ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Địa điểm nghiên cứu
Xã Hoàng Trĩ và xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.
Thời gian nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Các tác động của chương trình chi trả dịch vụ môi trường đến hoạt động quản lý rừng dựa vào cộng đồng.
Nội dung nghiên cứu
Chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) đã có ảnh hưởng tích cực đến hoạt động bảo vệ rừng của cộng đồng thôn Bản Duống, xã Hoãng Trĩ, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn Cụ thể, chương trình này không chỉ tạo động lực cho người dân tham gia bảo vệ và phát triển rừng, mà còn nâng cao nhận thức về giá trị của rừng đối với đời sống và môi trường Sự hỗ trợ tài chính từ DVMTR đã khuyến khích các hộ gia đình đầu tư vào các hoạt động bảo tồn và phục hồi rừng, góp phần duy trì hệ sinh thái và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá của địa phương.
- Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của Bản Duống;
- Các chương trình chi trả DVMT tại Bản Duống;
- Hiện trạng thực hiện chi trả DVMT và hoạt động quản lý rừng dựa vào cộng đồng tại Bản Duống;
- Đánh giá tác động của chi trả DVMT đến hoạt động quản lý rừng dựa vào cộng đồng tại Bản Duống;
- Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả của chi trả DVMT.
Phương pháp nghiên cứu
Rừng, cộng đồng dân cư sống dựa vào rừng và chương trình chi trả DVMTR có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau Rừng đầu nguồn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết khí hậu, giữ nước, chống xói mòn, giảm nhẹ thiên tai, bảo tồn đa dạng sinh học Đối với các cộng đồng dân cư sống dựa vào rừng, rừng còn là nơi cung cấp lương thực, đảm bảo ổn định sinh kế nhờ vào việc khai thác các tài nguyên từ rừng Tuy nhiên, hoạt động khai thác không bền vững đã tác động tiêu cực tới rừng, làm suy giảm chất lượng và trữ lượng rừng.
Chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) được triển khai nhằm giảm áp lực khai thác tài nguyên rừng Số tiền từ chương trình giúp nâng cao thu nhập cho những người tham gia, khuyến khích họ bảo vệ rừng Tuy nhiên, chương trình cũng có thể gây tác động tiêu cực đến những người không tham gia, do các hạn chế về tiếp cận và sử dụng tài nguyên, dẫn đến khó khăn trong cuộc sống và tạo ra sự bất mãn với các hoạt động bảo vệ rừng.
Nghiên cứu này nhằm điều tra và đo đạc tác động của chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) đến quản lý rừng cộng đồng tại thôn Bản Duống, xã Hoàng Trĩ, huyện Ba Bể, với mục tiêu cung cấp câu trả lời chính xác và cụ thể về những ảnh hưởng của chương trình này.
Bảo vệ cảnh quan, bảo tồn đa dạng sinh học.
CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ SỐNG DỰA VÀO RỪNG Ý thức, trách nhiệm bảo vệ rừng;
Các hoạt động bảo vệ rừng; Sinh kế của người dân sống dựa vào rừng;
Các điều kiện sống cơ bản.
Hình 3.1 Khung tiếp cận của đề tài 3.5.2 Phương pháp PRA
Tiến hành sử dụng một số phương pháp trong bộ công cụ đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia (PRA), cụ thể:
* Phương pháp lược sử thôn bản
Năm 2013 đánh dấu thời điểm quan trọng khi người dân Bản Duống bắt đầu nhận chi trả từ chương trình chi trả DVMTR, do đó đây được chọn là mốc thời gian để phân chia các giai đoạn nghiên cứu.
Vào năm 2008 và 2015, đã diễn ra các cuộc họp nhóm với người dân tại Bản Duống để thảo luận về các hoạt động bảo vệ rừng Qua những cuộc thảo luận này, có thể nhận thấy sự thay đổi rõ rệt trong các hoạt động bảo vệ rừng của cộng đồng, đặc biệt là sau khi nhận được chi trả từ chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR).
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn bán cấu trúc với các nhóm nhỏ trong cộng đồng để thu thập thông tin cần thiết Mỗi nhóm nhỏ gồm 5 người, bao gồm cả nam và nữ, thuộc các độ tuổi khác nhau, nhằm thảo luận về các vấn đề liên quan đến chương trình chi trả DVMTR và tác động của chương trình này đến cuộc sống của họ.
* Phương pháp vẽ sơ đồ thôn bản
Nhóm người dân đã tổ chức họp để thảo luận và thống nhất mô tả các khu vực rừng quan trọng, bao gồm các đường tuần tra rừng và những khu vực thường xuyên bị xâm phạm Đồng thời, nhóm cũng xác định vị trí các công trình thôn/bản Kết quả là sơ đồ thôn bản được vẽ lại dựa trên những mô tả đã thống nhất.
* Phỏng vấn người cung cấp thông tin chính
Gặp gỡ và trao đổi với cán bộ địa phương, các phòng ban chuyên môn và người dân cung cấp thông tin về tình hình thực hiện chi trả DVMTR tại khu vực nghiên cứu để thu thập dữ liệu cần thiết Danh sách các cá nhân chính cung cấp thông tin sẽ được lập để hỗ trợ quá trình này.
+ Phó trưởng phòng và cán bộ chuyên môn của phòng Nông nghiệp huyện
+ Chủ tịch xã Hoàng Trĩ và Nam Mẫu và cán bộ địa chính, cán bộ phụ trách nông nghiệp);
+ Các trưởng thôn/bản tại các khu vực nghiên cứu: Bản Duống, Coọc Mu, Pác Ngòi và Bó Lù
+ Và một số người liên quan khác: Chủ tịch HTX xuồng, Trưởng công an xã Nam Mẫu
Hình 3.2 Sơ đồ tương tác trong mô hình chi trả DVMTR trực tiếp * Điều tra bảng hỏi
Tiến hành thiết kế bảng hỏi để thực hiện phỏng vấn cấu trúc với các hộ gia đình trong khu vực nghiên cứu Phỏng vấn sẽ được thực hiện đối với:
+ Người dân Bản Duống, xã Hoàng Trĩ (bên cung ứng dịch vụ): 29 phiếu
+Người dân thôn Coọc Mu, xã Hoàng Trĩ (so sánh với Bản Duống): 31 phiếu;
+ Các chủ nhà nghỉ và xã viên của HTX xuồng tại thôn Pác Ngòi và Bó Lù, xã Nam Mẫu (bên sử dụng dịch vụ): 30 phiếu
Bảng hỏi điều tra tập trung vào các thông tin cơ bản về hộ gia đình, lý do tham gia hoặc không tham gia chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR), cùng với các lợi ích và thiệt hại mà họ trải qua Ngoài ra, bảng hỏi còn khảo sát mức độ hiểu biết của người dân về chương trình DVMTR và việc bảo vệ rừng, cũng như mong muốn và đánh giá của họ về chương trình này.
* Thu thập số liệu thứ cấp
Trong khu vực nghiên cứu, các tài liệu khoa học như báo cáo, bài báo và sách liên quan đến đề tài đã được thu thập từ 33 nguồn khác nhau, bao gồm các cơ quan như Môi trường và phòng Lâm Nghiệp Những tài liệu này cung cấp thông tin quan trọng cho việc phân tích và đánh giá tình hình hiện tại.
* Phương pháp phân tích SWOT
Nhóm cộng đồng gồm 05 người dân Bản Duống đã tiến hành họp để đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức liên quan đến việc thực hiện cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) tại địa phương.
3.5.3 Phương pháp đánh giá tác động Đánh giá tác động của chương trình chi trả DVMTR tới hoạt động quản lý rừng dựa vào cộng đồng thông qua so sánh sự khác nhau trong hoạt động bảo vệ rừng theo không gian và thời gian:
Chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) bắt đầu triển khai tại huyện Ba Bể vào năm 2013, đánh dấu một bước quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển rừng So sánh thời gian trước và sau khi chương trình được thực hiện, có thể thấy rõ những thay đổi tích cực trong quản lý và bảo tồn tài nguyên rừng tại địa phương.
Bản Duống và Coọc Mu là hai địa điểm nằm trong khu vực vùng cao xã Hoàng Trĩ, huyện Ba Bể, có điều kiện kinh tế và xã hội tương đồng Tuy nhiên, chỉ Bản Duống được hưởng chương trình chi trả DVMTR, trong khi Bản Coọc Mu không nằm trong danh sách này.
3.5.4 Phương pháp xử lý số liệu