Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Chính sách kế toán (CSKT) là yếu tố quan trọng của doanh nghiệp, bao gồm các nguyên tắc và phương pháp kế toán cụ thể được áp dụng trong quá trình lập báo cáo tài chính (BCTC) BCTC chính là sản phẩm cuối cùng của công tác kế toán, với mục tiêu cung cấp thông tin tài chính cho các đối tượng bên trong và bên ngoài doanh nghiệp.
Báo cáo tài chính (BCTC) cần cung cấp thông tin đa dạng và chính xác để đáp ứng nhu cầu của các đối tượng sử dụng khác nhau Mức độ chi tiết và độ tin cậy của thông tin trong BCTC luôn là vấn đề được các bên quan tâm hàng đầu.
Mỗi cơ sở kế toán tài chính (CSKT) được áp dụng sẽ dẫn đến sự khác biệt trong thông tin trình bày trên báo cáo tài chính (BCTC) Sự lựa chọn CSKT của doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nhận thức của chủ sở hữu, mục tiêu né tránh thuế, thu hút đầu tư, và kỳ vọng tăng lợi nhuận Những yếu tố này, bên cạnh các chuẩn mực kế toán, ảnh hưởng đến hành vi tối đa hóa giá trị doanh nghiệp và làm giảm độ tin cậy của thông tin trên BCTC Do đó, nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn CSKT là cần thiết nhằm hiểu rõ động cơ điều chỉnh BCTC của doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh chất lượng BCTC của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay đang gặp nhiều vấn đề.
Hiện nay, các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam, đặc biệt là ở tỉnh Bình Dương, gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn và áp dụng các công cụ sản xuất kinh doanh (CSKT) Nhiều DN chưa quan tâm đến việc nghiên cứu các CSKT phù hợp, trong khi hệ thống pháp lý chưa ổn định và các quy định về chế độ thường xuyên thay đổi, gây cản trở cho việc áp dụng hiệu quả các CSKT.
Hiện nay, nhiều nghiên cứu về lựa chọn cơ sở kinh doanh tại doanh nghiệp đã được thực hiện, nhưng đối tượng khảo sát thường quá rộng và chưa chú trọng vào đặc điểm ngành nghề cụ thể Đặc biệt, rất ít nghiên cứu tập trung vào doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Bình Dương, điều này cho thấy một khoảng trống trong lĩnh vực nghiên cứu này.
Nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn chính sách kế toán (CSKT) của doanh nghiệp là rất cần thiết Tác giả đã chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Bình Dương” nhằm thực hiện nghiên cứu này.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của nghiên cứu này là phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn công nghệ thông tin (CSKT) trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Bình Dương Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng nhằm đưa ra các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả trong quy trình lựa chọn CSKT cho các doanh nghiệp này.
- Mục tiêu cụ thể: Để giải quyết mục tiêu chung vừa nêu, nghiên cứu đặt ra các mục tiêu cụ thể nhƣ:
+ Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Bình Dương
Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc lựa chọn chính sách kế toán là rất quan trọng đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Bình Dương Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp cải thiện hiệu quả quản lý tài chính và nâng cao tính cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế hiện nay.
Câu hỏi nghiên cứu
Các câu hỏi nghiên cứu của đề tài gồm:
+ Nhân tố nào ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Bình Dương?
Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc lựa chọn chính sách kế toán tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Bình Dương là rất quan trọng Các yếu tố như quy mô doanh nghiệp, ngành nghề, và yêu cầu pháp lý có thể tác động mạnh mẽ đến quyết định này Doanh nghiệp cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố nội tại và ngoại vi để xây dựng chính sách kế toán phù hợp, nhằm tối ưu hóa hiệu quả tài chính và tuân thủ quy định pháp luật.
Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Bình Dương Mục tiêu là hiểu rõ những yếu tố quyết định đến quyết định kế toán của các doanh nghiệp trong khu vực này.
+ Không gian nghiên cứu: Nghiên cứu đƣợc thực hiện tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang hoạt động trên địa bàn tỉnh Bình Dương
+ Thời gian nghiên cứu: nghiên cứu đƣợc thực hiện năm 2018
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, trong đó kết hợp 2 phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng
Phương pháp định tính được sử dụng để khái quát lý thuyết về chính sách kế toán và lựa chọn chính sách kế toán, đồng thời xem xét các lý thuyết nền giải thích việc lựa chọn này Bài viết cũng nghiên cứu các nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài, phân tích đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Bình Dương, từ đó xác định các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn chính sách kế toán Cuối cùng, ý kiến của chuyên gia sẽ được xin ý kiến để xây dựng mô hình nghiên cứu và thang đo cho các yếu tố này.
Phương pháp nghiên cứu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 22.0 để xử lý dữ liệu, kiểm định độ tin cậy của thang đo thông qua hệ số Cronbach’s Alpha Nghiên cứu áp dụng kỹ thuật phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích mô hình hồi quy nhằm kiểm tra mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến lựa chọn cơ sở kinh doanh (CSKT) của các doanh nghiệp.
6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn:
Luận văn tổng hợp các lý thuyết liên quan đến những nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn cơ sở khoa học và công nghệ (CSKT) của doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhằm cung cấp cho người đọc cái nhìn khách quan và sâu sắc hơn về CSKT trong bối cảnh của các doanh nghiệp này.
Nghiên cứu này xác định các yếu tố ảnh hưởng và đo lường mức độ tác động của chúng đến việc lựa chọn cơ sở kinh doanh (CSKT) của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại tỉnh Bình Dương Đồng thời, nghiên cứu cũng đề xuất những kiến nghị cụ thể liên quan đến từng yếu tố, nhằm giúp các nhà quản lý doanh nghiệp nâng cao hiệu quả trong việc lựa chọn CSKT cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở địa phương này.
7 Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận chung, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu bao gồm 5 chương như sau:
Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý thuyết
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Chương 5: Kết luận và kiến nghị
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU
1.1 Các nghiên cứu nước ngoài
Nghiên cứu của Steven Young (1998) mang tên “Các nhân tố quyết định sự lựa chọn chính sách kế toán quản trị: Bằng chứng thêm cho Vương quốc Anh” nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán (CSKT) tại các công ty trong ngành công nghiệp và thương mại ở Anh Tác giả kế thừa các giả thuyết từ nghiên cứu của Watts và Zimmerman, dựa trên lý thuyết chi phí ký kết hợp đồng, lý thuyết ổn định lợi nhuận và lý thuyết tín hiệu thông tin Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng việc lựa chọn CSKT ổn định lợi nhuận liên quan đến nguyên tắc kế toán thận trọng, giúp các nhà quản lý nhận diện dòng tiền tương lai và giảm thiểu nguy cơ vi phạm hợp đồng nợ Mối quan hệ giữa tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu và CSKT phản ánh những thay đổi trong khả năng vi phạm hợp đồng nợ, cho phép các doanh nghiệp lựa chọn CSKT có lợi nhất cho mình Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nhiều yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến quyết định quản lý chưa được xem xét.
Nghiên cứu của Charles P Cullinan (1999) mang tên “International Trade and Accounting Policy Choice: Theory and Canadian Evidence” chỉ ra rằng hoạt động thương mại quốc tế là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán (CSKT) của các doanh nghiệp Cụ thể, nghiên cứu cho thấy các doanh nghiệp xuất khẩu có xu hướng chọn CSKT nhằm tối ưu hóa lợi nhuận hơn so với những doanh nghiệp không xuất khẩu Đồng thời, doanh nghiệp nhập khẩu cũng có khả năng lựa chọn CSKT theo hướng gia tăng lợi nhuận hơn so với doanh nghiệp không tham gia nhập khẩu Kết quả này được xác nhận thông qua việc kiểm tra thực tế phương pháp trích khấu hao của các doanh nghiệp tại Canada.
DN không nhập khẩu, xuất khẩu thì lại không có ảnh hưởng đến sự lựa chọn
Điểm mới trong nghiên cứu của Charles là việc mở rộng nhóm các bên liên quan, bao gồm cả khách hàng và nhà cung cấp nước ngoài, điều mà các nhà nghiên cứu trước đây không đề cập Các bên liên quan này có thể đánh giá khả năng của các đối tác thương mại dựa trên cảm nhận về sức mạnh tài chính, giúp các doanh nghiệp hoạt động thương mại quốc tế tối đa hóa lợi nhuận thông qua việc lựa chọn CSKT phù hợp Tuy nhiên, nghiên cứu cũng gặp một số hạn chế về dữ liệu có sẵn và khả năng khái quát, với kết quả chỉ giới hạn trong các doanh nghiệp có hoạt động thương mại công khai.
Nghiên cứu của Bosnyák (2003) mang tên “The effect of evaluation methods on the financial position, performance and cash flows of entities” đã chỉ ra rằng các lựa chọn chính sách kế toán (CSKT) của các tập đoàn lớn và doanh nghiệp vừa và nhỏ chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố Những yếu tố này bao gồm chi phí thuế, hình ảnh doanh nghiệp, nhu cầu thông tin kế toán, tính nghề nghiệp và phương pháp ghi nhận nghiệp vụ kế toán Kết quả khảo sát cho thấy chi phí thuế là yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất đến sự lựa chọn CSKT của doanh nghiệp vừa và nhỏ, với 26,17% kế toán viên chọn phương án phù hợp dựa trên yếu tố này Ngược lại, nhu cầu thông tin lại là yếu tố quyết định chính trong các tập đoàn lớn Nghiên cứu này đã xây dựng mô hình và xác định các biến quan sát cụ thể, tạo nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về sự lựa chọn CSKT.
Christos Tzovas (2006) trong nghiên cứu "Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chính sách kế toán của doanh nghiệp khi kế toán thuế và kế toán tài chính trùng lặp" chỉ ra rằng việc tối ưu hóa chính sách kế toán thuế có thể cải thiện dòng tiền của doanh nghiệp, nhưng cũng đồng nghĩa với việc công bố lợi nhuận thấp hơn, điều này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên liên quan trong việc ký kết hợp đồng và ra quyết định Nghiên cứu khảo sát các nhà quản lý của 200 doanh nghiệp lớn nhất tại Hy Lạp, cho thấy rằng quyết định về chính sách kế toán thuế chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố như mục tiêu lợi nhuận và mục tiêu tối ưu hóa.
Việc tối thiểu hóa nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp có thể dẫn đến giảm lợi nhuận báo cáo, ảnh hưởng xấu đến nhận thức của các bên liên quan và làm tăng chi phí vay vốn Chính sách giảm thuế không chỉ tạo ra chi phí không liên quan đến thuế do tác động của số liệu kế toán, mà còn ảnh hưởng đến quyết định cho vay từ các nhà đầu tư và giá cổ phiếu của doanh nghiệp Nghiên cứu chỉ ra rằng doanh nghiệp có thể giảm lợi nhuận để giảm thuế, nhưng đồng thời cũng cần tăng lợi nhuận để dễ dàng vay vốn và tránh vi phạm cam kết vay Kết quả nghiên cứu không chỉ áp dụng cho Hy Lạp mà còn cho các quốc gia châu Âu có môi trường kế toán tương tự, nơi mà nguồn vốn chủ yếu phụ thuộc vào vay nợ ngân hàng Hiểu rõ mối quan hệ giữa các yếu tố trong lựa chọn kế toán không chỉ góp phần vào nghiên cứu học thuật mà còn là cơ sở quan trọng cho phân tích kế toán và tài chính quốc tế, ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư.
Szilveszter Fekete and colleagues (2010) conducted a study titled "Explaining Accounting Policy Choices of SMEs: An Empirical Research on the Evaluation Methods," which builds on Bosnyák's (2003) research This study elucidates the accounting policy choices of small and medium-sized enterprises (SMEs) in Romania, identifying six key factors that influence these decisions: taxation, the information needs of financial statement users, and the company's image.
Trong nghiên cứu về doanh nghiệp, hình ảnh bên ngoài của doanh nghiệp đối với các bên liên quan và hình ảnh bên trong đối với cổ đông hiện hành được xem xét cùng với các yếu tố kinh tế và tính trung thực, hợp lý của dữ liệu Dữ liệu được thu thập từ các giám đốc tài chính và kế toán trưởng của các doanh nghiệp vừa và nhỏ Tác giả sử dụng khuôn mẫu của Bosnyák (2003) để xác định 20 biến đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán Kết quả nghiên cứu của Szilveszter Fekete chỉ ra rằng nhu cầu thông tin của người sử dụng báo cáo tài chính là một yếu tố quan trọng.
Trong quá trình lựa chọn cơ sở kinh tế (CSKT), doanh nghiệp chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ 8 yếu tố, trong đó thuế đứng thứ hai Các yếu tố ảnh hưởng theo thứ tự giảm dần bao gồm hình ảnh doanh nghiệp, sự xem xét trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính, và cuối cùng là các yếu tố kinh tế của doanh nghiệp.
Marina Gurau (2014) trong nghiên cứu “Ba loại báo cáo tài chính: nghiên cứu trường hợp cho Romania” chỉ ra rằng việc lựa chọn chính sách kế toán (CSKT) trong từng tình huống cụ thể sẽ ảnh hưởng đến báo cáo tài chính (BCTC), phản ánh tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, từ đó cung cấp thông tin cho người sử dụng trong việc ra quyết định kinh tế Theo tác giả, sự lựa chọn CSKT là kết quả giữa mong muốn từ các nhà quản trị và các chuẩn mực cần tuân thủ, do đó thông tin trên BCTC không hoàn toàn trung thực và hợp lý Tác giả xác định ba mục tiêu khi lựa chọn CSKT: điều chỉnh lợi nhuận kế toán, bảo toàn vốn dài hạn, và tuân thủ quy tắc kế toán cùng quy định thuế Nghiên cứu của Marina Gurau giúp làm rõ các phương pháp và hướng dẫn cụ thể trong việc lựa chọn CSKT để đáp ứng các mục tiêu của doanh nghiệp.
Nghiên cứu của Okpala, Kenneth Enoch (2016) mang tên “Factors influencing accounting policy choices under IFRS in Airline-GSA companies” đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chính sách kế toán trong các công ty Đại lý bán hàng hàng không Với mẫu nghiên cứu gồm 101 nhân viên cấp cao từ 10 công ty GSA, kết quả cho thấy quy mô doanh nghiệp không tác động đến lựa chọn chính sách kế toán Tuy nhiên, mục tiêu thuế của công ty lại có mối quan hệ đáng kể với quyết định này Nghiên cứu khuyến nghị rằng các công ty nên chú trọng vào việc lựa chọn chính sách kế toán nhằm nâng cao chất lượng thông tin báo cáo tài chính, thay vì chỉ tập trung vào mục tiêu thuế.
1.2 Các nghiên cứu trong nước
Phạm Thị Bích Vân (2012) với nghiên cứu “Ảnh hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp đến sự lựa chọn các chính sách kế toán của các doanh nghiệp