Khoá Luận Tốt Nghiệp Lời cảm ơn ! Để hoàn thành đợc đề tài này, lời đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới : Thầy giáo hớng dẫn Đặng Trung Đồng, cùng toàn thể các thầy cô giáo trong khoa Giáo dục thể chất Trờng Đại học Vinh, Ban giám hiệu nhà trờng cùng các thầy cô giáo và các em học sinh lớp 11H, lớp 11G trờng THPT Lê Hồng Phong - Hng Nguyên - Nghệ An. Với những bớc đầu làm quen với công tác nghiên cứu khoa học và đặc biệt là thời gian thực nghiệm cho khoá luận còn ngắn. Vì vậy Khoá luận này không thể tránh khỏi những mặt thiếu sót, rất mong đợc sự góp ý của các thầy cô giáo cùng các bạn bè đồng nghiệp để khoá luận này đ ợc hoàn thiện hơn. Một lần nữa xin chân thành cảm ơn ! Vinh, ngày 22 tháng 05 năm 2004. Tác giả Võ Văn Hoàn Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 1 Khoá Luận Tốt Nghiệp Mục lục Đặt vấn đề. 1 Chơng I : Tổng quan các vấn đề nghiên cứu. 4 1.1.Thực trạng về giáo dục thể chất THPT và vai trò của trò chơi vận động trong chơng trình giáo dục thể chất ở các trờng THPT hiện nay. 5 1.2. Đặc điểm và phơng pháp giảng dạy trò chơi. 7 Chơng II : Mục đích, nhiệm vụ, phơng pháp tiến hành và tổ chức nghiên cứu. 9 a. Mục đích nghiên cứu. 9 b. Nhiệm vụnghiên cứu. 9 c. Phơng pháp nghiên cứu. 9 d. Thời gian nghiên cứu. 13 Chơng III : Kết quả và phân tích kết quả. 14 3.1. Giải quyết nhiệm vụ I. 14 3.2. Giải quyết nhiệm vụ II. 20 3.3. Giải quyết nhiệm vụ III. 28 Kết luận và kiến nghị. 42 Tài liệu tham khảo. 44 Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 2 Khoá Luận Tốt Nghiệp đặt vấn đề Bác hồ kính yêu của chúng ta lúc sinh thời đã từng nói : " Giữ gìn dân chủ, xây dựng nớc nhà, gây đời sống mới việc gì cũng cần có sức khoẻ mới thành công. Mỗi ngời dân yếu ớt là làm cho cả nớc yếu ớt một phần, mỗi ngời dân khoẻ mạnh là góp phần làm cho cả nớc mạnh khoẻ " Việc giáo dục cho thế hệ trẻ phát triển một cách toàn diện về đức - trí - thể - mỹ là một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu. Thế hệ trẻ là lực lợng kế tục sự nghiệp Cách mạng của đất nớc. Vì vậy mà Đảng và Nhà nớc ta đặc biệt quan tâm và xác định rõ việc bồi dỡng, giáo dục cho thế hệ trẻ có sức khoẻ dồi dào, có thể chất cờng tráng, có tâm hồn và phẩm chất trong sáng, có trí tuệ phát triển caolà một trong những nhiệm vụ trọng tâm của sự nghiệp giáo dục. Hơn nữa một nền tảng có sự đóng góp hết sức quan trọng trong sự phát triển của mỗi quốc gia đó là việc giáo dục thể chất trong nhà trờng phổ thông. Đây chính là lực lợng nòng cốt cho một xã hội đang phát triển, là lớp ngời kế tục sự nghiệp Cách mạng của Đảng, của nhân dân. Họ sẵn sàng bớc vào một cuộc sống lao động và bảo vệ Tổ quốc phù hợp với mục tiêu của nhà trờng dới chế độ xã hội chủ nghĩa là đào tạo, bồi dỡng thế hệ Cách mạng cho đời sau. Để làm tốt nhiệm vụ trên thì Thể Dục Thể Thao là một nhân tố rất quan trọng đồng thời cũng chính là một bộ phận cấu thành nền giáo dục quốc dân. Với mục đích đào tạo con ngời mới xã hội chủ nghĩa có trình độ văn hoá, có sức khoẻ và có đạo đức tốt. Trong đó bộ môn thể dục nói riêng là một nội dung quan trọng của Thể Dục Thể Thao nói chung. Trong lĩnh vực giáo dục thể chất để rèn luyện những kỹ năng vận động cơ bản cho học sinh thì điều quan trọng là chúng ta cần phải biết vận dụng phơng pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao chất lợng giáo dục thể chất. ở đây chúng tôi Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 3 Khoá Luận Tốt Nghiệp muốn đề cập tới phơng pháp sử dụng và lồng ghép trò chơi vận động nhằm gây hứng thú cho học sinh khi học các nội dung thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ. Trong chơng trình thể dục dành cho học sinh phổ thông do Bộ giáo dục và đào tạo ban hành gồm ba nội dung chính đó là : thể dục, điền kinh và các môn tự chọn. Mà trong đó các nội dung cơ bản của thể dục bao gồm thể dục tay không, thể dục với dụng cụ nhẹ, thể dục tự do, thể dục đồng diễn, thể dục cơ bản - đội hình đội ngũTuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu của đề tài này chúng tôi chỉ đề cập tới nội dung "thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ". Đây là một nội dung quan trọng, nó góp phần xây dựng và uốn nắn những t thế đúng, cơ bản ban đầu, chống lại các t thế sai lệch do quá trình học tập và sinh hoạt gây ra. Đồng thời nó còn có tác dụng giáo dục phẩm chất, ý thức tổ chức kỷ luật, xây dựng tinh thần đoàn kết, tính đồng đội. Hơn nữa thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ cần bồi dỡng những kiến thức cơ bản có tính chất nền tảng ban đầu và đợc xem nh là một phơng tiện để truyền tải các kiến thức khác trong một giờ học thể dục. Vì vậy tất cả các nội dung thể dục khác đều cần phải sử dụng đến nó. Mặt khác, trong quá trình tập luyện các bài tập thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ lại thờng là những động tác đơn điệu, biên độ và cờng độ động tác lặp đi lặp lại nhiều lần nên dễ gây nhàm chán và dẫn đến chóng mệt mỏi cho học sinh do quá trình ức chế chiếm u thế. Vả lại, do đặc diểm tâm lí lứa tuổi học sinh nói chung đều thích hoạt động vui chơi, tự do thoải mái, không thích gò bó trong một khuôn khổ. Trong thực tế mỗi bài tập thể chất chỉ có thể đạt đợc hiệu quả cao nhất khi ngời tập có tinh thần tự giác, tích cực chủ động và có độ hng phấn cao. Chính vì vậy cần phải có phơng pháp gây hứng thú cho học sinh trong quá trình tập luyện các bài tập mang tính chất đơn điệu và nhàm chán. Một trong những phơng pháp gây hứng thú có hiệu quả cho học sinh đó là việc lồng ghép các nội dung trò chơi vận động vào các tiết học thể dục. Nhng lồng ghép nh thế nào và thời gian bao nhiêu cho một tiết lên lớp là vấn đề chúng ta cần quan tâm. Sự lồng ghép các nội dung trò chơi hợp lí cũng là một khoa học trong giảng dạy thực hành. Nhằm chuyển vùng hng phấn trong trung khu vận động của bán cầu đại não. Để tạo luồng hng phấn mới cho Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 4 Khoá Luận Tốt Nghiệp những tiết học sau đạt hiệu quả cao. Trong thực tế mỗi trò chơi vận động đều mang lại mục đích rõ ràng. Nó cho phép hoàn thiện các năng lực vận động của học sinh, tạo cho học sinh có độ hng phấn cao trong tập luyện và thực hiện bài tập một cách tự giác tích cực. Thông qua nội dung trò chơi còn góp phần giáo duc và hình thành cho học sinh tinh thần đồng đội, lòng nhân ái, tình bạn Xây dựng tác phong khẩn trơng nhanh nhẹn, tính kỷ luật, sáng tạo. Hơn nữa trong quá trình chơi để hoàn thành nhiệm vụ của mình một cách tốt nhất thì các em cần phải tập trung cao độ phát huy trí thông minh sáng tạo để xử lí các tình huống xẩy ra rất nhanh trong các trò chơi. Đây chính là yếu tố kích thích sự tập trung hng phấn cho học sinh. Theo Páplốp - nhà sinh lí học nổi tiếng của nớc Nga thì : "Nghỉ ngơi tích cực, đúng lúc nhằm tạo sự hng phấn cao trong các giờ học tiếp theo và đề phòng các khả năng xẩy ra chấn thơng trong hoạt động thể dục thể thao ". Đặc biệt là trong quá trình giảng dạy thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ là một nội dung mang tính chất dễ nhàm chán. Điều này dễ gây ức chế cho ngời tập vì vậy mà việc lồng ghép các nội dung trò chơi vào các tiết học thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ là một việc làm cần thiết. Xuất phát từ lí do và tầm quan trọng trên chúng tôi tiến hành đề tài "Nghiên cứu hiệu quả ứng dụng việc lồng ghép một số trò chơi vận động nhằm gây hứng thú cho học sinh khi học các nội dung thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ cho học sinh khối 11 Trờng THPT Lê Hồng Phong - Hng Nguyên - Nghệ An". Chơng I Tổng quan các vấn đề nghiên cứu Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 5 Khoá Luận Tốt Nghiệp Nhiệm vụ cơ bản mang tính chiến lợc của Thể Dục Thể Thao là hai quá trình giáo dục và giáo dỡng. Nó góp phần bảo vệ và tăng cờng cho sức khoẻ của nhân dân, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên. Bên cạnh đó nó còn có tác dụng giáo dục đạo đức, xây dựng nhân cách, nâng cao dân trí và siết chặt tình đoàn kết hữu nghị. Giáo dục thể chất trong nhà trờng là một bộ phận không thể thiếu trong nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Nó có tác dụng tích cực đối với sự hoàn thiện cá tính, nhân cách và thể chất của học sinh. Nhằm đào tạo con ngời mới phát triển toàn diện phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nớc, giữ vững an ninh quốc phòng. Trong giai đoạn hiện nay mục tiêu quan trọng của giáo dục thể chất trong trờng học là góp phần thực hiện theo tinh thần nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII. Đó là, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có tri thức, có tay nghề có năng lực thực hành, tự chủ và sáng tạo. Theo nghị quyết hội nghị TW II khoá VIII về giáo dục và đào tạo thì : "Giáo dục thể chất trong nhà trờng là một bộ phận hữu cơ của mục tiêu giáo dục, đào tạo. Đồng thời là một nội dung của giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, nhằm đào tạo nguồn tri thức mới có năng lực thể thao, có sức khoẻ thích ứng với điều kiện phức tạp và cờng độ lao động cao. Đó là lớp ngời phát triển cao về trí tuệ, cờng tráng về thể chất phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức. Mục tiêu chiến lợc này thể hiện rõ những yêu cầu mới về sức khoẻ, năng lực, trí tuệ của lớp ngời lao động mới trong nền kinh tế tri thức. Nhằm phục vụ đắc lực cho công cuộc xây dựng và đổi mới đất nớc". 1.1. Thực trạng về giáo dục thể chất THPT và vai trò của trò chơi vận động trong chơng trình giáo dục thể chất ở các trờng THPT hiện nay. Qua nghiên cứu tâm sinh lí lứa tuổi của học sinh THPT thì ở giai đoạn này các em chuẩn bị hoàn thiện về mọi mặt cả tâm và sinh lí. Để chuẩn bị bớc vào một cuộc sống mới lao động và bảo vệ Tổ quốc. Đây là bớc chuyển quan trọng về mặt tâm sinh lí của các em, phần lớn các em đều muốn khẳng định mình. Hiện nay việc giáo dục thể chất cho học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng ở các trờng phổ thông thuộc nhiều địa phơng khác nhau còn gặp nhiều khó khăn. Một phần do Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 6 Khoá Luận Tốt Nghiệp đội ngũ giáo viên còn thiếu, mặt khác cơ sở vật chất phục vụ cho việc giảng dạy còn gặp nhiều khó khăn và không đảm bảo chất lợng. Bên cạnh đó những học sinh thuộc vùng nông thôn, miền núi do hoàn cảnh điều kiện kinh tế của gia đình còn gặp nhiều khó khăn nên việc vui chơi còn gặp hạn chế nhất định. Ngay cả việc vui chơi trên lớp học còn đợc ít giáo viên sử dụng hoặc sử dụng thì còn nghèo nàn về kiến thức trò chơi. Trong khi đó ở lứa tuổi học sinh THPT nói chung thì phần lớn việc học tập của các em chiếm hầu hết thời gian trong ngày. Do đó để tránh đợc sự mệt mỏi về đầu óc, sự căng thẳng về mặt tinh thần thì cần tạo ra sân chơi th giãn cho các em. Giúp cho các em có điều kiện lĩnh hội vốn văn hoá truyền thống của dân tộc và của nhân loại. Điều đó không những làm phong phú thêm vốn tri thức mà còn làm cho tâm hồn vui vẻ. Tránh đợc sự căng thẳng không cần thiết về mặt tâm lí, đảm bảo về mặt thể chất phục vụ cho việc học tập sinh hoạt đạt kết quả cao. Nhng để đáp ứng đợc điều đó thì việc vận dụng và lồng ghép các nội dung trò chơi vào quá trình học tập và sinh hoạt phải thể hiện đợc vốn hệ thống tri thức nh sau : - Hệ thống tri thức hiểu biết về tác dụng phong phú của thiên nhiên tới việc năng cao và bảo vệ sức khoẻ. - Hệ thống tri thức cơ bản về vệ sinh, chế độ sinh hoạt, dinh dỡng lao động. - Hệ thống tri thức cơ bản về phòng bệnh, chữa bệnh. - Hệ thống tri thức cơ bản về phơng pháp tập luyện thể dục thể thao và trò chơi. Hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động cơ bản tự nhiên trong cuộc sống. Trong đó hệ thống tri thức cơ bản về phơng pháp tập luyện thể dục thể thao và trò chơi có ý nghĩa quan trọng. Đối với trẻ em nói chung và lứa tuổi học sinh THPT nói riêng thì trò chơi đợc xem nh là một thế giới tinh thần thu nhỏ. Thông qua các hoạt động trò chơi đợc lồng ghép vào nội dung giáo dục thể chất trờng học thì từng bớc chuẩn bị cho học sinh về mặt thể chất và tinh thần để cho các em sẵn sàng bớc vào cuộc sống tự lập và làm chủ đợc chính mình. Xét về góc độ giáo dục, trò chơi là một nội dung quan trọng. Thực hiện chức năng chuẩn bị cho thế hệ trẻ về Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 7 Khoá Luận Tốt Nghiệp một tinh thần trong sáng hồn nhiên, một thể chất cờng tráng và sự hiểu biết phong phú. ở Việt nam từ năm 1970 đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về trò chơi vận động. Cụ thể "Trò chơi rèn luyện của Hoàng Đạo Thuý - 1975", "Trò chơi thi đấu giải của Trịnh Trung Hiếu, Dơng Nghiệp Chí - 1986". Đến năm 1995 tác giả Lê Anh Thơ đã có đề tài nghiên cứu về "Trò chơi vận động dân gian và lời hát đồng giao". Từ những thực trạng trên, thì việc nghiên cứu ứng dụng và lồng ghép các trò chơi vận động cho học sinh trong quá trinh giáo dục thể chất ở các trờng phổ thông là việc làm hết sức quan trọng. Hơn nữa mục đích của đề tài mà chúng tôi tiến hành là trên cơ sở nghiên cứu những đặc điểm tâm sinh lí của học sinh phổ thông. Chúng tôi đã lựa chọn một số trò chơi vận động nhằm gây hứng thú cho học sinh khi học các nội dung thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ. Bởi đây là một trong những nội dung quan trọng của thể dục thể thao nói chung và của bộ môn thể dục nói riêng. Nó có tác dung rèn luyện các t thế đúng ban đầu, tính chính xác, tính kỷ luật. Bên cạnh đó nó còn góp phần uốn nắn có hiệu quả các t thế sai lệch, tác động có lựa chọn lên từng bộ phận. Tuy nhiên các động tác của các bài tập thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ thờng mang tính chất đơn điệu, biên độ và cờng độ động tác lặp đi lặp lại nhiều nên dễ gây nhàm chán, và dẫn đến ức chế và mệt mỏi cho học sinh trong quá trình tập luyện. Vì vậy mà việc lồng ghép các nội dung trò chơi vào các nội dung học thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ nhằm tạo hứng thú, hng phấn cho học sinh là việc làm cần thiết. 1.2. Đặc điểm và phơng pháp giảng dạy trò chơi. Trong thực tế các trò chơi vận động đợc sử dụng trong quá trình giáo dục thể chất cho học sinh đều mang sẵn tính mục đích rõ ràng. Trong quá trình chơi học sinh tiếp xúc với nhau cời nói vui vẻ. Từ đó tình bạn, lòng nhân ái, tinh thần tập thể đợc hình thành. Đồng thời qua đó xây dựng cho học sinh tác phong nhanh nhẹn, khẩn trơng, tính kỷ luật, sáng tạo, góp phần giáo dục đạo đức cho học sinh. Có thể Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 8 Khoá Luận Tốt Nghiệp nói hoạt động trò chơi mang tính t tởng cao, trong quá trình chơi các em bộc lộ tình cảm hồn nhiên, rõ ràng nh : vui mừng khi thắng lợi, buồn khi thất bạivì tập thể mà mỗi cá nhân phải cố gắng phát huy khả năng tối đa của mình để giành phần thắng cho đội. Đây là đặc tính ganh đua rất cao của trò chơi vận động, do đó mà trong quá trình chơi đòi hỏi các em phải nỗ lực cơ bắp cũng nh sự tập trung hng phấn cao độ. Để giảng dạy tốt cũng nh sử dụng phơng pháp lồng ghép trò chơi vận động vào các tiết dạy thể dục đạt hiệu quả cao thì nhiệm vụ đầu tiên của ngời giáo viên là phải biết lựa chọn sau đó phải biên soạn thành giáo án giảng dạy. Đặc biệt phải bố trí thời gian cũng nh khối lợng hợp lí, và với trò chơi nào bố trí đầu buổi, giữa buổi cho hợp lí và khoa học. Ngoài ra giáo viên cần chủ động chuẩn bị phơng tiện phục vụ cho việc giảng dạy hoặc có thể giao cho học sinh chuẩn bị nhng với điều kiện đó là phơng tiện đơn giản, dễ làm và cuối cùng là chọn địa điểm thích hợp tổ chức trò chơi cho học sinh. Công việc tổ chức đợc quy định trong một số nhiệm vụ nh : Tập hợp học sinh theo đội hình nào, phân chia thành các đội ra làm sao tuỳ theo tính chất của từng trò chơi. Giáo viên chọn vị trí thích hợp để giải thích và điều khiển trò chơi. Ngoài ra giáo viên còn phải chọn đội trởng cho từng đội, phân vai hoặc nhờ học sinh hỗ trợ về công tác trọng tàitrong quá trình chơi. Khi tổ chức trò chơi cho học sinh giáo viên cần nắm vững nội dung và tiến trình thực hiện để giải thích cho học sinh cách thức và luật chơi một cách ngắn gọn dễ hiểu, điều khiển trò chơi linh hoạt. Bởi vì tâm lí của học sinh khi đợc tham gia trò chơi thờng có độ hng phấn cao do đó tránh sự gây ức chế ban đầu do vậy giáo viên không nên giải thích quá dài dòng. Hơn nữa việc giới thiệu và giải thích trò chơi cũng là một nghệ thuật của giáo viên. Để lôi cuốn học sinh tham gia một cách nhiệt tình thì giáo viên cần có sự tích luỹ về phơng pháp, kinh nghiệm tổ chức trò chơi. Khi học sinh bớc vào trò chơi thì giáo viên đóng vai trò là một trọng tài trên sân thi đấu. Giáo viên có nhiệm vụ giải thích những tình huống phạm luật, thống kê điểm để quyết định đội thắng đội thua. Chú ý quan sát để có sự đánh giá thực chất cũng nh ý thức tham gia trò chơi của từng đội. Và cuối cùng cần phải điều khiển tiến trình của trò chơi một cách khoa học, sáng tạo. Bởi vì ở lứa tuổi học sinh các Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 9 Khoá Luận Tốt Nghiệp em rất hiếu động có nh vậy mới tạo đợc không khí sôi nổi vui vẻ. Làm tốt đợc điều đó cũng là một nghệ thuật s phạm của giáo viên. Chơng II Mục đích, nhiệm vụ, phơng pháp và tiến hành tổ chức nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm tâm sinh lí học sinh THPT và những đặc điểm về phơng pháp sử dụng trò chơi vận động trong giáo dục thể chất. Đề tài đợc tiến hành lựa chọn những trò chơi vận động có hiệu quả gây hứng thú cho học sinh khi học các nội dung thể dục cơ bản - đội hình đội ngũ nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của môn học cũng nh trong công tác giáo dục thể chất ở các trơng phổ thông hiện nay. Ngời thực hiện : Võ Văn Hoàn 10