giáo dục và đào tạo Trờng Đại học vinh Lê Thành Đồng một số Giải pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trởng CC trờng Trung học cơ sở thành phố thanh hóa Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục Chuyên ngành qlgd Mã số 60.14.05 Ngời hớng dẫn khoa học: PGS, Tiến sỹ: Trần Hữu Cát Vinh - 2009 1 CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN BGH : Ban Giám hiệu CM : Chuyên môn CLGD : Chất lượng giáo dục CLDH : Chất lượng dạy học CNTT : Công nghệ thông tin ĐHQG : Đại học Quốc gia ĐHSP : Đại học sư phạm. ĐHV: : Đại học Vinh GV : Giáo viên HĐND : Hội đồng nhân dân HT : Hiệu trưởng Nxb : Nhà xuất bản QTGD : Quá trình giáo dục QLGD : Quản lý giáo dục QLDH : Quản lý dạy học QLNT : Quản lý nhà trường THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TPTH : Thành phố Thanh Hóa PPDH : Phương pháp dạy học. SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm UBND : Uỷ ban nhân dân 2 Mục lục Trang 1.2.2.3: B n ch t c a quá trình qu n lý nh tr ngả ấ ủ ả à ườ 16 3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Cơ sở lý luận. Giáo dục là mối quan tâm hàng đầu của mọi quốc gia trên thế giới từ xa xưa cho tới nay. Ở phương Đông, từ thời cổ đại, Khổng Tử (551 - 479 TrCN- triết gia nổi tiếng, nhà giáo dục lỗi lạc của Trung Hoa cho rằng: Đất nước muốn phồn vinh, vững mạnh thì người quản lý (Quân vương) cần chú trọng đến ba yếu tố: Thứ (dân đông); Phú (dân giàu); Giáo (dân được giáo dục). Cho đến nay, tư tưởng và phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn là những bài học lớn cho các nhà trường và cán bộ quản lý giáo dục nói riêng. Mỹ một nước phát triển nhất thế giới, để giữ vững vị trí hàng đầu trên trường quốc tế, tổng thống Mỹ Bill Clintơn, đã ra thông điệp gửi quốc dân ngày 04/02/1997 kêu gọi: "Tôi đưa ra lời kêu gọi hành động để cho nước Mỹ bước vào thế kỷ XXI, hành động để duy trì nền kinh tế của chúng ta, hành động để tăng cường nền giáo dục, công nghệ khoa học…". Vì ông cho rằng: "Giáo dục là vấn đề an ninh quốc gia tối quan trọng đối với tương lai của chúng ta".Theo ông: "Để có trường tốt nhất phải có giáo viên tốt nhất, cần thưởng công và công nhận những giáo viên tốt nhất, đồng thời loại bỏ nhanh chóng và công bằng một số ít người không đủ chuyên môn" [7 tr 25 ]. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã rất coi trọng vai trò giáo dục đối với sự phát triển của đất nước. Vì lẽ đó, giáo dục được xác. định là quốc sách hàng đầu, toàn xã hội phải có ý thức chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. Quá trình dạy học có ý nghĩa đặc biệt đối với sự phát triển của giáo dục. Vì thế, ở nước ta có rất nhiều nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu một cách toàn diện các vấn đề về vị trí, vai trò của việc tổ chức quá trình dạy học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học, những ưu và nhược điểm của các hình thức tổ chức dạy học hiện nay, bản chất của mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động học, vai trò của người dạy và người học, việc đổi mới nội dung và 4 phương pháp dạy học như: Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc Bảo, Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Cảnh Toàn, Thái Duy Tuyên, Trần Kiều, Hồ Ngọc Đại v.v… Để nâng cao chất lượng giáo dục, một trong những yếu tố không thể thiếu và là định hướng cho việc phát triển giáo dục đó là việc quản lý việc nâng cao chất lượng dạy và học. Điều này đã được Đảng ta khẳng định: "Đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp và quản lý giáo dục - đào tạo". Việc quản lý hoạt động dạy học là một vấn đề quan trọng trong việc quản lý và nâng cao chất lượng dạy học. Ngày nay, nhân loại của chúng ta đang sống trong một thế giới đầy sôi động của sự phát triển trên rất nhiều lĩnh vực. Đó là sự bùng nổ của khoa học và công nghệ đặc biệt là các ngành khoa học công nghệ sinh học, điện tử, viễn thông… Đại hội Đảng lần thứ V năm 1996 của Đảng Cộng Sản Việt Nam đã xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho sự nghiệp Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá đất nước [8 tr95]. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng (4/2006) một lần nữa khẳng định: “ Đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất quán, từ mục tiêu chương trình, nội dung, phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý để tạo bước chuyển biến cơ bản và toàn diện nền giáo dục nước nhà, tiếp cận với trình độ giáo dục của khu vực và thế giới… “Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên… Đổi mới và nâng cao năng lực quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo: Nhà nước thực hiện đúng chức năng định hướng phát triển, tạo lập khung pháp lý và kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực thi pháp luật, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh trong giáo dục” [ 9 tr206]. 5 Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khoá 10 năm 2000 đã thông qua nghị quyết số 40 về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao chất lượng toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự phát triển của đất nước trong thời kỳ mới, phù hợp với thực tiễn và truyền thống dân tộc, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển [10 tr26]. Thực hiện việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, nhiệm vụ trước hết trong các nhà trường là phải đổi mới công tác quản lý hoạt động dạy học vì đây là yếu tố có ý nghĩa then chốt đảm bảo chất lượng giáo dục. Quản lý nhà trường thực chất là quản lý hoạt động dạy học mà hoạt động dạy học của người thầy luôn đóng vai trò chủ đạo trong quá trình dạy học. Gần đây Đảng và Nhà nước đang xây dựng “Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn mới” mà một trong những nhiệm vụ trọng tâm đó là nâng cao chất lượng giáo dục trong đó có khâu “ Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng và đáp ứng nhu cầu về chất lượng” 1.2 Cơ sở thực tiễn: Trong những năm qua cùng với giáo dục cả nước nói chung, tỉnh Thanh Hoá và thành phố Thanh Hóa nói riêng đã thực hiện nghiêm túc việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ở cấp THCS và đã đạt được những thành tựu nhất định. Nhưng chất lượng giáo dục vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của giáo dục trong thời kỳ mới. Điều đó đặt ra cho ngành giáo dục địa phương phải có những việc làm cụ thể, tích cực và phù hợp hơn để đáp ứng được đòi hỏi của chất lượng giáo dục. Công việc chính của người Hiệu trưởng chính là quản lý hoạt động dạy và học. Do đó người hiệu trưởng phải nhận thức được vai trò, ý nghĩa của hoạt động dạy và học ở trưởng phổ thông để từ đó tập trung làm tốt công tác của mình nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Các hiệu trưởng trường THCS ở TPTH cơ bản được đào tạo để trở thành giáo viên, việc làm hiệu trưởng phần lớn chưa được đào tạo có bài bản về 6 công tác quản lý. Đa phần các công việc họ làm là do kinh nghiệm và tự tìm tòi nên chưa đề ra được giải pháp mang tính toàn diện. Song việc nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS TPTH còn chưa có. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn công tác ở nhà trường THCS, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu là: “ Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS thành phố Thanh Hóa”. 2. Mục đích nghiên cứu. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS TPTH nhằm đáp ứng yêu cầu chất lượng giáo dục THCS của TP Thanh Hóa trong giai đoạn mới. 3. Giả thuyết khoa học. Nếu đề xuất được một số giải pháp quản lý phù hợp với thực tế và có tính khả thi thì sẽ giúp hiệu trưởng các trường THCS làm tốt hơn nữa công tác quản lý dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục THCS TPTH. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 4.1 Đối tượng nghiên cứu. Đề tài tập trung nghiên cứu và xem xét các hoạt động quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động dạy học ở các trường THCS TPTH từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đổi mới giáo dục 4.2 Phạm vi nghiên cứu. Trọng tâm nghiên cứu của đề tài là tập trung nghiên cứu các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS TPTH tỉnh Thanh Hóa. Đề tài khảo sát và nghiên cứu tại 10 trường THCS ở TPTH, gồm 01 trường chất lượng cao, 4 trường thuộc trung tâm TP, 3 trường vùng ngoại thành TP và 2 trường vùng ven mới được sát nhập về TP theo qui hoạch mở rộng thanh phố. Số thầy (cô) được hỏi, qua phiếu điều tra, phỏng vấn, tham khảo là 110 người bao gồm: 20 người trong ban giám hiệu, 20 người là tổ trưởng chuyên môn và 70 người là giáo viên giỏi- cốt cán chuyên môn. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu. Tìm hiểu, nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học 7 ở các trường THCS. Tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS TP Thanh Hóa. Đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu của giáo dục TP trong thời kỳ mới. 6. Phương pháp nghiên cứu. 6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận. Gồm các phương pháp phân tích, tổng hợp, và phương pháp khái quát hoá, hệ thống hoá các tài liệu lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2 Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Gồm các phương pháp: Quan sát sư phạm, điều tra theo phiếu hỏi, tham khảo ý kiến chuyên gia, trò chuyện. 6.3 Nhóm phương pháp hỗ trợ khác. Dùng phương pháp thống kê toán để xử lí số liệu. 7. Đóng góp của đề tài: Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học, làm sáng tỏ thực trạng QLHĐ dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS TPTH. Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý hoạt động dạy học của của Hiệu trưởng nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trên địa bàn TP Thanh Hóa trong thời gian tới. Đề tài có thể dùng để tham khảo cho cán bộ quản lý các trường THCS ở TP Thanh Hóa và các địa phương có điều kiện tương tự. 8. Cấu trúc của luận văn: Luận văn gồm có 3 phần: Ngoài phần mở đầu, kết luận, các phụ lục và tài liệu tham khảo. Luận văn có 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS TP Thanh Hóa. Chương 3. Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS TP Thanh Hóa. 8 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1.1. Một số khái niệm về quản lý Khi nghiên cứu về vai trò của quản lý, các nhà quản lý trên nhiều quốc gia đều nhất trí rằng: Quản lý là khoa học đồng thời là nghệ thuật, nó thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Khi nói đến tính khoa học trong quản lý thì đòi hỏi người quản lý phải hiểu biết về đối tượng quản lý, về môi trường. Khi nói đến tính nghệ thuật đòi hỏi khả năng vận dụng hiệu quả các quy luật, phương pháp vào các tình huống. Ta có thể hiểu bản chất của hoạt động quản lý là sự phối hợp các nổ lực của con người thông qua việc thực hiện các chức năng quản lý, mặc dù hiện nay vẫn còn nhiều quan điểm về quản lý. Song đều có điểm chung, quản lý là những hoạt động mang tính tổ chức, điều khiển của chủ thể quản lý nhằm thực hiện nội dung mà tổ chức đề ra. Quản lý bao gồm nhiều chức năng và hệ thống thông tin mà có thể minh họa bằng sơ đồ sau: Sơ đồ 1.1: Các chức năng quản lý trong chu trình quản lý. Như vậy quản lý có thể được khái quát gồm 4 chức năng: + Kế hoạch: là chức năng hạt nhân quan trọng nhất của quá trình quản lý, giúp ta tiếp cận mục tiêu một cách hợp lý, khoa học. Kế hoạch được hiểu là những mục tiêu cơ bản được sắp xếp theo một trình tự nhất định, lôgíc với một chương trình hành động cụ thể để đạt được những mục tiêu đã hoạch định, được đặt ra là dựa trên tình hình cụ thể và những mục tiêu hướng tới. + Tổ chức: là quá trình phân phối, sắp xếp và bố trí một cách khoa học nguồn lực ( nhân lực, vật lực, tài lực ) theo những cách thức nhất định để đảm 9 Kế hoạch Tổ chức Kiểm tra Chỉ đạo Thông tin bảo việc thực hiện tốt các mục tiêu đã đề ra. Tổ chức có một chức năng quan trọng tạo thành sức mạnh để thực hiện thành công kế hoạch. Để thực hiện được vai trò này, chức năng tổ chức phải hình thành một cấu trúc tối ưu của hệ thống quản lý và phối hợp tốt các hệ thống quản lý và hệ thống bị quản lý. + Chỉ đạo: Là phương tiện tác động của chủ thể quản lý nhằm tạo cho tổ chức vận hành, hoạt động theo đúng kế hoạch, đó là sự tác động đến cá nhân làm cho là họ tích cực, sáng tạo làm việc theo sự phân công và kế hoạch đã được định ra một cách lý tưởng. Mọi người cần được khuyến khích không chỉ là sự tự nguyện làm việc mà là tự nguyện làm tốt với khả năng của mình. + Kiểm tra: Là những hoạt động của chủ thể quản lý tác động đến khách thể quản lý nhằm đánh giá và xử lý các kết quả vận hành của tổ chức. Đây là một chức năng quan trọng của quản lý (không kiểm tra thì không phải là quản lý) Ngoài 4 chức năng trên thì một vấn đề quan trọng đó là thông tin. Nó như một công cụ hay có thể xem như một chức năng đặc biệt. + Một số văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về giáo dục và đổi mới giáo dục. Luật giáo dục qui định về hệ thống giáo dục quốc dân và các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về giáo dục được Quốc hội nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua theo số 38/2005/QH11 ngày 14/6/2005. Nghị định số 139/2006/NĐ-CP ngày 02/8/2006 của Chính phủ qui định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật giáo dục. Nghị quyết số 40/2000/QH 10 ngày 9/12/2000 của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Văn kiện, nghị quyết của Đảng về vấn đề có liên quan đến giáo dục. Điều lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học. Thông tư số 12/2009/TTBGD&ĐT ngày 12/5/2009 của BGD về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục trường THCS. Thông báo số 117/TB-BGD&ĐT ngày 26/02/2009 của BGD về chỉ đạo, 10 . giải pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS thành phố Thanh Hóa”. 2. Mục đích nghiên cứu. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động. về quản lý hoạt động dạy học. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS TP Thanh Hóa. Chương 3. Một số giải pháp quản