i LỜI CẢM ƠN Trước hết, xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới giáo TS Nguyễn Ngọc Hiền – Hiệu trưởng trường mầm non Đại học Vinh, người tận tình hướng dẫn, bảo tơi q trình học nghiên cứu nhiệt tình giúp đỡ tơi hồn thành luận văn Tôi xin gửi lời cảm ơn đến: Ban Giám Hiệu trường Đại học Vinh Khoa Đào tạo Sau Đại học, trường Đại học Vinh Bộ môn động vật – sinh lí, khoa sinh học, trường Đại Học Vinh Ban Giám Đốc Bệnh Viện Nhi Thanh Hóa Khoa xét nghiệm Bệnh Viện Nhi Thanh Hóa Trường mầm non xã Quý Lộc Ủy Ban Nhân Dân xã Quý Lộc giúp đỡ, tạo điều kiện tốt cho hồn thành luận văn Cuối cùng, tơi xin chân thành biết ơn động viên gia đình giúp đỡ tận tình bạn bè, đồng nghiệp suốt trình học tập nghiên cứu Vinh, ngày tháng 12 năm 2011 Lê Thị Thùy Linh ii MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN i MỤC LỤC .ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT iv MỞ ĐẦU 1 Lí chọn đề tài Mục tiêu đề tài .2 Chương 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Các giai đoạn phát triển đặc điểm trẻ tuổi 1.1.1 Các giai đoạn phát triển trẻ em 1.1.2 Đặc điểm sinh học trẻ tuổi 1.1.3 Nhu cầu dinh dưỡng .3 1.2 Tình trạng dinh dưỡng đánh giá dinh dưỡng trẻ em .4 1.2.1 Các khái niệm phương pháp đánh giá tình trạng dinh dưỡng 1.2.2 Thực trạng dinh dưỡng 1.2.3 Các nguy 12 1.3 Nhu cầu thực trạng thiếu vi chất trẻ em 16 1.3.1 Nhu cầu trình hấp thu, chuyển hoá khoáng chất 16 1.3.2 Thực trạng thiếu khoáng chất Việt Nam giới 18 1.4 Bổ sung vi chất dinh dưỡng sữa 20 1.4.1 Phân loại sữa 21 1.4.2 Bổ sung vi chất dinh dưỡng sữa công thức 23 1.4.3 Nguyên tắc lựa chọn sản phẩm sữa công thức .26 1.4.3 Đánh giá hiệu bổ sung sữa công thức Dialac Alpha 27 Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 28 2.1 Đối tượng nghiên cứu địa điểm nghiên cứu 28 2.1.1 Đối tượng nghiên cứu 28 2.1.2 Địa điểm nghiên cứu 28 2.2 Phương pháp nghiên cứu 28 iii 2.2.1 Phương pháp chọn mẫu 28 2.2.2 Phương pháp điều tra 29 2.2.3 Các tiêu nghiên cứu 29 2.2.4 Thiết kế nghiên cứu 30 2.2.5 Phương pháp thực nghiệm 30 2.2.6 Phương pháp xử lý số liệu 30 2.3 Thời gian nghiên cứu 30 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 31 3.1 Kết nghiên cứu .31 3.1.1 Tình hình dinh dưỡng địa bàn nghiên cứu 31 3.1.2 Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu nhóm đối chứng thời điểm ban đầu 33 3.1.3 Hiệu bổ sung sữa công thức Dialac Alpha 456 lên tình trạng dinh dưỡng số tiêu sinh hóa 35 3.2 Bàn luận 39 3.2.1 Tình hình dinh dưỡng địa bàn nghiên cứu 39 3.1.2 Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu nhóm đối chứng thời điểm ban đầu 41 3.1.3 Hiệu bổ sung sữa cơng thức Dialac Alpha 456 lên tình trạng dinh dưỡng số tiêu sinh hóa 41 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 45 Kết luận 45 Kiến nghị 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO 48 PHỤ LỤC iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BMI (Body Mass Index) Chỉ số khối thể CC/T Chiều cao theo tuổi CN/CC Cân nặng theo chiều cao CN/T Cân nặng theo tuổi ĐC Đối chứng HAZ – score Trung bình chiều cao theo tuổi NC Nghiên cứu SDD Suy dinh dưỡng TCYTTG Tổ chức Y tế giới YNSKCĐ Ý nghĩa sức khỏe cộng đồng WAZ – Score Trung bình cân nặng theo tuổi WHO (World Health Organization) Tổ chức Y tế giới v DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1.Tỷ lệ trẻ bị SDD theo số nghiên cứu 11 Bảng 1.2 Nhu cầu protein khuyến nghị theo tuổi 16 Bảng 1.3: Nhu cầu sắt khuyến nghị theo tuổi .17 Bảng 1.4 Nhu cầu canxi khuyến nghị theo tuổi 18 Bảng 3.1 Tình hình dinh dưỡng huyện Yên Định (năm 2011) 31 Bảng 3.2 Tỷ lệ SDD: CN/T, CC/T, CN/CC huyện Yên Định (2011) 31 Bảng 3.3 Tình hình dinh dưỡng xã Quý Lộc – Huyện Yên Định 33 Bảng 3.4 Tỷ lệ SDD CN/T, CC/T, CN/CC xã Quý Lộc (2011) 33 Bảng 3.5 Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu nhóm đối chứng thời điểm điều tra ban đầu .34 Bảng 3.6 Các số nhân trắc sinh hóa nhóm nghiên cứu nhóm đối chứng thời điểm trước nghiên cứu 34 Bảng 3.7 Tình trạng dinh dưỡng nhóm nghiên cứu đối chứng trước sau nghiên cứu .35 Bảng 3.9 So sánh hàm lượng protein máu nhóm NC ĐC trước sau tháng 37 Bảng 3.10 So sánh hàm lượng canxi máu nhóm ĐC nhóm NC trước sau tháng 37 Biểu đồ 3.4 So sánh hàm lượng canxi trước sau nghiên cứu nhóm đối chứng nhóm nghiên cứu 38 Bảng 3.11 So sánh hàm lượng sắt máu nhóm ĐC NC trước sau thực nghiệm 38 vi DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1 Diễn biến SDD trẻ em dinh dưỡng tồn quốc (1999-2010) .11 Biểu đồ 3.1 Tình hình dinh dưỡng huyện Yên Định phân bố theo giới tính 32 Biểu đồ 3.2 So sánh tình trạng dinh dưỡng CN/T thời điểm sau nghiên cứu 35 Biểu đồ 3.3 So sánh tình trạng dinh dưỡng CC/T thời điểm sau nghiên cứu 36 Biểu đồ 3.4 So sánh hàm lượng canxi trước sau nghiên cứu nhóm đối chứng nhóm nghiên cứu 38 Biểu đồ 3.5 So sánh hàm lượng sắt máu nhóm ĐC NC trước sau thực nghiệm .39 MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài “Trẻ em hơm nay, giới ngày mai” câu nói bao hàm đầy đủ ý nghĩa trẻ em Trẻ em mầm non tương lai giới, dân tộc, cộng đồng Trẻ em hôm giới xanh tươi, tốt đẹp, tươi sáng tâm hồn lẫn đạo đức, tri thức lẫn sức khoẻ Vì vậy, nâng cao trách nhiệm chăm sóc giáo dục trẻ em trách nhiệm toàn xã hội Nuôi dưỡng giáo dục trẻ em khâu quan trọng mục tiêu đào tạo người phát triển tồn diện Để trở thành người cơng dân có trí lực đáp ứng yêu cầu phục vụ đất nước học sinh phải có đầy đủ sức khoẻ để học tập tốt Điều thể văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX khẳng định đường lối sách Đảng, nhà nước với mục tiêu động lực phát triển người người, cho người người vấn đề bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em đặt vị trí ưu tiên hàng đầu chiến lược phát triển kinh tế xã hội đất nước Dinh dưỡng yếu tố tảng cho phát triển thể chất trí tuệ trẻ Giai đoạn trẻ 1-5 tuổi giai đoạn then chốt có ảnh hưởng định đến phát triển sau trẻ Ở giai đoạn hệ tuần hồn, hệ tiêu hố, hệ tiết, hệ thần kinh,… trẻ giai đoạn phát triển, hoàn thiện cấu trúc chức sinh lý Vì vậy, việc đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân đối đầy đủ, dễ tiêu hoá, dễ hấp thu điều kiện tiên giúp trẻ có thể khoẻ mạnh phát triển toàn diện Để đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân đối ngồi việc tổ chức bữa ăn gia đình phong phú sữa nguồn thức ăn bổ sung vi chất hoàn hảo Nhiều nghiên cứu thực từ viện dinh dưỡng giới Việt Nam chứng tỏ hiệu dưỡng chất có sữa lên phát triển thể lực, trí lực trẻ em Nhiều nước châu Á thành cơng mục tiêu nâng cao tầm vóc hệ trẻ chương trình sữa học đường như: Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan,… Ở Việt Nam, chương trình dinh dưỡng sữa học đường tiến hành số tỉnh như: Nghệ An, Điện Biên, Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Bà Rịa – Vũng Tàu cho thấy hiệu dinh dưỡng sữa lên phát triển thể lực trẻ em Việt Nam tác dụng việc làm giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng trẻ Chất lượng sống ngày cải thiện, nhu cầu dùng sữa gia đình ngày trở nên thiết yếu Trên thị trường ngày có nhiều sản phẩm sữa đa dạng nhãn hiệu, chủng loại chất lượng Việc lựa chọn loại sữa có thành phần để phù hợp nhu cầu lứa tuổi để bổ sung vào thành phần dinh dưỡng, bổ sung cho hiệu giúp trẻ phát triển tồn diện cịn vấn đề cịn nhiều tranh cãi Vì với mong muốn góp phần làm sáng tỏ vấn đề tiến hành nghiên cứu đề tài: “Hiệu bổ sung sữa công thức lên tình trạng dinh dưỡng, số tiêu sinh hóa trẻ em tuổi học số trường mầm non Yên Định, Thanh Hoá” Mục tiêu đề tài - Đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ em tuổi - Đánh giá hiệu việc bổ sung sữa cơng thức lên tình trạnngj dinh dưỡng, số tiêu sinh hóa trẻ em tuổi học số trường mầm non Yên Định, Thanh Hoá Chương TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Các giai đoạn phát triển đặc điểm trẻ tuổi 1.1.1 Các giai đoạn phát triển trẻ em Quá trình lớn phát triển trẻ em tuân theo quy luật tiến hóa chung sinh vật, từ thấp đến cao từ đơn giản đến phức tạp Mỗi lứa tuổi có đặc điểm sinh học riêng chi phối đến trình phát triển bình thường trình bệnh lý trẻ Sự phân chia giai đoạn trẻ thực tế khách quan, ranh giới giai đoạn khơng rõ ràng có khác biệt trẻ, giai đoạn trước chuẩn bị cho giai đoạn sau [1] Theo WHO trẻ em bao gồm từ 0-18 tuổi cụ thể giai đoạn sau: - Sơ sinh: từ lúc sinh đến tháng - Trẻ bú mẹ: 1-23 tháng - Trẻ tiền học đường: 2-5 tuổi - Trẻ em nhi đồng: 6-12 tuổi - Trẻ vị thành niên: 13-18 tuổi 1.1.2 Đặc điểm sinh học trẻ tuổi - Tốc độ tăng trưởng nhanh nhu cầu dinh dưỡng cao, trình đồng hóa mạnh q trình dị hóa - Đặc điểm bệnh lý thời kì hay gặp bệnh dinh dưỡng chuyển hóa (SDD, thiếu máu, còi xương, tiêu chảy cấp) bệnh nhiễm khuẩn mắc phải (viêm nhiễm đường hô hấp trên, viêm phổi) 1.1.3 Nhu cầu dinh dưỡng Nhu cầu protein: protein chiềm tới 50% trọng lượng khô tế bào vật liệu cấu trúc nên tế bào Protein nguồn lượng cho thể thường cung cấp 10-15% lượng phần ăn Nhu cầu lipit trẻ đảm bảo cho nhu cầu lượng axit béo cần thiết hỗ trợ cho việc hấp thu Vitamin tan dầu (A, D, E, K) Năng lượng lipit tạo chiếm khoảng 25-30% tổng lượng ngày Nhu cầu gluxit: Năng lượng gluxit tạo chiếm 60-65 % tổng lượng ngày Vitamin khống chất có vai trị quan trọng q trình chuyển hóa thể Theo khuyến nghị viện dinh dưỡng: Nhu cầu Vitamin A 300-400 mcg đương lượng retinol/ngày, Vitamin D 400 UI/ ngày, Vitamin C 30 mg ngày, Vitamin B12 20 mcg/ngày 1.2 Tình trạng dinh dưỡng đánh giá dinh dưỡng trẻ em 1.2.1 Các khái niệm phương pháp đánh giá tình trạng dinh dưỡng 1.2.1.1 Các khái niệm chung dinh dưỡng Theo từ điển hán việt dinh dưỡng lấy chất bổ dưỡng đồ ăn để nuôi dưỡng thể Người Mỹ gọi “Nutrition” Việc ăn uống (ẩm thực) nhu cầu sinh lí thiết yếu, thực phẩm đóng vai trò việc cung cấp nguồn lượng sống cho thể Đồ ăn cấu tạo chất bổ dưỡng (Nutrients) bao gồm thành phần hóa học để ni sống thể Trong việc ni thể nhằm hữu dụng hố thực phẩm trải qua hai tiến trình: cung cấp biến Cung cấp ăn uống, biến phản ứng hoá học bên thể giúp cho chất hóa học thực phẩm biến thành nguồn chất bổ có lượng ni dưỡng thể Tình trạng dinh dưỡng định nghĩa tập hợp đặc điểm chức phận, cấu trúc, tiêu hoá sinh đặc điểm chức phận thể phản ánh mức đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng thể Khi hình thành khoa học dinh dưỡng để đánh giá tình trạng dinh dưỡng, người ta dựa vào nhận xét đơn giản gầy, béo, tiếp số tiêu nhân trắc Brock, Quetelet, Pignet Nhờ phát vai trò chất dinh dưỡng tiến kỹ thuật, phương pháp đánh giá ... tài: ? ?Hiệu bổ sung sữa cơng thức lên tình trạng dinh dưỡng, số tiêu sinh hóa trẻ em tuổi học số trường mầm non Yên Định, Thanh Hoá” Mục tiêu đề tài - Đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ em tuổi. .. trạng dinh dưỡng trẻ em tuổi - Đánh giá hiệu việc bổ sung sữa cơng thức lên tình trạnngj dinh dưỡng, số tiêu sinh hóa trẻ em tuổi học số trường mầm non Yên Định, Thanh Hoá 3 Chương TỔNG QUAN... 41 3.1.3 Hiệu bổ sung sữa cơng thức Dialac Alpha 456 lên tình trạng dinh dưỡng số tiêu sinh hóa 41 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 45 Kết luận 45 Kiến nghị