MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài: Vấn đề người chiến lược người đề cập nhiều văn kiện Đảng Nhà nước Báo cáo trị Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng xác định rõ mục tiêu chiến lược phát triển KT– XH đến năm 2010 là: “đưa đất nước ta khỏi tình trạng phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất tinh thần nhân dân, tạo tảng để đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng đại Nguồn lực người, lực khoa học công nghệ, kết cấu hạ tầng, tiềm lực kinh tế, quốc phòng, an ninh tăng cường, thể chế kinh tế thị trường XHCN hình thành bản; vị nước ta trường quốc tế nâng cao” [6] Để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh bền vững phải có nguồn lực tương xứng Do đó, cơng tác giáo dục đào tạo coi động lực quan trọng thúc đẩy trình CNH, HĐH đất nước Chiến lược giáo dục thành thực, có tính khả thi cao cụ thể hoá kế hoạch chiến lược xây dựng sở dự báo có tính khoa học khả thi Dự báo giúp thấy xu hướng phát triển, từ nhận thức chủ động đón nhận tương lai Nghị Hội nghị lần thứ Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII rõ biện pháp để thực giải pháp đổi công tác quản lý Giáo dục – Đào tạo là: “tăng cường công tác dự báo kế hoạch hoá giáo dục, gắn GD Đào tạo vào quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH nước địa phương, có sách điều tiết quy mô cấu đào tạo cho phù hợp với nhu cầu phát triển KT-XH, khắc phục tình trạng cân đối nay, gắn đào tạo với sử dụng” [5] Dự báo phát triển GD-ĐT bao gồm nhiều nội dung, vấn đề có tính chất định cho phát triển GD-ĐT vấn đề đội ngũ giáo viên Đảng ta khẳng định “Khâu then chốt để thực chiến lược phát triển GD-ĐT phải chăm lo đào tạo, bồi dưỡng, tiêu chuẩn hoá đội ngũ giáo viên cán quản lý giáo dục trị, tư tưởng, đạo đức lực chưyên môn, nghiệp vụ” Giáo viên nhân tố có vai trị quan trọng định nghiệp giáo dục thời kỳ CNH, HĐH Vì vấn đề dự báo nhu cầu giáo viên đáp ứng quy mô phát triển GD-ĐT yêu cầu cấp thiết Sự phát triển nhanh quy mô, cấu mạng lưới trường, lớp huyện An Biên tỉnh Kiên Giang năm qua đòi hỏi cấp thiết có quy hoạch tổng thể phát triển GD - ĐT dài hạn dựa dự báo khoa học Tuy nhiên, vấn đề dự báo đội ngũ giáo viên trung học phổ thông huyện An Biên tỉnh Kiên Giang chưa có nghiên cứu sâu sắc, đội ngũ giáo viên THPT An Biên nhiều bất cập, tình trạng cấu đội ngũ giáo viên theo môn chưa hợp lý; chất lượng đào tạo bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu giáo dục địa phương Do đó, vấn đề dự báo nhu cầu giáo viên THPT làm cho việc xây dựng kế hoạch đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THPT đến năm 2015 cần thiết, đó, An Biên chưa có cơng trình nghiên cứu vấn đề Với sở lý luận thực tiễn nêu trên, chọn đề tài: “Dự báo nhu cầu đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang từ năm 2010 đến năm 2015” Mục đích nghiên cứu: Trên sở hệ thống hoá vấn đề lý luận công tác dự báo, quy hoạch, kế hoạch phát triển giáo dục thực trạng quy mô học sinh, đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang, dự báo nhu cầu giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang từ đến năm 2015; đồng thời đề xuất giải pháp đáp ứng nhu cầu giáo viên THPT đến năm 2015 Giả thuyết khoa học: Đội ngũ giáo viên trung học phổ thông huyện An Biên tỉnh Kiên Giang phát triển cân đối, đồng bộ, đáp ứng đầy đủ số lượng có cấu hơp lý đáp ứng nhu cầu nghiệp phát triển giáo dục trung học phổ thông, giáo dục địa phương, xây dựng dự báo nhu cầu giáo viên THPT huyện An Biên có khoa học khả thi thực tiễn Nhiệm vụ nghiên cứu: Luận văn thực nhiệm vụ: - Hệ thống hoá sở lý luận dự báo phát triển giáo dục phổ thơng nói chung dự báo nhu cầu giáo viên THPT nói riêng - Phân tích đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang - Dự báo quy mô phát triển học sinh THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang đến năm 2015 - Dự báo nhu cầu (nhu cầu chung nhu cầu bổ sung) đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang (cả số lượng cấu) đến năm 2015 - Đề xuất số giải pháp đáp ứng nhu cầu giáo viên THPT đến năm 2015 Khách thể đối tượng nghiên cứu: 5.1.Khách thể: Đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang 5.2.Đối tượng nghiên cứu Dự báo nhu cầu đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang đến năm 2015 Phạm vi nghiên cứu: Cấp THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang Cấp học đặt trọng tâm vào dự báo nhu cầu giáo viên THPT chủ yếu số lượng cấu đến năm 2015 Các phương pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng nhóm phương pháp chủ yếu sau: 7.1 Nhóm phưong pháp nghiên cứu lý luận: Phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp… Nghiên cứu Chỉ thị, Nghị Đảng, Nhà nước, tỉnh, huyện ngành sách báo, tài liệu khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát điều tra, phân tích, đánh giá tình hình thực tiễn đội ngũ giáo viên THPT thu thập số liệu, tài liệu có liên quan, trao đổi với chuyên gia… 7.3 Nhóm phương pháp nghiên cứu khác: Phương pháp toán thống kê, phương pháp định mức, số phương pháp khảo nghiệm… Cấu trúc luận văn: Ngoài mở đầu kết luận, kiến nghị; luận văn gồm chương: Chương 1: Cơ sở lý luận dự báo giáo dục dự báo nhu cầu đội ngũ giáo viên Chương 2: Thực trạng giáo dục THPT đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang Chương 3: Dự báo nhu cầu giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang đến năm 2015 Cuối luận văn có danh mục tài liệu tham khảo phụ lục CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DỰ BÁO GIÁO DỤC VÀ DỰ BÁO NHU CẦU ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN 1.1 Sơ lược lịch sử vấn đề nghiên cứu: Trong lịch sử giáo dục học, yếu tố dự báo sư phạm tìm thấy hệ thống sư phạm nhà giáo dục học xuất sắc Các nhà triết học – Văn hóa thời đại Phục Hưng (Rabelais, Campanella, Thomas More, Montaigne…) Các nhà sư phạm thời kỳ (Komensky, Pestalozzi, Disterveg, Usinski…) Các nhà xã hội học không tưởng (Saint Simon, Charles, Fourrier, Robert Owen…) đưa ý kiến giáo dục nhà trường tương lai gắn với mong ước tốt đẹp xã hội hợp lý người toàn thiện, toàn mỹ Với lý luận phương pháp khoa học chủ nghĩa Mác-Lênin, khoa học giáo dục tiến hành nghiên cứu dự báo giáo dục nhà trường tương lai Đến thập kỷ 70 kỷ trước, cơng trình nghiên cứu phát triển nhà trường xu hướng phát triển giáo dục đẩy mạnh với phối hợp nhiều quốc gia thu nhiều kết Dự báo giáo dục nhà giáo dục nước quan tâm Dự báo xu phát triển giáo dục nhà trường bao gồm: dự báo vị trí, vai trò mục tiêu GD-ĐT, nội dung, phương pháp giáo dục; phương pháp học tập nhà trường đại, loại hình nhà trường, sở vật chất nhà trường… Trong dự báo quy mơ phát triển GD-ĐT nội dung khai thác nhiều cấp độ, phạm vi khác ứng dụng thực tiễn, làm sở cho việc xây dựng chiến lược kế hoạch GD-ĐT chiến lược kế hoạch khác có liên quan Ở nước tư Âu Mỹ xuất sớm cơng trình nghiên cứu đề cập đến dự báo giáo dục Tổ chức giáo dục, khoa học, văn hoá Liên hiệp Quốc (UNESCO) tổ chức nhiều hội thảo, công bố nhiều cơng trình nghiên cứu dự báo giáo dục với quy mơ tồn cầu vùng lãnh thổ Có thể kể đến số hội thảo như: Hội thảo “tương lai Giáo dục Giáo dục tương lai” Viện quốc tế kế hoạch hoá giáo dục thuộc UNESCO tổ chức năm 1978; cơng trình nghiên cứu “Suy nghĩ phát triển tương lai giáo dục” – UNESCO – Paris 1984 Ở Việt Nam cơng trình nghiên cứu phát biểu có tính chất dự báo giáo dục tương lai đất nước thường đề xuất trình chuẩn bị cải cách giáo dục xây dựng chiến lược quốc gia theo giai đoạn: năm, 10 năm, 20 năm tập trung chủ yếu vào vấn đề phát triển quy mô giáo dục mục tiêu đào tạo “Việc dự báo giáo dục với tư cách hướng hoạt động nghiên cứu chuyên biệt bắt đầu Viện khoa học Giáo dục từ năm 1985-1986 đòi hỏi nhiệm vụ phát triển chiến lược giáo dục” Mặc dù dự báo giáo dục ngành mẽ nước ta, song kết dự báo cơng trình nghiên cứu dự báo nhà khoa học, cán quản lý giáo dục, góp phần quan trọng vào việc xây dựng chiến lược, sách, kế hoạch phát triển giáo dục nước ta thời gian qua Tuy nhiên, hầu hết công trình nghiên cứu tập trung dự báo vấn đề giáo dục tầm vĩ mô, tầm khái quát Rất cơng trình nghiên cứu dự báo tầm vi mô để phục vụ cho việc xây dựng chiến lược, kế hoạch giáo dục địa phương (tỉnh, huyện, xã…) sở giáo dục nhỏ (trường, trung tâm…), chưa có cơng trình nghiên cứu khoa học đề cập đến dự báo đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Kiên Giang Vì tơi chọn đề tài nghiên cứu: “Dự báo nhu cầu giáo viên THPT tỉnh Kiên Giang đến năm 2015” Kết nghiên cứu đề tài đóng góp phần sở khoa học cho định hướng phát triển GD-ĐT tỉnh Kiên Giang thời kỳ CNH, HĐH đất nước năm đầu kỷ XXI 1.2 Những khái niệm chủ yếu liên quan đến vấn đề nghiên cứu: 1.2.1 Khái niệm dự báo: Dự báo yếu tố vốn có hoạt động người Con người từ thuở xuất trái đất phải dự báo để sinh tồn phát triển Từ thời thượng cổ, Á Đông, sách đạo lý ghi: “Suy xưa, ngẫm khơng mắc sai lầm, muốn biết tương lai trước hết phải xét dĩ vãng”, ông cha ta nhắc nhở: Ơn cố, tri tân… chân lý dự báo Dự báo hiểu kiến giải thơng tin có khoa học trạng thái đối tượng dự báo tương lai, đường khác nhau, thời hạn khác để đạt trạng thái khác Từ điển tiếng Việt định nghĩa: “Dự báo báo trước tình hình có nhiều khả xảy dựa sở số liệu có” Xét mặt phản ánh luận, dự báo phản ánh trước thực Dự báo dựa sở nhận thức quy luật vận động, phát triển tự nhiên, xã hội tư Dự báo khâu quan trọng nối liền lý luận thực tiễn Dự báo gắn liền với khái niệm rộng hơn, tiên đốn Nhìn trước tương lai cốt để hành động đắn ngày hơm nay, dù nhìn trước tương lai nét phát thảo với quan niệm xu thế, tính qui luật điều cần thiết cho định mục tiêu trước mắt, chuẩn bị tiềm cho giai đoạn phát triển tới, thái độ đối xử với đổi tiến bộ, việc giữ vững niềm tin vào nghiệp hồn cảnh khó khăn, phức tạp [12] * Giả thuyết: tiên đoán khoa học cấp lý luận chung, sở để xây dựng giả thuyêt lý luận lĩnh vực gắn với chất tính quy luật đối tượng nghiên cứu Giả thuyết sáng kiến, hệ thống tri thức đề xuất mà khơng có khơng thể giải vấn đề nghiên cứu Giả thuyết mang tính chất định tính, giả định * Dự báo: So với giả thuyết, dự báo có tính xác định cao Dự báo khơng mang tính chất định tính, mà cịn có tính định lượng Dự báo tiên đốn cấp độ ứng dụng cụ thể Như vậy, dự báo khác với giả thuyết tính cụ thể khả ứng dụng Mặt khác, dự báo không xác lập liên hệ chặt chẽ, đơn trị giả thuyết có tính xác xuất cao * Kế hoạch: tiên đoán kiện cụ thể tương lai việc xác định mục tiệu cụ thể, xác Đó hệ thống nhiệm vụ cần thực để đạt mục đích định Kế hoạch rõ đường phương tiện, phương pháp phát triển phù hợp với nhiệm vụ đề Kế hoạch có đặc trưng xác định đơn trị Dự báo tài liệu tiền kế hoạch bao gồm nhiều phương án, kết dự báo khơng mang tính pháp lệnh mà mang tính chất khuyến cáo 1.2.2 Nhu cầu giáo viên: Nhu cầu giáo viên thời kỳ số lượng giáo viên cần thiết nhằm đáp ứng phát triển giáo dục ngành, địa phương, trường học thời kỳ mặt số lượng, chất lượng cấu trình độ đội ngũ Hoặc nhu cầu giáo viên hiểu đặc trưng số lượng, chất lượng cấu đội ngũ giáo viên xuất phát từ yêu cầu ngành giáo dục, địa phương đơn vị trường học 1.2.3 Khái niệm dự báo giáo dục, dự báo nhu cầu giáo viên: Trên quan điểm hệ thống biết GD-ĐT hệ thống hệ thống lớn kinh tế xã hội Hệ thống GD-ĐT xem xét góc độ khác theo số lượng, chất lượng bậc học, mạng lưới phân phối, sở hữu, ngành nghề đào tạo… Do dự báo nhu cầu giáo viên khơng thể tách rời dự báo quy mơ GD-ĐT nói riêng dự báo GD-ĐT nói chung Dự báo giáo dục có ý nghĩa định hướng, làm sở khoa học cho việc xác định phương hướng, nhiệm vụ mục tiêu GD-ĐT 1.3 GIÁO DỤC THPT TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC QUỐC DÂN: 1.3.1 Vị trí vai trò giáo dục THPT hệ thống GD quốc dân: Từ sau đại hội VI Đảng Cộng Sản Việt Nam, Đảng Nhà nước ta tiến hành cải cách giáo dục theo đường lối Đảng thực hệ thống giáo dục đào tạo Hệ thống giáo dục phổ thông với chương trình học 12 năm thống phát triển rộng khắp nước Trong bối cảnh thời đại với xu ngự trị bật năm đầu kỷ XXI là: “Toàn cầu hóa kinh tế tri thức, cơng nghệ thơng tin, văn minh trí tuệ”, Đảng ta tiếp tục khẳng định phát triển đường lối đổi mặt đời sống KT-XH, GD-ĐT coi nhân tố vững bền để hình thành phát triển nhân cách, phát huy yếu tố người giai đoạn CNHHĐH đất nước Chính từ quan điểm, định hướng đổi đặt giáo dục trung tâm phát triển, vừa người, vừa cộng đồng, từ địi hỏi phải thiết lập vị trí, vai trị giáo dục phổ thơng hệ thống GDQD Hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam bao gồm: giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục chuyên nghiệp, giáo dục đại học giáo dục thường xun Giáo dục phổ thơng giữ vị trí lề chuẩn bị tri thức phổ thơng, hình thành nhân cách để sau tốt nghiệp HS tiếp tục học lên trực tiếp tham gia lao động sản xuất, có khả góp phần xây dựng bảo vệ tổ quốc XHCN thời kỳ CNH, HĐH Trường THPT hệ thống GDQD thành lập theo quy hoạch, kế hoạch Nhà nước nhằm phát triển nghiệp giáo dục tổ chức theo loại hình: cơng lập, dân lập tư thục Trường THPT có nhiệm vụ tổ chức giảng dạy, học tập hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu, chương trình giáo dục Nhà nước ban hình Trường THPT phải đảm bảo đủ đạt chuẩn trở lên quy hoạch xây dựng CSVC trường học, trang thiết bị dạy học, cung cấp nguồn tài chính…theo quy mơ phát triển trường Với vị trí, vai trị giáo dục nói chung, giáo dục THPT nói riêng giai đoạn địi hỏi phải có quan điểm, định hướng xây dựng, quy hoach phát triển, xác định mục tiêu, đổi nội dung, phương pháp, kế hoạch dạy học, cách kiểm tra, đánh giá, tăng cường CSVC trường…theo quy hoạch phát triển kinh tế xã hội địa phương, vùng nước 1.3.2 Mục tiêu, nội dung, phương pháp kế hoạch giáo dục THPT 1.3.2.1 Mục tiêu giáo dục phổ thông “Mục tiêu giáo dục phổ thơng giúp học sinh phát triển tồn diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ kỹ nhằm hình thành nhân cách người Việt Nam Xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên vào sống lao động, tham gia xây dựng bảo vệ tổ quốc” [2] “Mục tiêu giáo dục THPT nhằm giúp học sinh củng cố phát triển kết giáo dục trung học sở, hoàn thiện học vấn phổ thông hiểu biết thông thường kỹ thuật hướng nghiệp để tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, học nghề vào sống lao động” [2] Như vậy, mục tiêu giáo dục thể tập trung yêu cầu xây dựng người hệ phù hợp với chế mới, động, 10 ... triển học sinh THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang đến năm 2015 - Dự báo nhu cầu (nhu cầu chung nhu cầu bổ sung) đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang (cả số lượng cấu) đến năm 2015. .. tác dự báo, quy hoạch, kế hoạch phát triển giáo dục thực trạng quy mô học sinh, đội ngũ giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang, dự báo nhu cầu giáo viên THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang. .. THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang đến năm 2015 Phạm vi nghiên cứu: Cấp THPT huyện An Biên tỉnh Kiên Giang Cấp học đặt trọng tâm vào dự báo nhu cầu giáo viên THPT chủ yếu số lượng cấu đến năm 2015