1 Bộ giáo dục đào tạo Trờng đại học vinh - - T¸c dơng tập luyện thái cực quyền lên số tiêu sinh học lực thể chất ngời cao tuổi Chuyên ngành: sinh học thực nghiệm MÃ số: 60.42.30 Luận văn thạc sĩ KHOA HọC sinh học Ngời thùc hiƯn: Ngun ThÞ Kim Thoan Ngêi híng dÉn khoa học: PGS TS Hoàng Thị Khuê Vinh 2010 Lời cảm ơn Trước hết, xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới giáo PGS.TS Hồng Thị Ái Khuê - phó chủ nhiệm khoa Giáo dục Thể chất trường Đại học Vinh, người tận tình hướng dẫn, bảo tơi q trình học nghiên cứu nhiệt tình giúp đỡ tơi hồn thành luận văn Tơi xin gửi lời cảm ơn đến: Ban Giám hiệu trường Đại học Vinh Khoa Đào tạo Sau Đại học, trường Đại học Vinh Bộ môn Sinh lý người động vật, khoa Sinh học, trường Đại học Vinh tạo điều kiện tốt cho tơi hồn thành luận văn Cuối cùng, xin chân thành biết ơn động viên gia đình giúp đỡ tận tình bạn bè, đồng nghiệp suốt trình học tập nghiên cứu Vinh, ngày tháng năm 2011 Nguyễn Thị Kim Thoan MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn MỤC LỤC DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ CÁC HÌNH MỞ ĐẦU……………………………………… ……………………… 1 Đặt vấn đề ………………………………………………………………….1 Mục tiêu đề tài ……………………………………… ………………2 Chương TỔNG QUAN 1.1 Khái niệm thái cực quyền 1.1.1 Khái niệm chung .3 1.1.2 Thái cực quyền 24 thức…………………………… …………….3 1.2 Nguồn gốc thái cực quyền……………………………… …………4 1.3 Các bước tập luyện thái cực quyền………………………… ………….4 1.4 Tác dụng thái cực quyền……………………………… ………… 1.4.1 Tác dụng dưỡng sinh……………………………………… ……6 1.4.2 Tự vệ………………………………………………………………7 1.4.3 Hỗ trợ hoạt động hệ tuần hoàn, hệ tim mạch…………………… 1.4.4 Tăng cường hệ thần kinh………………………………………….8 1.4.5 Trợ giúp bảo vệ hệ thống xương cốt khỏe mạnh…… .9 1.4.6 Cải thiện nhanh nhẹ, sức mạnh người già……………… 10 1.4.7 Làm chậm lão hóa…………………………………… … 10 1.4.8 Giảm cân…………………………………………………………11 1.4.9 Diệt vi trùng kháng khuẩn………………………………… 11 1.4.10 Tác dụng chữa bệnh…………………………………………….12 1.5 Tỷ lệ NCT tình hình sức khỏe NCT giới Việt Nam… …13 1.5.1 Quy định tuổi người cao tuổi…………………………… 13 1.5.2 Tỷ lệ NCT tình hình sức khỏe NCT………………… 13 1.5.2.1 Khái niệm sức khỏe……………… ……………… …13 1.5.2.2 Tỷ lệ NCT tình hình sức khỏe NCT giới …13 1.5.2.3 Tỷ lệ NCT tình hình sức khỏe NCT Việt Nam… 15 1.6 Các nghiên cứu liên quan đến đề tài …… …………………………….16 Chương ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 20 2.1 Đối tượng nghiên cứu……………………………………………… …20 2.2 Phương pháp nghiên cứu……………………………………… 20 2.2.1 Phương pháp chọn mẫu………………………………… 20 2.2.2 Phương pháp điều tra vấn……………… ……… 20 2.2.3 Phương pháp nhân trắc học… ………………………… 21 2.2.4 Phương pháp xác định số sinh lý.…………………… 21 2.2.5 Phương pháp xác định số sinh hóa ……………… 21 2.2.6 Phương pháp xác định xác định số lực thể chất 22 2.2.7 Phương pháp thực nghiệm ……………………………… 25 2.2.8 Phương pháp xử lý số liệu………………………………… .25 2.3 Thiết kế nghiên cứu…………………………………… 25 2.4 Địa điểm nghiên cứu…………………………………… …………….25 2.5 Thời gian nghiên cứu……………………………………………………25 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN……….…… 27 3.1 Kết nghiên cứu ….……… ……………………………………… 27 3.1.1 Thực trạng tập luyện TCQ NCT thành phố Vinh… .27 3.1.2 Tình hình sức khỏe người cao tuổi tập luyện TCQ… 31 3.1.3 Kết nghiên cứu tác dụng tập luyện TCQ lên số tiêu sinh học lực thể chất NCT………… ………33 3.2 Bàn luận…………………………………………………………………44 3.2.1 Tình hình sức khỏe NCT thành phố Vinh…………… 44 3.2.2 Tác dụng tập luyện TCQ lên số tiêu, hình thái, sinh lý, sinh hóa lực thể chất NCT………… ………………48 KẾT LUẬN ………………………………………………… …………….62 KIẾN NGHỊ………………………………………………… …………….64 CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ 65 TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………… ……………66 PHỤ LỤC Phu lục : Phiếu điều tra thực trạng tập luyện thể dục thể thao tình hình sức khỏe người cao tuổi tập thái cực quyền Phu lục : Một số hình ảnh tập thái cực quyền 24 thức phụ lục : Danh sách người cao tuổi nghiên cứu DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT BMI: Body Mass Index (Chỉ số khối thể) CLBTCQ: Câu lạc thái cực quyền COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Bệnh tắc nghẽn phổi mạn tính) ĐC: Đối chứng ĐTĐ: Đái tháo đường EU: Liên minh Châu âu HATT: Huyết áp tâm thu HATTr: Huyết áp tâm trương HDI: Chỉ số phát triển người HDL-C: Hight Density Lypoproteins – Cholesterol LDL-C: Low Density Lypoproteins – Cholesterol NCT: Người cao tuổi TCQ: Thái cực quyền TDTT: Thể dục thể thao THA: Tăng huyết áp TN: Thực nghiệm TS: Tần số VC: Dung tích sống WHO-World Health Organization: WHR: Waist to hip ration Tổ chức y tế giới DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN TT Tên bảng Trang Bàng 3.1 Phân bố giới tỉ lệ người cao tuổi tham gia tập luyện TDTT ….27 Bàng 3.2 Phân bố giới môn TDTT tập luyện 28 Bàng 3.3 Thực trạng tập luyện TCQ NCT 29 Bàng 3.4 Một số bệnh NCT tập TCQ .32 Bàng 3.5 Các chứng chủ yếu gặp NCT tập thái cực quyền 33 Bàng 3.6 Một số tiêu hình thái NCT trước sau tập luyện (nữ)… 34 Bàng 3.7 Một số tiêu tim mạch trước sau tháng tập luyện TC…….35 Bàng 3.8 Một số tiêu hô hấp trước sau tháng tập luyện TCQ…… 36 Bàng 3.9 Một số tiêu hình thái NCT trước sau tập luyện……….37 Bàng 3.10 Hàm lượng Glucose máu nam cao tuổi bị ĐTĐ thời điểm…………………………………………………….… 38 Bàng 3.11 Một số tiêu Lipit máu nam cao tuổi bị ĐTĐ thời điểm………………………………………………… ……39 Bàng 3.12 Một số tiêu lực thể chất nữ cao tuổi trước sau tháng…………………………………… ……………40 Bàng 3.13 Một số tiêu lực thể chất nam cao tuổi trước sau tháng……… 42 Bàng 3.14 So sánh tình hình bệnh tật chung NCT NCT tập TCQ Thành phố Vinh …………………………… ……… 45 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, CÁC HÌNH TT Tên biểu đồ Trang Hình 2.1 Thực “8 foot up and go test”………………………… ……22 Sờ đồ 2.1 Sơ đồ stair test (Margaria Stair Case test)…………………… 23 Hình 2.2 Thực “Stair Test” … ……………………………………….23 Hình 2.3 Thực hiên “Test Romberg” ………………………………… ….24 Biểu đồ 3.1 Thời điểm tập luyện TCQ ngày NCT……… 29 Biểu đồ 3.2 Tỷ lệ NCT tập loại TCQ ……… ……… 30 Biểu đồ 3.3 Thời gian tham gia tập luyện TCQ ………… ……… 31 Biểu đồ 3.4 So sánh HATT nhóm ĐC TN trước sau tháng .35 Biểu đồ 3.5 Hàm lượng loại Lipit huyết tương trước sau tháng nhóm TN ……………………………… …………… 39 Biểu đồ 3.6 So sánh sức mạnh chân đo Stair Test nữ trước sau tháng …………………………………………… 41 Biểu đồ 3.7 So sánh khả thăng tĩnh Romberg Test nhóm ĐC TN trước tháng ………………… ……42 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Cùng với tăng tuổi thọ trung bình tỷ lệ người cao tuổi (NCT) ngày gia tăng giới, quốc gia phát triển Dự báo Liên minh châu Âu (EU) năm 2010, tỷ lệ 18% Tại Nhật Bản, tỷ lệ người qua tuổi 65 tuổi chiếm tới 25% (khoảng 32 triệu người) tổng số 128 triệu dân [8] Ở Việt Nam, theo dự báo Viện nghiên cứu người cao tuổi, đến năm 2029 [2], tỉ lệ NCT chiếm 16,8 % nước có tỉ lệ dân số hoá già cao Tại Thành phố Vinh, theo số liệu điều tra phòng thống kê dân số, đến năm 2009 có dân số 296.806 người, NCT có số lượng 25.007, chiếm tỉ lệ 8,425% [13] Khi người cao tuổi phận thể bị lão hóa dễ mắc bệnh tật Theo thống kê WHO từ nghiên cứu tình hình bệnh tật NCT cho thấy, NCT giới gặp bệnh phổ biến thiểu mạch vành, tăng huyết áp (THA), Parkinson, Alzheimer, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, ung thư, lỗng xương, thối hố khớp… [5], [23] Trong bệnh THA xem bệnh có tỷ lệ tử vong hàng đầu ví “kẻ giết người thầm lặng” Tại Thành phố Vinh, theo số liệu cơng bố Hồng Thị Ái Khuê năm 2009 [13], NCT có tới 40,53% nam 37,08 % nữ cao tuổi bị tăng huyết áp, chung cho giới 39,05%; tỉ lệ đái tháo đường (ĐTĐ) nam 8,93%, nữ 5,74%, chung cho giới 7,07%; xơ vữa thành mạch 13,16%;loãng xương 30,79%; gan nhiễm mỡ 23,19% Bệnh THA ĐTĐ thường gây nên biến chứng hậu nghiêm trọng sức khoẻ thiệt hại kinh tế Nhiều tác giả nghiên cứu tác dụng luyện tập TDTT đưa nhận định: luyện tập TDTT đặn, hợp lý, khoa học có tác dụng tăng cường sức khoẻ mà cịn có tác dụng phịng, chữa bệnh Các 10 tập thể dục mang tính đại chúng phù hợp với sức khoẻ người cao tuổi bộ, chạy nhẹ, yoga, tâm dưỡng sinh, thái cực quyền dưỡng sinh [9], [12], [17], [38] Thái cực quyền (TCQ) mơn võ cổ truyền dân tộc Trung Quốc có từ 2000 năm trước, người già đưa vào tập luyện khoảng 300 năm gần TCQ gồm loại: loại TCQ chiến đấu TCQ dưỡng sinh Năm 2006, UNESCO công nhận TCQ Trung Quốc di sản văn hoá phi vật thể giới Ở Việt nam, TCQ biên soạn với động tác trường quyền uyển chuyển, chậm rãi kết hợp với điều hoà thở khí huyết (dưỡng sinh) nên cịn gọi Thái cực quyền dưỡng sinh hay Thái cực trường sinh đạo Từ năm 1955, Bác Hồ bắt đầu tập Thái cực quyền môn tập mà Người ưa thích nhất, có lẽ hấp dẫn, mang lại kết tích cực, thích hợp với người, đặc biệt với người lớn tuổi [17], [26] Nhằm góp phần chăm sóc NCT nói chung sức khoẻ NCT, tiến hành nghiên cứu “Tác dụng tập luyện thái cực quyền lên số tiêu sinh học lực thể chất người cao tuổi” Mục tiêu đề tài Đánh giá thực trạng tập luyện TCQ sức khoẻ NCT tập TCQ Thành phố Vinh Tìm hiểu tác dụng tập luyện TCQ lên số tiêu sinh học lực thể chất người cao tuổi ... ? ?Tác dụng tập luyện thái cực quyền lên số tiêu sinh học lực thể chất người cao tuổi? ?? Mục tiêu đề tài Đánh giá thực trạng tập luyện TCQ sức khoẻ NCT tập TCQ Thành phố Vinh Tìm hiểu tác dụng tập. .. MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU 36 TÁC DỤNG CỦA TẬP LUYỆN TCQ LÊN MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH HỌC VÀ NĂNG LỰC THỂ CHẤT Ở NGƯỜI CAO TUỔI Đối tượng nghiên cứu Nhóm TN THA (n=25) Thời điểm thu số liệu Nhóm ĐC THA (n=25)... Thực trạng tập luyện TCQ NCT thành phố Vinh… .27 3.1.2 Tình hình sức khỏe người cao tuổi tập luyện TCQ… 31 3.1.3 Kết nghiên cứu tác dụng tập luyện TCQ lên số tiêu sinh học lực thể chất NCT…………