Cơ sở lý luận và thực tiễn về nâng caochất lượng cán bộ chủ chốt cấp xã
Cơ sở lý luận
2.1.1 Khái niệm, vai trò, đặc điểm và chức năng của cán bộ chủ chốt cấp xã
2.1.1.1 Một số khái niệm cơ bản a Cán bộ và cán bộ cấp xã
Theo Pháp lệnh công chức ban hành ngày 9/3/1998, cán bộ, công chức là công dân Việt Nam có biên chế và nhận lương từ ngân sách Có nhiều quan niệm về cán bộ, nhưng chủ yếu có hai cách hiểu cơ bản về vai trò và trách nhiệm của họ trong hệ thống nhà nước.
Cán bộ bao gồm những người làm việc trong biên chế nhà nước, thuộc các cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể chính trị xã hội, doanh nghiệp nhà nước và lực lượng vũ trang nhân dân từ cấp Trung ương đến địa phương và cơ sở.
Hai là, cán bộ là những người giữ chức vụ trong một cơ quan hay tổ chức để phân biệt với người không có chức vụ
Cán bộ là những người lãnh đạo, quản lý hoặc chuyên môn, nhà khoa học, công chức, viên chức làm việc và hưởng lương từ ngân sách nhà nước hoặc các nguồn khác Họ được hình thành thông qua quá trình tuyển dụng, phân công công tác sau khi tốt nghiệp, bổ nhiệm, đề bạt hoặc bầu cử.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng cán bộ là những người giải thích chính sách của Đảng và Chính phủ cho dân, đồng thời báo cáo tình hình dân chúng để xây dựng chính sách phù hợp Ông không chỉ đề cập đến những người có chức quyền trong bộ máy nhà nước mà còn khẳng định những phẩm chất cốt lõi của người cán bộ cách mạng trong thời đại mới Mặc dù ít sử dụng thuật ngữ "cán bộ cách mạng," Hồ Chí Minh luôn yêu cầu cán bộ phải có ý thức cách mạng và cống hiến hết mình cho sự nghiệp của cách mạng và nhân dân.
Cán bộ cần có trình độ chuyên môn cùng với bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức cách mạng Họ phải truyền đạt và giải thích chính sách của Đảng và Nhà nước cho dân, điều này không chỉ khó khăn mà còn phức tạp hơn khi phải nắm bắt tình hình, tâm tư và nguyện vọng chính đáng của nhân dân Để phản ánh thực chất tình hình và làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách, cán bộ cần vượt qua trình độ nhận thức và kinh nghiệm, nâng cao lý luận và nắm chắc bản chất của tình hình Đây là công việc không đơn giản, yêu cầu cán bộ vừa là nhà khoa học, vừa là chiến sĩ cách mạng nhiệt thành.
Cán bộ là những người thực hiện công tác nghiệp vụ chuyên môn trong các cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị xã hội, đồng thời họ cũng là những cá nhân đảm nhiệm chức vụ trong các tổ chức, khác biệt với những người không có chức vụ (Viện ngôn ngữ học, 2010).
Cán bộ thường được hiểu là những người làm việc trong các cơ quan chính quyền, đảng, tổ chức chính trị xã hội và lực lượng vũ trang.
Trong lĩnh vực hành chính, cán bộ được định nghĩa là những cá nhân có mức lương từ cán sự trở lên, nhằm phân biệt với nhân viên có mức lương thấp hơn.
Các cách gọi về danh từ “cán bộ” được đưa ra nhằm mở rộng cách nhìn nhận về khái niệm này Để có sự hiểu biết chính xác nhất, cần tham khảo Điều 4 trong Luật Cán bộ, công chức.
Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn và bổ nhiệm vào các chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, ở tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương (cấp tỉnh), ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (cấp huyện), trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước
Cán bộ xã, phường, thị trấn là công dân Việt Nam được bầu giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan như Thường trực Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Họ cũng có thể đảm nhiệm các vị trí như Bí thư, Phó Bí thư Đảng ủy, cũng như đứng đầu các tổ chức chính trị - xã hội.
Theo Từ điển tiếng Việt: Chủ chốt là khái niệm chỉ "quan trọng nhất, có tác dụng làm nòng cốt” (Viện ngôn ngữ học, 2010)
"Cán bộ chủ chốt" là những người lãnh đạo có trách nhiệm quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ, quản lý và tổ chức hoạt động tại cơ sở Họ cụ thể hóa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời hoạch định chiến lược phát triển, xác định mục tiêu và phương hướng thực hiện các nhiệm vụ Ngoài ra, họ còn kiểm tra, giám sát, điều chỉnh kịp thời các sai lệch và tổng kết kinh nghiệm để nâng cao hiệu quả công việc.
"Cán bộ chủ chốt" là những người giữ chức vụ quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến hoạt động của tổ chức Họ làm nòng cốt trong các tổ chức thuộc hệ thống bộ máy, đảm nhận nhiệm vụ lãnh đạo, quản lý và điều hành Những cán bộ này có vai trò định hướng và điều khiển hoạt động của bộ máy để thực hiện chức năng và nhiệm vụ được giao, đồng thời chịu trách nhiệm trước cấp trên và cấp dưới về lĩnh vực công tác của mình.
Chính quyền cấp xã, bao gồm xã, phường, thị trấn, là cấp chính quyền địa phương gần gũi và sát dân nhất, đóng vai trò quan trọng trong việc lãnh đạo và quản lý Đây là nền tảng của hệ thống chính trị, thực hiện trực tiếp các đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước.
Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã giữ vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị địa phương, ảnh hưởng quyết định đến việc thực hiện đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước Họ lãnh đạo và tổ chức các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời thực hiện chức năng theo quy định của Điều lệ Đảng và các luật liên quan Mỗi cán bộ chủ chốt được xác định qua tổ chức và chức danh cụ thể, như Bí thư Đảng ủy và Chủ tịch UBND xã, phường.
Cơ sở thực tiễn về nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở
BỘ CHỦ CHỐT CẤP XÃ
2.2.1 Kinh nghiệm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở một số địa phương của Việt Nam
2.2.1.1 Thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc (Thanh Tuyền, 2016)
Thành ủy và UBND thành phố Vĩnh Yên đã chú trọng công tác đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cơ sở, nhằm nâng cao chất lượng và đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới Ban Thường vụ Thành ủy đã triển khai nhiều giải pháp, xác định rõ đối tượng, mục tiêu và kế hoạch đào tạo cho từng giai đoạn, bao gồm đào tạo phổ thông, chuyên nghiệp, lý luận chính trị và cập nhật kiến thức Đồng thời, các quy định về tiêu chuẩn cán bộ lãnh đạo, quản lý và chế độ chính sách cho cán bộ cấp cơ sở đã được ban hành, khuyến khích cán bộ nâng cao trình độ chuyên môn và lý luận chính trị.
Trước đây, đội ngũ cán bộ cơ sở gặp nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và trình độ chuyên môn, với tỷ lệ cán bộ xã, phường có trình độ đại học thấp và tuổi đời cao Việc bố trí cán bộ chưa hợp lý và công tác đào tạo chưa được chú trọng đã ảnh hưởng đến hiệu quả công việc Hiện nay, chất lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã đã được nâng cao, với gần 75% cán bộ có trình độ đại học và hơn 95% có trình độ lý luận chính trị từ trung cấp trở lên Đặc biệt, gần 50% cán bộ chủ chốt dưới 35 tuổi, cho thấy sự trẻ hóa trong đội ngũ, cùng với việc bố trí cán bộ phù hợp với trình độ chuyên môn, đáp ứng nhu cầu công việc.
UBND thành phố chủ động rà soát và báo cáo Thành ủy về quy trình công tác cán bộ, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ chốt xã, phường Công tác đào tạo và bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ cơ sở được thực hiện nhằm đảm bảo đội ngũ này đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Đồng thời, cần sắp xếp, luân chuyển hoặc đào tạo lại những cán bộ không đủ năng lực, nhằm phục vụ tốt nhất cho nhân dân.
Dưới sự lãnh đạo của cấp ủy cấp trên, các xã và phường trên địa bàn thành phố đã thực hiện quy hoạch cho 06 chức danh chủ chốt đến năm.
Năm 2015, quy trình quy hoạch cán bộ đã được thực hiện đầy đủ với các bước như điều tra, khảo sát, đánh giá và lựa chọn Sau đó, tổ chức hội nghị giới thiệu quy hoạch và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt Để đảm bảo tính linh hoạt, quy hoạch sẽ được rà soát và bổ sung định kỳ hàng năm.
Công tác xây dựng và quy hoạch cán bộ cấp cơ sở đã được thực hiện đúng quy trình, đảm bảo cả về số lượng lẫn chất lượng nguồn nhân sự kế cận Điều này giúp các xã, phường chủ động hơn trong việc chuẩn bị nhân sự cho Đại hội Đảng cấp cơ sở nhiệm kỳ 2015 – 2020 và bầu cử Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2016 – 2021.
Ban Thường vụ Thành ủy đã chỉ đạo UBND thành phố xây dựng quy định về chế độ, chính sách cho cán bộ, đặc biệt là cán bộ cấp cơ sở, nhằm đảm bảo thực hiện kịp thời Đánh giá phẩm chất và hiệu quả công việc của cán bộ dựa trên kết quả hoàn thành nhiệm vụ là phương pháp chính xác và cụ thể Hệ thống chế tài cũng được thiết lập để xử lý kịp thời các trường hợp sai phạm, từ đó nâng cao chất lượng đội ngũ và công tác cán bộ.
Chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở tại thành phố ngày càng được nâng cao nhờ vào công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và luân chuyển cán bộ hiệu quả, cùng với việc thực hiện các chế độ, chính sách hợp lý Điều này không chỉ cải thiện năng lực lãnh đạo và quản lý mà còn góp phần quan trọng vào việc xây dựng một hệ thống chính trị ổn định và vững mạnh, đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác cán bộ cấp cơ sở tại thành phố Vĩnh Yên vẫn gặp một số hạn chế Năng lực lãnh đạo và quản lý của một số cán bộ chủ chốt chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, thiếu sự chủ động và sáng tạo trong việc cụ thể hóa các chủ trương, nghị quyết và chính sách từ cấp trên Kỹ năng quản lý và chuyên môn của công chức còn yếu, dẫn đến chất lượng công việc chưa cao Ngoài ra, một bộ phận cán bộ, công chức có dấu hiệu sa sút về phẩm chất, đạo đức, lối sống, thể hiện sự quan liêu và xa rời nhân dân, gây phiền hà cho người dân và chưa thật sự toàn tâm với công việc được giao.
2.2.1.2 Huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định (Hoàng Tuấn, 2016)
Huyện Hải Hậu luôn chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là cán bộ chủ chốt xã, thị trấn Những người này đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, vận động và tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng cùng với chính sách, pháp luật của Nhà nước trong thực tiễn.
Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở của huyện Hải Hậu đã được củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động, với sự chuyển biến tích cực về trình độ chuyên môn, năng lực lãnh đạo và phẩm chất đạo đức Đảng bộ huyện tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc thực hiện nhiệm vụ chính trị gắn với quản lý và giáo dục đảng viên, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo cấp xã, thị trấn Công tác đào tạo, bồi dưỡng và bố trí cán bộ được thực hiện đúng quy trình, dân chủ và khách quan Hiện tại, huyện đã xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, với tỷ lệ cán bộ nữ và trẻ tuổi được nâng cao, trong số 524 cán bộ chủ chốt cấp xã, thị trấn có 71 đồng chí là nữ và 64 đồng chí dưới 35 tuổi.
Tại huyện Hải Hậu, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, thị trấn đang ngày càng nâng cao trình độ và năng lực, với 100% cán bộ chủ chốt đạt chuẩn Hiện nay, hơn 70% công chức cấp xã, thị trấn có trình độ đại học trở lên, trong đó có 43 người được tuyển dụng trong những năm gần đây Huyện thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng, đào tạo cho cán bộ, góp phần nâng cao năng lực và ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội địa phương Những nỗ lực này là cơ sở quan trọng để đổi mới tư duy lãnh đạo, triển khai nghị quyết đại hội Đảng bộ, giúp Hải Hậu trở thành huyện nông thôn mới đầu tiên đạt chuẩn toàn quốc.
Đội ngũ cán bộ cơ sở ở huyện Hải Hậu đang gặp phải nhiều hạn chế so với yêu cầu đổi mới ngày càng cao Cụ thể, tỷ lệ cán bộ chưa đạt chuẩn chuyên môn chiếm 3,2%, 10,1% chưa được đào tạo lý luận chính trị, và 38,7% chưa được bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước Năng lực lãnh đạo và quản lý của một số cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, dẫn đến việc cụ thể hóa và tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, cũng như chính sách và pháp luật của Nhà nước đôi khi còn lúng túng Hơn nữa, khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp và tính chủ động trong công việc chưa cao.
2.2.1.3 Huyện Bình Chánh, Tp Hồ Chí Minh (Minh Tuấn, 2016)
Bình Chánh là huyện cửa ngõ phía nam thành phố Hồ Chí Minh, trước đây có
19 xã, 1 thị trấn, sau khi chia tách địa giới hành chính theo Nghị định 130/2003/NĐ ngày 5-11-2003 của Chính phủ, huyện Bình Chánh còn 15 xã và 1 thị trấn
Chăm lo công tác cán bộ là nhiệm vụ trọng yếu trong xây dựng đảng, cần rà soát và đánh giá đội ngũ cán bộ theo chỉ đạo của Thành ủy, Huyện ủy Bình Chánh Huyện đang chuyển dịch mạnh mẽ về kinh tế theo hướng phát triển công nghiệp và dịch vụ, đòi hỏi đội ngũ cán bộ chủ chốt nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ Họ cần có kiến thức về quản lý kinh tế, đô thị và xây dựng cơ bản, cũng như khả năng tiếp thu nhanh tiến bộ khoa học - kỹ thuật Huyện sẽ cụ thể hóa tiêu chuẩn chức danh và đổi mới công tác đánh giá, quy hoạch cán bộ cấp xã, trong đó hiệu quả công việc sẽ là thước đo chính cho phẩm chất và năng lực của cán bộ.
Rà soát và quy hoạch tổng thể đội ngũ cán bộ một cách toàn diện, chú trọng vào lớp cán bộ trẻ và đảm bảo ba độ tuổi Quy hoạch cán bộ cần gắn liền với việc xây dựng tổ chức Đảng, chính quyền và đoàn thể trong sạch, vững mạnh Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cử cán bộ đi học tại các cơ sở đào tạo của thành phố, chú trọng kỹ năng thực tiễn và ý thức tự học Đối với cán bộ dự bị cho các chức danh chủ chốt, ưu tiên sử dụng cán bộ đã qua đào tạo chính quy dài hạn Dựa trên quy hoạch, đẩy mạnh điều động, luân chuyển cán bộ chủ chốt, đặc biệt là cán bộ trẻ, nhằm nâng cao năng lực thực tiễn và đáp ứng yêu cầu công việc Huyện cần chủ động xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở một cách nền nếp và bài bản, cụ thể hóa các quy chế, quy định và hướng dẫn để khắc phục tình trạng trông chờ vào cấp trên.
Với cách làm trên, đến nay hầu hết Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND và