Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với
Cơ sở lý luận về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
2.1.1 Một số khái niệm cơ bản
Sự ra đời của thuế là một tất yếu khách quan gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của nhà nước.
Trong lĩnh vực kinh tế học, thuế được coi là một công cụ đặc biệt, thông qua đó, nhà nước sử dụng quyền lực của mình để chuyển giao một phần nguồn lực từ khu vực tư nhân sang khu vực công.
Thuế đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội cũng như thu nhập quốc dân Đối với người nộp thuế, đây được xem là một khoản đóng góp bắt buộc nhằm hỗ trợ cho sự phát triển chung của xã hội.
Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của cá nhân và tổ chức cho Nhà nước, theo quy định của pháp luật về mức độ và thời gian Khoản đóng góp này không có tính chất hoàn trả trực tiếp, mà được sử dụng cho các mục đích chung của xã hội.
Thuế là công cụ huy động tài chính quan trọng của Nhà nước, giúp đảm bảo nguồn thu cho các chi tiêu công Khi Nhà nước được thành lập, thuế trở thành phương tiện chủ yếu để tài trợ cho các hoạt động và dịch vụ công Thông qua việc ban hành luật thuế, Nhà nước có quyền yêu cầu cư dân và các tổ chức kinh tế đóng góp tài chính, từ đó duy trì hoạt động và phát triển xã hội.
Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để ban hành các loại thuế, tạo nguồn thu cho ngân sách quốc gia Các khoản thu này được phân bổ theo dự toán ngân sách đã được phê duyệt, phục vụ cho tiêu dùng công cộng và đầu tư phát triển, nhằm thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước Do đó, thuế không chỉ phản ánh quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội mà còn thể hiện mối quan hệ tài chính giữa nhà nước và các chủ thể khác trong xã hội.
Thuế là hình thức bắt buộc do luật định, được quy định trong hiến pháp mỗi quốc gia Nhà nước sử dụng quyền lực để áp đặt thuế, yêu cầu các tổ chức và cá nhân thực hiện nghĩa vụ thuế nhằm đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách Việc không thực hiện nghĩa vụ nộp thuế là vi phạm pháp luật Điều này phân biệt thuế với các khoản đóng góp tự nguyện cho ngân sách và các khoản vay mượn của Chính phủ.
Thuế là khoản đóng góp không hoàn trả trực tiếp, được sử dụng bởi Nhà nước cho các chi tiêu công cộng nhằm phục vụ nhu cầu của xã hội Số thuế mà cá nhân và tổ chức phải nộp không dựa trên lợi ích công cộng họ nhận được, mà dựa vào hoạt động và thu nhập cụ thể của họ Điều này phân biệt thuế với phí và lệ phí.
2.1.1.2 Khái niệm về quản lý thuế
Quản lý thuế là hoạt động của cơ quan thuế nhằm đảm bảo người nộp thuế tuân thủ nghĩa vụ nộp thuế vào ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật Quá trình này bao gồm việc hoạch định kế hoạch thuế, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả, đồng thời phát hiện sai sót và gian lận để điều chỉnh trong các kỳ quản lý tiếp theo.
Tất cả các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong xã hội đều có trách nhiệm tham gia vào việc quản lý thuế Quản lý thuế được thực hiện theo quy định của Luật quản lý thuế và các quy định pháp luật liên quan, đảm bảo tính công khai, minh bạch và bình đẳng Điều này cũng nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người nộp thuế.
Quy trình quản lý thuế liên quan chặt chẽ đến việc nhà quản lý thuế sử dụng các chức năng để tác động đến người nộp thuế nhằm đạt được mục tiêu quản lý Các chức năng này được chia thành bốn nhóm cơ bản: (i) Nhóm chức năng hoạch định, bao gồm lập kế hoạch thuế và chuẩn bị điều kiện thực hiện; (ii) Nhóm chức năng tổ chức, liên quan đến tổ chức bộ máy, nhân sự và quyết định hoạt động; (iii) Nhóm chức năng chỉ đạo, bao gồm hướng dẫn, phối hợp và điều chỉnh quá trình thực hiện kế hoạch thuế; và (iv) Nhóm chức năng kiểm tra, tập trung vào đo lường, so sánh, đánh giá, cưỡng chế thi hành, rút kinh nghiệm và chuẩn bị cho chu kỳ quản lý tiếp theo.
Quản lý thuế là hoạt động của Nhà nước, trong đó cơ quan thuế đóng vai trò đại diện để thu hút nguồn thu từ thuế vào ngân sách nhà nước, tuân theo các quy định pháp luật về thuế.
Quản lý thuế là các hoạt động có tổ chức trong bộ máy nhà nước, liên quan đến hành pháp và tư pháp về thuế của cơ quan thuế các cấp Nó bao gồm việc thực hiện chính sách thuế đã được phê duyệt, định ra hệ thống tổ chức, phân công trách nhiệm và thiết lập mối quan hệ phối hợp giữa các bộ phận Mục tiêu của quản lý thuế là thực thi hiệu quả các chính sách thuế trong môi trường quản lý luôn biến động.
Kể từ ngày 01/7/2007, Luật quản lý thuế đã nhấn mạnh quyền và nghĩa vụ của người nộp thuế, yêu cầu họ tự tính, tự khai và tự nộp thuế vào ngân sách nhà nước (NSNN), đồng thời tự chịu trách nhiệm về thông tin khai thuế Do đó, việc kiểm tra, thanh tra và giám sát thuế đối với người nộp thuế là rất quan trọng và cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và đúng đắn trong nghĩa vụ thuế.
- Quản lý thuế bao gồm nhiều nội dung nhưng có thể phân chia thành 3 nhóm như sau:
Nhóm 1: Các thủ tục hành chính thuế bao gồm đăng ký, khai thuế, thủ tục hoàn thuế.
Nhóm 2: Giám sát tuân thủ gồm quản lý thông tin, kiểm tra thuế, thanh tra thuế.
Nhóm 3: Chế tài xử lý vi phạm gồm cưỡng chế thuế, xử lý vi phạm pháp luật về thuế.
- Nguyên tắc quản lý thuế: Tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội đều có trách nhiệm tham gia quản lý thuế.
Việc quản lý thuế được thực hiện theo quy định của Luật quản lý thuế và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Việc quản lý thuế phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nộp thuế (Quốc hội, 2006).
Tổ chức quản lý thu thuế theo chức năng
+ Chức năng tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế
+ Chức năng xử lý hồ sơ khai thuế và kế toán thuế
+ Chức năng kiểm tra thuế, thanh tra thuế
+ Chức năng quản lý thu nợ và cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế
Quyền của người nộp thuế
+ Được hướng dẫn thực hiện; cung cấp thông tin, tài liệu
Người nộp thuế được giải thích về quy trình tính và ấn định thuế; đồng thời có quyền yêu cầu các cơ quan, tổ chức thực hiện giám định số lượng, chất lượng và chủng loại hàng hóa trong hoạt động xuất nhập khẩu.
+ Được giữ bí mật thông tin theo quy định của pháp luật.
+ Hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật + Ký hợp đồng với tổ chức kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế.
+ Được yêu cầu giải thích nội dung kết luận kiểm tra thuế, thanh tra thuế; bảo lưu ý kiến trong biên bản kiểm tra thuế, thanh tra thuế.
+ Được bồi thường thiệt hại do cơ quan thuế, công chức thuế gây ra theo quy định của pháp luật.
+ Yêu cầu cơ quan quản lý thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình.
+ Khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
+ Tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật của công chức quản lý thuế và tổ chức, cá nhân khác (Quốc hội, 2006).
- Nghĩa vụ của người nộp thuế
+ Đăng ký thuế, sử dụng mã số thuế
+ Khai thuế, nộp tiền thuế đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm.
+ Chấp hành chế độ kế toán, thống kê, quản lý, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.
+ Ghi chép chính xác, trung thực,
Cung cấp thông tin và tài liệu chính xác, đầy đủ và kịp thời là rất quan trọng để xác định nghĩa vụ thuế và thực hiện nộp thuế theo yêu cầu của cơ quan thuế.
+ Chấp hành quyết định, thông báo, yêu cầu của cơ quan thuế, công chức thuế theo quy định của pháp luật.
+ Chịu trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật
- Trách nhiệm của cơ quan quản lý thuế
+ Tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn pháp luật; công khai các thủ tục về thuế.
+ Cung cấp thông tin liên quan đến việc xác định nghĩa vụ thuế , công khai mức thuế phải nộp
+ Giữ bí mật thông tin của người nộp thuế theoquy định của pháp luật.
+ Thực hiện việc miễn thuế, giảm thuế, xoá nợ tiền thuế, xóa nợ tiền phạt, hoàn thuế theo theo quy định
+ Xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ thuế của người nộp thuế
+ Giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan về thuế theo thẩm quyền.
+ Giao kết luận, biên bản kiểm tra thuế, thanh tra thuế cho đối tượng kiểm tra thuế, thanh tra thuế và giải thích khi có yêu cầu.
+ Bồi thường thiệt hại cho người nộp thuế theo quy định của Luật Quản lý thuế.
+ Giám định để xác định số thuế phải nộp của người nộp thuế theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Quốc hội, 2006).
- Quyền hạn của cơ quan quản lý thuế
Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
2.2.1 Kinh nghiệm quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số địa phương trong tỉnh Hà Tĩnh
2.2.1.1 Kinh nghiệm của Chi cục thuế huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh
Chi cục Thuế huyện Can Lộc, thuộc Cục Thuế tỉnh Hà Tĩnh, là một trong 13 chi cục thuế của tỉnh Chi cục này chịu sự lãnh đạo trực tiếp về nghiệp vụ và chỉ tiêu kế hoạch từ Cục Thuế Hà Tĩnh, đồng thời cũng nhận sự chỉ đạo đa chiều từ UBND huyện Can Lộc.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc chịu trách nhiệm quản lý các nguồn thu trên địa bàn, bao gồm thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế môn bài, thuế thu nhập cá nhân, thuế nhà đất, tiền thuê đất, cùng các loại phí và lệ phí khác.
Chi cục Thuế huyện Can Lộc hiện có 34 cán bộ, bao gồm 1 Chi cục trưởng, 2 phó chi cục trưởng và 6 Đội Thuế Các đội như Đội kiểm tra thuế và Đội Nghiệp vụ - Tuyên truyền hỗ trợ - Thu nhập cá nhân – Kê khai - Kế toán thuế và tin học hỗ trợ Chi cục Trưởng trong việc kiểm tra, giám sát và kê khai thuế cho doanh nghiệp, đồng thời giải quyết các tố cáo liên quan đến người nộp thuế và nhận dự toán thuộc phạm vi quản lý.
Chi cục Huế huyện Can Lộc luôn coi trọng việc kê khai và kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp, xem đây là nghiệp vụ then chốt trong quản lý thuế GTGT Trong những năm qua, đơn vị đã chú trọng công tác kiểm tra, giám sát và kê khai thuế của người nộp thuế (NNT) nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong kê khai, tính thuế và nộp thuế GTGT Việc phát hiện kịp thời các dấu hiệu vi phạm luật thuế của NNT đã góp phần tích cực trong công tác chống thất thu thuế, đặc biệt là thuế GTGT trên địa bàn.
Trong những năm gần đây, qua công tác kiểm tra thuế, đã phát hiện ra việc truy thu tiền thuế GTGT đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Trong năm 2016, 56 doanh nghiệp đã được kiểm tra, với tổng số tiền thuế và tiền phạt truy thu đạt 1.997 triệu đồng, trong đó thuế giá trị gia tăng (GTGT) chiếm 861 triệu đồng Sang năm 2017, số doanh nghiệp được kiểm tra giảm xuống còn 50, tổng số tiền thuế và tiền phạt truy thu là 1.874 triệu đồng, với thuế GTGT là 781 triệu đồng.
Vào năm 2017, Chi cục đã thực hiện kiểm tra 846 hồ sơ khai thuế, yêu cầu điều chỉnh 21 hồ sơ Số thuế điều chỉnh tăng lên 76 triệu đồng thuế GTGT, đạt mức tăng 127% so với cùng kỳ năm 2016.
Chi cục đã tăng cường quản lý nợ thuế bằng cách áp dụng các biện pháp đôn đốc và cưỡng chế nợ theo quy trình Việc phân loại doanh nghiệp nộp thuế và phối hợp với các ngành liên quan đã giúp đạt được kết quả đáng ghi nhận, với 12 tỷ đồng thu được từ cưỡng chế nợ trong năm 2017 Cụ thể, 8,5 tỷ đồng thu được qua quản lý nợ và 3,5 tỷ đồng qua cưỡng chế nợ Thành công này có được nhờ sự quan tâm của lãnh đạo Chi cục, cùng với việc nâng cao năng lực chuyên môn và trang bị cơ sở vật chất cho cán bộ thuế.
2.2.1.2 Kinh nghiệm của Chi cục thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh
Để nâng cao hiệu quả quản lý thuế và phát hiện kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế, Chi cục thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đã tăng cường công tác kiểm tra và giám sát kê khai nộp thuế, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa Điều này không chỉ thúc đẩy tính tự giác và trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc kê khai và nộp thuế mà còn đảm bảo sự công bằng giữa các người nộp thuế, góp phần tăng thu ngân sách địa phương.
Bộ phận phụ trách kê khai thuế và kiểm tra thuế sẽ phân tích dữ liệu doanh nghiệp như báo cáo tài chính, tình hình kê khai và nộp thuế để đánh giá mức độ tuân thủ và phân loại rủi ro theo Luật Quản lý thuế Quá trình này bao gồm việc so sánh thông tin kê khai thuế, doanh số và thuế nộp với các tài liệu liên quan nhằm phát hiện các doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường hoặc trốn thuế Dựa trên danh sách các doanh nghiệp nghi vấn, bộ phận kiểm tra sẽ lập kế hoạch kiểm tra theo quy trình của Luật Quản lý thuế, tập trung vào các đơn vị có nguy cơ thất thu cao và những đơn vị không tuân thủ chính sách pháp luật về thuế.
Trong năm 2017, Chi cục Kiểm tra thuế đã tiến hành kiểm tra 56 doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát hiện truy thu hơn 1.796 triệu đồng, trong đó thuế GTGT chiếm 869 triệu đồng Đồng thời, công tác kiểm tra sau hoàn thuế cũng được thực hiện thường xuyên, với 16 hồ sơ được kiểm tra, trong đó có 5 hồ sơ gian lận, dẫn đến việc thu hồi 546 triệu đồng do hoàn thuế không đúng.
Công tác giám sát hồ sơ khai thuế đã phát hiện và điều chỉnh tờ khai thuế GTGT của các doanh nghiệp, với tổng số tiền điều chỉnh và phạt lên đến hơn 48 triệu đồng, được nộp vào ngân sách nhà nước.
Chi cục Thuế huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh đang tích cực thực hiện cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa quản lý thuế để nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế, đảm bảo nguồn thu ngân sách và chống thất thu Trong thời gian tới, Chi cục sẽ tiếp tục tăng cường kiểm tra doanh nghiệp theo từng ngành nghề và thời điểm cụ thể, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, trường hợp khai sai và trốn thuế Đồng thời, Chi cục cũng sẽ đôn đốc xử lý vi phạm và thu hồi số tiền truy thu vào ngân sách nhà nước theo quy định pháp luật.
2.2.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Chi cục thuế thị xã Hồng Lĩnh trong quản lý thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
Trong những năm gần đây, thu ngân sách tại thị xã Hồng Lĩnh đối mặt với nhiều thách thức, chủ yếu do các yếu tố khách quan Sự phát triển kinh tế chậm chạp, khó khăn trong hoạt động của doanh nghiệp do giảm đầu tư công và thị trường bất động sản ảm đạm là những nguyên nhân chính.
Trong những năm qua, công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là thuế GTGT, đã đạt được nhiều kết quả tích cực Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục, bao gồm tình trạng gian lận kê khai và nộp thuế do cơ chế tự khai tự nộp, cùng với việc một số doanh nghiệp có hiểu biết hạn chế về pháp luật thuế Ngoài ra, công tác hạch toán kế toán chưa đảm bảo tính trung thực và khách quan, chỉ được phát hiện thông qua giám sát và kiểm tra thuế Hơn nữa, năng lực và phẩm chất đạo đức của một số cán bộ thuế vẫn chưa đáp ứng yêu cầu công việc.