Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với
Cơ sở lý luận về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
Sự ra đời của thuế là một tất yếu khách quan gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của nhà nước
Trong kinh tế học, thuế được coi là một công cụ đặc biệt mà nhà nước sử dụng để chuyển giao một phần nguồn lực từ khu vực tư nhân sang khu vực công.
Thuế đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối thu nhập và tái phân phối tổng sản phẩm xã hội cũng như thu nhập quốc dân Đối với người nộp thuế, đây được xem như là một khoản đóng góp bắt buộc.
Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của cá nhân và tổ chức cho Nhà nước, được quy định bởi pháp luật về mức độ và thời gian Khoản thu này không mang tính hoàn trả trực tiếp và được sử dụng cho các mục đích chung phục vụ xã hội.
Thuế là công cụ quan trọng giúp Nhà nước huy động tài chính để trang trải các chi tiêu cần thiết Từ khi Nhà nước ra đời, thuế đã trở thành nguồn thu chính, với việc ban hành các luật thuế nhằm yêu cầu cư dân và các đối tượng kinh tế khác đóng góp cho ngân sách Nhà nước.
Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để ban hành thuế, tạo nguồn thu cho Ngân sách nhà nước Các khoản thu này được phân bổ theo dự toán ngân sách đã được phê duyệt, phục vụ cho tiêu dùng công cộng và đầu tư phát triển, nhằm thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước Do đó, thuế không chỉ phản ánh quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội mà còn thể hiện mối quan hệ tài chính giữa nhà nước và các chủ thể khác.
Thuế là hình thức bắt buộc theo quy định của pháp luật, được ghi nhận trong hiến pháp của mỗi quốc gia Nhà nước sử dụng quyền lực để áp đặt các loại thuế, yêu cầu tổ chức và công dân thực hiện nghĩa vụ thuế nhằm tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách Việc không tuân thủ nghĩa vụ nộp thuế được coi là vi phạm pháp luật Điều này phân biệt thuế với các khoản đóng góp tự nguyện cho ngân sách và các khoản vay của Chính phủ.
Thuế là khoản đóng góp không hoàn trả trực tiếp, được sử dụng cho chi tiêu công cộng nhằm phục vụ nhu cầu của Nhà nước và cá nhân trong xã hội Mức thuế mà các đối tượng phải nộp không dựa trên lợi ích công cộng mà họ nhận được, mà dựa vào hoạt động cụ thể và thu nhập của họ Điều này phân biệt thuế với phí và lệ phí.
2.1.1.2 Khái niệm về quản lý thuế
Quản lý thuế là hoạt động của cơ quan thuế nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ nộp thuế vào ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật Quá trình này bao gồm việc hoạch định kế hoạch thuế, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả, đồng thời phát hiện sai sót và gian lận để điều chỉnh trong các kỳ quản lý tiếp theo.
Tất cả các cơ quan, tổ chức và cá nhân đều có trách nhiệm tham gia vào việc quản lý thuế, tuân theo quy định của Luật quản lý thuế và các quy định pháp luật liên quan Quá trình này cần đảm bảo tính công khai, minh bạch và bình đẳng, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người nộp thuế.
Quy trình quản lý thuế liên quan chặt chẽ đến việc nhà quản lý thuế sử dụng các chức năng quản lý để tác động đến người nộp thuế, nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể Các chức năng này được chia thành bốn nhóm cơ bản: (i) Hoạch định, bao gồm lập kế hoạch thuế và chuẩn bị điều kiện thực hiện; (ii) Tổ chức, liên quan đến cấu trúc bộ máy, nhân sự, ra quyết định và tổ chức hoạt động; (iii) Chỉ đạo, bao gồm hướng dẫn, phối hợp và điều chỉnh quá trình thực hiện kế hoạch thuế; và (iv) Kiểm tra, bao gồm đo lường, so sánh, đánh giá, cưỡng chế thi hành, rút kinh nghiệm, khen thưởng và chuẩn bị cho chu kỳ quản lý tiếp theo (Tổng cục Thuế năm 2018).
Quản lý thuế là hoạt động của Nhà nước thông qua cơ quan thuế, nhằm thu thập và huy động tiền thuế vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật về thuế.
Quản lý thuế là hoạt động có tổ chức trong bộ máy nhà nước, thuộc lĩnh vực hành pháp và tư pháp, nhằm thực hiện chính sách thuế đã được phê duyệt Điều này bao gồm việc thiết lập hệ thống tổ chức, phân công trách nhiệm cho các cơ quan thuế các cấp, và xác lập mối quan hệ phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận để thực thi các chính sách thuế, đáp ứng các mục tiêu đề ra trong bối cảnh môi trường quản lý luôn thay đổi.
Kể từ ngày 01/7/2007, Luật quản lý thuế đã có hiệu lực, nhấn mạnh vai trò quyền và nghĩa vụ của người nộp thuế Theo đó, người nộp thuế phải tự tính, tự khai, tự nộp thuế vào ngân sách nhà nước (NSNN) và chịu trách nhiệm trước pháp luật về số liệu khai thuế của mình Vì vậy, công tác kiểm tra thuế, thanh tra thuế và giám sát các khoản thuế nộp vào NSNN của người nộp thuế trở nên rất quan trọng và cần thiết.
- Quản lý thuế bao gồm nhiều nội dung nhưng có thể phân chia thành 3 nhóm như sau:
Nhóm 1: Các thủ tục hành chính thuế bao gồm đăng ký, khai thuế, thủ tục hoàn thuế
Nhóm 2: Giám sát tuân thủ gồm quản lý thông tin, kiểm tra thuế, thanh tra thuế Nhóm 3: Chế tài xử lý vi phạm gồm cưỡng chế thuế, xử lý vi phạm pháp luật về thuế
- Nguyên tắc quản lý thuế: Tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội đều có trách nhiệm tham gia quản lý thuế
Việc quản lý thuế được thực hiện theo quy định của Luật quản lý thuế và các quy định khác của pháp luật có liên quan
Việc quản lý thuế phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nộp thuế (Quốc hội, 2006)
Tổ chức quản lý thu thuế theo chức năng
+ Chức năng tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế
+ Chức năng xử lý hồ sơ khai thuế và kế toán thuế
+ Chức năng kiểm tra thuế, thanh tra thuế
+ Chức năng quản lý thu nợ và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế
Quyền của người nộp thuế
+ Được hướng dẫn thực hiện; cung cấp thông tin, tài liệu
Người nộp thuế có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức giám định về số lượng, chất lượng và chủng loại hàng hóa xuất nhập khẩu, đồng thời được giải thích rõ ràng về việc tính thuế và ấn định thuế Ngoài ra, thông tin cá nhân của họ sẽ được bảo mật theo quy định của pháp luật.
+ Hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật
+ Ký hợp đồng với tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế
+ Được yêu cầu giải thích nội dung kết luận kiểm tra thuế, thanh tra thuế; bảo lưu ý kiến trong biên bản kiểm tra thuế, thanh tra thuế
+ Được bồi thường thiệt hại do cơ quan thuế, công chức thuế gây ra theo quy định của pháp luật
+ Yêu cầu cơ quan quản lý thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình
+ Khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình
+ Tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật của công chức quản lý thuế và tổ chức, cá nhân khác (Quốc hội, 2006)
- Nghĩa vụ của người nộp thuế
+ Đăng ký thuế, sử dụng mã số thuế
+ Khai thuế, nộp tiền thuế đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm
+ Chấp hành chế độ kế toán, thống kê, quản lý, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật
+ Ghi chép chính xác, trung thực,
Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
2.2.1 Kinh nghiệm quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số địa phương trong tỉnh Hà Tĩnh
2.2.1.1 Kinh nghiệm của Chi cục thuế huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh
Chi cục Thuế huyện Can Lộc, trực thuộc Cục Thuế tỉnh Hà Tĩnh, là một trong 13 Chi cục thuế của tỉnh Chi cục này hoạt động dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Cục thuế Hà Tĩnh về nghiệp vụ và chỉ tiêu kế hoạch, đồng thời cũng chịu sự quản lý đa diện từ UBND huyện Can Lộc.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc có trách nhiệm quản lý các nguồn thu trên địa bàn, bao gồm thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế môn bài, thuế thu nhập cá nhân, thuế nhà đất, tiền thuê đất, cùng với các loại phí và lệ phí khác.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc hiện có 34 cán bộ, bao gồm Chi cục trưởng, 2 phó chi cục trưởng và 6 Đội Thuế Các đội như Đội kiểm tra thuế và Đội Nghiệp vụ - Tuyên truyền hỗ trợ - Thu nhập cá nhân – Kê khai - Kế toán thuế và tin học đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Chi cục trưởng thực hiện kiểm tra, giám sát, kê khai thuế cho doanh nghiệp, xử lý hồ sơ liên quan và tiếp nhận tố cáo từ người nộp thuế, đồng thời quản lý dự toán thuộc phạm vi của Chi cục.
Chi cục Huế huyện Can Lộc coi việc kê khai và kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp là nhiệm vụ quan trọng trong quản lý thuế GTGT Trong những năm qua, đơn vị đã chú trọng công tác kiểm tra, giám sát kê khai thuế của người nộp thuế (NNT) để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm liên quan đến kê khai, tính thuế và nộp thuế GTGT Việc phát hiện sớm các dấu hiệu vi phạm luật thuế đã góp phần tích cực vào công tác chống thất thu thuế, đặc biệt là thuế GTGT trên địa bàn.
Trong những năm gần đây, công tác kiểm tra thuế đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã phát hiện ra nhiều trường hợp truy thu tiền thuế GTGT.
Trong năm 2016, 56 doanh nghiệp đã được kiểm tra, tổng số tiền thuế và tiền phạt truy thu đạt 1.997 triệu đồng, trong đó thuế giá trị gia tăng (GTGT) là 861 triệu đồng Năm 2017, 50 doanh nghiệp tiếp tục được kiểm tra, với tổng số tiền thuế và tiền phạt truy thu là 1.874 triệu đồng, trong đó thuế GTGT là 781 triệu đồng.
Năm 2017, Chi cục đã tiến hành kiểm tra 846 hồ sơ khai thuế, trong đó yêu cầu điều chỉnh 21 hồ sơ Số thuế điều chỉnh tăng thêm 76 triệu đồng thuế GTGT, đạt mức tăng 127% so với cùng kỳ năm 2016.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc đã tăng cường công tác quản lý nợ thuế bằng cách áp dụng các biện pháp đôn đốc, thu nợ và cưỡng chế nợ theo quy trình Đặc biệt, việc phân loại doanh nghiệp nộp thuế và phối hợp với các ngành liên quan đã giúp nâng cao hiệu quả quản lý nợ Năm 2017, Chi cục đã thu được tổng cộng 12 tỷ đồng, trong đó 8,5 tỷ đồng từ biện pháp quản lý nợ và 3,5 tỷ đồng từ biện pháp cưỡng chế Thành công này có được nhờ sự quan tâm của lãnh đạo Chi cục trong việc nâng cao năng lực chuyên môn và trang bị cơ sở vật chất hiện đại cho cán bộ thuế.
2.2.1.2 Kinh nghiệm của Chi cục thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh
Để nâng cao hiệu quả quản lý thuế và phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế, Chi cục thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đã tăng cường công tác kiểm tra và giám sát kê khai thuế, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa Điều này không chỉ giúp nâng cao ý thức tự giác chấp hành nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp mà còn đảm bảo sự công bằng giữa các người nộp thuế, đồng thời góp phần tăng thu ngân sách địa phương.
Bộ phận phụ trách kê khai thuế và kiểm tra thuế sẽ phân tích cơ sở dữ liệu doanh nghiệp, bao gồm báo cáo tài chính, tình hình kê khai và nộp thuế, nhằm đánh giá mức độ tuân thủ và phân loại rủi ro theo Luật Quản lý thuế Thông qua việc đối chiếu thông tin kê khai thuế với các tài liệu liên quan như bản kê hóa đơn và báo cáo tài chính, cơ quan thuế sẽ phát hiện các doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường, có khả năng khai man hoặc trốn thuế Dựa trên danh sách các doanh nghiệp nghi vấn, bộ phận kiểm tra sẽ lập kế hoạch kiểm tra tại trụ sở cơ quan thuế hoặc doanh nghiệp, tập trung vào các đơn vị có rủi ro thất thu cao và không tuân thủ chính sách pháp luật về thuế.
Trong năm 2017, Chi cục thuế đã kiểm tra 56 doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát hiện truy thu trên 1.796 triệu đồng, trong đó có 869 triệu đồng thuế GTGT Đồng thời, công tác kiểm tra sau hoàn thuế cũng được thực hiện thường xuyên, với 16 hồ sơ được kiểm tra, trong đó 5 hồ sơ có dấu hiệu gian lận, dẫn đến thu hồi 546 triệu đồng do hoàn thuế không đúng.
Công tác giám sát hồ sơ khai thuế đã phát hiện và điều chỉnh tờ khai thuế GTGT của các doanh nghiệp, với tổng số tiền điều chỉnh và phạt lên tới hơn 48 triệu đồng, được nộp vào ngân sách nhà nước.
Chi cục Thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đang tích cực cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa quản lý thuế trên mọi lĩnh vực Đồng thời, đơn vị cũng tăng cường kiểm tra, giám sát hồ sơ khai thuế nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, bảo đảm nguồn thu ngân sách và chống thất thu Trong thời gian tới, Chi cục Thuế huyện Nghi Xuân sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động này.
Hà Tĩnh đang tăng cường công tác kiểm tra doanh nghiệp, tập trung vào từng ngành nghề và thời điểm cụ thể để phát hiện và xử lý các sai sót, như khai sai và trốn thuế Đồng thời, các cơ quan chức năng cũng đôn đốc xử lý vi phạm và thu hồi tiền truy thu vào ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật (Chi cục Thuế huyện Nghi Xuân, 2018).
2.2.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Chi cục thuế thị xã Hồng Lĩnh trong quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
Trong những năm gần đây, thu ngân sách tại thị xã Hồng Lĩnh gặp nhiều khó khăn chủ yếu do các nguyên nhân khách quan Kinh tế địa phương phát triển chậm, các doanh nghiệp đối mặt với thách thức do giảm đầu tư công và thị trường bất động sản đang trong tình trạng trầm lắng.