 2.2 Kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán BCTC tại AVA .31 2.2.1 Giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán .31 2.2.1.1 Quá trình xem xét chấp nhận khách hàng, lập hợp đồng kiểm toán và lựa chọn nhoỏm kiểm toán 31 2.2.1.2 Quá trình tìm hiểu khách hàng và phân tích sơ bộ BCTC .31 2.2.2 Giai đoạn thực hiện kiểm toán .36 2.2.2.1 Thực hiện thử nghiệm kiểm soát 36 2.2.2.2 Các thủ tục kiểm toán với các khoản phải thu tại AVA .40 2.2.2.3 Áp dụng các thủ tục kiểm toán cho kiểm toán các khoản phải thu của công ty ABC .47 2.2.3 Tổng hợp, kết luận và lập báo cáo kiểm toán .75 2.2.3.1 Tổng hợp và kết luận kiểm toán .75 2.2.3.2 Lập báo cáo kiểm toán 79 2.3 Nhận xét về kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán BCTC tại công ty AVA 82 2.3.1 Ưu điểm82 .82 2.3.2 Hạn chế và những tồn tại84 84 CHƯƠNG III: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI THU TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI AVA .86 3.1 Tính tất yếu phải hoàn thiện kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán BCTC8 .86 3.2 Nguyên tắc và yêu cầu hoàn thiện kiểm toán cấc khoản phải thu trong kiểm toán BCTC86 86 3.2.1 Nguyên tắc hoàn thiện quy trình kiểm toán86 .86 3.2.2 Yêu cầu hoàn thiện kiểm toán các khoản phải thu đối với KTV87 87 3.3 những giải pháp nhằm hoàn thiện kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán BCTC tại AVA88 88 KẾT LUẬN90 .90 Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán BẢNG KÝ HIỆU CÁC SƠ ĐỒ VÀ CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT AVA: Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán AVA Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán AVA BCTC: Báo cáo tài chính Báo cáo tài chính BCĐKT: Bảng cân đối kế toán BCKT: Báo cáo kiểm toán Báo cáo kiểm toán BCĐPS: Bảng cân đối phát sinh KTV: Kiểm toán viên KSNB: Kiểm soát nội bộ TNHH: trách nhiệm hữu hạn CSDL:Cơ sở dẫn liệu Cơ sở dẫn liệu TNCN: Thu nhập cỏc nhõn TNDN: Thu nhập doanh nghiệp Sơ đồ 2.1 : Sơ đồ cơ cấu tổ chức của AVA 24 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ quy trình kiểm toán tại AVA30 30 Hình 1: Mẫu thư xác nhận .57 Hình 2: Báo cáo kiểm toán công ty TNHH ABC80 .80 Hình 3: Thư quản lý công ty TNHH ABC81 .81 Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán Lời nói đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, tình hình cạnh tranh trên thị trường ngày càng khốc liệt, tốc độ thông tin nhanh nhạy tạo điều kiện cho các mối quan hệ mua bán giao dịch giữa các chủ thể trong nền kinh tế ngày càng mở rộng, nhu cầu vốn ngày càng lớn, các doanh nghiệp không ngừng tỡm cỏc nguồn vốn và cỏc cỏch để giảm chi phí huy động vốn. Một trong những cách để giảm chi phí huy động vốn đó là chiếm dụng vốn của đối tác. Chính những điều kiện đó các khoản phải thu của doanh nghiệp mở rộng hơn cả về số lượng khách hàng và quy mô của các khoản nợ, tỷ trọng các khoản nợ ngày càng chiểm tỷ lệ lớn trong Tổng Tài Sản của doanh nghiệp, ảnh hưởng không nhỏ đến các thông tin trình bày trong BCTC. Do đó việc quản lý và kiểm soát tốt các khoản phải thu một nhu cầu tất yếu của các doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp tránh được những rủi ro như: bị chiếm dụng vốn, bị tham ô, bị ghi khống hay trích lập dự phòng không hợp lý . Huy động từ thị trường tự do là một trong những nguồn vốn tiềm năng ở Việt Nam. Chỉ có cổ phần hóa các công ty mới có thể huy động được nguồn vốn này. Xu hướng cổ phần hóa, xu hướng M&A đã đang và ngày càng phát triển ở nước ta. Khi cổ phần hóa, khi M&A thì đòi hỏi các của các thông tin tài chính của doanh nghiờp phải trung thực, minh bạch giỳp cỏc nhà đầu tư có cái nhìn trung thực về công ty giúp tăng niền tin và giảm thiểu các rủi ro cho các nhà đầu tư, đồng thời cũng giúp doanh nghiệp dễ dàng khi huy động vốn từ nguồn thị trường tự do này. Do đó kiểm toán các khoản phải thu cũng là một trong những nhu cầu tất yếu.Việc kiểm toán ở đây không những nhằm phát hiện ra những sai phạm, yếu kém trong công tác kế toán, hệ thống kiểm soát nội bộ… mà còn đưa ra những kiến nghị giúp Ban lãnh đạo doanh nghiệp có những quyết định phù hợp kịp thời trong công tác quản lý, tránh được những rủi ro trong công tác quản lý đồng thời còn đem lại lòng tin cho các đối tác của doanh nghiệp, nâng cao vị thế doanh nghiệp trên thị trường. Nhận thức được các vấn đề trên, trong quá trình thực tập em đã lựa chọn đề tài: “Kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán báo cáo tài chớnh”. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của chuyên đề tốt nghiệp là muốn đạt được những hiểu biết sâu hơn về thực tế quy trình kiểm toán các khoản phải thu trong quy trình kiểm Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 1 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán toán BCTC, dựa trên lý luận chung về kiểm toán khoản mục phải thu khách hàng để đưa ra những ưu điểm, hạn chế và đề ra phương hướng hoàn thiện quy trình kiểm toán các khoản phải thu trong quy trình kiểm toán BCTC tại công ty TNHH Kế toán và kiểm toán Việt Nam (AVA). 3. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu. chuyên đề có sự kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, từ đó đánh giá những ưu nhược điểm và đưa ra những giải pháp để khắc phục. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Chuyên đề lấy công tác tổ chức và thực hiện kiểm toán các khoản phải thu trong quy trình kiểm toán BCTC tại Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam làm đối tượng nghiên cứu. Chuyên đề tập trung nghiên cứu phân tích về thực trạng, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm toán các khoản phải thu trong quy trình kiểm toán BCTC tại Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam. 5. Kết cấu chuyên đề Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chuyên đề tốt nghiệp này gồm ba chương chính: Chương I: Những lý luận cơ bản về các khoản phải thu và kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán Báo cáo tài chính. Chương II: Thực trạng kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam. Chương III: Các giải pháp hoàn thiện Kiểm toán các khoản phải thu trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam. Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 2 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán CHƯƠNG I: NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÁC KHOẢN PHẢI THU VÀ KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN PHẢI THU TRONG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN BCTC 1.1Các khái niệm liên quan đến các khoản phải thu Các khoản phải thu là khoản nợ của các cá nhân, các tổ chức đơn vị bên trong và bên ngoải doanh nghiệp về sổ tiền mua sản phẩm, hàng hóa, vật tư và các sản phẩm hàng hóa khác chưa thanh toán cho doanh nghiệp. Các khoản phải thu bao gồm: Phải thu của khách hàng, phải thu nội bộ và các khoản phải thu khác. Các khoản phải thu là tài sản của doanh nghiệp, được trình bày ở phần Tài sản trên bảng cân đối kế toán (có thể là tài sản dài hạn hoặc ngắn hạn tủy thuộc vào thời hạn thu hồi của các khoản phải thu. •Phải thu khách hàng Phải thu khách hàng thuộc nhóm các khoản phải thu dùng để phản ánh các khoản nợ phải thu và tình hình thanh toán các khoản nợ phải thu phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Phải thu khách hàng phát sinh trong chu trình bán hàng thu tiền của doanh nghiệp khi mà doanh nghiệp đồng ý cho khách hàng mua chịu trong một khoảng thời gian cụ thể, đã được hai bên thỏa thuận và quy định rõ trong hợp đồng thương mại. Và sau thời gian quy định trong hợp đồng, khách nợ sẽ phải tiến hành hoàn trả các khoản nợ cho doanh nghiệp. •Phải thu nội bộ Là các khoản phải thu giữa đơn vị cấp trên và đơn vị cấp dưới, giữa các đơn vị cấp dưới với nhau trong đó đơn vị cấp trên là doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, đơn vị cấp dưới là các đơn vị thành viên phụ thuộc có tổ chức công tác kế toán riêng •Các khoản phải thu khác Là khoản phải thu ngoài các khoản phải thu của khách hàng, phải thu nội bộ. Bao gồm: các khoản về bồi thường vật chất cho các cá nhân, tập thể trong hoặc ngoài đơn vị gây ra. Các khoản phải thu do đơn vị vay, mượn vật tư, tiền bồi thường vốn tạm thời. Giá trị các tài sản thừa đã phát hiện nhưng chưa xác định được nguyên nhân còn phải xử lý. Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 3 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán Các khoản phải thu của công nhân viên về tiền nhà điện nước, bảo hiểm y tế mà người lao động phải đóng góp, phải thu hộ người lao động cho cỏc ỏn dân sự, thu khác như phí, lệ phí. Các khoản chi phớ đó chi bào hoạt động sự nghiệp, chi đầu tư XDCB, chi cho sản xuất kinh doanh nhưng chưa được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt phải thu hồi chờ xử lý. •Dự phòng nợ phải thu khú đũi: là dự phòng phần giá trị bị tổn thất của các khoản phải thu quá hạn thanh toán, nợ phải thu chưa quá hạn nhưng không thể đòi được do khách nợ không có khả năng thanh toán. Khoản dự phòng phải thu khó đòi được trích vào chi phí hoạt động khinh doanh năm báo cáo của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp có đủ nguồn tài chính để bù đắp khoản tồn thất có thể xảy ra trong năm kế hoạch, nhằm bảo toàn vốn kinh doanh, đảm bảo doanh nghiệp phản ánh giá trị các khoản nợ phải thu không cao hơn giá trị có thể thu hồi được tại thời điểm lập báo cáo tài chính. Mỗi khoản phải thu đều phản ánh một nội dung phải thu khác nhau nhưng chúng đều phải tuân thủ nguyên tắc hạch toán sau: 1.2Nguyên tắc hạch toán các khoản phải thu 1.2.1Nguyên tắc hạch toán các khoản phải thu Nợ phải thu khách hàng cần được hạch toán chi tiết cho từng đối tượng phải thu, từng khoản, từng lần thanh toán. Kế toán phải theo dõi chặt chẽ từng khoản nợ phải thu và thường xuyên kiểm tra đôn đốc thu hồi nợ, tránh tình trạng bị chiếm dụng vốn hoặc nợ dây dưa. Những đối tượng có quan hệ giao dịch thường xuyên hoặc có số dư lớn thì định kỳ hoặc cuối tháng kế toán cần tiến hành kiểm tra, đối chiếu từng khoản nợ đã phát sinh, đã thu hồi và sổ còn nợ. nếu cần có thể yêu cầu đối tượng xác nhận số nợ đã thu bằng văn bản. Các đối tượng không thanh toán các khoản nợ phải thu cho doanh nghiệp bằng tiền mà doanh nghiệp chưa thanh toán bằng hàng (trường hợp hàng đối hàng) hoặc bù trừ nợ phải thu và nợ phải trả, hoặc xử lý khoản nợ khú đũi cần có đầy đủ các chứng từ hợp pháp, hợp lệ liên quan như biên bản đối chiếu công nợ, biên bản bù trừ công nợ, biên bản xóa nợ…Trờn bảng CĐKT, các khoản nợ phải thu phải được trình bày riêng biệt thành ngắn hạn và dài hạn tùy theo thời hạn của chu kỳ kinh doanh bình thường của doanh nghiệp, cụ thể như sau: Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 4 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán Các khoản nợ phải thu được thu hồi trong vòng 12 tháng tới kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm, được xếp loại vào nợ phải thu ngắn hạn. Các khoản nợ phải thu được thu hồi sau 12 tháng kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm, được xếp loại vào nợ phải thu dài hạn. Đối với các doanh nghiệp có chu kỳ kinh doanh bình thường dài hơn 12 thỏng, cỏc khoản nợ phải thu được phân thành ngắn hạn và dài hạn như sau: Các khoản nợ phải thu có thời gian thu hồi trong vòng một chu kỳ kinh doanh bình thường được xếp vào loại nợ phải thu ngắn hạn. Các khoản nợ phải thu có thời gian thu hồi trong thời gian dài hơn một chu kỳ kinh doanh bình thường, được xếp vào loại nợ phải thu dài hạn. Đối với doanh nghiệp có tính chất kinh doanh hoạt động không thể dựa vào chu kỳ kinh doanh để phân biệt giữa ngắn hạn và dài hạn thỡ cỏc khoản nợ phải thu được trình bày theo tính thanh khoản giảm dần. Trong báo cáo tài chính, chỉ tiêu tài sản lưu động phản ánh các khoản phải thu được thể hiện theo giá trị thuần (theo số dự kiến thực tế sẽ thu được từ các khoản phải thu – kể cả các khoản phải thu ngắn và dài hạn), do đó phải thiết lập tài khoản "dự phòng phải thu khú đũi" để tính trước cá khoản dự kiến về các khoản nợ khú đũi có thể không thu hồi được trong tương lai. Phải các minh tại chỗ hoặc yêu cầu xác nhận bằng văn bản đối với cá khoản nợ tồn đọng lâu ngày chưa và khó có khả năng thu hồi được để làm căn cứ lập dự phòng phải thu khó đòi về các khoản nợ này. Các tài khoản phải thu chủ yếu có số dư bên Nợ, nhưng trong quan hệ với từng đối tượng phải thu có thể xuất hiện số dư bên Có (trong trường hợp nhận ứng trước, trả trước của khách hàng hoặc số đã thu nhiều hơn sổ phải thu). Cuối kỳ kế toán, khi lập BCTC, khi tính toán các chỉ tiêu phải thu, phải trả, cho phép lấy số dư chi tiết đối tượng nợ phải thu để lên hai chỉ tiêu bên "Tài sản" và bên "Nguồn vốn" của BCĐKT. Các khoản nợ phải thu có gốc ngoại tệ cần được ghi sổ kế toán bằng Đông Việt Nam theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ), đồng thời theo dõi nguyên tệ. cuối nên độ kế toán, các khoản nợ phải thu cú gục ngoại tệ được trình bày trên BCĐKT theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm khóa sổ lập BCTC. Chênh lệch tỷ giá được trình bày theo thông tư 201/2009/TT-BTC. Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 5 Chuyên đề tốt nghiệp Học viện ngân hàng Khoa: Kế toán Ngoài các nguyên tắc chung áp dụng khi ghi nhận các khoản phải thu đã nêu trên, khi hạch toán các khoản phải thu khách hàng cần lưu ý thờm: khụng phản ánh thêm vào tài khoản này các nghiệp vụ bán sản phẩm, hàng hóa, cung cấp dịch vụ thu tiền ngay (thu tiền mặt, thu bằng séc, thu qua ngân hàng). 1.2.2Một số quy định về trích lập và sử dụng các khoản dự phòng nợ phải thu khú đũi Tại điều 6, Thông tư 228/2009/TT- BTC quy định một số điểm như sau •Thời điểm lập và hoàn nhập dự phòng Thời điểm lập và hoàn nhập khoản dự phòng phải thu khú đòi là cuối kỳ kế toán năm. Riêng đối với các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán phải lập báo cáo tài chính giữa niên độ thì được trích lập và hoàn nhập dự phòng ở thời điểm lõp BCTC giữa niên độ. •Đối tượng và điều kiện Khoản nợ phải có chứng từ gốc, có đối chiếu xác nhận của khách nợ về số tiền còn nợ Có đủ căn cứ các định là khoản nợ phải thu khú đũi: đã quá hạn thanh toán ghi trên hợp đồng kinh tế, các khế ước vay nợ hoặc các cam kết nợ khác. Nợ phải thu chưa thời hạn thanh toán nhưng tổ chức kinh tế (các công ty, doanh nghiệp tư nhân, hợp tác xã, tổ chức tín dụng…) đã lâm vào tình trạng phá sản hoặc đang làm thủ tục giải thể, người nợ mất tích, bỏ trốn, đang bị các cơ quan pháp luật truy tố, giam giữ, xét xử, đang thi hành án hoặc đã chết. (Nợ không có khả năng thu hồi). Các khoản không đủ căn cứ xác định là nợ phải thu theo quy định này phải xử lý như là một khoản tổn thất •Phương pháp trích lập dự phòng Đối với khoản nợ phải thu quá hạn thanh toán, mức trích lập dự phòng như sau: 30% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 3 đến dưới 1 năm 50% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 1 đến dưới 2 năm 70% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 2 năm đến dưới 3 năm 100% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 3 năm trở lên. Đối với nợ phải thu chưa đến hạn thanh toán nhưng tổ chức kinh tế đã lâm vào tình trạng phá sản hoặc đang làm thủ tục giải thể, người nợ mất tích, bỏ trốn, Trương Thị Dương Lớp KTD --K10 6